Turkije: verschil tussen versies
k (replaced: bijv. → bijvoorbeeld, o.a. → onder andere) |
|||
| (221 tussenliggende versies door 61 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| + | {{Portaal beschikbaar|Turkije|Flag_of_Turkey.svg}} |
||
| − | turkije |
||
| + | {{Turkije}} |
||
| + | [[Bestand:TurkijeKaart.png|right|300px|thumb|Een kaart van Turkije met de belangrijkste steden]] |
||
| + | '''Turkije''' is een land op de grens van [[Europa (werelddeel)|Europa]] en [[Azië]]. Turkije ligt in twee continenten en wordt hierdoor een ''transcontinentale staat'' genoemd. Het grootste gedeelte van het land behoort echter tot Azië. De hoofdstad van het land is [[Ankara]], maar [[Istanboel]] is de grootste stad van het land. De officiële taal van het land is [[Turks]] en het land speelt zowel een belangrijke rol in de Europese als in de Islamitische wereld. |
||
| + | Het land is in grote lijnen verdeeld over twee schiereilanden; [[Thracië]] in Europa en het veel grotere [[Anatolië]] in Azië De twee schiereilanden worden gescheiden door de [[Egeïsche Zee]], de [[Dardanellen]], de [[Zee van Marmara]] en de [[Bosporus]]. In het noorden van het land ligt de [[Zwarte Zee]] en in het zuiden de [[Middellandse Zee]]. In het westen grenst Turkije aan [[Griekenland]] en [[Bulgarije]] en in het oosten aan [[Georgië]], [[Armenië]], [[Azerbeidzjan]], [[Iran]], [[Irak]] en [[Syrië]]. |
||
| − | Basisgegevens |
||
| − | Officiële landstaal Turks |
||
| − | Hoofdstad Ankara |
||
| − | Regeringsvorm Republiek |
||
| − | Staatshoofd president Abdullah Gül |
||
| − | Regeringsleider premier Recep Tayyip Erdoğan |
||
| − | Oppervlakte 783.562 km² [1] (1,3% water) |
||
| − | Inwoners 67.803.927 (2000)[2] |
||
| − | 76.805.524 (2009)[3] (98/km² (2009)) |
||
| − | Overige |
||
| − | Motto Egemenlik, kayıtsız, şartsız milletindir |
||
| − | Volkslied İstiklâl Marşı (Onafhankelijkheidslied) |
||
| − | Munteenheid Turkse lira (TL) |
||
| − | UTC +2 (zomers: +3) |
||
| − | Nationale feestdag 29 oktober |
||
| − | Web | Code | Tel. .tr | TUR | 90 |
||
| − | Voorgaande staten |
||
| − | Ottomaanse Rijk |
||
| − | Republiek Hatay 1922 (Val Ottomaanse Rijk) |
||
| − | 1939 (Rellen tussen Turken en Arabieren) |
||
| − | Topografie |
||
| + | Turkije vormt zowel geografisch als cultureel de grens tussen Azië en Europa. De Turkse cultuur is door beide continenten beïnvloedt. Turkije heeft een lange geschiedenis die terug gaat tot in de Griekse oudheid. Hierna is het gebied onderdeel geweest van onder andere het [[Romeinse Rijk]], het [[Byzantijnse Rijk]] en het [[Ottomaanse Rijk]]. Het huidige Turkije bestaat echter pas sinds 1922, nadat het land de [[Eerste Wereldoorlog]] verloor. Turkije speelde tijdens de [[Koude Oorlog]] een strategische rol. Ook beïnvloedde de Turkse cultuur veel westerse landen door migratie en tegenwoordig woont een groot aantal Turken in het buitenland. Turkije is onder meer lid van de [[Verenigde Naties]] en de [[NAVO]]. Het land is een van de 20 grootste economieën ter wereld. Ook heeft Turkije de ambitie om toe te treden tot de [[Europese Unie]], maar dit is tot dus ver nog niet gebeurd. |
||
| − | Portaal Turkije |
||
| − | Portaal Landen & Volken |
||
| − | Turkije, officieel de Republiek Turkije ( Türkiye Cumhuriyeti (info·uitleg)), is een transcontinentale staat, die zowel in Azië als in Europa ligt. Turkije is een democratische rechtsstaat en een parlementaire republiek met een president aan het hoofd. De hoofdstad en de regeringszetel van het land is Ankara. |
||
| − | Het oudste en westelijke deel van de grootste stad Istanboel, en het gebied ten westen daarvan ligt in Europa. Het Aziatische en het Europese deel worden gescheiden door de Dardanellen, de Zee van Marmara en de Bosporus, die gezamenlijk de Middellandse Zee met de Zwarte Zee verbinden. |
||
| − | Turkije wordt begrensd door Bulgarije, Griekenland, Georgië, Armenië, Azerbeidzjan, Iran, Irak en Syrië. Turkije heeft in totaal 6530 km kustlijn. Het land ligt voor het grootste deel in Azië, op het schiereiland Anatolië tussen de Middellandse Zee en de Zwarte Zee, echter om politieke en culturele redenen wordt het dikwijls tot Europa gerekend. |
||
| − | Turkije is lid van de G20, een groep die de 20 belangrijkste economieën van de wereld bij elkaar brengt. Turkije is mede-oprichter van de Verenigde Naties, de Organisatie van de Islamitische Conferentie, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Het is ook een lid van de Raad van Europa sinds 1949 en lid van de NAVO sinds 1952. Sinds 2005 onderhandelen Turkije en de Europese Unie over toetreding van Turkije tot de EU. Volgens de CIA is Turkije een van de 34 ontwikkelde landen [4] en de VN classificeert Turkije als een land met een hoge menselijke ontwikkeling.[5] Volgens veel wetenschappers is Turkije een regionale macht met veel invloed in Centraal-Azië en Oost-Europa.[6] |
||
| − | Inhoud [verbergen] |
||
| − | 1 Etymologie |
||
| − | 2 Geschiedenis |
||
| − | 3 Actuele ontwikkelingen |
||
| − | 3.1 Mogelijke toetreding tot de Europese Unie |
||
| − | 4 Demografie |
||
| − | 4.1 Geschiedenis van de demografie in Anatolië |
||
| − | 4.2 Verval Ottomaanse Rijk |
||
| − | 4.3 Natiestaat Turkije |
||
| − | 4.4 Huidige inwoners van Turkije |
||
| − | 4.5 Taal |
||
| − | 4.6 Religie |
||
| − | 5 Bestuurlijke indeling |
||
| − | 6 Fysische geografie |
||
| − | 6.1 Fysieke kenmerken |
||
| − | 6.2 Geologie |
||
| − | 6.3 Klimaat en landschap |
||
| − | 6.4 Flora en fauna |
||
| − | 7 Cultuur |
||
| − | 7.1 Muziek |
||
| − | 7.2 Gastronomie |
||
| − | 7.3 Architectuur |
||
| − | 7.4 Cinema |
||
| − | 7.5 Tapijten & Textiel |
||
| − | 7.6 Feest- en gedenkdagen |
||
| − | 8 Sport |
||
| − | 9 Defensie |
||
| − | 10 Politiek |
||
| − | 11 Buitenlandse relaties |
||
| − | 12 Economie |
||
| − | 13 Toerisme |
||
| − | 14 Vervoer en verkeer |
||
| − | 15 Zie ook |
||
| − | 16 Externe links |
||
| − | 17 Bronnen, noten en/of referenties |
||
| − | Etymologie |
||
| + | ==Naam== |
||
| − | De naam van Turkije, Türkiye in het Turks, is te verdelen in twee woorden: Türk, betekent "sterk" in het Oudturks en duidt meestal de inwoners van Turkije of een lid van de Turkse volkeren aan,[7] een latere vorm van "Tu-kin", een naam gegeven door de Chinezen aan de bewoners ten zuiden van de Altajgebergte van Centraal-Azië al in het jaar 177 v.Chr.; en het abstracte achtervoegsel -iye (afgeleid van het Arabische achtervoegsel -iyya, maar het wordt ook geassocieerd met het middeleeuws Latijnse achtervoegsel -ia in Turchia, en het Byzantijns Griekse achtervoegsel -ία in Τουρκία), dat "eigenaar" of "gerelateerd aan" betekent. Het eerste geregistreerde gebruik van de term "Türk" of "Türük" als een endoniem is geattesteerd in de Orchoninscripties van de Göktürken van Centraal-Azië (ca. 8e eeuw v.Chr.).[8] |
||
| + | De naam Turkije (of Türkiye in het Turks) bestaat uit twee woorden. Het eerste woord is Türk, dat betekent "Sterk". Met dit woord worden de inwoners en/of volkeren in Turkije bedoeld. Later werd dit woord veranderd in "Tu-kin". Zo noemden de Chinezen Turkije. Het achtervoegsel ''-iye'' komt van het Arabische achtervoegsel ''-iyya''. In het Latijn werd dit ''-ia'' en dat laatste betekent eigenaar. Dus eigenlijk betekent de naam Turkije ''Eigenaar van de Sterken''. |
||
| − | Zie Benaming van Turkije voor een lijst van de naam Turkije in andere talen. |
||
| − | Geschiedenis |
||
| + | ==Geschiedenis== |
||
| + | ===Oudheid=== |
||
| + | [[Bestand:GateOfAugustus.jpg|right|300px|thumb|De resten van de stad [[Efeze]], één van de belangrijkste opgravingen in Turkije]] |
||
| + | De oudste sporen van bewoning zij gevonden in Anatolië. In de grotten bij [[Antalya]] zijn werktuigen gevonden van 100.000 jaar oud. Rond 2000 v.Chr. trokken de [[Hettieten]] het gebied binnen en stichtten daar hun rijk. Ze slaagden erin een groot gedeelte van het land in handen te krijgen. In 9e eeuw v.Chr. werden zij echter verdreven door de [[Oerartiërs]]. Hun rijk strekte zich uit tot aan Armenië en Irak. Ook woonden er ook andere volkeren in Anatolië, zoals de [[Frygiërs]], de [[Lydiërs]], de [[Urartu]] en de [[Arameeërs]]. Naast het rijk ontstonden twee grote rijken. In het westen ontstonden de verschillende Griekse stadstaten en in het oosten het Perzische Rijk. Beide rijken begonnen langzaam Turkije te koloniseren. De Grieken stichtten aan de westelijke kust verschillende steden, zoals [[Efeze]] en [[Troje]]. Ondertussen veroverden de Perzen de rest van het rijk. |
||
| + | Deze situatie hield een paar eeuwen stand, maar uiteindelijk was het [[Alexander de Grote]] in de 4e eeuw v.Chr. die het huidige Turkije veroverde. Hij stichtte een enorm rijk dat zich uitstrekte tot aan India en Egypte. In de 2e eeuw v.Chr. werd Turkije veroverden door [[Romeinse Rijk|Romeinen]] en werd het de provincie Byzantium in hun rijk. Byzantium was vrij belangrijk. [[Bestand:ByzantineEmpire867AD3.PNG|left|350px|thumb|Het [[Byzantijnse Rijk]] in 867 n.Chr.]] |
||
| + | Het had de Griekse cultuur waar de Romeinen erg dol op waren en bovendien lag de belangrijke stad [[Constantinopel]] (het huidige Istanboel) in de provincie. Constantinopel werd al snel de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk toen het rijk in tweeën verdeeld werd in 395. Ondertussen werd de stad in 330 het politieke centrum van de stad, waarvoor de stad aanvankelijk gebouwd werd. |
||
| + | ===Het Byzantijnse Rijk en de Kruistochten=== |
||
| − | De Bibliotheek van Celsus in Efeze |
||
| + | Later zou het westelijke deel van het Romeinse Rijk vallen. Het oostelijke gedeelte bleef echter bestaan, onder de naam het [[Byzantijnse Rijk]]. Het Byzantijnse Rijk was christelijk en had te maken met verschillende afscheidingsbewegingen, waaronder in Syrië en Egypte. De keizer van het rijk probeerde de oude delen van het West-Romeinse Rijk te heroveren. Zo werden onder meer Italië, Zuid-Spanje en Noord-Afrika terug veroverd, maar veel van deze gebieden werden later weer veroverd door andere volkeren. Ondertussen namen de [[Arabieren]] grote delen van het rijk in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika in. Om het rijk te beschermen werd de macht van de keizer vergroot. Ook werd het [[Latijn]] vervangen door het [[Grieks]]. |
||
| − | Zie ook de hoofdartikelen: Ottomaanse Rijk (tot 1921), Geschiedenis van Turkije (na 1921) en Turkse onafhankelijkheidsoorlog (1920-1923) |
||
| − | Het Turkije van vóór de komst der Turken wordt doorgaans Klein-Azië of Anatolië genoemd. Anatolië heeft een voorgeschiedenis die vele duizenden jaren teruggaat, waarin volkeren als Hettieten, Frygiërs, Lydiërs, Urarteërs, Armeniërs en Grieken een grote rol hebben gespeeld. |
||
| − | In de 2e eeuw v.Chr. kwam Anatolië in de invloedssfeer van het Romeinse Rijk. Anatolië was de eerste provincie van het Romeinse Rijk waar een groot deel van de bevolking overging tot het christendom. Toen het westelijk deel van het Romeinse Rijk in verval raakte (omstreeks 400 na Chr.), werd Anatolië deel van het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk, met Constantinopel als hoofdstad. |
||
| + | [[Bestand:Byzantium1204-nl.svg|right|300px|thumb|De vele kruisvaarderstaten, waaronder het [[Latijnse Keizerrijk]], rond 1204.]] |
||
| + | Het Byzantijnse Rijk wist de Bulgaren te verslaan, maar verloor een groot gedeelte in Italië aan de [[Pauselijke Staat]]. Het rijk wist wel de Arabieren buiten de deur te houden en verloor enkel [[Kreta]]. Ondertussen was het rijk in strijd met de paus over de verering van beelden. Het [[iconoclasme]], zoals dit genoemd werd, zorgde ervoor dat het Byzantijnse Rijk verzwakte en verslechterde de banden met de kerk. Uiteindelijk was het resultaat dat de [[Oosters-Orthodoxe Kerk]] zich afsplitste van de Katholieke Kerk. Hierna beleefde het rijk een enorme opleving. Het rijk wist opnieuw de Bulgaren te verslaan en het [[Kievse Rijk]] tot het orthodoxisme te bekeren. In 1054 werd de breuk door middel van het [[Oosters Schisma]] bevestigd. Het rijk wist enorme gebieden op de Balkan te veroveren. |
||
| + | Ondertussen takelde het rijk op sociaal en economisch gebied af. Het rijk had contacten met het westen en dat zorgde voor veel haat onder de bevolking. Ook het bondgenootschap met het rijke [[Venetië]] betaalde zijn tol. De paus organiseerde de [[Kruistochten]] en dat had ook invloed op het Byzantijnse Rijk. Het rijk werd ingenomen door de kruisvaarders. Constantinopel werd de hoofdstad van het door hun gestichte [[Latijnse Keizerrijk]]. Er waren verschillende van dit soort ''kruisvaardersstaten''. Ook de gebieden op de Balkan verdwenen doordat veel volkeren onafhankelijkheid wilden. Het Byzantijnse verschrompelde tot een klein staatje. Rond 1350 begonnen de [[Turken]] de resten van het rijk te veroveren en stichtten er hun eigen rijk. |
||
| − | De Chora-kerk in Istanboel, een van de mooiste Byzantijnse kerken. |
||
| − | In die periode maakte de reeds eerder begonnen hellenisering grote vooruitgang. Het gebied werd grotendeels Griekstalig, met uitzondering van het oostelijke deel waar de Koerden en Armeniërs hun eigen taal behielden. |
||
| − | De Turken in het huidige Turkije zijn de afstammelingen van Oghuz-stammen die vanuit Centraal-Azië Anatolië hebben veroverd. In 1071 versloeg de Seltsjoekse leider Alp Arslan de Byzantijnse keizer Romanus IV in de Slag bij Manzikert. Dit resulteerde in de stichting van een Seltsjoeks sultanaat rond de stad Iconium. |
||
| − | In 1176 deed de Byzantijnse keizer Manuel I een laatste poging om de in Centraal-Anatolië gevestigde Seltsjoeken te onderwerpen, maar zijn leger leed in de Slag bij Myriokephalon een zware nederlaag. Toen de kruisvaarders in 1204 Constantinopel veroverden, raakte het Byzantijnse Rijk zodanig verzwakt, dat in de komende eeuw vrijwel geheel Anatolië in handen van de Turken viel. |
||
| + | ===Het Ottomaanse Rijk=== |
||
| + | [[Bestand:Rise_and_Fall_of_the_Ottoman_Empire_1300-1923int.gif|left|300px|thumb|De opkomst en val het [[Ottomaanse Rijk]].]] |
||
| + | Het rijk van de Turken noemen we het [[Ottomaanse Rijk|Ottomaanse of Osmaanse Rijk]]. Na het [[Beleg en val van Constantinopel|beleg en de val van Constantinopel]] was he Byzantijnse Rijk ten einde. De Turken leefden oorspronkelijk een stuk noordelijker, maar werden verjaagd door de [[Mongolen]]. In deze tijd groeide het Ottomaanse Rijk. Het veroverde vele gebieden, waaronder Griekenland en een heel stuk van de Balkan. Hierdoor werd het rijk langzamerhand een wereldrijk, waarbij het een groot gedeelte van de Arabische wereld, Perzië en Noord-Afrika veroverde. Constantinopel werd ook de hoofdstad van dit land, waar ging verder onder de naam Istanboel. Cultureel bloeide het rijk op, maar gedurende de 17e eeuw kwam hier een einde aan. De Turken brachten de [[islam]] en de [[Turks]]e taal naar Turkije. |
||
| + | Rond 1700 bleek de positie van het rijk ernstig verzwakt. Het Ottomaanse Rijk had verschillende oorlogen verloren en ook waren er binnen het rijk verschillende opstanden. In de 18e eeuw werd [[Rusland]] de grootste vijand van het rijk en voerde ook een aantal verschillende oorlogen tegen het rijk. De sultan, die het rijk bestuurde, leefde ondertussen in grote luxe. In onder meer [[Engeland]], [[Oostenrijk]] en [[Frankrijk]] raakte men geïnspireerd door de uitbundige stijl en deze raakte in de mode. Veel Duitse componisten lieten hun muziek ook inspireren op de Ottomaanse marsliederen. In veel meubilair, schilderijen en andere kunst uit deze tijd is de Ottomaanse kunst te merken. Dit wordt [[turkomanie]] genoemd en de periode die daarbij hoort is de Tulpenperiode. |
||
| − | De Seltsjoekse Dubbele-minaret-madrassa in Erzurum (1265) |
||
| − | In 1453, ongeveer 200 jaar na de stichting van het Ottomaanse Rijk, veroverden de Turken Constantinopel. Deze stad werd de nieuwe hoofdstad van het Rijk. Dit luidde een periode in van culturele bloei en verovering van en heerschappij over grote delen van het Midden-Oosten, de Balkan en Noord-Afrika. |
||
| − | Het Ottomaanse Rijk kende zijn bloeitijd in de zestiende eeuw. Daarna trad het verval langzaam in en heroverden Oostenrijk en Rusland grote delen van het Ottomaanse grondgebied. |
||
| − | De macht van de Ottomanen in de Middellandse Zee maakte ook de eerste betrekkingen tussen de Turken en Nederlanders mogelijk. Het Ottomaanse Rijk verkeerde in oorlog met de Heilige Liga waar Spanje deel van uitmaakte. Gezien de gezamenlijke vijand zocht Willem van Oranje contact. Dit deed hij via Josef Nasi, een internationaal bankier die als Sefardische Jood gevlucht was voor de onderdrukkingen in Antwerpen en zich in Istanboel vestigde. Deze betrekkingen dateren vanaf 1571 en schilderijen die uit de 16e eeuw dateren, tonen de Turkse handelaren in de binnensteden die veel invloed hadden in de Nederlandse economie.[9][10] |
||
| + | [[Bestand:C._van_Loo_Sultane.jpg|right|300px|thumb|De schilderkunst tijdens de [[turkomanie]]]] |
||
| + | Desalniettemin raakte het rijk in verval. Veel Europese landen liepen voor op economisch en militair terrein voor op het rijk. Rusland veroverde in het noorden gebieden en Frankrijk begon ondertussen met de verovering van [[Egypte]], wat later overging op de Engelsen. Het Ottomaanse Rijk was tevens een [[kalifaat]], maar volgens veel inwoners was dit al in 1258 ten einde gekomen met de vernietiging van [[Bagdad]]. De sultans probeerde in de islamitische wereld banden te creëren door middel van het kalifaat. Op deze manier probeerde het rijk vrienden te maken in de Arabische wereld om zich tegen vijanden te beschermen en opstanden te onderdrukken. Waar het land in het oosten en zuiden vrienden maakte, verloor het in het westen en noorden veel grond. Veel Balkanlanden wilden onafhankelijk worden nadat de [[Franse Revolutie]] was uitgebroken. Onder meer [[Griekenland]] en [[Servië]] werden in deze jaren onafhankelijk. Het werd de sultans duidelijk dat ze het rijk moesten moderniseren, wat gedeeltelijk effect had. |
||
| + | Toen het rijk de [[Krimoorlog]] tegen Rusland verloor had dit een grote depressie onder de bevolking als gevolg. Opnieuw verloor het rijk in Oost-Europa veel grond. Het [[verdrag van Berlijn]] uit 1878 zorgde ervoor dat het aantal Europese gebieden sterk werd teruggedrongen. Opnieuw ging het rijk een periode van modernisering tegemoet. Er werd iets gedaan aan de enorme [[staatsschuld]]en en er kwamen importrechten. Vanaf 1890 ging het weer iets beter met het rijk, maar vanaf 1908 maakte het rijk een sprong terugwaarts. Het rijk viel langzaam uiteen. In 1914 deed het rijk mee aan de [[Eerste Wereldoorlog]] en koos de kant van [[Duitsland]] en [[Oostenrijk-Hongarije]]. [[Bestand:Treaty_of_Lausanne_1912.jpg|left|300px|thumb|De Ottomanen overleggen met de Italianen in [[Lausanne]] over het einde van de [[Italiaans-Turkse Oorlog]]]] |
||
| − | De Sultan Ahmetmoskee in Istanboel (1609-1616) |
||
| + | Het idee was om zo het Ottomaanse Rijk te redden en Rusland te verslaan. Heel veel succes was de oorlog niet. Veel aanvallen mislukte en bijna gebieden in het Midden-Oosten gingen verloren. Toen Rusland in 1915 optrok naar het rijk, besloten een aantal Armeniërs een eigen staat te stichten. Dit leidde tot de [[Armeense genocide]], die door de Turken zelf de Armeense kwestie wordt genoemd. De genocide kostte meer dan een miljoen mensen het leven en is tot op de dag van vandaag erg omstreden. |
||
| − | Tijdens de Eerste Wereldoorlog kozen de Ottomanen partij met Duitsland, Oostenrijk en Bulgarije. Zij verloren de oorlog. De Ottomanen werden teruggedrongen tot hun kerngebied in Anatolië. Tijdens en kort na de oorlog werden diverse bevolkingsgroepen, zoals de Grieken, Armeniërs, Assyriërs gedwongen te verhuizen. Vele Armeniërs kwamen hierbij om het leven. Er woedt thans, 90 jaar na dato, een hevige discussie of er hierbij sprake is van uitlokking en volkerenmoord. Het officiële Turkse standpunt is dat er bij elke bevolkingsgroep tijdens de Eerste Wereldoorlog in Anatolië slachtoffers vielen en geen ervan heeft exclusiviteit ten aanzien van genocide. Buiten Turkije wordt het echter algemeen gezien als volkerenmoord. |
||
| − | Het Sykes-Picotverdrag (1916) en het Verdrag van Sèvres (1920) regelden de verdeling van het Ottomaanse Rijk onder de overwinnaars. Omdat dit laatste verdrag feitelijk het einde van een Turkse staat in Anatolië inhield[11] werd het door de Turken niet geaccepteerd. Het westelijk deel van Anatolië werd Grieks, zuidelijke delen kwamen onder Italiaanse, Britse en Franse controle. Voor de Turken was slechts het noordelijk deel gereserveerd. De Turken namen het daarom in de Turkse onafhankelijkheidsoorlog op tegen de geallieerden. Het was de legerleider Mustafa Kemal (die later de naam Atatürk aan zou nemen) die een bepalende rol speelde. |
||
| − | Hij tekende ook de Vrede van Lausanne (1923), die een eind maakte aan de oorlog en de grenzen van het nieuwe Turkije vastlegde. Hij stichtte op 29 oktober 1923 de Republiek Turkije. |
||
| − | Mustafa Kemal lanceerde hierna zijn politieke visie, het kemalisme geheten, die Turkije moest moderniseren. Zijn hervormingen waren een radicaal vervolg op de Tanzimat-periode in de 19e eeuw, waarin de Islamitische rechtspraak (Sharia) al grotendeels was ontmanteld (1858) en alle burgers aan elkaar gelijk werden gesteld ongeacht religie of etniciteit. De hervormingen van Ataturk echter gingen veel verder; hij schafte het kalifaat af en maakte van Turkije een streng seculiere staat naar Frans model (zie Laïcisme). Ook verving hij officieel het Arabische schrift met het Latijns, een hervorming die in 1862 ook al was voorgesteld tijdens de Tanzimat periode, door Ottomaans staatsman Münuf Pasha. Het Latijns schrift was feitelijk al in gebruik in een groot deel van de Turkstalige wereld, met name in Centraal-Azië, hoewel dit werd onderdrukt en uiteindelijk verboden door Stalin. Veel traditionele kledingstukken werden verboden, moderne werden verplicht, en ook de hoofddoek in openbare ruimtes was niet langer toegestaan. |
