Berlijn

Berlijn
Hoofdstad	Berlijn
Inwoners	3.644.826 (2018)
Bevolkingsdichtheid	4087 inw./km²
Oppervlakte	891,75 km²
Regerend burgemeester	Michael Müller (SPD)
Website	www.berlin.de
Portaal Duitsland

Berlijn (Duits: Berlin, spreek uit als "Berlien") is de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en telt zo'n 3,5 miljoen inwoners (1943 4,5 miljoen). Het is daarmee de grootste stad van het land en de grootste stad van de Europese Unie (eerst was dat Londen, maar sinds de Brexit niet meer). Berlijn ligt in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de Spree, is tevens een stadsstaat en als zodanig een van de 16 deelstaten van de Bondsrepubliek.

De geschiedenis van de stad gaat terug tot de dertiende eeuw. Berlijn is gesticht in 1237. Berlijn was de hoofdstad van achtereenvolgens Pruisen (1701–1918), het Duitse Keizerrijk (1871–1918), de Weimarrepubliek (1919–1933) en nazi-Duitsland (1933–1945). Na de Tweede Wereldoorlog was Berlijn gedurende meer dan veertig jaar verdeeld door een muur, waarbij het oostelijke deel de hoofdstad van Oost-Duitsland werd en West-Berlijn bij West-Duitsland hoorde. Na de Duitse hereniging in 1990 werd Berlijn weer één stad. Het werd de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en de zetel van regering en parlement.

Berlijn is een hoogontwikkelde stad qua cultuur, politiek en wetenschap, maar ook een stad met veel natuur. Ca. 20% van Berlijn bestaat uit bossen en parken en 7% uit meren en rivieren.

De Brandenburger Tor is tegenwoordig het symbool van Berlijn.

De stad ligt aan de rivier de Spree en ligt midden in de andere deelstaat Brandenburg, waarvan Berlijn vroeger deel uitmaakte.

Geschiedenis

Middeleeuwen

Berlijn en Cölln in 1652

Eigenlijk bestond Berlijn vroeger uit twee steden: Berlijn en Cölln. Cölln is afgeleid van Colonia, misschien een verwijzing naar kolonie (van Berlijn) of wellicht kwamen de eerste bewoners uit Keulen. De naam Berlijn is volgens sommigen afkomstig van het Slavische woord 'berl', dat moeras betekent; anderen denken dat het te maken heeft met het woord beer. De schrijver Jaap Harten begint zijn roman "De getatoeëerde Lorelei" als volgt:

"In het wapen van Berlijn staat een beer. Nu wil ik daar niet mee spotten, want vroeger (en niet eens zo lang geleden) hebben in de Berlijnse bossen, in Grunewald, Spandau en Jungfernheide, wilde beren rondgelopen, en de echte Pruis vindt het geen belediging met een wilde, ruigbehaarde beer vergeleken te worden."

Men neemt aan dat de graven Johan I en Otto III de stad Berlijn-Cölln rond 1230 gesticht hebben. Officiële stukken daarover ontbreken, maar het is wel waarschijnlijk. Al vóór de stadsstichting moet er echter bewoning zijn geweest. Op de Petriplatz werden in 2008 resten van een houten balk gevonden, afkomstig van een eik die in 1192 moet zijn gekapt. Beide plaatsen worden in het jaar 1251 (Berlijn) en 1261 (Cölln) voor het eerst genoemd. In 1307 gingen ze op in één stad, die in 1400 ongeveer 8.000 inwoners telde, maar hielden wel een eigen bestuur.

De stad breidde zich uit met omliggende dorpen, handel en nijverheid groeiden. Berlijn-Cölln werd Hanzestad en al snel begeerd door vorsten uit de directe of verdere omgeving, ja, zelfs Beieren had het oog op de stad laten vallen. Berlijn-Cölln kreeg menige aanval te verduren en moest in 1411 de hulp inroepen van de Duitse keizer.