||
| + | In 1918 sloot het Ottomaanse Rijk vrede met [[Rusland]] en kreeg zo veel gebieden in het noorden terug. Echter, een half jaar later was het rijk verslagen. Er werd besloten om Turkije te verdelen onder Fransen, de Britten en de Italianen. Ook zou er een Armeense staat komen en zou Griekenland heel Thracië en eilanden krijgen. Griekenland maakte gebruik van de verzwakte positie en veroverde grote delen van Turkije, maar dit leidde uiteindelijk tot een opstand onder de Turken. |
||
| + | ===Het ontstaan van Turkije=== |
||
| − | Roosevelt, İnönü en Churchill op 4-6 december, 1943 |
||
| + | [[Bestand:MustafaKemalAtaturk_oval.png|right|300px|thumb|[[Mustafa Kemal Atatürk]], de eerste president van Turkije]] |
||
| − | Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Turkije lange tijd neutraal omdat eerdere oorlogen (bijvoorbeeld Balkanoorlogen en een jaar later de Eerste Wereldoorlog) het veel ellende en leed hadden bezorgd. Achter de schermen verschaften de Turken echter inlichtingen aan Duitsland in ruil voor Duitse steun aan het Pan-Turkisme, wat neer kwam op de Duitse belofte voor onafhankelijkheid van Turkse republieken in Rusland na de overwinning op dit land. In de Balkan en de Kaukasus dienden ook enkele tienduizenden Turkse en Azerbeidzjaanse soldaten in locale SS afdelingen. Tegelijkertijd was Turkije tijdens de oorlog een springplank naar Israël voor honderdduizenden Joden die uit Oost-Europa waren gevlucht. De Turkse regering wist via haar ambassades in de door Duitsland bezette gebieden ook enkele duizenden Joden te redden; een bewijs dat de persoon in kwestie afstamde van een uit Turkije gemigreerde Jood was voldoende om een Turks paspoort te verkrijgen en in sommige gevallen nog van de deportatietrein af gehaald te worden. In februari 1945 verklaarde Turkije - voornamelijk symbolisch - Duitsland en Japan de oorlog. In 1952 traden Turkije en Griekenland tegelijkertijd toe tot de NAVO. Hierdoor kreeg de NAVO toezicht op de Bosporus, een belangrijke scheepvaartroute voor de Russen. |
||
| + | [[Mustafa Kemal Atatürk]] greep in alle chaos de macht, waarmee het Ottomaanse Rijk ten einde was. De hoofdstad werd verplaatst naar [[Ankara]]. Ook ging Turkije direct in de [[Turkse Onafhankelijkheidsoorlog]] en maakte zich onafhankelijk van de Geallieerden. Tevens voerde het oorlog met Griekenland in de [[Grieks-Turkse Oorlog]]. De oorlog leidde tot grote moordpartijen onder zowel de Grieken als de Turken. In 1922 kwam er echter een wapenstilstand en in 1923 werden de grenzen van het huidige Turkije vastgesteld in het [[Vrede van Lausanne (1923)|verdrag van Lausanne]]. |
||
| − | In 1960, 1971 en 1980 pleegde het leger een staatsgreep. Na enkele jaren militair bestuur kwam er steeds weer een civiele regering. De staatsgreep van 1980 werd niet geaccepteerd door de Raad van Europa en de EG en leidde tot schorsing van het lidmaatschap van de Raad van Europa en schorsing van het associatieverdrag met de EG. |
||
| − | In 1960 werd tussen Turkije, Engeland en Griekenland een garantieverdrag gesloten omtrent het eiland Cyprus, dat tot dan toe aan de Britten toebehoorde maar door etnische spanningen in een staat van onrust verkeerde. Dit verdrag stond militair ingrijpen toe als de status quo die tijdens de onafhankelijkheid in 1959 was afgesproken, ondermijnd werd. In dat verdrag werd onder meer bepaald dat Cyprus zich niet mocht binden of aansluiten bij andere staten (artikel I [12]). Conform artikel IV [12] was dan ingrijpen toegestaan. In 1974 vielen Turkse troepen op grond van het dit Garantieverdrag het noorden van Cyprus binnen na een coup van Nicos Sampson, die de leiding had van een door de Griekse junta gesteunde rebellenorganisatie EOKA. Het doel van de EOKA was de Enosis, aansluiting van het gehele eiland bij Griekenland. De coup van Sampson was voor de Turkse legerleiding de directe aanleiding. Het eiland verkeerde echter ook al geruime tijd in staat van burgeroorlog, regelmatig werden aanslagen gepleegd waarbij veel Turken en Grieken omkwamen. Na de interventie van het Turkse leger keerde de rust op het eiland terug, maar uiteindelijk resulteerde het wel in de scheiding van het eiland in een Grieks- een Turks-Cypriotische republiek. Ook ontstond na de Turkse inval een stroom van vluchtelingen van noord naar zuid en omgekeerd. Veel Grieken en Turken moesten hun huizen verlaten en kunnen sindsdien geen aanspraak maken op hun bezittingen. De Turks-Cyprioten zijn daarnaast in de situatie terechtgekomen dat alleen Turkije hun soevereiniteit erkent. Verder erkende enkel Pakistan tijdelijk officieel de Turkse Republiek Noord-Cyprus. Enkele andere Turkstalige landen hebben wel economische en culturele relaties met Noord-Cyprus.[13][14][15] Ze hebben echter, mogelijk vanwege internationale druk of eigen separatistische problemen, nooit openlijk de Turkse regering erkend. Rusland heeft aangeboden Turks-Cyrpus te erkennen als Turkije de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië erkent.[16] |
||
| − | Sinds 1980 strijden de separatistische Koerden in Oost-Turkije voor (gedeeltelijke) autonomie. Turkije erkent hun cultuur wel maar separatisme is verboden. Koerdisch onderwijs werd niet door de staat verzorgd[bron?] totdat rebellenleider Abdullah Öcalan opgepakt werd door de Turkse commando's in Kenia. Lange tijd werd zelfs het gebruik van de Koerdische taal verboden[bron?]. De Koerdische groepering PKK (Partiya Karkeren Kurdistane) - Arbeiders Partij Koerdistan) voerde jarenlang een guerrilla, maar na de arrestatie van hun leider Öcalan is de guerrilla geluwd. Op 4 april 2002 besloot de partij de gewapende strijd op te geven, maar deze werd enkele maanden later alweer opgepakt.[17] Deze organisatie is als een terroristische groepering aangeduid onder andere in de Europese Unie, de Verenigde Staten, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie en Turkije. |
||
| − | Sinds 2002 is in Turkije de partij AKP aan de macht met premier Recep Tayyip Erdoğan. |
||
| − | Sinds 3 oktober 2005 onderhandelen Turkije en de Europese Unie over mogelijke toetreding van Turkije tot de EU. |
||
| − | Actuele ontwikkelingen |
||
| + | Atatürk stichtte het moderne Turkije en moderniseerde het land ook heel erg. Hij wilde af van het ouderwetse en slecht georganiseerde Ottomaanse Rijk en richtte Turkije in naar westers voorbeeld. Het sultanaat werd afgeschaft en de [[imam]]s werden voortaan door de staat benoemd. Ook werd het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse alfabet, kregen vrouwen in 1926 (als een van de eerste landen ter wereld) stemrecht en werd het dragen van een [[fez]] verboden. De fez stond symbool voor het Ottomaanse Rijk, terwijl Turkije vernieuwing wilde. Atatürk overleed uiteindelijk in 1938. |
||
| + | Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Turkije neutraal. Het land wilde de Eerste Wereldoorlog voorkomen. Toch hielp Turkije om [[joden]] te laten vluchtten en was een belangrijke route. Turkije gebruikte ook zijn macht om het Duitse Jodenvervoer door het land te stoppen. In februari 1945 verklaarde Turkije alsnog Duitsland en Japan de oorlog, maar dit was meer een symbolische daad. Turkije heeft niet daadwerkelijk gevochten, maar wilde zijn steun aan de Geallieerden uitspreken. |
||
| + | ===Het moderne Turkije=== |
||
| − | Obama ontmoet de ministers van Buitenlandse Zaken van Turkije, Armenië en Zwitserland in Istanboel in 2009 |
||
| + | [[Bestand:Babacan_Erdogan_Obama.jpg|left|300px|thumb|President [[Erdogan]] bezoekt de Amerikaanse president [[Barack Obama]].]] |
||
| − | In de jaren voorafgaande aan 2001 beleefde de Turkse economie een grote crisis met torenhoge inflatie. Naast economische en monetaire hervormingen waren het de terroristische aanslagen op 11 september 2001 die het land er weer bovenop brachten: als enige NAVO-land met een overwegend islamitische bevolking werd Turkije plotseling van geopolitiek belang als intermediair tussen het Westen en de islamitische wereld, en kreeg daarom aanmerkelijke financiële steun. Als tegenprestatie speelde Turkije een leidende rol in de vredesmacht in Afghanistan. Maar ook de binnenlandse politiek van Kemal Dervis, superminister van Economie en Financiën, speelde een niet te onderschatten rol, hij liberaliseerde in rap tempo de Turkse economie wat tot gevolg had dat Turkije tussen 2002 en 2008 een van de snelst groeiende economieën ter wereld kende. |
||
| + | Turkije werd meer verboden met het westen na de Tweede Wereldoorlog. In 1948 trad het land toe tot de [[Raad van Europa]] en in 1952 samen met Griekenland tot de NAVO. Dit was vooral een strategisch doel. Turkije grensde namelijk aan de [[Sovjet-Unie]] en bovendien werd de Bosporus veel door de Russen gebruikt. In 1961 was Turkije tevens onderdeel van de [[Cubacrisis]]. Nadat de Sovjets raketten op [[Cuba]] hadden geplaatst (dichtbij de VS), plaatsten de Amerikanen ze bij in Turkije. Uiteindelijk werden ze snel weggehaald tot de ruzie afkoelde. |
||
| − | In 2009 raakt de Koerdische kwestie in een stroomversnelling. Er zijn hervormingsstappen gezet om de rechten van de Koerdische minderheid te verbeteren. Deze hebben vooral betrekking op de Koerdische taal. Zo wordt het toegestaan om op universiteiten in het Koerdisch te onderwijzen en mogen dorpen de oorspronkelijke Koerdische naam naast de Turkse naam hanteren. Ook is er een staatszender die 24 uur in het Koerdisch uitzendt en mogen commerciële tv-zenders vooralsnog maximaal vier uur in de week in het Koerdisch uitzenden. Voor radiozenders is dit vijf uur per week[18][19]. Daarnaast zijn enkele Koerdische volksvertegenwoordigers van de inmiddels verboden DTP voor het eerst uitgenodigd voor politieke buitenlandse reizen. Ook zijn er politieke toespraken gehouden in het Koerdisch.[20] De PKK-leider Öcalan speelt hier op in door vanuit de gevangenis een 'roadmap to peace' te schrijven[21], dat niet wordt vrijgegeven door de Turkse overheid. In 2009 kondigt de PKK aan dat het de gewapende strijd wil opgeven [22] en 'vredesbrigades' de grens over gaat sturen om de democratische oplossing voor het conflict, die de Turkse regering ingezet heeft, te steunen. De eerste brigade, 8 PKK-strijders en 26 Koerdisch-Turkse burgers die in de jaren 90 naar Irak waren gevlucht, steekt op 19 oktober de grens over vanuit Irak en werd door duizenden Turkse Koerden met Koerdische vlaggen ontvangen. De PKK-strijders werden direct na het betreden van Turkse grond vastgezet en vier aanklagers die naar de grens waren gestuurd moesten bepalen of de PKK-strijders schuldig waren aan misdaden en of ze moesten worden gearresteerd.[23][24] Een dag na hun binnenkomst in Turkije werden echter alle PKK-strijders door de rechtbank in vrijheid gesteld [25] |
||
| − | Na lange onderhandelingen ondertekenden de Armeense en Turkse ministers van Buitenlandse Zaken op 10 oktober een protocol dat onder andere de normalisering van de relatie tussen Armenië en Turkije omvat, de opening van de grens, en het instellen van een intergouvernementele commissie, die volgens sommige bronnen onderzoek zal gaan doen naar de gebeurtenissen van 1915[26]. In het protocol wordt de Armeense Genocide echter niet of nauwelijks genoemd en er wordt ook niet gesproken over de oplossing van het probleem omtrent Nagorno-Karabach, wat Turkije jarenlang als eis stelde voor de normalisering van de relaties met het buurland[27]. Het akkoord moet nog door de parlementen van beide landen geratificeerd worden. De Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan verklaarde echter op de volgende dag van de ondertekening dat het geschil over Nagorno-Karabach alsnog eerst moet worden opgelost voordat het Turkse parlement het akkoord zal goedkeuren[27]. |
||
| − | Mogelijke toetreding tot de Europese Unie |
||
| − | Zie Turkije en de Europese Unie voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| − | Demografie |
||
| + | Samen met Griekenland en het [[Verenigd Koninkrijk]] onderhandelde Turkije over [[Cyprus]]. Dit eiland was tot 1960 in bezit van het Verenigd Koninkrijk, maar het eiland werd een onafhankelijk land. Zowel Griekenland als Turkije claimden het land. Cyprus ligt immers voor de kust van Turkije, maar de bevolking is grotendeels Grieks. In een verdrag werd afgesproken dat Cyprus onafhankelijk bleef en zich niet mocht binden of samenvoegen met een andere staat. Desondanks was er in Turkije angst voor de [[Enosis]], de toevoeging van Cyprus tot Griekenland. In 1974 viel Turkije daarop Cyprus binnen en riep de [[Turkse Republiek Noord-Cyprus]] uit op het noordelijke deel van het eiland. Dit land wordt tegenwoordig enkel door Turkije erkend en levert zo nu en dan spanningen op met zowel Griekenland als Cyprus. |
||
| + | Ondertussen waren er in Turkije al drie staatsgrepen geweest; in 1960, in 1971 en 1980. De staatsgreep van 1980 wordt gezien als een van de heftigste. 200.000 jongeren zijn toen vervolgd en honderden zijn ter dood veroordeeld. De staatsgreep zorgde er ook voor dat Turkije uit de Raad van Europa werd gezet. De verandering van Atatürk leidde er ook toe dat minderheden, zoals de [[Koerden]], minder rechten hadden. Tegenwoordig is er nog steeds een strijd met de Koerdische minderheden in het land en wordt de [[Koerdische Arbeiderspartij]] als terroristische organisatie gezien. Sinds 2005 zijn er tevens onderhandelingen met de Europese Unie om toe te treden en is inmiddels doorreizen van en naar Turkije makkelijker gemaakt. Turkije helpt tevens mee in [[Syrië]] tegen de bestrijding van [[IS]], wat leidt tot veel aanslagen in het land. In 2016 er tevens een nieuwe poging tot een staatsgreep gedaan. Mesen vrezen dat FETÖ (Turks erkend terroristische vereniging) het brein achter het spel is. Andere mensen, vooral tegenstanders van Erdo[[Recep Tayyip Erdoğan|ğ]]<nowiki/>an, vertellen dat het gepland was om zo meer macht te krijgen. De staatsgreep is mislukt doordat iedereen verzet toonde nadat de Turkse president in een live-uitzending vertelde op de straten te gaan. |
||
| + | ==Geografie== |
||
| + | === Grote steden=== |
||
| + | {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" |
||
| + | ! colspan="11" align="center" | Lijst met de 10 grootste steden |
||
| + | |- |
||
| + | ! rowspan="23" width:150 |<br /> |
||
| + | [[Bestand:DSC03832_Istanbul_-_Aya_Sophia_-_Foto_G._Dall%27Orto_24-5-2006.jpg|200px|Istanboel]]<br />[[Istanboel]]<br /> |
||
| + | [[Bestand:Izmir_Turkey.jpg|200px|Izmir]]<br />[[Izmir]]<br /> |
||
| + | [[Bestand:Gaziantep3-Verity_Cridland.jpg|200px|Gaziantep]]<br />[[Gaziantep]]<br /> |
||
| + | ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer |
||
| + | ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad |
||
| + | ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners |
||
| + | ! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Provincie |
||
| + | ! rowspan="23" width:150 | |
||
| + | [[Bestand:Cinnah_Ve_atakule_-_panoramio.jpg|200px|Ankara]]<br />[[Ankara]]<br /> |
||
| + | [[Bestand:Cumal%C4%B1k%C4%B1z%C4%B1k-Bursa_-_panoramio_-_HALUK_COMERTEL_(3).jpg|200px|Bursa]]<br />[[Bursa]]<br /> |
||
| + | [[Bestand:Ta%C5%9Fk%C3%B6pr%C3%BC,_Adana_1_(34243582532).jpg|200px|Adana]]<br />[[Adana]]<br /> |
||
| + | |- |
||
| + | |- |
||
| − | Demografie van Turkije tussen 1961 en 2005 |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 1 || align="center" | '''[[Istanboel]]''' || align="center" | 11.000.144 || align="center" | Istanboel |
||
| − | Bij het begin van de 20e eeuw telde het gebied dat nu Turkije is 12 miljoen inwoners; dat aantal is nu ruim vervijfvoudigd[28]. In Turkije wonen 76.805.524 (2009) mensen. |
||
| + | |- |
||
| − | Geschiedenis van de demografie in Anatolië |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 2 || align="center" | '''[[Ankara]]''' || align="center" | 3.832.981 || align="center" | Ankara |
||
| − | Anatolië is een van oudst door mensen bewoonde gebieden in de wereld buiten Afrika. Het maakt ook deel uit van Mesopotamië, waar de eerste Indo-Europese en Semitische beschavingen ontstonden. In Turkije ligt zowel de oudst bekende nederzetting als het oudst bekende tempelcomplex ter wereld; respectievelijk Çatal Hüyük en Göbekli Tepe. De eerste volken die hun rijk grotendeels opbouwen in Anatolië zijn onder andere de Hattiërs, Hettieten, Lyciërs en Cariërs. Ook zijn er enkele Semitische volkeren aanwezig zoals de Arameeërs. Vanaf ongeveer 1000 voor Christus worden deze volkeren langzaam verdrongen door Griekse kolonisten aan de kust en Perzische volkeren in het binnenland. De Perzen werden in 334 voor Christus verslagen door Alexander de Grote, waarna ook het binnenland van Anatolië Helleniseerde. In de eerste eeuw na Christus was heel Anatolië ingelijfd in het Romeinse Rijk, dat enkele eeuwen later weer uiteen viel, tegelijk met het ontstaan van enkele Christelijke naties in Anatolië zoals de Armeniers, die al snel worden opgenomen in het Byzantijnse Rijk. Gedurende de middeleeuwen komen steeds meer volkeren naar Anatolië, zoals Arabieren uit het zuiden, Bulgaren vanuit het westen en Turken vanuit het Oosten. De Turkse Seldsjoeken veroveren het grootste gedeelte van Anatolië, op de kust na, die Grieks blijft. Nadat de Mongolen de Seldjoeken hebben verslagen ontstaan vanuit die nieuwe Turkse bevolking in Anatolië enkele rijkjes, waarvan de Osmaanse uiteindelijk de sterkste bleek. Tijdens de eerste eeuwen van het Ottomaanse rijk komen er met name in de kuststeden west-Europese handelaren (waaronder Nederlanders) te wonen en een groot aantal Joodse vluchtelingen uit Spanje en Portugal. In het binnenland van Anatolië veranderd er echter niet veel aan de demografie; pas met de val van het rijk kwam daar verandering in. |
||
| + | |- |
||
| − | Verval Ottomaanse Rijk |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 3 || align="center" | '''[[Izmir]]''' || align="center" | 2.656.148 || align="center" | Izmir |
||
| − | Het verlies van grote delen van haar grondgebied zorgde voor een immense vluchtelingenstroom binnen het Ottomaanse Rijk vanuit de Balkan, de Krim en de Kaukasus richting Anatolië. Miljoenen moslims uit Oost-Europa, naast Turken ook veel Bulgaren, Circassiërs, Tataren, Tsjetsjenen, Tsjerkessen, Bosniërs, Georgiërs en Roma moesten een nieuw leven beginnen tussen de Anatolische bevolking die op dat moment voornamelijk bestaat uit Turken, Grieken, Armeniers en Koerden. Ook arriveren er in die tijd veel vluchtelingen uit Centraal-Azië waar de Turkstalige bevolking werd verslagen door de Russen en Chinezen. Tegelijk verkregen westerse landen bepaalde rechten ten aanzien van Christelijke minderheden in het Ottomaanse Rijk. Rusland veroverd uiteindelijk zelfs oost-Anatolië waarna er ook veel Christelijke kolonisten in met name de Kaukasus komen zoals Duitsers. In de eerste wereldoorlog kiezen sommige Armeense fracties voor de kant van de Russen, die hen onafhankelijkheid beloven, waarna de Turkse legerleiding het besluit nam om de gehele Armeense bevolking uit Anatolië te deporteren. Tegenwoordig zijn door deze Armeense genocide nog maar weinig Armeniers over in Turkije, zo'n honderdduizend. De bevolkingsuitwisseling met Griekenland was de bezegeling van het lot voor de Christelijke bevolking van Turkije. Enkel de Griekse bevolking in Istanbul en ten oosten van Trabzon bleef intact (die laatste was al in de 17e eeuw vrijwillig overgegaan op de Islam). |
||
| + | |- |
||
| − | Natiestaat Turkije |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 4 || align="center" | '''[[Bursa]]''' || align="center" | 1.466.266 || align="center" | Bursa |
||
| − | Na de oprichting van de Republiek Turkije en de bevolkingsuitwisseling met Griekenland bleven twee grote bevolkingsgroepen over in Turkije; de Turken en de Koerden. Tijdens de tweede wereldoorlog vluchtten enkele honderdduizenden Joden uit Oost-Europa naar Turkije. De meesten van hen vertrokken vervolgens naar de Verenigde Staten of Israël. In de tweede helft van de twintigste eeuw komen nog groepen vluchtelingen naar Turkije; met name Turken, Pomakken, Bosniërs, Serviërs, Albaniers uit de Balkan, Russen, Oezbeken, Turkmenen en Tataren uit de Sovjet-Unie, Oeigoeren uit China en in recenter verleden enkele tienduizenden Iraniers en Arabieren. Ook steeds meer west-Europeanen vestigen zich in Turkije, met name in Istanbul en de kustgebieden. |
||
| + | |- |
||
| − | Huidige inwoners van Turkije |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 5 || align="center" | '''[[Adana]]''' || align="center" | 1.392.490 || align="center" | Adana |
||
| − | Hiervan zijn 73% Turken, 21% Koerden, 2% Tsjerkessen, 2% Arabieren, 0,5% Lazen, 0,1% Syriërs, 0,06% Armeniërs en 0,01% Abchazen. De Turkse bevolking is relatief jong met 25.5% in de groep 0 tot 15 jaar. |
||
| + | |- |
||
| − | Geboortecijfer: 16.62 /1000 (2006) |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 6 || align="center" | '''[[Gaziantep]]''' || align="center" | 1.208.666 || align="center" | Gaziantep |
||
| − | Sterftecijfer: 5.97 /1000 (2006) |
||
| + | |- |
||
| − | Onderscheid bevolking naar sekse |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 7 || align="center" | '''[[Konya]]''' || align="center" | 993.744 || align="center" | Konya |
||
| − | zuigelingen: 1.05 m/v |
||
| + | |- |
||
| − | onder 15 jaar: 1,04 m/v |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 8 || align="center" | '''[[Antalya]]''' || align="center" | 798.507 || align="center" | Antalya |
||
| − | 15-64 jaar: 1,03 m/v |
||
| + | |- |
||
| − | Levensverwachting (2006): |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 9 || align="center" | '''[[Kayseri]]''' || align="center" | 712.778 || align="center" | Kayseri |
||
| − | totale bevolking: 72.62 jaar |
||
| + | |- |
||
| − | mannen: 70.18 jaar |
||
| + | | align="center" style="background:#f0f0f0;" | 10 || align="center" | '''[[Mersin]]''' || align="center" | 635.714 || align="center" | Mersin |
||