Begin moderne tijd

Unter den Linden in de 17de eeuw

De bekendste straat in Berlijn, Unter den Linden, werd reeds in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten (niet de dierentuin, maar het huidige stadspark) te maken werd vanaf de Hundebrücke een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen, die daarom Unter den Linden werd genoemd. Pas vanaf 1673 kreeg de allee door de oprichting van gebouwen aan weerszijden en het toenemende verkeer meer betekenis.

Door de kroning van Frederik III tot koning Frederik I van Pruisen in 1701 kreeg Berlijn de status van hoofdstad van Pruisen.

In de negentiende eeuw zorgde de industrialisatie voor een snelle economische groei. De mensen trokken naar de steden om daar te gaan werken en ook te gaan wonen. Dat gold ook voor Berlijn, waar de ene na de andere nieuwe stadswijk verrees. Berlijn groeide als kool. In 1709 telde Berlijn 57.000 inwoners, in 1750 al 113.000, in 1815 (na een terugslag door de Napoleontische oorlogen) 193.000, in 1838 295.000 en reeds 8 jaar later 397.000 inwoners, waarmee Wenen werd gepasseerd.

Op 18 januari 1871 stichtte Otto von Bismarck na de Duitse overwinning in de Frans-Duitse Oorlog het nieuwe Duitse Rijk. Berlijn werd rijkshoofdstad met 800.000 inwoners, de ringbaan, een railtraject rondom de stad, werd geopend en de voorsteden kregen een steeds groter aandeel in de groei van Berlijn.

De Wereldoorlogen

Een stukje van de Berlijnse Muur. Vroeger was dit de scheiding tussen Oost- en West-Berlijn

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 in Berlijn de republiek uitgeroepen. In 1920 werden meerdere steden en gebieden rond Berlijn geannexeerd. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. De stad was een bruisende metropool in deze periode, met een gevarieerd uitgaansleven waar plaats was voor uitbundig theater en experimentele cinematografie. Zo maakte Fritz Lang in 1927 in de filmstudio's van Babelsberg in Potsdam de duurste film van zijn tijd, Metropolis.

De nazi's gebruikten in 1936 de Olympische Zomerspelen in Berlijn voor propagandadoeleinden. Er waren zelfs plannen gemaakt om Berlijn vol te bouwen met megalomane (reusachtige) bouwwerken en de nieuwe naam Germania te geven, maar het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stak een stokje voor de realisering van deze gewaagde plannen. Sterker nog, Berlijn werd door de geallieerde bombardementen voor 53% verwoest.

In april 1945 begon de Slag om Berlijn. De troepen van de Sovjet-Unie vielen Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Honderdduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. Adolf Hitler pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in een ondergrondse bunker. Een paar dagen daarop gaf Duitsland zich over.

In 1961 bouwden de Oost-Duitse communisten een muur die West-Berlijn van Oost-Berlijn scheidde, de Berlijnse Muur of kortweg De Muur. Dat was om een eind te maken aan de voortdurende vlucht van burgers uit Oost-Berlijn naar West-Berlijn om zo te ontsnappen aan de armoe en ellende in de DDR (Oost-Duitsland). Het lukte daarna nog maar aan weinigen om te ontkomen. Als je werd gesnapt, werd je doodgeschoten. Dat lot trof meer dan 100 mensen. Pas na de hereniging van Oost- en West-Duitsland in 1990 werd De Muur, die zich uitstrekte over een lengte van 45 km rondom West-Berlijn, afgebroken.

Geografie

De Müggelsee is het grootste meer van Berlijn.

Berlijn lag ooit ongeveer in het midden, maar tegenwoordig ligt het in het oosten van Duitsland. Berlijn ligt 70 kilometer van de grens met Polen. De stad wordt volledig omringd door de deelstaat Brandenburg. Door de stad heen stroomt de rivier de Spree. In de stad mondt deze rivier uit in de Havel. Deze rivier stroomt vanuit het zuiden naar het noorden toe aan de westkant van de stad. Er zijn ook een aantal meren in Berlijn die aangesloten zijn aan de rivier. De Tegeler See en de Großer Wannsee zijn hier voorbeelden van. Het grootste meer ligt aan de oostkant van de stad en heet de Müggelsee.