| − | vrouwen: 75.18 jaar |
||
| + | |} |
||
| + | === Landschap === |
||
| − | Taal |
||
| + | [[Bestand:Akhurian_River_Gorge.jpg|left|300px|thumb|Het [[Armeens Hoogland]] ligt ondanks de naam voor het grootste gedeelte in Turkije]] |
||
| + | De [[Anatolische hoogvlakte]] vormt het belangrijkste gebied in Turkije. Het gebied ligt tussen de 2000 en 2500 meter hoog, heeft haast geen bomen en is grotendeels woestijnachtig. In het noorden en het zuiden van de hoogvlakte bevinden zich grote gebergten en in het westen een iets kleiner gebergte. Een derde van de hoogvlakte bestaat uit zoute grond en zoute [[moeras]]sen. Het water kan hier eigenlijk nergens naartoe. Al het water stroomt naar een zoutmeer, het [[Tuz Gölü]]. Naar het oosten toe loopt de hoogvlakte over in het [[Armeense Hoogland]]. Het [[Pontisch Gebergte]] in het noorden en de [[Antitaurus]] komen hier samen zorgen voor een bergachtig landschap. Hier kun je ook de hoogste berg van het land vinden, de [[Ararat]] van 5156 meter hoog. In dit gebied komt ook het meeste [[vulkanisme]] voor en de meeste bergen bestaan ook uit vulkanisch gesteente. |
||
| + | Rond de kusten is het landschap vaak erg groen en vruchtbaar. De rivieren hebben hier diepe kloven in de kusten gesneden. Een bekend voorbeeld hiervan is de [[Turkse Rivièra]] aan de Middellandse Zeekust, wat onder toeristen een geliefde bestemming is. Het schiereiland Thracië heeft hetzelfde landschap als deze kusten, maar hier zijn ook veel moerassen te vinden. Voor de grootte van het land, heeft Turkije heel weinig rivieren. De meeste rivieren beginnen op de Anatolische hoogvlakte en stromen vervolgens in alle richtingen de zee in. Bij de zee stroomt het rivierwater in het rustige zeewater, waardoor er vaak [[delta|delta's]] ontstaan. De meeste Turkse rivieren zijn ondiep en daardoor ongeschikt voor scheepsvaart. De grootste rivier in Turkije is de [[Kizil Irmak]] met een lengte van 1150 kilometer. De naam betekend ''Rode rivier'', vanwege het rode tintje van het water, en wordt vooral gebruikt voor het opwekken van elektriciteit ([[waterkracht]]). |
||
| + | Turkije ligt voor het grootste gedeelte op de [[Anatolische Plaat]]. Dit is een kleine aardplaat tussen de grote aardplaten waar Europa, Azië en het Midden-Oosten op liggen. De heftigste aardbevingen komen voor in het noorden, langs de [[Noord-Anatolische Breuk]] bij de [[Zwarte Zee]]kust. Dit komt doordat de Anatolische Plaat zit ingeklemd tussen de Arabische en Euro-Aziatische Plaat. In het oosten is een soort gelijke breukzone. Het resultaat is dat Turkije zich langzaam richting Griekenland beweegt, wat ook daar voor (kleine) aardbevingen zorgt. |
||
| − | Het Turks maakt deel uit van de Turkse talen, een wijdverspreide maar nauw verwante taalfamilie. |
||
| − | Zie Turks, Turkse talen en Turks alfabet voor de hoofdartikelen over dit onderwerp. |
||
| − | In Turkije is Turks (90,5%) de enige officiële taal. Tot de vele minderheidstalen behoren Koerdisch (18,6%), Arabisch (3%), Armeens, Aramees, Zaza(ki), Lazisch, Georgisch, Adyghe, Ladino, Romeyka en andere. Het Turks kwam met de naar het westen trekkende nomaden ongeveer in de tiende eeuw in Klein-Azië. Sinds 1928 wordt het Turks volgens het Latijns alfabet geschreven. Het huidige Turks heeft veel leenwoorden overgenomen uit het Frans, Perzisch en het Arabisch. Tot in het westen van China wordt op de Kaukasus en in Centraal-Azië nog door miljoenen mensen een Turkse taal gesproken. In het oosten van Turkije worden Koerdische dialecten gesproken. Deze waren van met de staatsgreep in 1980 verboden tot 1991, waarna het weer in het openbaar mocht worden gebruikt. In 2009 zijn grote stappen gezet om de rechten van de Koerdische minderheid te verbeteren, zie hiervoor het stukje Turkije Actuele ontwikkelingen |
||
| − | Religie |
||
| + | === Klimaat === |
||
| − | De Sultan Ahmet-moskee in Istanboel. |
||
| + | [[Bestand:Dere_Suites_Cappadocia_12.JPG|right|300px|thumb|Veel vakantiegangers kennen Turkije van het warme zomerse klimaat aan de [[Turkse Riviera]], maar Turkije heeft meer klimaten...]] |
||
| + | Turkije heeft grof gezien twee verschillende klimaten. In Thracië en langs de kusten is er het [[Middellandse Zeeklimaat]]. De winters zijn hier zacht en de zomers warm. De neerslag valt hier vooral in de wintermaanden, terwijl de zomer maanden vaak droog en zonnig zijn. Veel toeristen komen kennen Turkije vaak vanwege dit klimaat, waarin zij vaak in de zomer komen voor een zonvakantie. Het oosten van het land heeft een [[landklimaat]]. Neerslag valt hier in alle jaargetijden. De zomers zijn hier warm en winters koud. In het midden heeft Turkije te maken met het [[steppeklimaat]]. De winter zijn hier vaak koel en de zomers erg warm. Neerslag valt er haast niet. Hierdoor is het in Turkije vaak zo dat in hetzelfde seizoen er verschillende weerstypen zijn. |
||
| + | Toch is er ook een algemeen klimaat voor heel Turkije. In de wintermaanden kan sneeuw in heel Turkije voorkomen. Landinwaarts blijft dit echter vaker liggen (voor langere tijd), terwijl dit aan de kusten slechts een paar dagen is. Ook komt sneeuw aan de kusten veel minder voor dan in het binnenland, waar het vaak maandenlang kan sneeuwen. Ook valt de meeste neerslag in Turkije in de wintermaanden. Tussen november en maart is het vaak erg nat. In de zomer is vaak erg warm en zonnig in heel Turkije. In het noorden is het echter warmer dan in het zuiden. Waar de badplaatsen aan het zuidkust als aangenaam beschouwd kunnen worden, zijn de badplaatsen in het noorden erg heet. |
||
| − | Dansende derwisjen van de Mevlevi-orde voor de tombe van haar stichter Mevlana in Konya. De Mevlevi-orde is een van de vele orden uit het soefisme. |
||
| + | ===Flora en fauna=== |
||
| − | Het huis van de maagd Maria nabij Efeze, Paus Paulus VI bezocht het huis in 1967 en bevestigde onofficieel de authenticiteit. |
||
| + | [[Bestand:Kursunlu_waterfall_-_panoramio.jpg|left|300px|thumb|De [[Kurşunlu]]-waterval. De vele verschillende landschappen zorgen voor de vele verschillende soorten planten.]] |
||
| − | Zie Religie in Turkije voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| + | Turkije telt maar liefst 9222 soorten planten. Dit heeft te maken met de verschillende klimaten en landschappen waar Turkije mee te maken heeft. Veel van deze landschappen liggen erg afgelegen en zijn daardoor behouden. Voorbeelden zijn eilanden en gebergten. Vooral tussen het [[Taurusgebergte]] en het Pontische Gebergte komen veel unieke plantensoorten voor. Veel van deze planten zijn beschermd en zijn verboden om te plukken. In de Turkse moerassen komen vaak [[gladiool|gladiolen]], [[lelie|lelie's]] en [[lipbloem]]en voor. [[Vlinderbloem]]en zijn in heel Turkije te vinden en er zijn daarvan 391 soorten te vinden. Verder komen ook [[orchidee]]ën, [[klokjesbloem]]en en [[klaver]]soorten vaak voor. [[Tulp]]en en andere bolgewassen komen oorspronkelijk uit Turkije. Hoeveel Nederland het ''Tulpenland'' wordt genoemd, zijn Tulpen oorspronkelijk Turks. De Turkse flora wordt uitgebreid onderzocht door de universiteiten van [[Istanboel]] en [[Erzurum]] en vele wetenschappers uit andere landen. |
||
| − | Turkije heeft de staatsgodsdienst afgeschaft in 1928. Vanwege het seculiere karakter van de Turkse staat is in de Turkse grondwet geen verwijzing naar moslims of islam opgenomen. Tevens is er sprake van een controle van de staat over de officiële vorm van islam. Het daartoe al in 1924 in het leven geroepen staatsorgaan is het Directoraat van Godsdienstzaken (Diyanet İşleri Başkanlığı). Personen in overheidsdienst mogen geen uiterlijke religieuze kenmerken tonen. Zo zijn bijvoorbeeld hoofddoeken voor vrouwelijke werknemers in overheidsgebouwen verboden. Sinds 1982 is godsdienstig onderwijs wettelijk onder supervisie en controle van de staat.[29] Turkije behoort tot de landen die missionering belemmeren.[30] |
||
| − | De belangrijkste religie in Turkije is de islam, waarvan tot kort geleden officieel 99,8% van de bevolking een aanhanger was. Dit vanwege de automatische registratie door de Turkse overheid. Hieraan is inmiddels een eind gebracht. Recent onderzoek van de Sabanci universiteit wijst er op dat het werkelijke aantal moslims in Turkije iets lager ligt; zo rond de 83 procent. Van hen geeft verder nog ongeveer een derde aan hun geloof niet te belijden. Een klein percentage is Christelijk. Onder Nederlanders van Turkse afkomst worden vergelijkbare percentages waargenomen. |
||
| − | De grootste religeuze stroming is het soennisme. Daarnaast hangt een ongeveer 20% van de bevolking het alevitisme aan.[31] Naast de islam erkent de Turkse staat drie andere religies: de Armeens-Orthodoxe Kerk de Grieks-Orthodoxe Kerk en het jodendom, die bij elkaar volgens officiële cijfers 0,2% aanhangers hebben onder de Turkse bevolking.[32] Het werkelijke aantal ligt echter een stuk hoger. Begin twintigste eeuw bedroeg het aantal christenen in het Ottomaanse rijk nog 30% van de bevolking. In de 20e eeuw liep dat aantal sterk terug onder andere doordat het Ottomaanse Rijk in de Balkanoorlogen (1912-1913) grondgebied verloor waar veel christenen wonen en anderzijds door vervolging en emigratie.[33] |
||
| − | In de eerste eeuwen was het huidige Turkije een bloeiend kerkelijk gebied onder de leiding van Constantinopel. Het orthodoxe Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel is nog steeds gevestigd in Istanboel. De katholieken van Armeense, Chaldeeuwse, Byzantijnse en Latijnse ritus hebben ieder hun eigen hiërarchie. Sinds 1960 bestaan diplomatieke betrekkingen tussen Turkije en het Vaticaan en in 1966 werd een apostolische nuntiatuur opgericht. |
||
| − | In het verleden werd bij de geboorte het geloof automatisch geregistreerd en verplicht vermeld op de identiteitskaart. Sinds 2006 bestaat de mogelijkheid de geloofsgezindheid niet te registreren en het vakje ‘religie’ op de identiteitskaart leeg te laten. Bij uitspraak van 2 februari 2010 is door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bepaald dat het registreren van religie op de identiteitskaart in strijd is met artikel 9 (vrijheid van gedachte, geweten en religie) van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De huidige Turkse regering streeft er naar om de registratie van religie op de identiteitskaart te verwijderen. Het Turkse leger ziet zich als de hoeder van het gedachtegoed van Mustafa Kemal Atatürk. |
||
| − | Bestuurlijke indeling |
||
| + | Qua fauna komen er weinig grote dieren in Turkije voor. Ook zijn er weinig vogels te vinden. Wel komen de [[wolf]], de [[bruine beer]], verschillende [[gier]]en, de [[lannervalk]] en de [[oehoe]] in het hele land voor. Andere vogels komen alleen langs de rivieren en de kusten voor, zoals de [[hop]], de [[bijeneter]] en de [[ijsvogel]]. Veel grote zoogdieren en vogels staan onder druk, maar er worden de laatste jaren vorderingen gemaakt om deze diersoorten te beschermen. Insecten komen door de vele planten wel massaal voor in Turkije. Voornamelijk [[vlinder]]s zijn in Turkije te vinden door de vele bloemen. Nog altijd duiken nieuwe vlindersoorten op die in Turkije leven. De Turkse fauna wordt sinds 50 jaar onderzocht, maar dit gebeurd minder uitgebreid dan de Turkse flora. |
||
| − | Zie Regio's van Turkije, Provincies van Turkije en Districten van Turkije voor de hoofdartikelen over dit onderwerp. |
||
| − | Turkije is staatkundig verdeeld in 81 provincies. Deze zijn weer onderverdeeld in 923 districten. |
||
| + | ==Bevolking== |
||
| − | AnkaraKırklareliEdirneTekirdağÇanakkaleBalıkesirBursaYalovaIstanboelKocaeliSakaryaDüzceZonguldakBoluBilecikEskişehirKütahyaManisaİzmirAydınMuğlaDenizliBurdurUşakAfyonIspartaAntalyaKonyaMersinKaramanAksarayKırşehirKırıkkaleÇankırıKarabükBartınKastamonuSinopÇorumYozgatNevşehirNiğdeAdanaHatayOsmaniyeK. MaraşKayseriSivasTokatAmasyaSamsunOrduGiresunErzincanMalatyaGaziantepKilisŞanlıurfaAdıyamanGümüşhaneTrabzonRizeBayburtErzurumArtvinArdahanKarsAğrıIğdırTunceliElazığDiyarbakırMardinBatmanSiirtŞırnakBitlisBingölMuşVanHakkâri |
||
| + | === Algemeen=== |
||
| − | Provincies en provinciale hoofdsteden zijn meestal gelijknamig. Uitzonderingen op deze gewoonte zijn de provincies Hatay (hoofdstad: Antiochië), Kocaeli (hoofdstad: İzmit) en Sakarya (hoofdstad: Adapazari). Provincies met de grootste bevolking is Istanbul (12,9 miljoen), gevolgd door Ankara (4,6 miljoen), Izmir (3,8 miljoen), Bursa (2,5 miljoen) en Adana (2,0 miljoen). |
||
| + | [[Bestand:Mercado_de_las_especias,_Estambul,_Turqu%C3%ADa,_abril_de_2011.JPG|left|300px|thumb|Een Turkse marktkraam met vele peulvruchten en specerijen. Eten kopen op de markt is vrij gewoon in Turkije.]] |
||
| − | Naar schatting woont 75,5% van de Turkse bevolking in stedelijke centra. De grootste stad Istanboel is de financiële, economische en culturele hart van het land.[34] |
||
| + | In Turkije wonen ruim 80 miljoen mensen. 70% van hen leeft in steden, waardoor de [[verstedelijking]] in Turkije erg hoog is. De afgelopen honderd jaar is de Turkse bevolking explosief gegroeid; begin vorige eeuw woonden er slechts 12 miljoen mensen in Turkije. De bevolking van het land groeit nog steeds, maar dit gaat steeds minder hard. Het [[geboortecijfer]] is 19 op 1000 mensen, terwijl het [[sterftecijfer]] slechts 8 op 1000 mensen is. Het geboortecijfer is dus twee keer zo hoog als het sterftecijfer. Gemiddeld worden er iets meer mannen geboren dan vrouwen. Toch worden vrouwen (78 jaar) gemiddeld ouder dan mannen (72 jaar). Het gemiddelde ligt echter een [[levensverwachting]] van 75 jaar. |
||
| − | Fysische geografie |
||
| + | Veel Turken hebben familie in het buitenland wonen. Vanaf de jaren 60 zocht men in [[West-Europa]] goedkopere arbeidskrachten en deze werden onder andere gevonden in Turkije. De Turkse gastarbeiders trokken vooral de Germaanse landen, zoals [[Nederland]], [[België]], [[Duitsland]] en [[Oostenrijk]]. Vooral Duitsland heeft een grote groep inwoners met een Turkse achtergrond. Ook in Nederland, Oostenrijk en België vormt deze groep een grote minderheid. Volgens het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken wonen er 6 miljoen Turken buiten Turkije. Veel van deze Turkije bezoeken jaarlijks hun familie tijdens de zomervakantie en verblijven hier een aantal weken. Veel Turken in het buitenland hebben een [[dubbele nationaliteit]]. Dit betekent dat ze zowel een Turks paspoort als het paspoort van het land waarin ze wonen hebben. Dit is vooral handig tijdens de familiebezoeken, aangezien het reizen makkelijker maakt. Ook komt dit doordat men de Turkse nationaliteit niet kan opheffen en Turkije ook de nationaliteit erkent aan het nageslacht van deze immigranten. |
||
| + | Turkije is een stuk moderner dan andere Arabische landen. Dit is aan heel erg veel dingen te zien. Zo is er een scheiding tussen godsdienst en staat, kregen vrouwen al vroeg stemrecht en mogen gewoon werken. Ook is [[homoseksualiteit]] er toegestaan, maar over het algemeen niet geaccepteerd. Toch is Turkije conservatiever dan veel westerse landen, maar de afgelopen wordt Turkije een stuk moderner. |
||
| − | Satellietbeeld van Turkije |
||
| + | === Bevolkingsgroepen === |
||
| − | Topografische kaart van Turkije |
||
| + | [[Bestand:A_group_of_Kurdish_men_with_traditional_clothing_at_Hawraman,_Kurdistan.jpg|right|300px|thumb|Naast de Turken zelf vormen de [[Koerden]] de grootste bevolkingsgroep van het land met 14,5 miljoen inwoners.]] |
||
| + | De inwoners van Turkije dat zijn vooral Turken maar ook Koerden, Arabieren, Arameeërs, Armeniërs, Syriërs, Bulgaren, Grieken, Joegoslaven, Albanezen en Russen. De Koerden zijn de grootste etnische minderheid in Turkije. De andere minderheden zijn in aantal zeer klein. Het Turkse volk is geen oorspronkelijk ras, het is voornamelijk een mengelmoes van Turkse nomaden met de lokale Griekse, Armeense, Perzische en Georgische volken. Meer dan een kwart van de Turkse bevolking is daarnaast afstammeling van vluchtelingen uit de [[Balkan]], de [[Krim]], de [[Kaukasus]], de [[Wolgaregio]] , [[Zuid-Europa]] of [[Centraal-Azië]]. In de afgelopen jaren zijn ook veel vluchtelingen uit Iran en Syrië naar Turkije gekomen. Volgens de Turkse overheid zouden sinds het begin van de [[Syrische burgeroorlog]] (2011) al meer dan 1 miljoen Syriërs naar Turkije zijn gevlucht. |
||
| + | De meeste Turken hebben een bleke tot lichtgetinte huid en vaak donkerbruin haar en lichtbruine ogen. Maar er zijn ook veel Turken met blauwe ogen en blond tot bruin haar. De oorspronkelijke Turken uit Centraal-Azië hadden een bleke huid en donkere (spleet-)ogen, maar naarmate zij vermengden met de zuid-Europese en Midden-Oosterse (voornamelijk Perzische) volkeren kregen zij steeds meer een Europees uiterlijk. In het midden en noordoosten van Turkije zijn blauw/groene ogen en blond of rood haar met sproeten niet ongewoon. Dit komt omdat er in deze delen van het land vroeger andere volkeren leefden, zoals het Keltische volk de Galaten, en volkeren uit de Kaukasus. Ook door het klimaat krijgen de Turken een verschillende huidskleur. In het regenachtige noorden van Turkije krijgen mensen maar weinig zon te zien (met de regio Trabzon als absoluut minimum), terwijl mensen aan de zuidkust zelfs nog in de winter een zonnig klimaat hebben. Ook in de centrale regio's van Turkije en in het zuidoosten heeft de hevige intensiteit van de zon invloed op de huid, net als in andere aspecten van het leven, de cultuur en architectuur. |
||
| − | Noord-Anatolische Breuk en zijn aardbevingen. Op de kaart is duidelijk te zien dat de aardbevingen zich steeds naar het westen bewegen. De vorige grote aardbeving vond maar enkele honderden kilometers ten oosten van Istanboel plaats. Wetenschappers voorspellen dat de volgende grote aardbeving in Turkije waarschijnlijk deze stad zal treffen. |
||
| − | Fysieke kenmerken |
||
| − | Turkije heeft een oppervlakte van 783.562 km². De Turkse grens heeft een totale lengte van 2627 km, waarvan met Armenië 268 km, Azerbeidzjan 9 km, Bulgarije 240 km, Georgië 252 km, Griekenland 206 km, Iran 499 km, Irak 331 km, Syrië 822 km. De kustlijn is 7200 km lang. Het hoogste punt van Turkije is de berg Ararat, met een hoogte van 5165 m. |
||
| − | De hoofdstad Ankara telt 4,1 miljoen inwoners en is daarmee de op een na grootste stad van Turkije; alleen Istanboel met 12,5 miljoen inwoners is groter. Andere steden met meer dan 1 miljoen inwoners zijn İzmir (3,1 miljoen), Bursa (2,1 miljoen) en Adana (1,6 miljoen). |
||
| − | Zie ook de lijst van grote Turkse steden. |
||
| − | Geologie |
||
| − | Turkije ligt in een gebied met een complexe tektonische structuur. Het grootste deel van Turkije ligt op de Anatolische Plaat. Deze kleine tektonische plaat zit in het oosten als het ware ingeklemd tussen de naar elkaar toe bewegende Euraziatische en Arabische platen. |
||
| − | In het noorden, langs de zuidoevers van de Zwarte Zee, wordt de Anatolische plaat begrensd door de Euraziatische Plaat. Hier loopt de Noord-Anatolische Breukzone. Deze breukzone heeft vele zware aardbevingen veroorzaakt. De begrenzing met de Arabische plaat wordt gevormd door de Oost-Anatolische Breukzone. Dit is de breukzone waarlangs de beving bij Bingöl op 1 mei 2003 zich naar men aanneemt heeft voorgedaan. Als gevolg van de grootschalige bewegingen wordt het Anatolische blok naar het westen gedreven. Dit veroorzaakt niet alleen seismische activiteit in het noorden en in het oosten van Turkije maar ook in het westen, langs de kusten van de Middellandse Zee, waar het aansluit bij de activiteit in Griekenland. |
||
| − | Klimaat en landschap |
||
| − | Turkije ligt niet alleen cultureel, maar ook qua klimaat op een kruispunt. Het oosten van het land en Centraal-Anatolië bezitten een uitgesproken landklimaat met zeer hete zomers en ijskoude winters waarin zeer veel sneeuw kan vallen. De gebieden langs de Middellandse Zee hebben een mediterraan klimaat terwijl de noordkust een warm zeeklimaat heeft. Het zuidoosten, uitgezonderd het berggebied in het extreme zuidoosten, is overwegend droog en plaatselijk zelfs woestijnachtig; Turkije heeft gedeelten met zeer weinig neerslag, waar dan ook zoutmeren zijn gevormd. Vanaf İzmir gaande van west naar oost neemt de hoeveelheid neerslag langzaam af, maar langs de noord- en zuidkust valt relatief veel regen, met name in het noordelijk kustgebergte. |
||
| + | ===Taal=== |
||
| + | [[Bestand:Ataturk-September 20, 1928.jpg|thumb|left|200px|Vader des vaderlands [[Atatürk]] leert in 1928 de bevolking het nieuwe alfabet. Voor 1928 werd het [[Turks]] namelijk geschreven in [[Arabisch]]e schrift, maar sindsdien in het [[Latijn]]se schrift.]] |
||
| + | In Turkije is Turks de officiële taal. 90,5% van de Turkse bevolking spreekt Turks. Daarnaast zijn er nog andere talen, zoals [[Koerdisch]], [[Arabisch]], [[Aramees]] en [[Armeens]]. Sinds 1928 wordt het Turks volgens het [[Latijnse alfabet]] geschreven. Daarvoor werd het Arabische gebruikt. Verders worden in het Turks veel woorden uit het [[Frans]], [[Arabisch]] en [[Perzisch]] gebruikt. Sinds 2011 wordt er naast Turks en Engels onderwijs ook onderwijs in andere talen in Turkije aangeboden. Het Turks is geen Europese taal. Het is geen famillie van de talen die in Nederland normaal worden onderwezen. Taalwetenschappers weten nog niet zeker hoe het Turks is ontstaan, maar het vertoont de meeste overeenkomsten met het Mongools, Koreaans en het Japans. Deze talen hebben een compleet andere grammatica als Europese talen zoals het Nederlands, Engels of Frans. Het is dus zeer moeilijk om het Turks goed te leren, en ook voor Turken is het lastig om foutloos een Europese taal te leren op latere leeftijd. Van de talen die in Europa worden gesproken lijkt het Turks het meest op het Hongaars, en iets minder op het Ests en Fins. Als je de dode taal Latijn kunt begrijpen wordt het leren van het Turks ook iets makkelijker, omdat de grammatica van de taal er een beetje op lijkt. Als je [[Perzisch]], [[Arabisch]] of [[Grieks]] spreek zul je ook veel woorden in het [[Turks]] herkennen. |
||
| + | ===Religie=== |
||
| − | Het centrale gedeelte van Anatolië kent hete zomers en koude winters |
||
| + | [[Bestand:Hagia Sophia Mars 2013.jpg|thumb|right|300px|thumb|Eerst kerk, toen moskee en nu museum: de [[Hagia Sophia]] in Istanboel]] |
||
| − | Turkije ligt gemiddeld meer dan 800 m boven zeeniveau en kent een groot aantal geïsoleerde gebergten die het lokale klimaat sterk beïnvloeden. Aan de noordzijde zijn dit onder meer de Uludag bij Bursa (2560 m (dag of daglari is Turks voor gebergte), het noordelijk kust- of regengebergte oostelijk en westelijk van Samsun (toppen tot 1775 m), Karagöl dag (3025 m), Zigana dag (3000 m), Soganli dag (3385 m) bij Giresun, Rize daglari (3711 m), Kackar dag (3937 m) bij Trabzon (het klassieke keizerrijk Trebizonde). Aan de zuidzijde liggen langs de kust de Mentese Dag (1750 m), de Ak dag (3025 m) en de zeer uitgestrekte Toros Daglari (3585 m) en de Aladag (3734 m). Geïsoleerd liggende gebergten in het oosten die een duidelijk eigen klimaat hebben, zijn de Süphan dag (4404 m) noordelijk van het Vanmeer dat zelf op 1720 m hoogte ligt, het Ararat-massief (5165 m), de Palandöken dag (3124 m), Sat daglari (3630 m) en de Cilo dag (4168 m) in het verre zuidoosten. De toppen van deze gebergten zijn vaak tot ver in het jaar besneeuwd, wat het omliggend gebied tot ver in het seizoen van smeltwater voorziet. In de streek rond Erzurum (op ca. 1850 m boven zeeniveau) duurt het groeiseizoen slechts 3-4 maanden: van juni tot september; de rest van het jaar ligt er sneeuw. De klimaatomstandigheden hoog in de Turkse bergen zijn goed te vergelijken met die in de Alpen, hoewel hitte en kou wel extremer kunnen zijn. |
||
| + | De grootste godsdienst in Turkije is de [[islam]]. Volgens onderzoek is zo'n 97% van de Turken moslim. Zo'n 2 procent is [[atheïsme|atheïst]]. De overige 1% is voornamelijk [[christendom|christelijk]], maar er zijn ook kleine groepen [[yezidi|yezidi's]], [[zoroastriërs]] en [[bahai]] in Turkije. Turkije erkend naast de islam 3 andere religies; het [[jodendom]], de [[Armeens-orthodoxe Kerk]] en de [[Grieks-orthodoxe Kerk]]. Ook zijn er meerdere Syrische-Aramese, protestantse en katholieke kerken in verschillende Turkse steden. Ook de oude [[Turks-Orthodoxe Kerk]] vormt een minderheid in Turkije. De meeste Turken behoren tot de [[soennisme|soennitische]] tak van de islam. De Turkse cultuur is echter diep beïnvloed door de [[soefisme|Soefi-stroming]], die haar inspiratie deels uit de vroege islamitische Perzische geloofscultuur haalde. Hierdoor staat Turkije cultureel gezien dichter bij het [[sjiisme|sjietische]] Iran dan bij andere soennitische islamitische landen zoals die in de Arabische wereld. Een grote minderheid in Turkije, zo'n 25 tot 35% van de bevolking, is [[alevitisme|Aleviet]]. Het alevitisme is een stroming, die net als het soefisme tussen de hoofdstromingen van de islam in valt. Zij geloven in een uiterst persoonlijke, en in veel gevallen zeer vrije vorm, van islam. |
||
| + | Qua geloof is Turkije een wat losser land dan andere islamitische landen. Sinds 1928 is de [[staatsgodsdienst]] afgeschaft. Ook mogen Turkse ambtenaren geen religieuze kenmerken dragen, zoals een kruisje of een [[hoofddoek]]. Lang was religieus onderwijs niet toegestaan, maar sinds 1982 mag dit onder streng toezicht van de staat. Andere geloven zijn Turkije toegestaan, maar veel christenen en joden ervaren wel problemen met het uitoefenen van hun geloof. |
||
| + | ===Onderwijs=== |
||
| − | Amasra, Provincie Bartın |
||
| + | [[Bestand:Atat%C3%BCrk_schoolroom_wall.jpg|left|300px|thumb|In Turkije hangen in de klaslokalen vaak vier dingen aan de muur; een [[Vlag van Turkije|Turkse vlag]], een kopie van het [[İstiklâl Marşı|Turkse volkslied]], een portret van [[Mustafa Kemal Atatürk]] en een speech van hem aan jongeren.]] |
||
| − | Kenmerkend voor Turkije zijn uitgestrekte vlakten die aan alle zijden afgebakend worden door de gebergten. Door deze vlakten slingeren rivieren die voor een groot deel nog helemaal natuurlijk zijn, dus met vlechtpatronen, stroomruggen, rivierduinen, veel moerassen. Die moerassen kunnen zich over grotere oppervlakten uitstrekken, net als de stoffige zandwoestijnen in het centrale en zuidoostelijke deel. Centraal-Turkije ontvangt weinig regen maar heeft anderzijds een sterke verdamping waardoor er midden in de driehoek Konya - Ankara - Kayseri een groot zoutmeer, het Tuz Gölü is ontstaan. In het westen lijkt het landschap op dat van Griekenland: deels met bos begroeid heuvelland, plaatselijk tot berglandschap, met veel kleinere en een enkele grotere rivier, de Menderes, ofwel Meander. |
||
| + | Het Turkse onderwijssysteem begint met de kleuterschool (''anaokulu'') Deze voor kinderen tussen de 3 en 6 jaar oud en is niet verplicht. Het idee van de kleuterschool is dat kinderen alvast een basis leren en vooral leren samen te spelen en samen met elkaar leren om te gaan. De kleuterschool wordt in Turkije gezien als privéonderwijs en hierdoor sturen veel families hun kinderen niet naar de kleuterschool. Zij moeten het namelijk betalen en daardoor is het aantal kinderen op de kleuterschool erg laag. De Turkse overheid is begonnen met een campagne om ouders te steunen in de kosten, zodat meer kinderen naar de kleuterschool gaan. Na de kleuterschool volgen leerlingen tussen hun 6e en 14e jaar de basisschool. Deze is verplicht voor alle leerlingen. De meeste leerlingen gaan naar een openbare school, maar er zijn ook particuliere scholen. Op de basisschool krijgen leerlingen zowel verplichte als keuzevakken. Gemiddeld hebben de leerlingen per dag 6 vakken. In groep 1 t/m 5 hebben alle leerlingen een vaste leerkracht, maar vanaf groep 5 hebben de leerlingen te maken met vakdocenten. Een groot verschil is dat op de basisschool geen onderscheid wordt gemaakt tussen niveaus; alle leerlingen zitten door elkaar. Per jaar wordt gekeken naar de prestaties en daardoor kan het voorkomen dat een leerling een jaar moet herhalen. Na acht jaar krijgen de leerlingen een diploma. |
||
| − | Flora en fauna |
||
| + | Op 14-jarige leeftijd stromen de leerlingen door naar de middelbare school. Deze kan zich richten op de interesses van de leerling (bijvoorbeeld een bepaald beroep) of is algemeen vormend. Het onderwijs is ingedeeld naar thema en niet naar niveau. Na vier jaar sluiten de leerlingen hun schooltijd af met opnieuw een diploma. Hierna kunnen de leerlingen doorgaan naar het hoger onderwijs, maar dit sluit niet zo goed op elkaar aan. Hierdoor maken veel leerlingen eerst een inhaalcursus. Het hoger onderwijs bestaat uit hogescholen, universiteiten en hogere technologie-instituten. Een opleiding duurt tussen de 2 en 4 jaar. Turkije telt 165 universiteiten, waarvan 62 particulier. Om toegelaten te worden tot een particuliere universiteit, moeten de ouders van de leerling vaak erg rijk zijn. |
||
| + | ==Cultuur== |
||
| − | Het noordoosten van Turkije is bergachtig en dicht bebost |
||
| + | === Tradities=== |
||
| − | Zie ook de Lijst van nationale parken in Turkije. |
||
| + | [[Bestand:TypicalTurkishLivingRoomwithFireplaceandTextilesGuestHouseCappadocia2006photocreditjancadoret.JPG|right|300px|thumb|Een traditioneel ingerichte Turkse woonkamer]] |
||
| − | De flora van Turkije is buitengewoon rijk - volgens een recente lijst komen er 9222 verschillende soorten hogere planten voor. Dat kan alleen worden verklaard in samenhang met het hierboven beschreven scala aan geïsoleerd liggende gebergten die als eilanden boven de tussenliggende (hoog)vlakten uitsteken. Die hoogvlakten zijn ook maar gedeeltelijk in cultuur gebracht, hoewel de afname van de oppervlakte aan 'woeste grond' snel verloopt. Maar Turkije bezit op veel plaatsen nog uitgestrekte moerassen met vele soorten gladiolen, lelieachtigen en lipbloemigen. Op drogere plaatsen komen we de 391(!) soorten van het geslacht Astragalus tegen, dit zijn vlinderbloemigen die meestal gekromde kleine peultjes hebben. Ook verder zijn de vlinderbloemigen uiterst talrijk. Verder zijn distels in een ongelooflijke variatie en in de prachtigste kleuren gewoon. Toortssoorten zijn er tientallen terwijl ook klaversoorten zeer verspreid zijn. De klokjesbloemenfamilie is door veel diep- en hemelsblauwe soorten vertegenwoordigd, net als die van de gentianen. Zeer soortenrijk zijn ook de orchideeën en de bolgewassen waaronder meerdere soorten tulpen. Nederland mag zichzelf dan als tulpenland beschouwen, alle tulpen die in Nederland worden gekweekt vinden hun oorsprong in Turkije en de aangrenzende landen. Bolgewassen zijn namelijk bij uitstek verbonden met drogere streken en daartoe kun je Nederland moeilijk rekenen. |
||
| + | Turkije kent een aantal tradities, waarvan de meeste teruggaan tot het Ottomaanse tijdperk. Trouwerijen worden in Turkije vaak erg groots gevierd. Bijna alle familieleden en vrienden, ook verre, zijn hierbij aanwezig. Volgens de traditie vraagt een man aan de vader van zijn toekomstige bruid het meisje dat hij leuk vindt de hand. Hier bestaat een verhaaltje over. Hierna zouden de man en de vader een kopje [[Turkse koffie]] drinken, waarbij het suiker door zout vervangen is. Zegt de man hier niets van, dan mag hij het meisje trouwen. Maar als hij boos wordt zal de vader weigeren, aangezien de man geen goed karakter zou hebben. Tegenwoordig komt dit haast niet meer voor en is men ook iets vrijer in partnerkeuze. Desalniettemin is men op het platteland iets vasthoudender. De bruiloften duren hier vaak een aantal dagen en getrouwd wordt er alleen als bepaalde familieleden toestemming geven. Turken trouwen zowel voor de staat als de moskee (de islamitische Turken). Ook maakt de bruid samen met haar moeder een ''çeyiz''. Dit is een handwerk voor in het nieuwe huis. |
||
| − | De diversiteit aan klimaten die Turkije heeft is natuurlijk ook een belangrijke factor voor de verscheidenheid aan plantensoorten; verder telt ook mee dat Turkije nooit onder een ijskap heeft gelegen zoals Nederland wel meemaakte. Weliswaar zijn de gletsjers in de bergen in die periode zeker groter geweest dan nu, maar de laaglanden en een groot deel van de hoogvlakten is steeds ijsvrij gebleven. Ook het feit dat de gebergten van Turkije geen gesloten muren vormen maar juist veel 'hiaten' vertonen zorgde dat planten uit allerlei streken vrij makkelijk naar Turkije konden migreren. Een recent boek over de flora van Turkije is dat van de Oostenrijker Gerhard Pils: Flowers of Turkey, met ca. 4000 foto's. De Turkse flora wordt bestudeerd door medewerkers van meerdere Turkse universiteiten, onder meer die van Istanboel en Erzurum. De Nederlander Carel Kreutz publiceerde een boek speciaal over de Turkse orchideeën, eveneens met vele foto's. |
||
| − | De fauna van Turkije is nog niet uitputtend onderzocht hoewel de laatste 50 jaar belangrijke vorderingen zijn gemaakt. Grote zoogdieren en vogels die elders zeer zeldzaam zijn vindt men nog wel in Turkije, hoewel ook zij steeds meer onder druk staan: Europese wolf, bruine beer, vale gier, lammergier, steenarend, lannervalk en oehoe zijn enkele voorbeelden. Langs rivieren in het noordoosten vindt men de reuzenstern, terwijl in de meer mediterrane gebieden scharrelaar, hop, bijeneter en meerdere soorten ijsvogels voorkomen. Turkije is rijk aan vlinders en er komen talloze insecten voor: expedities van Nederlandse entomologen naar Turkije leverden in de afgelopen decennia tientallen nog niet beschreven soorten op. |
||
| − | Cultuur |
||
| + | Vrouwen maakten vroeger hun kleren zelf, net als die voor hun man en kinderen. Deze werden geverfd met plantaardige materialen. Elke streek heeft zijn eigen stijl. Turkse vrouwen hadden ook bepaald soort broek, de ''salvur'', en hoofdtooien. Ook de ''oya'' is erg bekend, een ingewikkeld bloemenmotief dat op [[zijde]] gemaakt werd. Dit werd met de hand gehaakt en vrouwen maakten hier kleding van. De stof was ook buiten het Ottomaanse Rijk erg populair. De mannen maken van de stof ook spreien. De traditie is dat de manier om dit te maken wordt overgegeven van vader op zoon. In Turkije bestaat ook de [[dienstplicht]]. In het 18e levensjaar moeten jongens 18 maanden in dienst van het leger, tenzij ze dit afkopen of bijzondere redenen hebben. Vaak ontvangt men na afloop een cadeau. |
||
| + | Turkije staat bekend als gastvrij en daarom is het niet gek om te worden uitgenodigd voor de [[thee]]. Dit is vaak bij iemand thuis of in een theehuis. Ook een uitnodiging voor een maaltijd komt vaak voor. In vergelijking met de Nederlandse of Belgische cultuur, worden de schoenen in huis niet gedragen. Deze worden bij de voordeur uitgedaan. In plattelandstreken wordt vaak op de grond gegeten van lage tafels. De mensen zitten op kussens en de voeten zitten onder de tafel of onder het kleed. In Turkije worden voeten namelijk als onrein gezien. Ook schept men altijd met de rechterhand op, de linkerhand wordt als vies gezien. Qua kleding is de meeste westerse kleding toegestaan, maar korte rokjes en hele korte broeken kunnen als aanstootgevend worden beschouwd. Dit geldt ook voor het dragen van zwemkleding buiten de zwembaden en het strand. Naaktrecreatie is in heel Turkije verboden. |
||
| − | Çepni volksdansers uit de Ağasar-vallei in het district Şalpazarı van de provincie Trabzon. |
||
| − | + | ===De Turkse keuken=== |
|
| + | [[Bestand:Beypazar%C4%B1_Sofras%C4%B1.jpg|left|300px|thumb|Een Turkse middagmaaltijd]] |
||
| − | Muziek |
||
| + | De Turkse keuken is over de gehele wereld bekend en wordt ook gewaardeerd. De keuken heeft lange traditie en heeft en is zowel beïnvloedt door de Arabische als de Griekse keuken. Dit zorgt er ook voor dat de Turkse keuken enorm gevarieerd is. Er zijn zowel vlees- als vegetarische gerechten. Voor het ontbijt eten de Turken vaak brood, [[honing]], kaas, [[olijf|olijven]], tomaten, komkommers en gebraden en gekookte groenten. [[Börek]] en [[dürüm]] zijn twee bekende gerechten, die ook als tussendoortje gegeten kunnen worden. Brood kan worden gegeten met het populaire [[döner kebab]]. Officieel in dit niet helemaal Turks, aangezien het door Turkse migranten voor het eerst in Duitsland is gemaakt. Desalniettemin is het één van de bekendste Turkse gerechten. |
||
| − | Muziek maakt een belangrijk deel van de Turkse cultuur uit en de Turkse muziekindustrie is dan ook erg groot. Turkse muziek kent vele stijlen, die meestal terug zijn te leiden tot etnische muziek uit Centraal-Azië (traditionele Turkse muziek), Oost-Europa, Anatolië, het Midden-Oosten, de Kaukasus of Noord-Afrika. Traditionele Turkse muziek uit Centraal-Azië maakt gebruik van snaar- en slaginstrumenten, waaronder de mondharp, bağlama en kementsje. Veel van deze instrumenten worden tegenwoordig nog steeds gebruikt in Turkse muziek. Traditionele etnische muziek, die vaak gebruikmaakt van andere instrumenten, is nog steeds populair, hoewel de populariteit per regio kan verschillen. Traditionele Ottomaanse muziek, voornamelijk muziek van de janitsaren, heeft invloed gehad op westerse klassieke muziek. Componisten als Haydn, Mozart en Beethoven schreven stukken die geïnspireerd waren door de Ottomaanse marsmuziek. Bekende voorbeelden hiervan zijn de Rondo Ala Turca van Mozart en de Turkse Mars van Beethoven. Westerse klassieke muziek had ook enige invloed op de Turkse klassieke muziek, zo werd de Italiaanse componist Giuseppe Donizetti Pasha door Sultan Mahmud II uitgenodigd om een nieuwe muziekschool op te zetten. |
||
| − | Sinds de modernisering van Turkije in de jaren 30 van de 20e eeuw ging westerse muziek een belangrijkere rol spelen in de Turkse muziek maar pas vanaf de jaren 50 werden westerse muziekstijlen echt belangrijk in de Turkse muziekindustrie. Turkse bands gingen toen massaal jazz en rock-'n-roll uit het Westen coveren. In de jaren 60 werd Turkse rock, Anadolurock, geïnspireerd door westerse psychedelica rockbands, populair met artiesten zoals Erkin Koray en Barış Manço. Sezen Aksu is de bekendste zangeres in het popgenre, zij heeft veel invloed gehad op de Turkse muziekscene. Tussen de jaren 70 en 80 verloor westerse muziek wat aan populariteit ten opzichte van Arabesque, een Arabisch geïnspireerde muziekstijl. Sinds de jaren 90 wint westerse muziek weer aan populariteit en enkele Turkse artiesten, in Nederland vooral Tarkan, scoorden zelfs in het Westen hits. Muziekgenres als hiphop, reggae, metal en elektronische dansmuziek namen erg toe in populariteit. Turkse artiesten geven hier hun eigen draai aan, door bijvoorbeeld traditionele Turkse muziek te mixen met elektronische dancebeats. In 2003 won Turkije het Eurovisiesongfestival met het liedje Everyway that I can van Sertab Erener, een in Turkije beroemde zangeres, en het land doet het sindsdien erg goed bij het Eurovisiesongvestival. |
||
| − | Gastronomie |
||
| + | Qua hoofdgerechten zijn er de [[sjasliek]], [[sucuk]], [[pastırma]] en verschillende visgerechten. Meeste worden er verschillende groenten bij gebruikt, zoals spinazie, prei, bloemkool, wittekool, aubergine en paprika. Bekende Turkse zoetigheden zijn [[baklava]] en [[Turks fruit]]. Dat de Turken van zoete dingen houden is ook te merken aan bijvoorbeeld de [[Turkse koffie]] en [[Turkse thee]]. Gedroogde vruchten, zoals abrikozen, pruimen, vijgen en dadels, zijn ook erg populair in Turkije. Bekende restaurants in Turkije zijn de [[koffiehuis|koffiehuizen]]. Deze staan bekend om het feit dat men maar voor één kopje thee hoeft te betalen en dat dit vervolgens steeds gratis wordt bijgeschonken. |
||
| − | De Turkse keuken |
||
| − | Zie ook Turkse keuken |
||
| − | Eten is in Turkije nog echt iets sociaals en het maakt dus een belangrijk deel uit van de Turkse cultuur. De Turkse keuken is dan ook een internationaal gewaardeerde keuken met een lange traditie. De keuken is zeer gevarieerd door de verschillende etnische groepen waaruit het Ottomaanse Rijk bestond, en de culturele tradities die de Ottomanen met zich hadden meegenomen uit Centraal-Azië en door de blootstelling aan verscheidene kookculturen die zij in hun tocht naar het westen hadden ontmoet. Traditioneel nomadenvoedsel zoals yoghurt maakt nog steeds een belangrijk deel uit van de Turkse keuken. Elke regio heeft in Turkije zijn eigen, vaak etnische, keuken. De Turkse keuken die wij in het westen kennen maakt gebruik van een groot scala aan kruiden, noten, fruit en groenten. Meestal is een maaltijd een combinatie van diverse gerechten. Veel soepen, rijstschotels en bijna altijd brood maken voor Turken deel uit van de dagelijkse kost. |
||
| − | Architectuur |
||
| + | ===Feestdagen=== |
||
| − | Turks huis, John frederick lewis (1873) |
||
| + | [[Bestand:Bogazdacumhuriyet2007.jpg|right|300px|thumb|De dag van de Republiek (29 oktober) wordt groots gevierd met onder andere vuurwerk op de [[Bosporus]] bij [[Istanboel]].]] |
||
| + | Turkije heeft verschillende feestdagen. Op de internationale feestdagen [[nieuwjaarsdag]] (1 januari) en de [[dag van de Arbeid]] (1 mei) is men vrij. De dag van de Arbeid is een feestdag speciaal voor werknemers, waarop zij allemaal vrij zijn. Op 23 april viert men de ''Dag van het Kind''. Op deze dag zijn er vele optochten en volksdansen. Veel kinderen dragen gedichten voor, dansen en zingen. Kinderen staan op deze dag dus centraal. Dit valt samen met de herdenking van de omgekomen kinderen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Op de Jeugd- en Sportdag (19 mei) staat sporten centraal. In veel stadions vormen groepen leerlingen diverse vormen en er zijn uitbundige feestdagen. De datum is tevens het begin van de onafhankelijkheidsoorlog van [[Atatürk]]. Atatürk hield erg veel jongeren en vond dat de toekomst van het land bij hen in handen lag. Op de dag van democratie en nationale eenheid (15 juli) wordt de mislukte poging tot een staatsgreep van 2016 herdacht. Het is hiermee de jongste Turkse feestdag. Op de dag van de Overwinning (30 augustus) wordt de Turkse overwinning op de Grieken in [[Slag bij Dumlupınar]] herdacht. Er worden kransen gelegd, speeches gehouden en er is een militaire parade. Op 29 oktober viert men de dag van de Republiek. Op deze dag herdenkt men de stichting van het moderne Turkije, waarmee een grote modernisering van het land begon. De dag is tevens een belangrijke feestdag. Inwoners zijn ook op de avond aan de dag vooraf vrij. |
||
| − | De mihrab van de Şakirin moskee in Istanboel, de eerste moskee ontworpen door een vrouwelijke architect |
||
| − | De geschiedenis van de architectuur in Turkije begint bij de oudste stad van de wereld, Çatal Hüyük, zo'n 9000 jaar geleden. Naast Çatal Hüyük en andere neolithische nederzettingen in zuidelijk Anatolië zijn er vele restanten van Hettiten, Perzen, Grieken, Armeniërs, Romeinen, Kruisvaarders, Mongolen en Turken te vinden in Turkije. Griekse en Romeinse tempels met Korinthische, Dorische of Ionische zuilen zijn zeer talrijk, en zelfs in enkele grote Turkse steden te bezichtigen, zo ook andere bouwwerken uit de oudheid zoals theaters, arena's, kerken, badhuizen. De grote etnische diversiteit, alsmede extreme klimatologische verschillen maken dat huizen in verschillende delen van het land radicaal anders worden gebouwd. In centraal-Anatolië, wat zomers zeer droog en warm is en waar de grond makkelijk in te hauwen is, zijn veel grotwoningen die verkoeling bieden. Aan de natte en winderige Zwarte-Zee zijn de huizen van hout en steen, en zijn op hooggelegen plekken gebouwd in de loefzijde van de berg. In het uiterste zuidoosten vind men veel woningen van leem, het enige goedkope bouwmateriaal wat daar eeuwenlang voor handen is geweest. In Istanbul en andere belangrijke steden vind men ook tegenwoordig nog veel oude stadswoningen die volledig uit hout zijn opgetrokken. Tegenwoordig verrijzen overal in het land grote constructies van beton, staal en glas, in 2010 groeide de Turkse bouwsector uit tot een van de grootste in de wereld. Turkse constructeurs zijn nu verantwoordelijk voor een groot deel van de bouw in Oost-Europa, Centraal-Azië en het Midden-Oosten.[35] |