Berlijn heeft een landklimaat. Dit houdt in dat de zomers in Berlijn warm zijn en de winters zijn koud en droog. De gemiddelde temperatuur in een jaar is 9,1 °C. In de zomer kun je temperaturen verwachten van de rond de 18 °C en in de winter van rond de -1 °C. Per jaar is er zo'n 570,7 mm (millimeter) regen. Per jaar heeft Berlijn 1518 uren zon.

Stadsdelen

Berlijn bestaat uit 12 stadsdelen of districten (Duits: Bezirke). Deze zijn weer onderverdeeld in 96 wijken (Duits: Ortsteile).

Stadsdeel	Inwoners	Oppervlakte	Kaart
Charlottenburg-Wilmersdorf	321.176	64,72 km²
Friedrichshain-Kreuzberg	271.823	20,16 km²
Lichtenberg	263.039	52,29 km²
Marzahn-Hellersdorf	251.813	61,74 km²
Mitte	335.753	39,47 km²
Neukölln	314.945	44,93 km²
Pankow	373.796	103,01 km²
Reinickendorf	242.552	89,46 km²
Spandau	227.731	91,91 km²
Steglitz-Zehlendorf	296.509	102,50 km²
Tempelhof-Schöneberg	336.778	53,09 km²
Treptow-Köpenick	243.825	168,42 km²

Politiek

Duitse hoofdstad

Het Rijksdaggebouw is het gebouw waar het Duitse parlement, de Bondsdag, in vergaderd.

Waarom is Berlijn eigenlijk de hoofdstad van Duitsland? Duitsland bestond eeuwen uit kleine landjes, met elk hun eigen hoofdstad. Al deze landen waren klein, dat ze om te blijven bestaan wel samen moesten werken. Zo ontstond het Heilige Roomse Rijk, opgevolgd door de Rijnbond, nog veel later opgevolgd door de Duitse Bond en uiteindelijk de Noord-Duitse Bond. In 1871 ontstond eruit eindelijk weer één groot land, het Duitse Keizerrijk. In dit keizerrijk wist één land, Koninkrijk Pruisen, het zover te krijgen dat het het land was. Voorheen hadden al deze landen geen echte hoofdstad, de laatste periode werd het rijk bestuurd vanuit Frankfurt am Main. Pruisen was nu het allerbelangrijkste land in het keizerrijk, de hoofdstad van Pruisen was Berlijn, waardoor de hoofdstad van Duitsland in 1871 Berlijn werd. Zo bleef Berlijn een aantal jaren de hoofdstad tot na de Tweede Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland verdeeld onder de Gealieerden en uit eindelijk ontstonden West- en Oost-Duitsland. West-Duitsland nam als hoofdstad Bonn en Oost-Duitsland als hoofdstad Oost-Berlijn. In 1990 werd Duitsland weer één land en in 1991 werd besloten dat Berlijn de hoofdstad werd.

In Berlijn zit (haast) de hele politiek voor heel Duitsland. De Bondspresident (het staatshoofd) werkt sinds 1994 in Slot Bellevue. In 1991 had Berlijn alleen nog geen goede gebouwen voor het parlement, daarom werd het Rijksdaggebouw helemaal verbouwd en opgeknapt. Sinds 1999 zit hier de Bondsdag in, het Duitse parlement. De Bondsraad (speciale raad voor de Duitse deelstaten) zit in het Pruisisch Herenhuis. In 2001 kwam uiteindelijk een gebouw voor de Duitse regering, de Bundeskanzleramt. Alleen verhuisde de regering al in 1999 naar Berlijn en moest het in die tijd doen met het Staatsratsgebäude. Ook de Bondskanselier (regeringsleider, tegenwoordig Angela Merkel) zit in de Bundeskanzleramt. Tegenwoordig zijn er in Duitsland veertien ministeries, daarvan zitten er acht in Berlijn (de andere zitten nog in Bonn). De ministers die hun ministerie in Bonn hebben, hebben ook een werkplek in Berlijn om zo het parlement en de regering te woord te staan.

Berlijn wordt vaak ook wel bondsstad genoemd, of bondshoofdstad. Officieel heeft Duitsland gewoon een hoofdstad, maar "bondsstad" is niet fout.

In Berlijn bevinden zich ook de Belgische en Nederlandse ambassades voor Duitsland.

Bestuur van Berlijn

Het Rotes Rathaus is het stadhuis van Berlijn.

Hoewel Berlijn een stad is, is het een zelfstandige Duitse deelstaat. Naast Berlijn zijn er dan ook maar twee andere steden die ook een deelstaat zijn, namelijk Hamburg en Bremen. Berlijn wordt daarom ook wel een staddeelstaat genoemd. Naast dat de Duitse regering in Berlijn zit, moet de stad en deelstaat Berlijn natuurlijk ook bestuurd worden. Het bestuur van de deelstaat Berlijn valt samen met die van de stad Berlijn. Dit komt omdat de stad eigenlijk net zo groot is als de deelstaat.

Net als iedere andere Duitse deelstaat heeft Berlijn natuurlijk ook een eigen regering en eigen parlement. De Berlijnse regering wordt de Senaat genoemd. Deze Senaat bestaat uit maximaal acht leden, de senatoren. Ook de Berlijnse burgemeester is deel van de Senaat. Veel Duitse deelstaten hebben een minister-president, maar in Berlijn is dit een Regierender Bürgermeister (regerend burgemeester). Vandaag de dag is de burgemeester van Berlijn Michael Müller. De burgemeester en de senaat zitten in het Rotes Rathaus (Rode raadhuis). Het Berlijnse parlement heet het Abgeordnetenhaus von Berlin (Huis van Afgevaardigden van Berlijn), al heet dit in andere deelstaten vaak een Landdag. Om de vijf jaar wordt dit parlement gekozen door de Berlijnse bevolking. Het parlement zelf telt minstens 130 leden. Het parlement is te vinden het gebouw van de voormalige Pruisische Landdag.

Toerisme

Modern Berlijn: de Alexanderplatz met links de Fernsehturm

Berlijn is de stad in Duitsland die per jaar de meeste toeristen trekt. Ook in vergelijking met andere Europese en wereldsteden, trekt Berlijn een hoop bezoekers. Hierdoor trekt Berlijn gemiddeld 10 miljoen toeristen per jaar! Toeristen komen naar Berlijn vanwege de geschiedenis, de gebouwen en bezienswaardigheden, maar ook vanwege de vele parken, winkelstraten en de cultuur.

Bezienswaardigheden

Berlijn telt een een heleboel bezienswaardigheden. Een van de bekendste bouwwerken in Berlijn is het Rijksdaggebouw. Hier vergaderd het Duitse parlement, de Bondsdag. Het gebouw is vernoemd naar de Rijksdag, het vroegere Duitse parlement, en wordt sinds 1991 weer gebruikt als parlementsgebouw. Een ander bekend bouwwerk is de Brandenburger Tor. Deze Berlijnse stadspoort is als enige overgebleven en bestaat sinds 1788. De poort ligt tegenwoordig niet meer aan de rand van Berlijn, maar aan de Pariser Platz.

Checkpoint Charlie is één van de bekendste bezienswaardigheden van Berlijn.