||
| − | Het verhaal van de Turkse architectuur in Turkije begint bij de inval van de Seldsjoeken in Anatolië in de 12e eeuw. De eerste gebouwen die de Turkse heersers bouwden waren bedoeld om handelscaravanen en soldaten te huisvesten, zogenaamde karavanserai. Deze waren in voorgaande eeuwen al verschenen in Iran en Centraal-Azië. Deze gebouwen hebben meestal een symmetrische opzet met 1 groot portaal en vertonen gelijkenis in stijl met eerdere werken verricht onder Seldjoekse heerschappij in Iran. Nadat de Seldsjoeken door de Mongolen waren vernietigd kwamen andere Turkse clans op in Anatolië, wiens architectuurstijl meer invloeden kende van de Byzantijnse laat-Romeinse Christelijke architectuur. De stijlen waren goed verenigbaar omdat de nomadische Turken van oudsher in koepelvormige tenten leefde, en derhalve al een voorliefde hadden voor koepelarchitectuur. Mimar Sinan was de belangrijkste Ottomaanse rijksarchitect en bouwde onder andere de Selimiye-moskee, de Süleymaniye-moskee en de Sokollu Pasamoskee. In de 18e en 19e eeuw is de Armeens-Ottomaanse architectenfamilie Balyan verantwoordelijk voor een groot deel van de bouwwerken voor het Ottomaanse hof. De familie studeerde op kosten van de Sultan in Italië, en heeft vele Barokke bouwwerken in Istanbul op haar naam staan, waaronder het Dolmabahçe-paleis, het Esma-Sultanhuis en de Ortaköy-moskee. Rijke Istanbulu (inwoners van Istanbul) vervingen in deze tijd hun houten gevels met natuursteen of gestuct baksteen en langs de Istiklal avenue verschenen meerdere Europese ambassades, kerken en scholen, allen gebouwd in Europese stijlen gangbaar van het moment. Aan het eind van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw ontstaat er een nationale architectuurstroming, die in eerste instantie meer eclecticistisch en historiserend is, maar na de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog een veel meer modernistische hoek inslaat. Belangrijke moderne Turkse architecten waren onder andere Mimar Kemaleddin en Sedad Hakkı Eldem zij combineerden moderne technieken met traditionele architectuur. Een futuristisch ontwerp voor de Kocatepe-moskee in Ankara van Vedat Dalokay in 1969 werd onder protest van conservatieve moslims gedwarsboomd, maar een aangepaste versie van het gebouw werd toch gebouwd in Islamabad, Pakistan. Ook tot in de 21e eeuw blijft er in Turkse maatschappij een hang naar historiserende architectuur; veel van de nieuw gebouwde moskeeën blijven beperkt binnen de Ottomaanse vormentaal, echter lijkt ook daar in de 21e eeuw een modernisering in te komen, onder andere met de eerste moskee naar ontwerp van een vrouwelijke architect.[36] |
||
| − | Cinema |
||
| − | Turkse films hebben in de afgelopen jaren vele prijzen gewonnen op internationale filmfestivals. Veel geprezen Turkse regisseurs in de 21e eeuw zijn onder andere Nuri Bilge Ceylan, Fatih Akın, Semih Kaplanoglu, Ferzan Özpetek en Zeki Demirkubuz. |
||
| − | De Turkse filmindustrie, Yeşilçam, ontstond aan het eind jaren 50 van de 20e eeuw in Istanbul. De films die hier geproduceerd werden waren niet goedgekeurd of gecensureerd door de overheid, wat voor veel acteurs en regisseurs resulteerde in lange gevangenisstraffen en/of verbanning vanwege het vaak confronterende en kritische karakter van de films. De belangrijkste regisseur van het Yeşilçam-tijdperk was Yılmaz Güney, een Koerdische acteur/regisseur die films maakte over het zware leven van de gewone man. Güney zou een groot deel van zijn leven opgesloten zitten en stierf uiteindelijk in Frankrijk. Hoewel kritische films lastiger te produceren werden wist de Turkse filmindustrie voort te bestaan tot in de jaren 80, wanneer het uiteindelijk verloor van de televisie. In de laatste jaren werd de productie vooral toegelegd op gewelddadige en seksueel getinte films, om toch in ieder geval mannen naar de bioscoop te trekken. In de jaren 90 verschenen meerdere Arthouse films die voortbouwden op de traditie van Güney en gelijktijdige Iraanse en Italiaanse films. Ze volgen een rustig tempo, vaak met lange pittoreske shots, dat in het eerste decennia van de 21e eeuw werd uitgewerkt door een nieuwe generatie Turkse regisseurs die internationale erkenning verkreeg. |
||
| − | Tapijten & Textiel |
||
| − | Het weven van tapijten werd voor het eerst gedaan door de Seltsjoeken. Eerst werd het tapijtweven als kunst uitgevoerd, maar al gauw werd het kleed gebruikt als gebedskleed. Pas later werden echte tapijten gemaakt. De echte handgeweven tapijten zijn duur, maar ze gaan wel een leven lang mee. Er zijn drie verschillende tapijten: |
||
| − | De geknoopte tapijten met pool (halı) |
||
| − | Platte weefsels zonder pool (kilim) |
||
| − | Zijden tapijten |
||
| − | Turkije is in recente jaren uitgeroeid van een grote textielexporteur tot een modeland, van waaruit zowel westerse als moderne islamitische kleding zijn weg vind naar het Midden-Oosten. |
||
| − | Feest- en gedenkdagen |
||
| + | In Turkije viert men drie islamitische feesten. Dit zijn als eerste het [[suikerfeest]] (3 dagen lang) en het [[offerfeest]] (4 dagen lang). Ook is men de avond vooraf vrij. De meeste Turken zijn al een week voor het offerfeest vrij, in verband met de [[arafa]] en de [[hadj]]. De hadj is de bedevaart naar de stad [[Mekka]], een belangrijke stad voor moslims. De hadj is een van de vijf zuilen en wordt door veel moslims begaan. De arafa wordt gezien als het hoogtepunt van de hadj. De moslims gaan dan naar de vlakte van [[Arafat]] en verblijven hiervan 's middags tot zonsondergang. Op deze dag worden smeekbeden gegeven en kan men vergeving vragen voor de zonden van vorig of komend jaar. |
||
| − | Nachtelijke festiviteiten op de dag van de Republiek, Istanboel |
||
| + | [[Bestand:AUT_vs._TUR_2016-03-29_(001).jpg|left|300px|thumb|Het Turks voetbalelftal]] |
||
| − | Turkije kent een grote variëteit aan festivals en feestdagen, waarvan sommige nationaal zijn, andere lokaal en weer andere religieus. Sommige feestdagen vinden elk jaar op dezelfde dag plaats, andere zijn gerelateerd aan de maankalender en veranderen van datum. In 1935 werd de nationale rustdag de zondag in plaats van de traditionele islamitische vrijdag. |
||
| − | Nationale feest- en gedenkdagen in Turkije |
||
| − | 23 april: Dag van het Kind (Çocuk Bayramı) herinnert aan de eerste zitting van de Nationale Vergadering van de Turkse republiek op die dag in 1923. Op deze dag nemen kinderen symbolisch plaats op de burgemeesterszetel om de politici te herinneren aan de toekomst van de volgende generaties. |
||
| − | 19 mei: Jeugd en Sport Dag (Gençlik ve spor bayramı) herinnert aan de landing van Atatürk in Samsun in 1919. Sinds 1938 wordt deze dag op basis van een wet gevierd en worden grote sportmanifestaties in de stadions gehouden. |
||
| − | 30 augustus: Dag van de Overwinning (Zafer bayramı) herinnert aan de dag van de overwinning op de Grieken bij Dumlupinar in 1922. |
||
| − | 29 oktober: Dag van de Republiek (Cumhuriyet Bayramı) is de nationale feestdag die de stichting van de Turkse republiek in 1923 herdenkt. |
||
| − | 10 november: Herdenkingsdag Mustafa Kemal Atatürk. Op de sterfdag van Atatürk valt het leven om 9.05 uur voor een minuut volledig stil. Voetgangers blijven zwijgend op straat stilstaan en auto’s stoppen. Later op de dag lopen schoolkinderen in optocht rond met vlaggen. |
||
| − | Religieuze feestdagen |
||
| − | Offerfeest (Kurban Bayramı) wordt 70 dagen na het eind van de ramadan gevierd. |
||
| − | Suikerfeest (Şeker Bayramı) wordt gevierd aan het eind van de ramadan en duurt drie dagen. Het eten van zoetigheden staat centraal op de eerste dag. |
||
| − | Sport |
||
| + | ===Sport=== |
||
| + | Voetbal is de populairste sport van Turkije. Er zijn vier grote teams; Galatasaray, Beşiktaş en Fenerbahçe uit Istanboel en Trabzonspor uit Trabzon. Deze teams hebben veel fans over het hele land en zelfs in Europa. Ook andere teams uit Turkije worden steeds beter, zo heeft Bursaspor onlangs één maal het landskampioenschap veroverd. De kleuren van het nationale team zijn rood en wit, net zoals de vlag van Turkije. De beste prestatie van het Turkse voetbalelftal was de 3e plaats bij het WK in Japan en Korea in 2002. Turken vieren de overwinningen van hun team meestal uitbundig, door bijvoorbeeld toeterend rond te rijden. Bij de vrouwen is volleybal ook heel populair. De vrouwen hebben zelfs een keer het wk gewonnen! |
||
| + | ===Werelderfgoed=== |
||
| − | Naast voetbal zijn met name basketbal en volleybal populaire sporten in Turkije |
||
| + | {{Kolommen2 |
||
| − | Zie ook de hoofdartikelen: Sport in Turkije, voetbalelftal en Turkije op de Olympische Spelen |
||
| + | | Kolom1= |
||
| − | In Turkije is voetbal de belangrijkste sport. De hoogste voetbaldivisie van het land heet de Süper Toto Lig, waarin 18 clubs tegen elkaar uitkomen. Het grootste succes van het Turks voetbalelftal is het behalen van derde plaats op het WK 2002. Basketbal wint ook aan populariteit in Turkije. Het grootste succes van Turkije in de internationale basketbal kwam toen het land het wereldkampioenschap basketbal 2010 organiseerde, waarbij het Turks basketbalteam in de finale verloor van de Verenigde Staten. Het Turks vrouwenelftal voor basketbal behaalde de zilveren medaille op het EK 2011. Turkije is tevens gastland van WK basketbal voor vrouwen 2014. Olieworstelen is sinds 1361 een traditie in Turkije en is van oudsher ontstaan, doordat het Turkse leger zich op deze manier voorbereidde op haar veldslagen. Op het racecircuit Istanbul Park wordt onder andere de Grand Prix van Turkije gehouden. Andere populaire sporten zijn onder meer volleybal, worstelen, taekwondo, gewichtheffen en in toenemende mate extreme sporten zoals skateboarden, surfen en snowboarden. |
||
| + | * Historische gebieden van [[Istanboel]] |
||
| − | Turken staan ook bekend als heel fanatieke supporters. Op Europees- en Wereldkampioenschap voetbal is dat goed te merken. De Turken gaan dan de straat op met de auto toeterend en zwaaiend met de Turkse vlag. |
||
| + | * Nationaal park [[Göreme]] en de rotsen van [[Cappadocië]] |
||
| − | Defensie |
||
| + | * [[Grote Moskee van Divrigi|Grote Moskee]] en Hospitaal van [[Divrigi]] |
||
| + | * [[Hattusha]], hoofdstad van de Hittieten |
||
| + | * [[Nemrut Dagi]] |
||
| + | * [[Xanthos-Letoon]] |
||
| + | * [[Hierapolis Pamukkale]] |
||
| + | * [[Safranbolu]] |
||
| + | * Archeologisch [[Troje]] |
||
| + | * [[Selimiye-moskee]] en zijn sociaal complex |
||
| + | | Kolom2= |
||
| + | * Neolithische site van [[Çatalhöyük]] |
||
| + | * [[Bursa]] en [[Cumalıkızık]]: de geboorte van het Ottomaanse Rijk |
||
| + | * [[Pergamon]] en zijn veelgelaagde cultuurlandschap |
||
| + | * Cultuurlandschap van het [[Fort van Diyarbakır]] en de [[tuinen van Hevsel]] |
||
| + | * [[Efeze]] |
||
| + | * Archeologische site van [[Ani]] |
||
| + | * [[Aphrodisias]] |
||
| + | * [[Göbekli Tepe]] |
||
| + | }} |
||
| + | ==Politiek== |
||
| − | Zie Turkse strijdkrachten voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| + | ===Nationale politiek=== |
||
| − | De Turkse defensie bestaat uit het Ministerie van Defensie en de krijgsmacht. De krijgsmacht bestaat uit het leger, de marine en de luchtmacht. De gendarmerie en de kustwacht opereren in vredestijd als onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken. In oorlogstijd zijn ze ondergeschikt aan het leger en de marine. |
||
| + | [[Bestand:Recep_Tayyip_Erdo%C4%9Fan_June_2015.jpg|right|250px|thumb|De huidige president Erdoğan (anno 2015)]] |
||
| − | De defensie van Turkije is op de Amerikaanse strijdkrachten na, de grootste gewapende macht in de NAVO. Ongeveer 1,1 miljoen personen zijn op het ogenblik in actieve dienst bij de Defensie. Elke mannelijke staatsburger die gezond is, moet in het leger dienen voor een periode variërend van drie weken tot vijftien maanden, afhankelijk van je opleiding en baanlocatie. Dienstweigering is niet mogelijk. Turkije is één van de vijf NAVO-lidstaten die deel uitmaakt van de 'nuclear sharing' beleid van de alliantie, samen met België, Duitsland, Italië en Nederland.[37] Een stuk of 90 B61-kernbommen bevinden zich op de Luchtmachtbasis Incirlik, waarvan er 40 kernbommen toegewezen zijn voor het gebruik van de Turkse luchtmacht. In 1998 kondigde Turkije een programma aan ter waarde van 160 miljard dollar over een periode van twintig jaar voor de modernisering van de Defensie in diverse projecten, waaronder tanks, straaljagers, helikopters, onderzeeërs, oorlogsschepen en aanvalsgeweren. Turkije is een niveau 3-partnerland van het Joint Strike Fighter-programma (JSF).[38] Turkije doet mee met de internationale missies in het kader van de Verenigde Naties en sinds 1950 van de NAVO, inclusief de vredesmissies in Somalië, Joegoslavië en de ondersteuning van coalitietroepen in de Eerste Golfoorlog. Turkije onderhoudt 36.000 troepen in de Turkse Republiek Noord-Cyprus en heeft sinds 2001 troepen in Afghanistan als onderdeel van de International Security Assistance Force (ISAF). In 2006 heeft het Turkse parlement een vredesmacht van ongeveer 700 grondtroepen en patrouillevaartuigen ingezet als onderdeel van de United Nations Interim Force In Lebanon (UNIFIL) in het kielzog van het Israëlisch-Libanese Oorlog.[39] |
||
| + | Turkije is een [[parlementaire democratie]] en de [[grondwet]] regelt de staatsinrichting van het land. Waar Nederland en België een koning(in) hebben, heeft Turkije een president. De president is het [[staatshoofd]] van het land. Hij of zij wordt direct door het volk gekozen door een periode van vijf jaar. Vóór 2007 werd de Turkse president gekozen voor een periode van 7 jaar door het parlement. De president heeft een belangrijke functie. Zo ontvangt de president ambassadeurs en staatshoofden van andere landen en legt staatsbezoeken af. Ook geeft de president een gezicht aan het land Turkije. De huidige president is [[Recep Tayyip Erdoğan]] (sinds 2014). |
||
| − | De stafchef van de Turkse strijdkrachten wordt benoemd door de president en legt verantwoording af aan de minister-president. De stafchef dient een termijn van twee jaar. De ministerraad is verantwoordelijk aan het parlement over vraagstukken op het gebied van nationale veiligheid en de adequate voorbereiding van de strijdkrachten ter verdedigen van het land. De bevoegdheid om een oorlog te verklaren en om de gewapende troepen te stationeren naar het buitenland of elders in Turkije berust uitsluitend bij het parlement.[40] De huidige stafchef van de Turkse strijdkrachten is Necdet Özel. |
||
| − | Politiek |
||
| + | Erdoğan heeft tevens de functie van premier. Tot aan 2018 was er een ''premier van Turkije'', maar tegenwoordig is de Turkse president tevens de premier van het land. De premier is het hoofd van de regering. Hij voert samen met de regering wetten uit en maakt wetsvoorstellen. Internationaal was erg veel kritiek toen Turkije de functie van premier via een [[referendum]] afschafte. Er werd gesteld dat Erdoğan de macht naar zich toe aan het trekken is en tevens dat er gefraudeerd was met de uitslag van het referendum. |
||
| + | [[Bestand:Grand_National_Assembly_of_Turkey_MPs_in_June_2015.jpg|left|300px|thumb|Een kijkje in het Turkse parlement]] |
||
| − | Turkije is lid van de G20 |
||
| + | De president en de regering worden gecontroleerd door het parlement, dat tevens eigen wetsvoorstellen maakt. Het parlement van Turkije heet het ''[[Grote Nationale Assemblee van Turkije]]''. Het parlement bestaat uit slechts één kamer van maar liefst 600 zetels. Vóór 2017 telde het parlement 550 zetels. De parlementsleden kunnen zowel lid zijn van een politieke partij als een onafhankelijk lid zijn. Een parlementslid is tevens een afgevaardigde voor de provincie waarin hij of zij is gekozen. Voor een wet is een meerderheid van minstens 301 leden nodig, maar voor een grondwetswijziging een meerderheid van 2/3 van de leden. Turkije heeft circa 20 belangrijke politieke partijen. Niet alle parlementsleden zijn even trouw aan hun politieke partij. Het komt daarom regelmatig voor dat een parlementslid overstapt naar een andere partij of onafhankelijk wordt. |
||
| + | ===Bestuurlijke indeling=== |
||
| − | Groot Nationaal Parlement van Turkije |
||
| + | [[Bestand:Turkey_Regions.png|right|300px|thumb|Een kaart van de regio's van Turkije. Kleuren komen overheen met het lijstje hiernaast.]] |
||
| − | Zie Politiek in Turkije en Politieke geschiedenis van Turkije (1923 tot heden) voor de hoofdartikelen over dit onderwerp. |
||
| + | Turkije wordt voor het gemak vaak ingedeeld in zeven regio's (bölgesi). Deze zijn vaak makkelijker te onthouden dan de 81 provincies. De regio's zijn: |
||
| − | Turkije is een parlementaire democratie. De grondwet regelt het wettelijk kader van het land. In het Turks staatsbestel heeft de president de functie van een staatshoofd. Als zodanig legt de president staatsbezoeken af en ontvangt de president ook ambassadeurs en presidenten van andere landen. Als staatshoofd symboliseert de president de eenheid van de staat. De president wordt sinds het referendum van 2007 verkozen voor een termijn van vijf jaar door middel van rechtstreekse verkiezingen. |
||
| + | * [[Centraal-Anatolië]] (oranje) |
||
| − | De uitvoerende macht berust bij de minister-president en de ministerraad, die deel uitmaken van de regering. De wetgevende macht berust bij het eenkamerparlement, de Grote Nationale Assemblee van Turkije. De rechterlijke macht is onafhankelijk van de uitvoerende en de wetgevende macht. Het Grondwettelijk Hof spreekt zich uit over de conformiteit van de wetten en decreten. |
||
| + | * De [[Egeïsche Zeeregio]] (vaal roze) |
||
| − | Het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen werd toegepast in 1933. Elke burger van Turkije, die op de dag van de stemming de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt, heeft het recht om te stemmen. Het leeftijd om gekozen te worden werd in 2007 verlaagd van 30 naar 25 jaar. |
||
| + | * De [[Marmararegio]] (felroze) |
||
| − | Politieke partijen die communisme, fascisme of religieus fundamentalisme aanhangen zijn verboden, evenals de gewapende groepering PKK. |
||
| + | * De [[Middellandse Zeeregio]] (groen) |
||
| − | Staatshoofd: President van Turkije, wordt gekozen voor 5 jaar door het volk. |
||
| + | * [[Oost-Anatolië]] (donkerblauw) |
||
| − | Regeringsleider: Premier van Turkije, wordt gekozen voor 4 jaar door het volk. |
||
| + | * [[Zuidoost-Anatolië]] (lichtblauw) |
||
| − | President: Abdullah Gül (sinds augustus 2007) |
||
| + | * De [[Zwarte Zeeregio]] (geel) |
||
| − | Premier: Recep Tayyip Erdoğan (sinds maart 2003), |
||
| + | De regio's zijn geen bestuurslaag, maar slechts een indeling. |
||
| − | Parlement: eenkamerparlement, bestaande uit 550 leden. |
||
| − | Laatste parlementsverkiezingen: Turkse algemene verkiezingen 2011 |
||
| − | Laatste presidentsverkiezingen: Turkse presidentsverkiezingen 2007 |
||
| − | Laatste referendum: Turks referendum 2010 |
||
| − | Opkomst parlementsverkiezingen [1950-2011] |
||
| − | 1950 1954 1957 1961 1965 1969 1973 1977 1983 1987 1991 1995 1999 2002 2007 2011 |
||
| − | 89,3% 88,6% 76,6% 81,4% 71,3% 64,3% 66,8% 72,4% 92,3% 93,3% 83,9% 85,2% 87,1% 79,1% 84,2% 83,2% |
||
| − | Buitenlandse relaties |
||
| + | Turkije is onderverdeeld in 81 provincies. De provincies hebben vaak dezelfde naam als de hoofdstad van de provincie, maar er zijn drie uitzonderingen daarop. De provincies worden bestuurd door een gouverneur, die wordt benoemd door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij is de vertegenwoordiger van de regering in die provincie en wordt gesteund door een raad bestaande uit vijf leden. |
||
| − | Zie Buitenlandse zaken van Turkije voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| − | Zie ook de Nederlands-Turkse betrekkingen. |
||
| − | Turkije is een van de oprichters van de Verenigde Naties (1945), de OESO (1961), de OIC (1969), de OVSE (1973), de ECO (1985), de BSEC (1992) en de G20 belangrijkste economieën. Op 17 oktober 2008 kreeg Turkije de voorkeursstemmen van 151 landen en werd daarmee verkozen als niet-permanent lid van de VN-Veiligheidsraad, namens Western European and Others, samen met Oostenrijk, die 132 stemmen kreeg. Turkije was eerder lid van de VN-Veiligheidsraad in 1951-1952, 1954-1955 en 1961. |
||
| − | In lijn met zijn traditionele westerse oriëntatie, zijn de betrekkingen met Europa altijd al een centraal onderdeel geweest van de Turkse buitenlands beleid. Turkije werd een stichtend lid van de Raad van Europa in 1949, toegepast voor geassocieerd lidmaatschap van de EEG (voorloper van de Europese Unie) in 1959 en werd geassocieerd lid in 1963. Na decennia van politieke onderhandelingen heeft Turkije aanvraag ingediend voor het volledige lidmaatschap van de EEG in 1987 en werd het een geassocieerd lid van de West-Europese Unie in 1992. Turkije bereikte een akkoord over een douane-unie met de EU in 1995 en is officieel begonnen met de formele toetredingsonderhandelingen met de EU sinds 3 oktober 2005. |
||
| − | Een andere aspect van de definitie van de buitenlandse betrekkingen van Turkije is de banden met de NAVO-bondgenoot Verenigde Staten. De gemeenschappelijke dreigingen van de Sovjet-Unie zorgden voor een nauwe bilaterale betrekkingen met Washington in de Koude Oorlog. Na de Koude Oorlog is de geostrategische belang van Turkije verschoven naar de nabijheid van het Midden-Oosten, de Kaukasus en de Balkan. Naast het onderbrengen van een belangrijke NAVO-vliegbasis in de buurt van Syrië en Irak voor de Amerikaanse activiteiten in de regio, zowel de status van Turkije als seculiere democratie en de positieve betrekkingen met Israël, maakte Ankara een cruciale bondgenoot voor Washington. |
||
| − | Economie |
||