Als je denkt aan Berlijn, is één van de dingen die in je opkomt misschien de Berlijnse Muur (vooral als je vóór 1990 bent geboren). Hoewel deze muur nu niet meer bestaat, zijn er nog wel restanten (stukken van de muur) te bezoeken dwars door Berlijn. Na de val van de muur ontstonden er allerlei open vlaktes, die natuurlijk moesten worden opgevuld. Zo werd de Potsdamer Platz weer aangelegd. Dit plein bestond al rond 1900, maar na 1989 werd het plein opnieuw aangelegd, alleen met wel iets modernere gebouwen dan voorheen. Bij de Berlijnse Muur waren verschillende doorgangen van oost naar west en andersom. Checkpoint Charlie is hier als enige van overgebleven. Hoewel deze in 1990 is gesloopt, is er in 2000 weer een exacte kopie van gemaakt. Bij Checkpoint Charlie kan je op de foto met een Amerikaanse soldaat en ook ligt het Museum Haus am Checkpoint Charlie vlakbij. Berlijn was lange tijd in tweeën gedeeld, waardoor er verschillende bouwstijlen ontstonden. In Oost-Berlijn werd de Alexanderplatz het nieuwe middelpunt van het oostelijke deel. Na de val van de muur waren er plannen om het plein helemaal te verbouwen, maar slechts één gebouw werd van top tot teen verbouwd. Een ander bekend bouwwerk is de Fernsehturm. Zoals de naam zegt is dit een televisietoren en het heeft een hoogt van 368 meter. Berlijn heeft als grote stad een aantal records. Zo is het treinstation, het Berlin Hauptbahnhof, het drukste station van Europa. Dagelijks reizen er rond de 300.000 passagiers van en naar het station. Een ander Berlijns record is de Berlijnse dierentuin, oftewel de Zoologischer Garten Berlin. Sinds 1844 bestaat dit park al en heeft de meeste diersoorten ter wereld in bezit. Berlijn heeft vanwege de muur ook aan de oostelijke kant een dierentuin, het Tierpark Berlin Friedrichsfelde. In deze dierentuin leven nog steeds dieren uit voormalige communistische landen. In het Rotes Rathaus vergadert het parlement van de stad Berlijn. Eén van de belangrijkste kerken van Berlijn is de Berliner Dom uit 1905. Door de Olympische Spelen van 1936 werd het Olympiastadion gebouwd.

Het Olympiastadion.

Tijdens het Wereldkampioenschap Voetbal van 1974 en 2006 werd dit stadion ook gebruikt. In Rathaus Schöneberg vergaderde vroeger de West-Berlijnse regering. Daarnaast telt Berlijn nog een aantal bekende straten en pleinen. Unter den Linden is er één van. Deze straat is een bekende winkelstraat, die bekend is om en vernoemd is naar de Lindebomen. De latere president Bismarck wilde alleen een nieuwe winkelstraat, wat uiteindelijk een plein werd, geïnspireerd op de winkelstraten van Parijs. De Kurfürstendamm ontstond hier. Dicht in de buurt ligt de Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche. Deze kerk werd in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd, waardoor alleen nog de toren overeind staat. Een ander plein is de Schloßplatz. Vroeger stond hier het Berliner Stadtschloss, het paleis van het allerbelangrijkste Duitse koningshuis. Na de Eerste Wereldoorlog was het gebouw beschadigd, maar na de Tweede Wereldoorlog werd het afgebroken. Het Oost-Duitse parlementsgebouw kwam op die plek, het Palast der Republik. In 2008 werd dat gebouw uiteindelijk afgebroken en sindsdien wordt het Stadschloss herbouwd. Het plan was dat het in 2015 (voor de 25 jaar Duitse hereniging) af moest zijn, maar vermoedelijk wordt dat pas 2019.

Musea

Het Altes Museum behoort tot het Museumsinsel.

Berlijn is bekend vanwege zijn kunst en cultuur, hierin zijn de Berlijnse musea het bekendste voorbeeld. Berlijn telt namelijk maar liefst meer dan 170 musea. Daarnaast telt Berlijn nog meer dan 400 galeries, dit zijn een soort en met van kleine musea, die vaak gratis zijn. Aangezien Berlijn zoveel musea heeft, is er zelfs een museumgedeelte in de stad ontstaan. Op het noordelijkste puntje van een eiland in de rivier de Spree is de Museumsinsel ontstaan. Dit eiland telt vijf hele bekende musea. Als eerste is er de Alte Nationalgalerie, het museum over kunst uit de 19de eeuw. Het Altes museum gaat over de archeologie en de vondsten daarvan. Het Bode-Museum heeft een grote verzameling aan beelden en het Neues Museum over de oudheid en de prehistorie. Als laatste ligt op het Museumsinsel nog het Pergamonmuseum, met een verzameling aan kunstwerken van over de gehele wereld. Bij elkaar heeft het Museumsinsel heel veel kunstwerken. Zoveel dat alleen het Louvre in Parijs en de Hermitage in Sint-Petersburg er meer hebben!

Naast het Museumsinsel zijn er in Berlijn nog twee hele belangrijke groepen van musea. Dit zijn het Kulturforum Berlin en het Musea Berlin-Dahlem. Zo'n museumgroep houdt in dat verschillende musea met elkaar samenwerken. Kulturforum Berlin is het centrum voor cultuur in Berlijn. Hierbij gaat het niet alleen over de Berlijnse of Duitse cultuur, maar kunst en cultuur over de hele wereld. De Gemäldegalerie, de Neue Nationalgalerie, het Kunstgewerbemuseum, het Kupferstichkabinett Berlin en het Musikinstrumenten-Museum maken deel uit van deze museumgroep. Musea Berlin-Dahlem is een museumgroep, die bestaat uit drie verschillende musea in de buurt bij elkaar. De drie musea van deze groep zijn het Ethnologisches Museum, het Museum für Asiatische Kunst en het Museum Europäischer Kulturen.

De Großer Tiergarten ligt in het centrum van Berlijn.

Daarnaast zijn er in Berlijn nog genoeg andere musea, het DDR Museum bijvoorbeeld. Dit museum gaat over het leven in het voormalige Oost-Duitsland (DDR). Het Museum Haus am Checkpoint Charlie gaat over de Berlijnse Muur en de Koude Oorlog. In het Deutsches Technikmuseum Berlin is alles te zien wat met techniek te maken heeft, van de radio tot en met de auto. In het Filmmuseum Berlin is van alles te vinden over de Duitse film. Jüdisches Museum Berlin heeft als bedoeling mensen te laten nadenken over antisemitisme en de Jodenvervolging. In Berlijn staat ook Madame Tussauds, met een verzamelingen aan wassenbeelden van bekende Duitsers en andere wereldberoemde personen. In het Museum für Naturkunde is aandacht voor alles over onze aarde, van dieren en planten tot fossielen en mineralen.

Parken

Berlijn is een heel groene stad. Dat is vrij bijzonder voor zo´n grote stad. 19% van Berlijn bestaat uit bos en nog eens 6,7% uit water. Hiernaast zijn er nog een groot aantal parken te vinden. Een groot bos in Berlijn is het Grunewald. Dit bos is vernoemd naar het oudst bewaarde kasteel van Berlijn en in het bos staat ook de Grunewaldturm. De Brixplatz is ook een bijzonder park. Het park heeft namelijk dezelfde grootte als een plein in Berlijn. Oorspronkelijk is het park aangelegd om de bewoners van Brandenburg meer te leren over dieren en planten. Großer Tiergarten ligt in het centrum van Berlijn. Het is dus vergelijkbaar met het Central Park in New York City. Midden in het park staat de Siegessäule. Dit moment is gebouwd om de Pruisische overwinning tijdens een oorlog met de Denen te herdenken. Als laatste is het Mauerpark nog bijzonder. Oorspronkelijk liep hier de Berlijnse muur, maar na 1990 werd van het open stuk een park gemaakt.

Bevolking en cultuur

Religie

De wijk Kreuzberg trok in de vorige eeuw veel Turkse emigranten.

Berlijn kent een aantal gelovigen. Vooral het christendom heeft de meeste gelovigen. Zowel voor de katholieken als de protestanten is Berlijn een heel belangrijke stad. De grootste katholieke kerk in Berlijn is het Sint-Hedwigskathedraal en de grootste protestantse kerk is de Dom van Berlijn. Tijdens de laatste tellingen in 2011 was 9,6% katholiek en was 21,6% was evangelisch (protestantse stroming). Nog eens 0,7% zei dat hij/zij geloofde in een andere stroming van het protestantisme en 1,5% was orthodox. 0,4% was joods en 3,6% geloofde in een ander geloof.

62,6% bleek niet gelovig te zijn. Hieronder vallen ook de mensen die wel in iets geloven, maar niet geregistreerd staan bij een kerk, moskee, synagoge, ect.