| + | De Turkse provincies zijn weer verdeelt in districten. In Turkije zijn er in totaal 923 districten. De districten kunnen stedelijk of landelijk zijn en hebben meestal de naam van hun hoofdstad. Elk district heeft een eigen gouverneur, maar de gouverneur van de hoofdstad van de provincie wordt de vice-gouverneur genoemd. |
||
| + | Het laagste niveau van bestuur zijn de gemeenten. Elk district is verdeeld in gemeenten en deze bestaan uit één tot een paar dorpen. Een gemeente wordt bestuurd door een burgemeester en heet een gemeenteraad. Beide worden direct door de bevolking gekozen. Het dagelijks bestuur van de gemeente wordt gedaan door een speciale stadsraad. Deze bestaat uit drie ambtenaren, drie raadsleden en de burgemeester. Sommige gebieden zijn niet naar gemeente ingedeeld en worden direct door een district bestuurd. Dit soort gebieden hebben vaak geen inwoners. |
||
| − | Turkse (auto)bus en vrachtwagenfabrikanten behoren tot de grootste wereldwijd. |
||
| + | ===Buitenlandse relaties=== |
||
| − | Maslak, een financieel district van Istanboel |
||
| + | De buitenlandse relaties van Turkije zijn erg divers. In Europa kan Turkije goed overweg met de meeste Balkanlanden gaan. De landen hebben vele banden op economisch, historisch, cultureel en politiek vlak. Vooral met buurland [[Bulgarije]] heeft Turkije een goede relatie. Ook kan Turkije goed overweg met [[Kosovo]], [[Bosnië en Herzegovina]] en [[Noord-Macedonië]]. Turkije heeft een iets minder goede relatie met [[Griekenland]] en [[Cyprus]]. Hoewel de cultuur en de geschiedenis van de drie landen erg door elkaar beïnvloed zijn en er veel overeenkomsten zijn, is er altijd spanning. Door de geschiedenis is te zien dat Griekenland en Turkije vele conflicten hebben gehad. Cyprus is grotendeels Grieks en door de Turkse invasie in de jaren 80 is ook de band met Cyprus vrij slecht. De [[Turkse Republiek Noord-Cyprus]], op het noorden van het eiland, helpt daarmee niet echt. Desondanks verbeterde de relatie over de jaren heen wel. |
||
| − | Zie Economie van Turkije voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| − | Na de crisis in 2001 groeiden de economische activiteiten tussen 2002 en 2007 sterk. Turkije behoorde in deze periode tot de snelst groeiende economieën van de wereld en steeg van de 26e plaats naar de 15e plaats in de lijst van de grootste economieën. De gemiddelde economische groei bedroeg tussen 2002 en 2007 gemiddeld 7% per jaar. De basis voor de voorspoedige economische ontwikkeling vormden de doorgevoerde structurele hervormingen en het succesvolle macro-economische beleid. De abrupte val van de Turkse lira medio 2006 leidde tot een hogere inflatie en een verscherping van het monetaire beleid. Als gevolg hiervan vlakte de economische groei af. Onder invloed van de wereldwijde economische crisis daalde het groeitempo in 2008 fors.[41] Vanaf 2010 is Turkije weer terug op het groeitempo van voor de crisis. De Turkse economie groeide vorig jaar met 8,9 procent. Daarmee is Turkije het land met de snelst groeiende economie van heel Europa. |
||
| − | In 2003 en 2004 heeft het eerste kabinet Erdogan het Turkse investeringsklimaat verbeterd door het invoeren van een veelvoud aan nieuwe wet- en regelgeving. Een voorbeeld is de wet voor buitenlandse investeringen, die het investeringsklimaat voor buitenlandse bedrijven sterk heeft verbeterd. Daarnaast besteedde het kabinet veel aandacht aan verdere herstructurering van de bancaire sector. Door de doorgevoerde structurele hervormingen is de Turkse economie stabieler geworden. De economische groei werd in de afgelopen jaren vooral gedreven door de particuliere vraag en de sterk stijgende export. De particuliere bestedingen bedragen ongeveer tweederde van het bruto binnenlands product. De overheidsconsumptie beloopt ongeveer 13,5 procent van het bbp. De economische groei is ook gebaseerd op een aantal eigenschappen van Turkije zelf: een redelijk goed opgeleide, jonge bevolking, lage arbeidskosten en een kruisligging ten opzichte van Europa, Azië en het Midden-Oosten. |
||
| − | De Turkse economie werd voorheen vaak gekenmerkt door sterk fluctuerende en hoge inflatiecijfers. Sinds 2004 ligt de prijsstijging onder de 10 procent. In 2005 werden zes nullen afgehaald van de Turkse lira na een revaluatie. Het monetaire beleid en loonmatiging hebben een belangrijke rol gespeeld bij het verkrijgen van een stabieler en lager inflatietempo. De EIU verwacht voor de komende jaren een voorzetting van het stabiele inflatietempo. |
||
| − | Munteenheid: 1 Turkse Lira (TL) = 100 kuruş (Kr) |
||
| − | Koers 1 EUR = 2,5148 TL (oktober 2011), stabiel sinds 2004 |
||
| − | BBP: 1043 miljard US$ (15.392 US$ p.p. 2010) [42] |
||
| − | Groei BBP: 9,2% (Q4 2010), 11,0% (Q1 2011), 8,8 (Q2 2011). |
||
| − | Staatsschuldquote: 42,3% (2010) |
||
| − | Werkloosheid: 9,2% (juni 2011) |
||
| − | Landbouw: granen, katoen, zonnebloemen en andere oliegewassen, maïs, suikerbieten, aardappelen, thee, wijn, noten, olijven, vijgen |
||
| − | Veeteelt: schapen, geiten, runderen, pluimvee |
||
| − | Delfstoffen: bruinkool, chroom, koper, borax, aardolie, aardgas, bauxiet, ijzer, mangaan |
||
| − | Industrie: met name grote textielindustrie en constructiesector. Daarnaast ook levensmiddelen, staal-, papier-, elektronica-, automobiel-, schepen, vliegtuig, petrochemische en chemische industrie. |
||
| − | Export: 132 miljard US$ (03/2007) |
||
| − | Exportproducten: halffabricaten 29%, kleding 26%, voedingsmiddelen 14%, auto's, bussen, schepen, elektronica, witgoed |
||
| − | Exportpartners: Duitsland (11,2%), Verenigd Koninkrijk (8,1%), Italië (7%), Frankrijk (5,6%), Rusland (4,4%), Spanje (4,3%) |
||
| − | Import: 125 miljard US$ (2006) |
||
| − | Importproducten: machines en transportmiddelen 39%, halffabricaten 18%, chemie 14% |
||
| − | Importpartners: Duitsland (15%), Japan (11%), Italië (8%) |
||
| − | Toerisme |
||
| + | Turkije heeft de ambitie om toe te treden tot de [[Europese Unie]]. Sinds 2005 zijn hier onderhandelingsgesprekken over. Er is veel kritiek vanuit veel Europese landen hierop, aangezien Turkije niet altijd alle mensenrechten respecteert. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 hielp Turkije de EU met het opvangen van vluchtelingen. In ruil hiervoor werd de toegang tot de EU vereenvoudigd. Van oudsher heeft Turkije een goede band met veel Europese landen, waar veel Turkse migranten wonen. Dit zijn [[Duitsland]], [[Oostenrijk]], [[België]] en [[Nederland]]. De laatste jaren staat dit onder druk, aangezien de landen menen dat Turkije de Turkse migranten in hun probeert te beïnvloeden. |
||
| + | Aan de Aziatische kant heeft Turkije met de meeste landen een goede band. Qua buurlanden heeft Turkije een goede band met [[Irak]], [[Iran]], [[Georgië]] en [[Syrië]]. Turkije helpt mee met de bestrijding van [[IS]] in de [[Syrische Burgeroorlog]] en is onderhandelaar in het conflict tussen Georgië en [[Abchazië]]. Met [[Armenië]] heeft het land niet zo'n heel goede band, vanwege de [[Armeense genocide]]. Turkije en Armenië zijn het er nog niet helemaal over eens of Turkije hier wel of niet verantwoordelijk voor is. [[Azerbeidzjan]] wordt gezien als de beste vriend van Turkije. De relatie tussen de twee landen is heel sterk en er zijn veel overeenkomsten tussen de landen. De landen worden ook wel ''één natie, twee staten'' genoemd, aangezien ze er close zijn. Turkije heeft met de meeste moslimlanden een goede band, net als met andere "Turkse" landen, zoals [[Kirgizië]], [[Turkmenistan]] en [[Kazachstan]]. Het land heeft in vergelijking met andere islamitische landen een betere band met [[Israël]] en was het eerste overwegend islamitische land dat Israël überhaupt erkende. |
||
| − | Het strand van Oludeniz |
||
| + | Op het wereldtoneel probeert Turkije een wereldmacht te worden. Het land steunt diverse Afrikaanse landen met ontwikkelingshulp (sinds 1998). Voornamelijk in [[Ethiopië]] en Somalië is er veel Turkse ontwikkelingshulp. Somalische militairen worden door de hulp van Turkije getraind, ziekenhuizen worden daar gebouwd voor de zieke mensen die aids hebben, ze bouwen scholen en ga zo maar door. Ook helpt Turkije mee in de strijd tegen piraterij en terrorisme in [[Somalië]]. Het land heeft een goede relatie met de [[Verenigde Staten]]. Beide landen zijn lid van de [[NAVO]] en Turkije vormde een strategische positie tijdens de [[Koude Oorlog]]. Ook de band met de VS staat de laatste jaren onder druk. Turkije heeft vanwege de Armeense genocide niet zo'n heel goede band met [[Canada]], maar met andere Amerikaanse landen kan Turkije prima overweg. Vooral met [[Chili]], aangezien dit Turkije als eerste Amerikaanse land erkende in 1926. Met [[Australië (land)|Australië]] en [[Nieuw-Zeeland]] heeft Turkije sinds enkele decennia een prima relatie. Nieuw-Zeeland steunt Turkije zelfs in het toetreden tot de EU. Tot slot heeft Turkije een beetje wisselvallige band met [[Rusland]]. Beide landen kunnen het goed met elkaar vinden, maar soms ontstaan er conflicten tussen de twee landen. |
||
| − | De historische stad Göreme in Cappadocië |
||
| + | === Terrorisme === |
||
| − | Traditionele Turkse huizen in Safranbolu |
||
| + | Turkije staat tegenwoordig onder druk door terrorisme. Merendeels omdat Turkije grenst aan landen in het Midden-Oosten. Syrië zit vol met IS-, PKK- en YPG-strijders en regelmatig worden er aanslagen gepleegd in zuidelijke Turkse steden. Turkije heeft in 2019 meerdere aanvallen en operaties gepleegd op de terroristen. Hun doel was om een zone te creëren voor de vluchtelingen die terug wilden gaan naar hun vaderland. De Nederlandse overheid waarschuwt toeristen die naar het zuidoosten van Turkije willen reizen. |
||
| + | ==Economie en toerisme== |
||
| − | Turkije bouwt tussen de grote steden hogesnelheidslijnen, het eerste stuk tussen Ankara en Eskişehir is al operationeel |
||
| + | ===Economie=== |
||
| + | [[Bestand:Mas%C3%AEvan%C3%AAn_D%C3%AEcle.JPG|left|300px|thumb|Vissen is vooral in de kustregio's een belangrijke vorm van inkomsten.]] |
||
| + | Turkije is de 18ste grootste economie van de wereld. Het maakt hierdoor onderdeel uit van de [[Groep van Twintig]] en de [[Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling|OESO]]. Turkije is een zogeheten [[newly-industrialized country]]. Dit zijn landen waarvan de economie pas sinds een aantal decennia enorm gegroeid is. Turkije heeft inmiddels een moderne economie, die vrij sterk is. Terwijl veel landen vanaf 2001 in een economische crisis waren, groeide de economie van Turkije juist. Echter, het land kreeg in 2008 zelf te maken met een economische crisis. Sinds 2010 gaat het echter veel beter met de Turkse economie, ook al zakt deze de afgelopen jaren iets in. In Turkije betaalt men met de [[Turkse lira]]. |
||
| + | In Turkije is de koopkracht (het gene wat mensen uitgeven) erg verschillend. In grote steden als [[Ankara]] en [[Istanbul]] hebben mensen een hoge koopkracht, dus ze kunnen veel uitgeven. Ook in de kustgebieden hebben mensen een hoge koopkracht, net als in de provincies om Ankara en de kustgebieden heen. Als je meer naar het oosten gaat wordt de koopkracht steeds lager, mensen kunnen dan dus minder uitgeven. Hoe verder je naar het oosten gaat, hoe lager de koopkracht wordt. De goede economie in Turkije heeft met een aantal dingen te maken. In Turkije zijn veel jonge, goed opgeleiden mensen en vragen weinig voor hun werk. Ook ligt Turkije economisch erg goed. Het ligt dichtbij [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Azië]] en het [[Midden-Oosten]]. In 2011 was 8,8% van de bevolking werkloos. |
||
| − | Luchthaven Istanbul Sabiha Gökçen |
||
| − | Zie Toerisme in Turkije voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
||
| − | Zie ook de monumenten op de Werelderfgoedlijst. |
||
| − | Turkije is een van de belangrijkste toeristische bestemmingen wereldwijd en maakt sinds enkele jaren deel uit van de top 3 bestemmingen van Nederlandse vakantiegangers. Door het mediterrane klimaat zijn vooral de badplaatsen langs de kust populair zoals Bodrum, Alanya, Marmaris, Kuşadası en Antalya, de Turkse west- en zuidkust staat ook wel bekend als de Turkse Rivièra. |
||
| − | Daarnaast kent Turkije een rijke geschiedenis van vele culturen zoals de Hettieten, Assyriërs, Grieken, Armeniërs, Perzen, Seltsjoeken en Ottomanen. De meeste Turkse steden, zo ook die aan de Turkse Rivièra, hebben een geschiedenis die bijna altijd teruggaat tot voor de Turkse periode en waarvan vaak nog steeds resten te vinden zijn. Dat er in Turkije zo veel historische gebouwen intact zijn gebleven komt doordat tijdens de Ottomaanse periode vaak restauratiewerk werd verricht. Grote historische steden als Istanboel, Bursa Edirne en İzmir zijn erg in trek bij toeristen, maar verspreid over het land vindt men nog honderden historische locaties, zoals de vele oude Griekse ruïnesteden Troje, Efeze, Pergamon, Milete, Hiërapolis, Myra, Priëne, Aphrodisias, Termessos, Sagalassos, Xanthos, Assos, Kaunos, Side, Sardis, Cnidus, Phaselis en Didyma. In Aspendos is het best bewaarde theater uit de Oudheid te vinden. |
||
| − | Voordat de Turken Constantinopel hadden veroverd hadden zij met het Seltsjoekse rijk Iznik en Konya als hoofdstad en met het Ottomaanse Rijk Bursa en Edirne. In deze vier steden vindt men de oudste Turkse historische gebouwen in Anatolië. Typische Ottomaanse huizen vindt men onder andere in de stad Safranbolu. |
||
| − | Minder bekende historische plaatsen zijn bijvoorbeeld Diyarbakir, Mardin, Şanlıurfa en Nusaybin, oude Assyrische steden, nu voornamelijk bewoond door Koerden, waar men nog steeds veel historische gebouwen kan bezichtigen. In het zuidoosten vindt men ook Göbekli Tepe, met het tot nu toe bekende oudste (zo'n 11.500 jaar oud) tempelcomplex ter wereld en Ani, een Armeense ruinestad. Hattusa is de ruïne-hoofdstad van het oude rijk van de Hettieten. Het centrale gedeelte van Anatolië, Cappadocië, staat bekend om zijn droge uitgestrekte vlakten met een unieke geografie. Het gebied, dat op UNESCO's werelderfgoedlijst staat, herbergt onder andere tientallen ondergrondse steden, duizenden in steen uitgehakte woningen en kerken, tientallen karavanserais en een van de oudste steden in de wereld, Çatal Hüyük. Het noordoosten van Turkije, nabij de stad Trabzon heeft een milder klimaat dan de rest van Turkije en is bijzonder groen en bergachtig, waardoor het in trek is bij wandelaars. Bijzonder aan Turkije is ook dat er bijna alles te beleven valt zoals in Saklikent, omdat het zo dicht bij Antalya ligt, is dit één van de weinige plaatsen ter wereld waar men 's ochtends kan skiën en ‘s middags kan zwemmen. |
||
| − | Aantal toeristen naar Turkije [2002-2009] |
||
| − | 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 |
||
| − | 13.256.000 14.029.000 17.517.000 21.125.000 19.819.000 23.340.000 26.336.000 27.077.000 |
||
| − | Vervoer en verkeer |
||
| + | In Turkije wordt veel verbouwd door de landbouw. In Turkije worden onder meer [[zonnebloem]]en, [[noot|noten]], [[graan]], [[katoen]] en [[maïs]] verbouwd. In de veelteelt zijn er veel [[schaap|schapen]], [[geit]]en, [[rund]]eren en veel [[pluimvee]] (kippen, ect.). Verders zitten er in de Turkse bodem veel delfstoffen. Zoals [[bruinkool]], [[Koper (element)|koper]], [[ijzer]], [[aardgas]] en [[aardolie]]. In Turkije vindt je een grote [[textiel]]industrie en een grote [[bouw]]sector. De meeste Turkse producten worden verkocht aan [[Duitsland]], [[Italië]], het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Frankrijk]] en [[Rusland]]. Turkije koopt ook veel producten uit andere landen. Deze komen vooral uit [[Duitsland]], [[Japan]] en [[Italië]]. |
||
| − | Turkije is momenteel bezig om haar infrastructuur op west-Europees niveau te krijgen. Tientallen projecten waar onder bruggen, tunnels, metrolijnen, snelwegen en hogesnelheidslijnen moeten in 2023, bij het honderdjarig bestaan van de republiek, voltooid zijn.[43] Enkele opmerkelijke projecten rond Istanbul zijn de derde brug over de Bosporus, de spoortunnel Marmaray en een autotunnel onder de Bosporus, en het creëren van een kanaal ten westen van Istanbul voor vrachtschepen en olietankers. |
||
| − | Spoorwegen: 8682 km, waarvan 1524 km geëlektrificeerd, steden die goed te bereiken zijn via het spoor, onder andere: Istanboel, Ankara, İzmir, Adana, Konya, Eskişehir, Karaman, Gaziantep, Diyarbakır, Samsun, Malatya, Elazig, Sivas, Mersin en İzmit.[44] Sinds 2009 is de eerste hogesnelheidslijn in Turkije operatief tussen Ankara en Eskişehir. Vanuit Ankara zijn nog enkele andere lijnen onder constructie naar onder andere Istanbul, Konya en Sivas. Met Chinese financiële steun zal voor 2023 6000 kilometer spoor worden aangelegd, tot 450 km/u.[45] |
||
| − | Wegennet: 386 000 km, waarvan meer dan 1/3 verhard |
||
| − | Havens: Gemlik, Hopa, Iskenderun, Istanboel, Izmir, İzmit, Icel (Mersin), Samsun, Trabzon, Antalya, Çeşme |
||
| − | Internationale vliegvelden: |
||
| − | Luchthaven Ankara Esenboga |
||
| − | Luchthaven Antalya |
||
| − | Luchthaven Bodrum Milas |
||
| − | Luchthaven Dalaman |
||
| − | Luchthaven Ferit Melen |
||
| − | Luchthaven Izmir Adnan Menderes |
||
| − | Luchthaven Istanbul Atatürk |
||
| − | Luchthaven Istanbul Sabiha Gökçen |
||
| − | Luchthaven Kayseri Erkilet |
||
| − | Luchthaven Sakirpasa |
||
| − | Luchthaven Trabzon |
||
| − | Zie ook |
||
| + | ===Toerisme=== |
||
| − | Anatolië |
||
| + | [[Bestand:LaraAntalya.jpg|400px|thumb|Antalya, een populaire badplaats.]] |
||
| − | Ankara |
||
| + | Veel Nederlanders en Belgen gaan op vakantie naar Turkije. Jaarlijks wel zo'n 1,2 miljoen! Sinds 2012 is het zelfs vliegbestemming nummer 1 vanuit Nederland. Sommige Turkse-Nederlanders en Turkse-Belgen gaan liever met de auto naar Turkije, omdat ze zo makkelijker verschillende plaatsen kunnen bezoeken en meer bagage mee kunnen nemen. Populaire bestemmingen zijn de Turkse rivièra (de zuidwestkust), [[Istanboel]] en Cappadocië. In het achterland van de Turkse rivièra liggen heel veel archeologische plaatsen, waaronder belangrijke steden uit de Griekse Oudheid Efese, Milete, Priëne en Pergamon. In het Oosten liggen ook enkele historische plaatsen die steeds vaker toeristen trekken, zoals het Sumelaklooster en de berg Nemrut. |
||
| − | Districten van Turkije |
||
| + | |||
| − | Istanboel |
||
| + | Als je naar Turkije op [[vakantie]] gaat, ben je verplicht om online een e-visum aan te vragen. Een e-visum is de moderne variant van het traditionele fysieke visum (stempel in het paspoort). Als Nederlander en Belg heb je een e-visum nodig voor Turkije, omdat je anders het land niet mag bezoeken. Het online visum kan je op de website van de Turkse overheid aanvragen in het Engels, Turks of Duits. Alleen kan je daar het e-visum niet betalen met de Nederlandse betaalmethode iDEAL. Op internet zijn er verschillende websites waar je gemakkelijk in het Nederlands het visum aan kunt vragen. Ook kan je het e-visum bij deze websites wel betalen met iDEAL. Het is dus erg belangrijk om een e-visum online aan te vragen, voordat je op reis gaat naar Turkije. |
||
| + | |||
| + | ==Fotogalerij== |
||
| + | <gallery> |
||
| + | Bestand:Grand-Bazaar Shop.jpg|De bazaar van Istanboel |
||
| + | Bestand:Turkish Air Force (F-16C Falcon).jpg|F 16 van het Turks leger |
||
| + | Bestand:TCDD HT65000 high-speed train.jpg|Een trein in Turkije |
||
| + | Bestand:Turkey High Speed Rail.png|Turkije bouwt tussen de grote steden hogesnelheidslijnen, het eerste stuk tussen [[Ankara]], [[Eskişehir (stad)|Eskişehir]] en [[Konya (stad)|Konya]] is al operationeel |
||
| + | Bestand:AyasofiaIstanbulSummer2007.JPG|De [[Hagia Sophia]] in Istanboel. |
||
| + | Bestand:Turkey, Nevşehir, cappadocia, balloons.jpg|[[Luchtballonnen]] in [[Cappadocië]]. |
||
| + | Bestand:Ankara asv2021-10 img53 view from Gençlik Park Ferris wheel.jpg|Melike Hatun Moskee in [[Ankara]]. |
||
| + | Bestand:Didim mosque 2010.jpg|Esentepe Moskee in [[Aydin]]. |
||
| + | Bestand:Bursa, Oylat dağı.jpg|Oylat berg in [[Bursa]]. |
||
| + | Bestand:Samsun - panoramio (11).jpg|Panorama van [[Samsun]], een stad in Noord-Turkije. |
||
| + | Bestand:Red Church in Cappadocia, Turkey.jpg|De Rode Kerk van [[Cappadocië]]. |
||
| + | Bestand:Çakırağa Mansion.jpg|Cakiraga herenhuis in [[İzmir]]. |
||
| + | Bestand:Walls of Constantinople.JPG|Muren van [[Constantinopel]]. |
||
| + | Bestand:Grand Kiosk of Topkapı Palace in Istanbul, Turkey 002.jpg|Buiten het [[Topkapi Paleis]] in [[Istanboel]]. |
||
| + | </gallery> |
||
| + | |||
| + | == Externe link == |
||
| + | * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html CIA worldfactbook] |
||
| + | |||
| + | {{Navigatie Europese Unie}} |
||
| + | {{Navigatie Landen Europa}} |
||
| + | {{Navigatie landen Azië}} |
||
| + | |||
| + | [[Categorie:Landen van Europa]] |
||
| + | [[Categorie:Landen van Azië]] |
||
| + | |||
| + | [[en:Turkey]] |
||
| + | [[es:Turquía]] |
||
| + | [[fr:Turquie]] |
||
Huidige versie van 8 okt 2023 om 11:56
|
Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken! |
| Republiek Turkije Türkiye Cumhuriyeti
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Ankara |
| Aantal inwoners | 84.680.273 (2021) |
| Oppervlakte | 783.562 km² |
| Regeringsvorm | Constitutionele presidentiële republiek |
| President | Recep Tayyip Erdoğan (sinds 2014) |
| Godsdienst | Islam (89,5%) Geen religie (8,9%) Overig (2,2%) |
| Taal | Turks (Türkçe) |
| Munteenheid | Turkse lira |
| Volkslied | İstiklâl Marşı |
| Motto | Vrede thuis, vrede in de wereld |
| Nationale feestdag | 29 oktober |
| Landcode | TUR |
Portaal  Turkije
| |
Turkije is een land op de grens van Europa en Azië. Turkije ligt in twee continenten en wordt hierdoor een transcontinentale staat genoemd. Het grootste gedeelte van het land behoort echter tot Azië. De hoofdstad van het land is Ankara, maar Istanboel is de grootste stad van het land. De officiële taal van het land is Turks en het land speelt zowel een belangrijke rol in de Europese als in de Islamitische wereld.
Het land is in grote lijnen verdeeld over twee schiereilanden; Thracië in Europa en het veel grotere Anatolië in Azië De twee schiereilanden worden gescheiden door de Egeïsche Zee, de Dardanellen, de Zee van Marmara en de Bosporus. In het noorden van het land ligt de Zwarte Zee en in het zuiden de Middellandse Zee. In het westen grenst Turkije aan Griekenland en Bulgarije en in het oosten aan Georgië, Armenië, Azerbeidzjan, Iran, Irak en Syrië.
Turkije vormt zowel geografisch als cultureel de grens tussen Azië en Europa. De Turkse cultuur is door beide continenten beïnvloedt. Turkije heeft een lange geschiedenis die terug gaat tot in de Griekse oudheid. Hierna is het gebied onderdeel geweest van onder andere het Romeinse Rijk, het Byzantijnse Rijk en het Ottomaanse Rijk. Het huidige Turkije bestaat echter pas sinds 1922, nadat het land de Eerste Wereldoorlog verloor. Turkije speelde tijdens de Koude Oorlog een strategische rol. Ook beïnvloedde de Turkse cultuur veel westerse landen door migratie en tegenwoordig woont een groot aantal Turken in het buitenland. Turkije is onder meer lid van de Verenigde Naties en de NAVO. Het land is een van de 20 grootste economieën ter wereld. Ook heeft Turkije de ambitie om toe te treden tot de Europese Unie, maar dit is tot dus ver nog niet gebeurd.
Naam
De naam Turkije (of Türkiye in het Turks) bestaat uit twee woorden. Het eerste woord is Türk, dat betekent "Sterk". Met dit woord worden de inwoners en/of volkeren in Turkije bedoeld. Later werd dit woord veranderd in "Tu-kin". Zo noemden de Chinezen Turkije. Het achtervoegsel -iye komt van het Arabische achtervoegsel -iyya. In het Latijn werd dit -ia en dat laatste betekent eigenaar. Dus eigenlijk betekent de naam Turkije Eigenaar van de Sterken.
Geschiedenis
Oudheid
De oudste sporen van bewoning zij gevonden in Anatolië. In de grotten bij Antalya zijn werktuigen gevonden van 100.000 jaar oud. Rond 2000 v.Chr. trokken de Hettieten het gebied binnen en stichtten daar hun rijk. Ze slaagden erin een groot gedeelte van het land in handen te krijgen. In 9e eeuw v.Chr. werden zij echter verdreven door de Oerartiërs. Hun rijk strekte zich uit tot aan Armenië en Irak. Ook woonden er ook andere volkeren in Anatolië, zoals de Frygiërs, de Lydiërs, de Urartu en de Arameeërs. Naast het rijk ontstonden twee grote rijken. In het westen ontstonden de verschillende Griekse stadstaten en in het oosten het Perzische Rijk. Beide rijken begonnen langzaam Turkije te koloniseren. De Grieken stichtten aan de westelijke kust verschillende steden, zoals Efeze en Troje. Ondertussen veroverden de Perzen de rest van het rijk.
Deze situatie hield een paar eeuwen stand, maar uiteindelijk was het Alexander de Grote in de 4e eeuw v.Chr. die het huidige Turkije veroverde. Hij stichtte een enorm rijk dat zich uitstrekte tot aan India en Egypte. In de 2e eeuw v.Chr. werd Turkije veroverden door Romeinen en werd het de provincie Byzantium in hun rijk. Byzantium was vrij belangrijk.
Het had de Griekse cultuur waar de Romeinen erg dol op waren en bovendien lag de belangrijke stad Constantinopel (het huidige Istanboel) in de provincie. Constantinopel werd al snel de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk toen het rijk in tweeën verdeeld werd in 395. Ondertussen werd de stad in 330 het politieke centrum van de stad, waarvoor de stad aanvankelijk gebouwd werd.
Het Byzantijnse Rijk en de Kruistochten
Later zou het westelijke deel van het Romeinse Rijk vallen. Het oostelijke gedeelte bleef echter bestaan, onder de naam het Byzantijnse Rijk. Het Byzantijnse Rijk was christelijk en had te maken met verschillende afscheidingsbewegingen, waaronder in Syrië en Egypte. De keizer van het rijk probeerde de oude delen van het West-Romeinse Rijk te heroveren. Zo werden onder meer Italië, Zuid-Spanje en Noord-Afrika terug veroverd, maar veel van deze gebieden werden later weer veroverd door andere volkeren. Ondertussen namen de Arabieren grote delen van het rijk in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika in. Om het rijk te beschermen werd de macht van de keizer vergroot. Ook werd het Latijn vervangen door het Grieks.
Het Byzantijnse Rijk wist de Bulgaren te verslaan, maar verloor een groot gedeelte in Italië aan de Pauselijke Staat. Het rijk wist wel de Arabieren buiten de deur te houden en verloor enkel Kreta. Ondertussen was het rijk in strijd met de paus over de verering van beelden. Het iconoclasme, zoals dit genoemd werd, zorgde ervoor dat het Byzantijnse Rijk verzwakte en verslechterde de banden met de kerk. Uiteindelijk was het resultaat dat de Oosters-Orthodoxe Kerk zich afsplitste van de Katholieke Kerk. Hierna beleefde het rijk een enorme opleving. Het rijk wist opnieuw de Bulgaren te verslaan en het Kievse Rijk tot het orthodoxisme te bekeren. In 1054 werd de breuk door middel van het Oosters Schisma bevestigd. Het rijk wist enorme gebieden op de Balkan te veroveren.
Ondertussen takelde het rijk op sociaal en economisch gebied af. Het rijk had contacten met het westen en dat zorgde voor veel haat onder de bevolking. Ook het bondgenootschap met het rijke Venetië betaalde zijn tol. De paus organiseerde de Kruistochten en dat had ook invloed op het Byzantijnse Rijk. Het rijk werd ingenomen door de kruisvaarders. Constantinopel werd de hoofdstad van het door hun gestichte Latijnse Keizerrijk. Er waren verschillende van dit soort kruisvaardersstaten. Ook de gebieden op de Balkan verdwenen doordat veel volkeren onafhankelijkheid wilden. Het Byzantijnse verschrompelde tot een klein staatje. Rond 1350 begonnen de Turken de resten van het rijk te veroveren en stichtten er hun eigen rijk.
Het Ottomaanse Rijk
Het rijk van de Turken noemen we het Ottomaanse of Osmaanse Rijk. Na het beleg en de val van Constantinopel was he Byzantijnse Rijk ten einde. De Turken leefden oorspronkelijk een stuk noordelijker, maar werden verjaagd door de Mongolen. In deze tijd groeide het Ottomaanse Rijk. Het veroverde vele gebieden, waaronder Griekenland en een heel stuk van de Balkan. Hierdoor werd het rijk langzamerhand een wereldrijk, waarbij het een groot gedeelte van de Arabische wereld, Perzië en Noord-Afrika veroverde. Constantinopel werd ook de hoofdstad van dit land, waar ging verder onder de naam Istanboel. Cultureel bloeide het rijk op, maar gedurende de 17e eeuw kwam hier een einde aan. De Turken brachten de islam en de Turkse taal naar Turkije.
Rond 1700 bleek de positie van het rijk ernstig verzwakt. Het Ottomaanse Rijk had verschillende oorlogen verloren en ook waren er binnen het rijk verschillende opstanden. In de 18e eeuw werd Rusland de grootste vijand van het rijk en voerde ook een aantal verschillende oorlogen tegen het rijk. De sultan, die het rijk bestuurde, leefde ondertussen in grote luxe. In onder meer Engeland, Oostenrijk en Frankrijk raakte men geïnspireerd door de uitbundige stijl en deze raakte in de mode. Veel Duitse componisten lieten hun muziek ook inspireren op de Ottomaanse marsliederen. In veel meubilair, schilderijen en andere kunst uit deze tijd is de Ottomaanse kunst te merken. Dit wordt turkomanie genoemd en de periode die daarbij hoort is de Tulpenperiode.
Desalniettemin raakte het rijk in verval. Veel Europese landen liepen voor op economisch en militair terrein voor op het rijk. Rusland veroverde in het noorden gebieden en Frankrijk begon ondertussen met de verovering van Egypte, wat later overging op de Engelsen. Het Ottomaanse Rijk was tevens een kalifaat, maar volgens veel inwoners was dit al in 1258 ten einde gekomen met de vernietiging van Bagdad. De sultans probeerde in de islamitische wereld banden te creëren door middel van het kalifaat. Op deze manier probeerde het rijk vrienden te maken in de Arabische wereld om zich tegen vijanden te beschermen en opstanden te onderdrukken. Waar het land in het oosten en zuiden vrienden maakte, verloor het in het westen en noorden veel grond. Veel Balkanlanden wilden onafhankelijk worden nadat de Franse Revolutie was uitgebroken. Onder meer Griekenland en Servië werden in deze jaren onafhankelijk. Het werd de sultans duidelijk dat ze het rijk moesten moderniseren, wat gedeeltelijk effect had.
Toen het rijk de Krimoorlog tegen Rusland verloor had dit een grote depressie onder de bevolking als gevolg. Opnieuw verloor het rijk in Oost-Europa veel grond. Het verdrag van Berlijn uit 1878 zorgde ervoor dat het aantal Europese gebieden sterk werd teruggedrongen. Opnieuw ging het rijk een periode van modernisering tegemoet. Er werd iets gedaan aan de enorme staatsschulden en er kwamen importrechten. Vanaf 1890 ging het weer iets beter met het rijk, maar vanaf 1908 maakte het rijk een sprong terugwaarts. Het rijk viel langzaam uiteen. In 1914 deed het rijk mee aan de Eerste Wereldoorlog en koos de kant van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije.
Het idee was om zo het Ottomaanse Rijk te redden en Rusland te verslaan. Heel veel succes was de oorlog niet. Veel aanvallen mislukte en bijna gebieden in het Midden-Oosten gingen verloren. Toen Rusland in 1915 optrok naar het rijk, besloten een aantal Armeniërs een eigen staat te stichten. Dit leidde tot de Armeense genocide, die door de Turken zelf de Armeense kwestie wordt genoemd. De genocide kostte meer dan een miljoen mensen het leven en is tot op de dag van vandaag erg omstreden.
In 1918 sloot het Ottomaanse Rijk vrede met Rusland en kreeg zo veel gebieden in het noorden terug. Echter, een half jaar later was het rijk verslagen. Er werd besloten om Turkije te verdelen onder Fransen, de Britten en de Italianen. Ook zou er een Armeense staat komen en zou Griekenland heel Thracië en eilanden krijgen. Griekenland maakte gebruik van de verzwakte positie en veroverde grote delen van Turkije, maar dit leidde uiteindelijk tot een opstand onder de Turken.
Het ontstaan van Turkije
Mustafa Kemal Atatürk greep in alle chaos de macht, waarmee het Ottomaanse Rijk ten einde was. De hoofdstad werd verplaatst naar Ankara. Ook ging Turkije direct in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog en maakte zich onafhankelijk van de Geallieerden. Tevens voerde het oorlog met Griekenland in de Grieks-Turkse Oorlog. De oorlog leidde tot grote moordpartijen onder zowel de Grieken als de Turken. In 1922 kwam er echter een wapenstilstand en in 1923 werden de grenzen van het huidige Turkije vastgesteld in het verdrag van Lausanne.
Atatürk stichtte het moderne Turkije en moderniseerde het land ook heel erg. Hij wilde af van het ouderwetse en slecht georganiseerde Ottomaanse Rijk en richtte Turkije in naar westers voorbeeld. Het sultanaat werd afgeschaft en de imams werden voortaan door de staat benoemd. Ook werd het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse alfabet, kregen vrouwen in 1926 (als een van de eerste landen ter wereld) stemrecht en werd het dragen van een fez verboden. De fez stond symbool voor het Ottomaanse Rijk, terwijl Turkije vernieuwing wilde. Atatürk overleed uiteindelijk in 1938.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Turkije neutraal. Het land wilde de Eerste Wereldoorlog voorkomen. Toch hielp Turkije om joden te laten vluchtten en was een belangrijke route. Turkije gebruikte ook zijn macht om het Duitse Jodenvervoer door het land te stoppen. In februari 1945 verklaarde Turkije alsnog Duitsland en Japan de oorlog, maar dit was meer een symbolische daad. Turkije heeft niet daadwerkelijk gevochten, maar wilde zijn steun aan de Geallieerden uitspreken.
Het moderne Turkije
Turkije werd meer verboden met het westen na de Tweede Wereldoorlog. In 1948 trad het land toe tot de Raad van Europa en in 1952 samen met Griekenland tot de NAVO. Dit was vooral een strategisch doel. Turkije grensde namelijk aan de Sovjet-Unie en bovendien werd de Bosporus veel door de Russen gebruikt. In 1961 was Turkije tevens onderdeel van de Cubacrisis. Nadat de Sovjets raketten op Cuba hadden geplaatst (dichtbij de VS), plaatsten de Amerikanen ze bij in Turkije. Uiteindelijk werden ze snel weggehaald tot de ruzie afkoelde.
Samen met Griekenland en het Verenigd Koninkrijk onderhandelde Turkije over Cyprus. Dit eiland was tot 1960 in bezit van het Verenigd Koninkrijk, maar het eiland werd een onafhankelijk land. Zowel Griekenland als Turkije claimden het land. Cyprus ligt immers voor de kust van Turkije, maar de bevolking is grotendeels Grieks. In een verdrag werd afgesproken dat Cyprus onafhankelijk bleef en zich niet mocht binden of samenvoegen met een andere staat. Desondanks was er in Turkije angst voor de Enosis, de toevoeging van Cyprus tot Griekenland. In 1974 viel Turkije daarop Cyprus binnen en riep de Turkse Republiek Noord-Cyprus uit op het noordelijke deel van het eiland. Dit land wordt tegenwoordig enkel door Turkije erkend en levert zo nu en dan spanningen op met zowel Griekenland als Cyprus. Ondertussen waren er in Turkije al drie staatsgrepen geweest; in 1960, in 1971 en 1980. De staatsgreep van 1980 wordt gezien als een van de heftigste. 200.000 jongeren zijn toen vervolgd en honderden zijn ter dood veroordeeld. De staatsgreep zorgde er ook voor dat Turkije uit de Raad van Europa werd gezet. De verandering van Atatürk leidde er ook toe dat minderheden, zoals de Koerden, minder rechten hadden. Tegenwoordig is er nog steeds een strijd met de Koerdische minderheden in het land en wordt de Koerdische Arbeiderspartij als terroristische organisatie gezien. Sinds 2005 zijn er tevens onderhandelingen met de Europese Unie om toe te treden en is inmiddels doorreizen van en naar Turkije makkelijker gemaakt. Turkije helpt tevens mee in Syrië tegen de bestrijding van IS, wat leidt tot veel aanslagen in het land. In 2016 er tevens een nieuwe poging tot een staatsgreep gedaan. Mesen vrezen dat FETÖ (Turks erkend terroristische vereniging) het brein achter het spel is. Andere mensen, vooral tegenstanders van Erdoğan, vertellen dat het gepland was om zo meer macht te krijgen. De staatsgreep is mislukt doordat iedereen verzet toonde nadat de Turkse president in een live-uitzending vertelde op de straten te gaan.
Geografie
Grote steden
| Lijst met de 10 grootste steden | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nummer | Stad | Inwoners | Provincie | |||||||
| 1 | Istanboel | 11.000.144 | Istanboel | |||||||
| 2 | Ankara | 3.832.981 | Ankara | |||||||
| 3 | Izmir | 2.656.148 | Izmir | |||||||
| 4 | Bursa | 1.466.266 | Bursa | |||||||
| 5 | Adana | 1.392.490 | Adana | |||||||
| 6 | Gaziantep | 1.208.666 | Gaziantep | |||||||
| 7 | Konya | 993.744 | Konya | |||||||
| 8 | Antalya | 798.507 | Antalya | |||||||
| 9 | Kayseri | 712.778 | Kayseri | |||||||
| 10 | Mersin | 635.714 | Mersin | |||||||
.jpg)
.jpg)
Landschap
De Anatolische hoogvlakte vormt het belangrijkste gebied in Turkije. Het gebied ligt tussen de 2000 en 2500 meter hoog, heeft haast geen bomen en is grotendeels woestijnachtig. In het noorden en het zuiden van de hoogvlakte bevinden zich grote gebergten en in het westen een iets kleiner gebergte. Een derde van de hoogvlakte bestaat uit zoute grond en zoute moerassen. Het water kan hier eigenlijk nergens naartoe. Al het water stroomt naar een zoutmeer, het Tuz Gölü. Naar het oosten toe loopt de hoogvlakte over in het Armeense Hoogland. Het Pontisch Gebergte in het noorden en de Antitaurus komen hier samen zorgen voor een bergachtig landschap. Hier kun je ook de hoogste berg van het land vinden, de Ararat van 5156 meter hoog. In dit gebied komt ook het meeste vulkanisme voor en de meeste bergen bestaan ook uit vulkanisch gesteente.
Rond de kusten is het landschap vaak erg groen en vruchtbaar. De rivieren hebben hier diepe kloven in de kusten gesneden. Een bekend voorbeeld hiervan is de Turkse Rivièra aan de Middellandse Zeekust, wat onder toeristen een geliefde bestemming is. Het schiereiland Thracië heeft hetzelfde landschap als deze kusten, maar hier zijn ook veel moerassen te vinden. Voor de grootte van het land, heeft Turkije heel weinig rivieren. De meeste rivieren beginnen op de Anatolische hoogvlakte en stromen vervolgens in alle richtingen de zee in. Bij de zee stroomt het rivierwater in het rustige zeewater, waardoor er vaak delta's ontstaan. De meeste Turkse rivieren zijn ondiep en daardoor ongeschikt voor scheepsvaart. De grootste rivier in Turkije is de Kizil Irmak met een lengte van 1150 kilometer. De naam betekend Rode rivier, vanwege het rode tintje van het water, en wordt vooral gebruikt voor het opwekken van elektriciteit (waterkracht).
Turkije ligt voor het grootste gedeelte op de Anatolische Plaat. Dit is een kleine aardplaat tussen de grote aardplaten waar Europa, Azië en het Midden-Oosten op liggen. De heftigste aardbevingen komen voor in het noorden, langs de Noord-Anatolische Breuk bij de Zwarte Zeekust. Dit komt doordat de Anatolische Plaat zit ingeklemd tussen de Arabische en Euro-Aziatische Plaat. In het oosten is een soort gelijke breukzone. Het resultaat is dat Turkije zich langzaam richting Griekenland beweegt, wat ook daar voor (kleine) aardbevingen zorgt.
Klimaat
Turkije heeft grof gezien twee verschillende klimaten. In Thracië en langs de kusten is er het Middellandse Zeeklimaat. De winters zijn hier zacht en de zomers warm. De neerslag valt hier vooral in de wintermaanden, terwijl de zomer maanden vaak droog en zonnig zijn. Veel toeristen komen kennen Turkije vaak vanwege dit klimaat, waarin zij vaak in de zomer komen voor een zonvakantie. Het oosten van het land heeft een landklimaat. Neerslag valt hier in alle jaargetijden. De zomers zijn hier warm en winters koud. In het midden heeft Turkije te maken met het steppeklimaat. De winter zijn hier vaak koel en de zomers erg warm. Neerslag valt er haast niet. Hierdoor is het in Turkije vaak zo dat in hetzelfde seizoen er verschillende weerstypen zijn.
Toch is er ook een algemeen klimaat voor heel Turkije. In de wintermaanden kan sneeuw in heel Turkije voorkomen. Landinwaarts blijft dit echter vaker liggen (voor langere tijd), terwijl dit aan de kusten slechts een paar dagen is. Ook komt sneeuw aan de kusten veel minder voor dan in het binnenland, waar het vaak maandenlang kan sneeuwen. Ook valt de meeste neerslag in Turkije in de wintermaanden. Tussen november en maart is het vaak erg nat. In de zomer is vaak erg warm en zonnig in heel Turkije. In het noorden is het echter warmer dan in het zuiden. Waar de badplaatsen aan het zuidkust als aangenaam beschouwd kunnen worden, zijn de badplaatsen in het noorden erg heet.
Flora en fauna
Turkije telt maar liefst 9222 soorten planten. Dit heeft te maken met de verschillende klimaten en landschappen waar Turkije mee te maken heeft. Veel van deze landschappen liggen erg afgelegen en zijn daardoor behouden. Voorbeelden zijn eilanden en gebergten. Vooral tussen het Taurusgebergte en het Pontische Gebergte komen veel unieke plantensoorten voor. Veel van deze planten zijn beschermd en zijn verboden om te plukken. In de Turkse moerassen komen vaak gladiolen, lelie's en lipbloemen voor. Vlinderbloemen zijn in heel Turkije te vinden en er zijn daarvan 391 soorten te vinden. Verder komen ook orchideeën, klokjesbloemen en klaversoorten vaak voor. Tulpen en andere bolgewassen komen oorspronkelijk uit Turkije. Hoeveel Nederland het Tulpenland wordt genoemd, zijn Tulpen oorspronkelijk Turks. De Turkse flora wordt uitgebreid onderzocht door de universiteiten van Istanboel en Erzurum en vele wetenschappers uit andere landen.
Qua fauna komen er weinig grote dieren in Turkije voor. Ook zijn er weinig vogels te vinden. Wel komen de wolf, de bruine beer, verschillende gieren, de lannervalk en de oehoe in het hele land voor. Andere vogels komen alleen langs de rivieren en de kusten voor, zoals de hop, de bijeneter en de ijsvogel. Veel grote zoogdieren en vogels staan onder druk, maar er worden de laatste jaren vorderingen gemaakt om deze diersoorten te beschermen. Insecten komen door de vele planten wel massaal voor in Turkije. Voornamelijk vlinders zijn in Turkije te vinden door de vele bloemen. Nog altijd duiken nieuwe vlindersoorten op die in Turkije leven. De Turkse fauna wordt sinds 50 jaar onderzocht, maar dit gebeurd minder uitgebreid dan de Turkse flora.