Bevolkingsgroepen

Berlijn heeft als stad ongeveer 480.000 buitenlanders. Een kwart van hen komt oorspronkelijk uit Turkije. De meeste Turken wonen in Kreuzberg en kwamen in de vorige eeuw naar West-Berlijn voor werk. Door het communisme komt de tweede grote bevolkingsgroep uit Polen. Ook wonen veel mensen uit andere landen van de voormalige Sovjet-Unie in Berlijn, bijvoorbeeld Rusland en Oekraïne. Tijdens de oorlogen in Joegoslavië zijn veel mensen gevlucht naar Berlijn. Ook wonen er veel mensen uit andere Duitstalige landen in Berlijn, bijvoorbeeld Oostenrijk en Zwitserland. Hieronder zie je de aantallen:

• 101.975 Turken
• 44.838 Polen
• 18.261 Italianen
• 18.227 Serviërs, inclusief Kosovaren
• 16.752 Russen
• 14.405 Bulgaren
• 14.361 Fransen
• 13.781 Amerikanen
• 13.622 Vietnamezen
• 10.911 Britten

• 10.466 Grieken
• 10.128 Bosniërs
• 10.053 Kroaten
• 10.031 Spanjaarden
• 9.715 Oostenrijkers
• 8.629 Oekraïners
• 8.037 Roemenen
• 7.028 Libanezen
• 5.924 Zwitsers
• 4.983 Thailanders

Verkeer en Vervoer

Het Berlin Hauptbahnhof is het drukste station van Europa.

Berlijn is een grote stad met miljoenen inwoners, en dus ook een hoop verkeer. Voor het autoverkeer is er een ringweg om de stad heen gebouwd, de Bundesautobahn 10. Deze weg is maar liefst 196 kilometer lang! Om het centrum van de stad ligt nog zo'n ringweg, de Bundesautobahn 100. Hoewel het een ringweg is (dus een weg in een cirkel), is de weg maar een halve cirkel. In bepaalde delen van de Berlijnse binnenstad moeten auto's een milieusticker hebben. Met deze sticker kun je zien dat auto milieuvriendelijk zijn. Sinds 2008 is deze ingevoerd. De meeste Berlijners hebben nog geen eens een auto! Slechts een kwart van de inwoners heeft een auto en de uitstoot van CO² is mede daardoor veel minder dan in de rest van Duitsland. Heel veel Berlijners gaan op weg met de fiets of pakken het openbaar vervoer. Op het gebied van openbaar vervoer heeft Berlijn een hoop. Als eerste is er een metro. De metro van Berlijn bestaat sinds 1902 en heeft tegenwoordig 173 station. Ook is er een tram en rijden er bussen en treinen. Vervoer over het water kan door middel van de veerboot. Al het openbaar vervoer wordt verzorgd door de Berliner Verkehrsbetriebe, maar de trein wordt verzorgd door de Deutsche Bahn.

Berlijn beschikt ook over twee eigen luchthaven, namelijk Flughafen Berlin-Tegel en Flughafen Berlin-Schönefeld. Vroeger behoorde Flughafen Berlin-Tempelhof er ook nog bij, maar deze is in 2008 gesloten. In de toekomst wordt Berlin-Tegel ook gesloten, maar hiervoor moet eerst nog Berlin-Schönefeld gebouwd worden. Berlin-Schönefeld moet één grote luchthaven worden, onder de naam Flughafen Berlin Brandenburg. Hiermee werkt Berlijn samen met de regio Brandenburg.

Media

het hoofdkantoor van de kranten Bild en Die Welt.

In Berlijn zitten verschillende mediabedrijven. Veel televisiezenders, radiozenders en kranten hebben een hoofdkantoor in de hoofdstad. Als eerste zitten internationale organisaties als MTV, Nickelodeon, VIVA en Comedy Central in de stad. Zij zijn van oorsprong uit een ander land, maar zenden ook uit in Duitsland. De publieke omroep van Berlijn en Brandenburg, de Rundfunk Berlin-Brandenburg, zit ook in Berlijn. Veel televisiezenders voor heel Duitsland zitten vaak in een andere stad, maar hebben ook een studio in Berlijn. Voorbeelden hiervan zijn de zenders Das Erste, ZDF en RTL.

De bekende kranten Bild en Die Welt hebben hun hoofdkantoor in Berlijn. Bovendien is Berlijn de stad met de dagbladen van Duitsland! Een echte Berlijnse krant is de Berliner Verlag.

Partnersteden

Boedapest, Hongarije, sinds 1991 Buenos Aires, Argentinië, sinds 1994 Brussel, België, sinds 1992 Istanboel, Turkije, sinds 1988 Jakarta, Indonesië, sinds 1993 Los Angeles, Verenigde Staten, sinds 1967 Londen, Verenigd Koninkrijk, sinds 2000 Madrid, Spanje, sinds 1988 Mexico-Stad, Mexico, sinds 1993

Moskou, Rusland, sinds 1990 Parijs, Frankrijk, sinds 1987 Peking, Volksrepubliek China, sinds 1994 Praag, Tsjechië, sinds 1995 Tasjkent, Oezbekistan, sinds 1993 Tokio, Japan, sinds 1994 Warschau, Polen, sinds 1991 Windhoek, Namibië, sinds 2000

Bronnen en links

Voor dit artikel zijn de volgende bronnen gebruikt, tussen haakjes staat erachter op welke manier. De websites kun je gebruiken voor meer informatie over dit onderwerp.

• Het artikel op Wikipedia (voor bijna alles gebruikt)
• ww.top10bezienswaardigheden.nl (voor de selectie van de bezienswaardigheden)
• Boek: Reisgids Berlijn, van uitgeverij Uniboek (voor bijna alles gebruikt)

	Hanze
Hanzesteden: Anklam · Arnhem · Bergen · Berlijn-Cölln · Brunswijk · Bremen · Brugge · Cēsis · Deventer · Doesburg · Dortmund · Duisburg · Elburg · Erfurt · Dantzig · Goslar · Göttingen · Great Yarmouth · Greifswald · Groningen · Halle · Hamburg · Hameln · Hannover · Harderwijk · Hasselt · Hattem · Hildesheim · Kalkar · Kampen · Kaunas · Keulen · Kiel · Klaipėda · Koningsbergen · Kopenhagen · Krakau · Kuldīga · Londen · Lübeck · Lüneburg · Maagdenburg · Münster · Nijmegen · Oldenzaal · Ommen · Osnabrück · Paderborn · Pärnu · Pskov · Quedlinburg · Riga · Roermond · Rostock · Stargard Szczeciński · Stavoren · Stockholm · Stralsund · Stettin · Tallinn · Tartu · Tiel · Toruń · Novgorod · Venlo · Ventspils · Visby · Wismar · Breslau · Zutphen · Zwolle Hanzekantoren: Bryggen (Bergen) · Hanzekantoor van Brugge · Peterhof (Novgorod) · Stalhof (Londen) · Hanzekantoor van Antwerpen Zie ook: Hanzedagen · Hanzevlaggen · Vitte · Greenwell's Booth · Schra van Novgorod Hollands-Wendische Oorlog · Vrede van Utrecht · Simon van Utrecht Andere Hanzen: Vlaamse Hanze van Londen · Hanze der XVII steden

	Deelstaten van Duitsland
Baden-Württemberg - Beieren - Berlijn - Brandenburg - Bremen - Hamburg - Hessen - Mecklenburg-Voor-Pommeren - Nedersaksen - Noordrijn-Westfalen - Rijnland-Palts - Saarland - Saksen - Saksen-Anhalt - Sleeswijk-Holstein - Thüringen

	Hoofdsteden in Europa
Onafhankelijke staten: Amsterdam · Andorra la Vella · Athene · Belgrado · Berlijn · Bern · Boedapest · Boekarest · Bratislava · Brussel · Chisinau · Dublin · Helsinki · Kiev · Kopenhagen · Lissabon · Ljubljana · Londen · Luxemburg · Madrid · Minsk · Monaco · Moskou · Nicosia · Oslo · Parijs · Podgorica · Praag · Pristina · Reykjavik · Riga · Rome · San Marino · Sarajevo · Skopje · Sofia · Stockholm · Tallinn · Tirana · Vaduz · Valletta · Vaticaanstad · Vilnius · Warschau · Wenen · Zagreb Afhankelijke gebieden: Douglas · Gibraltar · Longyearbyen · Mariehamn · Saint Helier · Saint Peter Port · Tórshavn