Bevolking
Algemeen
In Turkije wonen ruim 80 miljoen mensen. 70% van hen leeft in steden, waardoor de verstedelijking in Turkije erg hoog is. De afgelopen honderd jaar is de Turkse bevolking explosief gegroeid; begin vorige eeuw woonden er slechts 12 miljoen mensen in Turkije. De bevolking van het land groeit nog steeds, maar dit gaat steeds minder hard. Het geboortecijfer is 19 op 1000 mensen, terwijl het sterftecijfer slechts 8 op 1000 mensen is. Het geboortecijfer is dus twee keer zo hoog als het sterftecijfer. Gemiddeld worden er iets meer mannen geboren dan vrouwen. Toch worden vrouwen (78 jaar) gemiddeld ouder dan mannen (72 jaar). Het gemiddelde ligt echter een levensverwachting van 75 jaar.
Veel Turken hebben familie in het buitenland wonen. Vanaf de jaren 60 zocht men in West-Europa goedkopere arbeidskrachten en deze werden onder andere gevonden in Turkije. De Turkse gastarbeiders trokken vooral de Germaanse landen, zoals Nederland, België, Duitsland en Oostenrijk. Vooral Duitsland heeft een grote groep inwoners met een Turkse achtergrond. Ook in Nederland, Oostenrijk en België vormt deze groep een grote minderheid. Volgens het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken wonen er 6 miljoen Turken buiten Turkije. Veel van deze Turkije bezoeken jaarlijks hun familie tijdens de zomervakantie en verblijven hier een aantal weken. Veel Turken in het buitenland hebben een dubbele nationaliteit. Dit betekent dat ze zowel een Turks paspoort als het paspoort van het land waarin ze wonen hebben. Dit is vooral handig tijdens de familiebezoeken, aangezien het reizen makkelijker maakt. Ook komt dit doordat men de Turkse nationaliteit niet kan opheffen en Turkije ook de nationaliteit erkent aan het nageslacht van deze immigranten.
Turkije is een stuk moderner dan andere Arabische landen. Dit is aan heel erg veel dingen te zien. Zo is er een scheiding tussen godsdienst en staat, kregen vrouwen al vroeg stemrecht en mogen gewoon werken. Ook is homoseksualiteit er toegestaan, maar over het algemeen niet geaccepteerd. Toch is Turkije conservatiever dan veel westerse landen, maar de afgelopen wordt Turkije een stuk moderner.
Bevolkingsgroepen
De inwoners van Turkije dat zijn vooral Turken maar ook Koerden, Arabieren, Arameeërs, Armeniërs, Syriërs, Bulgaren, Grieken, Joegoslaven, Albanezen en Russen. De Koerden zijn de grootste etnische minderheid in Turkije. De andere minderheden zijn in aantal zeer klein. Het Turkse volk is geen oorspronkelijk ras, het is voornamelijk een mengelmoes van Turkse nomaden met de lokale Griekse, Armeense, Perzische en Georgische volken. Meer dan een kwart van de Turkse bevolking is daarnaast afstammeling van vluchtelingen uit de Balkan, de Krim, de Kaukasus, de Wolgaregio , Zuid-Europa of Centraal-Azië. In de afgelopen jaren zijn ook veel vluchtelingen uit Iran en Syrië naar Turkije gekomen. Volgens de Turkse overheid zouden sinds het begin van de Syrische burgeroorlog (2011) al meer dan 1 miljoen Syriërs naar Turkije zijn gevlucht.
De meeste Turken hebben een bleke tot lichtgetinte huid en vaak donkerbruin haar en lichtbruine ogen. Maar er zijn ook veel Turken met blauwe ogen en blond tot bruin haar. De oorspronkelijke Turken uit Centraal-Azië hadden een bleke huid en donkere (spleet-)ogen, maar naarmate zij vermengden met de zuid-Europese en Midden-Oosterse (voornamelijk Perzische) volkeren kregen zij steeds meer een Europees uiterlijk. In het midden en noordoosten van Turkije zijn blauw/groene ogen en blond of rood haar met sproeten niet ongewoon. Dit komt omdat er in deze delen van het land vroeger andere volkeren leefden, zoals het Keltische volk de Galaten, en volkeren uit de Kaukasus. Ook door het klimaat krijgen de Turken een verschillende huidskleur. In het regenachtige noorden van Turkije krijgen mensen maar weinig zon te zien (met de regio Trabzon als absoluut minimum), terwijl mensen aan de zuidkust zelfs nog in de winter een zonnig klimaat hebben. Ook in de centrale regio's van Turkije en in het zuidoosten heeft de hevige intensiteit van de zon invloed op de huid, net als in andere aspecten van het leven, de cultuur en architectuur.
Taal
In Turkije is Turks de officiële taal. 90,5% van de Turkse bevolking spreekt Turks. Daarnaast zijn er nog andere talen, zoals Koerdisch, Arabisch, Aramees en Armeens. Sinds 1928 wordt het Turks volgens het Latijnse alfabet geschreven. Daarvoor werd het Arabische gebruikt. Verders worden in het Turks veel woorden uit het Frans, Arabisch en Perzisch gebruikt. Sinds 2011 wordt er naast Turks en Engels onderwijs ook onderwijs in andere talen in Turkije aangeboden. Het Turks is geen Europese taal. Het is geen famillie van de talen die in Nederland normaal worden onderwezen. Taalwetenschappers weten nog niet zeker hoe het Turks is ontstaan, maar het vertoont de meeste overeenkomsten met het Mongools, Koreaans en het Japans. Deze talen hebben een compleet andere grammatica als Europese talen zoals het Nederlands, Engels of Frans. Het is dus zeer moeilijk om het Turks goed te leren, en ook voor Turken is het lastig om foutloos een Europese taal te leren op latere leeftijd. Van de talen die in Europa worden gesproken lijkt het Turks het meest op het Hongaars, en iets minder op het Ests en Fins. Als je de dode taal Latijn kunt begrijpen wordt het leren van het Turks ook iets makkelijker, omdat de grammatica van de taal er een beetje op lijkt. Als je Perzisch, Arabisch of Grieks spreek zul je ook veel woorden in het Turks herkennen.
Religie
De grootste godsdienst in Turkije is de islam. Volgens onderzoek is zo'n 97% van de Turken moslim. Zo'n 2 procent is atheïst. De overige 1% is voornamelijk christelijk, maar er zijn ook kleine groepen yezidi's, zoroastriërs en bahai in Turkije. Turkije erkend naast de islam 3 andere religies; het jodendom, de Armeens-orthodoxe Kerk en de Grieks-orthodoxe Kerk. Ook zijn er meerdere Syrische-Aramese, protestantse en katholieke kerken in verschillende Turkse steden. Ook de oude Turks-Orthodoxe Kerk vormt een minderheid in Turkije. De meeste Turken behoren tot de soennitische tak van de islam. De Turkse cultuur is echter diep beïnvloed door de Soefi-stroming, die haar inspiratie deels uit de vroege islamitische Perzische geloofscultuur haalde. Hierdoor staat Turkije cultureel gezien dichter bij het sjietische Iran dan bij andere soennitische islamitische landen zoals die in de Arabische wereld. Een grote minderheid in Turkije, zo'n 25 tot 35% van de bevolking, is Aleviet. Het alevitisme is een stroming, die net als het soefisme tussen de hoofdstromingen van de islam in valt. Zij geloven in een uiterst persoonlijke, en in veel gevallen zeer vrije vorm, van islam.
Qua geloof is Turkije een wat losser land dan andere islamitische landen. Sinds 1928 is de staatsgodsdienst afgeschaft. Ook mogen Turkse ambtenaren geen religieuze kenmerken dragen, zoals een kruisje of een hoofddoek. Lang was religieus onderwijs niet toegestaan, maar sinds 1982 mag dit onder streng toezicht van de staat. Andere geloven zijn Turkije toegestaan, maar veel christenen en joden ervaren wel problemen met het uitoefenen van hun geloof.
Onderwijs
Het Turkse onderwijssysteem begint met de kleuterschool (anaokulu) Deze voor kinderen tussen de 3 en 6 jaar oud en is niet verplicht. Het idee van de kleuterschool is dat kinderen alvast een basis leren en vooral leren samen te spelen en samen met elkaar leren om te gaan. De kleuterschool wordt in Turkije gezien als privéonderwijs en hierdoor sturen veel families hun kinderen niet naar de kleuterschool. Zij moeten het namelijk betalen en daardoor is het aantal kinderen op de kleuterschool erg laag. De Turkse overheid is begonnen met een campagne om ouders te steunen in de kosten, zodat meer kinderen naar de kleuterschool gaan. Na de kleuterschool volgen leerlingen tussen hun 6e en 14e jaar de basisschool. Deze is verplicht voor alle leerlingen. De meeste leerlingen gaan naar een openbare school, maar er zijn ook particuliere scholen. Op de basisschool krijgen leerlingen zowel verplichte als keuzevakken. Gemiddeld hebben de leerlingen per dag 6 vakken. In groep 1 t/m 5 hebben alle leerlingen een vaste leerkracht, maar vanaf groep 5 hebben de leerlingen te maken met vakdocenten. Een groot verschil is dat op de basisschool geen onderscheid wordt gemaakt tussen niveaus; alle leerlingen zitten door elkaar. Per jaar wordt gekeken naar de prestaties en daardoor kan het voorkomen dat een leerling een jaar moet herhalen. Na acht jaar krijgen de leerlingen een diploma.
Op 14-jarige leeftijd stromen de leerlingen door naar de middelbare school. Deze kan zich richten op de interesses van de leerling (bijvoorbeeld een bepaald beroep) of is algemeen vormend. Het onderwijs is ingedeeld naar thema en niet naar niveau. Na vier jaar sluiten de leerlingen hun schooltijd af met opnieuw een diploma. Hierna kunnen de leerlingen doorgaan naar het hoger onderwijs, maar dit sluit niet zo goed op elkaar aan. Hierdoor maken veel leerlingen eerst een inhaalcursus. Het hoger onderwijs bestaat uit hogescholen, universiteiten en hogere technologie-instituten. Een opleiding duurt tussen de 2 en 4 jaar. Turkije telt 165 universiteiten, waarvan 62 particulier. Om toegelaten te worden tot een particuliere universiteit, moeten de ouders van de leerling vaak erg rijk zijn.
Cultuur
Tradities
Turkije kent een aantal tradities, waarvan de meeste teruggaan tot het Ottomaanse tijdperk. Trouwerijen worden in Turkije vaak erg groots gevierd. Bijna alle familieleden en vrienden, ook verre, zijn hierbij aanwezig. Volgens de traditie vraagt een man aan de vader van zijn toekomstige bruid het meisje dat hij leuk vindt de hand. Hier bestaat een verhaaltje over. Hierna zouden de man en de vader een kopje Turkse koffie drinken, waarbij het suiker door zout vervangen is. Zegt de man hier niets van, dan mag hij het meisje trouwen. Maar als hij boos wordt zal de vader weigeren, aangezien de man geen goed karakter zou hebben. Tegenwoordig komt dit haast niet meer voor en is men ook iets vrijer in partnerkeuze. Desalniettemin is men op het platteland iets vasthoudender. De bruiloften duren hier vaak een aantal dagen en getrouwd wordt er alleen als bepaalde familieleden toestemming geven. Turken trouwen zowel voor de staat als de moskee (de islamitische Turken). Ook maakt de bruid samen met haar moeder een çeyiz. Dit is een handwerk voor in het nieuwe huis.
Vrouwen maakten vroeger hun kleren zelf, net als die voor hun man en kinderen. Deze werden geverfd met plantaardige materialen. Elke streek heeft zijn eigen stijl. Turkse vrouwen hadden ook bepaald soort broek, de salvur, en hoofdtooien. Ook de oya is erg bekend, een ingewikkeld bloemenmotief dat op zijde gemaakt werd. Dit werd met de hand gehaakt en vrouwen maakten hier kleding van. De stof was ook buiten het Ottomaanse Rijk erg populair. De mannen maken van de stof ook spreien. De traditie is dat de manier om dit te maken wordt overgegeven van vader op zoon. In Turkije bestaat ook de dienstplicht. In het 18e levensjaar moeten jongens 18 maanden in dienst van het leger, tenzij ze dit afkopen of bijzondere redenen hebben. Vaak ontvangt men na afloop een cadeau.
Turkije staat bekend als gastvrij en daarom is het niet gek om te worden uitgenodigd voor de thee. Dit is vaak bij iemand thuis of in een theehuis. Ook een uitnodiging voor een maaltijd komt vaak voor. In vergelijking met de Nederlandse of Belgische cultuur, worden de schoenen in huis niet gedragen. Deze worden bij de voordeur uitgedaan. In plattelandstreken wordt vaak op de grond gegeten van lage tafels. De mensen zitten op kussens en de voeten zitten onder de tafel of onder het kleed. In Turkije worden voeten namelijk als onrein gezien. Ook schept men altijd met de rechterhand op, de linkerhand wordt als vies gezien. Qua kleding is de meeste westerse kleding toegestaan, maar korte rokjes en hele korte broeken kunnen als aanstootgevend worden beschouwd. Dit geldt ook voor het dragen van zwemkleding buiten de zwembaden en het strand. Naaktrecreatie is in heel Turkije verboden.
De Turkse keuken
De Turkse keuken is over de gehele wereld bekend en wordt ook gewaardeerd. De keuken heeft lange traditie en heeft en is zowel beïnvloedt door de Arabische als de Griekse keuken. Dit zorgt er ook voor dat de Turkse keuken enorm gevarieerd is. Er zijn zowel vlees- als vegetarische gerechten. Voor het ontbijt eten de Turken vaak brood, honing, kaas, olijven, tomaten, komkommers en gebraden en gekookte groenten. Börek en dürüm zijn twee bekende gerechten, die ook als tussendoortje gegeten kunnen worden. Brood kan worden gegeten met het populaire döner kebab. Officieel in dit niet helemaal Turks, aangezien het door Turkse migranten voor het eerst in Duitsland is gemaakt. Desalniettemin is het één van de bekendste Turkse gerechten.
Qua hoofdgerechten zijn er de sjasliek, sucuk, pastırma en verschillende visgerechten. Meeste worden er verschillende groenten bij gebruikt, zoals spinazie, prei, bloemkool, wittekool, aubergine en paprika. Bekende Turkse zoetigheden zijn baklava en Turks fruit. Dat de Turken van zoete dingen houden is ook te merken aan bijvoorbeeld de Turkse koffie en Turkse thee. Gedroogde vruchten, zoals abrikozen, pruimen, vijgen en dadels, zijn ook erg populair in Turkije. Bekende restaurants in Turkije zijn de koffiehuizen. Deze staan bekend om het feit dat men maar voor één kopje thee hoeft te betalen en dat dit vervolgens steeds gratis wordt bijgeschonken.
Feestdagen
Turkije heeft verschillende feestdagen. Op de internationale feestdagen nieuwjaarsdag (1 januari) en de dag van de Arbeid (1 mei) is men vrij. De dag van de Arbeid is een feestdag speciaal voor werknemers, waarop zij allemaal vrij zijn. Op 23 april viert men de Dag van het Kind. Op deze dag zijn er vele optochten en volksdansen. Veel kinderen dragen gedichten voor, dansen en zingen. Kinderen staan op deze dag dus centraal. Dit valt samen met de herdenking van de omgekomen kinderen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Op de Jeugd- en Sportdag (19 mei) staat sporten centraal. In veel stadions vormen groepen leerlingen diverse vormen en er zijn uitbundige feestdagen. De datum is tevens het begin van de onafhankelijkheidsoorlog van Atatürk. Atatürk hield erg veel jongeren en vond dat de toekomst van het land bij hen in handen lag. Op de dag van democratie en nationale eenheid (15 juli) wordt de mislukte poging tot een staatsgreep van 2016 herdacht. Het is hiermee de jongste Turkse feestdag. Op de dag van de Overwinning (30 augustus) wordt de Turkse overwinning op de Grieken in Slag bij Dumlupınar herdacht. Er worden kransen gelegd, speeches gehouden en er is een militaire parade. Op 29 oktober viert men de dag van de Republiek. Op deze dag herdenkt men de stichting van het moderne Turkije, waarmee een grote modernisering van het land begon. De dag is tevens een belangrijke feestdag. Inwoners zijn ook op de avond aan de dag vooraf vrij.
In Turkije viert men drie islamitische feesten. Dit zijn als eerste het suikerfeest (3 dagen lang) en het offerfeest (4 dagen lang). Ook is men de avond vooraf vrij. De meeste Turken zijn al een week voor het offerfeest vrij, in verband met de arafa en de hadj. De hadj is de bedevaart naar de stad Mekka, een belangrijke stad voor moslims. De hadj is een van de vijf zuilen en wordt door veel moslims begaan. De arafa wordt gezien als het hoogtepunt van de hadj. De moslims gaan dan naar de vlakte van Arafat en verblijven hiervan 's middags tot zonsondergang. Op deze dag worden smeekbeden gegeven en kan men vergeving vragen voor de zonden van vorig of komend jaar.
.jpg)
Sport
Voetbal is de populairste sport van Turkije. Er zijn vier grote teams; Galatasaray, Beşiktaş en Fenerbahçe uit Istanboel en Trabzonspor uit Trabzon. Deze teams hebben veel fans over het hele land en zelfs in Europa. Ook andere teams uit Turkije worden steeds beter, zo heeft Bursaspor onlangs één maal het landskampioenschap veroverd. De kleuren van het nationale team zijn rood en wit, net zoals de vlag van Turkije. De beste prestatie van het Turkse voetbalelftal was de 3e plaats bij het WK in Japan en Korea in 2002. Turken vieren de overwinningen van hun team meestal uitbundig, door bijvoorbeeld toeterend rond te rijden. Bij de vrouwen is volleybal ook heel populair. De vrouwen hebben zelfs een keer het wk gewonnen!
Werelderfgoed
Politiek
Nationale politiek
Turkije is een parlementaire democratie en de grondwet regelt de staatsinrichting van het land. Waar Nederland en België een koning(in) hebben, heeft Turkije een president. De president is het staatshoofd van het land. Hij of zij wordt direct door het volk gekozen door een periode van vijf jaar. Vóór 2007 werd de Turkse president gekozen voor een periode van 7 jaar door het parlement. De president heeft een belangrijke functie. Zo ontvangt de president ambassadeurs en staatshoofden van andere landen en legt staatsbezoeken af. Ook geeft de president een gezicht aan het land Turkije. De huidige president is Recep Tayyip Erdoğan (sinds 2014).
Erdoğan heeft tevens de functie van premier. Tot aan 2018 was er een premier van Turkije, maar tegenwoordig is de Turkse president tevens de premier van het land. De premier is het hoofd van de regering. Hij voert samen met de regering wetten uit en maakt wetsvoorstellen. Internationaal was erg veel kritiek toen Turkije de functie van premier via een referendum afschafte. Er werd gesteld dat Erdoğan de macht naar zich toe aan het trekken is en tevens dat er gefraudeerd was met de uitslag van het referendum.
De president en de regering worden gecontroleerd door het parlement, dat tevens eigen wetsvoorstellen maakt. Het parlement van Turkije heet het Grote Nationale Assemblee van Turkije. Het parlement bestaat uit slechts één kamer van maar liefst 600 zetels. Vóór 2017 telde het parlement 550 zetels. De parlementsleden kunnen zowel lid zijn van een politieke partij als een onafhankelijk lid zijn. Een parlementslid is tevens een afgevaardigde voor de provincie waarin hij of zij is gekozen. Voor een wet is een meerderheid van minstens 301 leden nodig, maar voor een grondwetswijziging een meerderheid van 2/3 van de leden. Turkije heeft circa 20 belangrijke politieke partijen. Niet alle parlementsleden zijn even trouw aan hun politieke partij. Het komt daarom regelmatig voor dat een parlementslid overstapt naar een andere partij of onafhankelijk wordt.
Bestuurlijke indeling
Turkije wordt voor het gemak vaak ingedeeld in zeven regio's (bölgesi). Deze zijn vaak makkelijker te onthouden dan de 81 provincies. De regio's zijn:
- Centraal-Anatolië (oranje)
- De Egeïsche Zeeregio (vaal roze)
- De Marmararegio (felroze)
- De Middellandse Zeeregio (groen)
- Oost-Anatolië (donkerblauw)
- Zuidoost-Anatolië (lichtblauw)
- De Zwarte Zeeregio (geel)
De regio's zijn geen bestuurslaag, maar slechts een indeling.
Turkije is onderverdeeld in 81 provincies. De provincies hebben vaak dezelfde naam als de hoofdstad van de provincie, maar er zijn drie uitzonderingen daarop. De provincies worden bestuurd door een gouverneur, die wordt benoemd door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij is de vertegenwoordiger van de regering in die provincie en wordt gesteund door een raad bestaande uit vijf leden.
De Turkse provincies zijn weer verdeelt in districten. In Turkije zijn er in totaal 923 districten. De districten kunnen stedelijk of landelijk zijn en hebben meestal de naam van hun hoofdstad. Elk district heeft een eigen gouverneur, maar de gouverneur van de hoofdstad van de provincie wordt de vice-gouverneur genoemd.
Het laagste niveau van bestuur zijn de gemeenten. Elk district is verdeeld in gemeenten en deze bestaan uit één tot een paar dorpen. Een gemeente wordt bestuurd door een burgemeester en heet een gemeenteraad. Beide worden direct door de bevolking gekozen. Het dagelijks bestuur van de gemeente wordt gedaan door een speciale stadsraad. Deze bestaat uit drie ambtenaren, drie raadsleden en de burgemeester. Sommige gebieden zijn niet naar gemeente ingedeeld en worden direct door een district bestuurd. Dit soort gebieden hebben vaak geen inwoners.
Buitenlandse relaties
De buitenlandse relaties van Turkije zijn erg divers. In Europa kan Turkije goed overweg met de meeste Balkanlanden gaan. De landen hebben vele banden op economisch, historisch, cultureel en politiek vlak. Vooral met buurland Bulgarije heeft Turkije een goede relatie. Ook kan Turkije goed overweg met Kosovo, Bosnië en Herzegovina en Noord-Macedonië. Turkije heeft een iets minder goede relatie met Griekenland en Cyprus. Hoewel de cultuur en de geschiedenis van de drie landen erg door elkaar beïnvloed zijn en er veel overeenkomsten zijn, is er altijd spanning. Door de geschiedenis is te zien dat Griekenland en Turkije vele conflicten hebben gehad. Cyprus is grotendeels Grieks en door de Turkse invasie in de jaren 80 is ook de band met Cyprus vrij slecht. De Turkse Republiek Noord-Cyprus, op het noorden van het eiland, helpt daarmee niet echt. Desondanks verbeterde de relatie over de jaren heen wel.
Turkije heeft de ambitie om toe te treden tot de Europese Unie. Sinds 2005 zijn hier onderhandelingsgesprekken over. Er is veel kritiek vanuit veel Europese landen hierop, aangezien Turkije niet altijd alle mensenrechten respecteert. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015 hielp Turkije de EU met het opvangen van vluchtelingen. In ruil hiervoor werd de toegang tot de EU vereenvoudigd. Van oudsher heeft Turkije een goede band met veel Europese landen, waar veel Turkse migranten wonen. Dit zijn Duitsland, Oostenrijk, België en Nederland. De laatste jaren staat dit onder druk, aangezien de landen menen dat Turkije de Turkse migranten in hun probeert te beïnvloeden.
Aan de Aziatische kant heeft Turkije met de meeste landen een goede band. Qua buurlanden heeft Turkije een goede band met Irak, Iran, Georgië en Syrië. Turkije helpt mee met de bestrijding van IS in de Syrische Burgeroorlog en is onderhandelaar in het conflict tussen Georgië en Abchazië. Met Armenië heeft het land niet zo'n heel goede band, vanwege de Armeense genocide. Turkije en Armenië zijn het er nog niet helemaal over eens of Turkije hier wel of niet verantwoordelijk voor is. Azerbeidzjan wordt gezien als de beste vriend van Turkije. De relatie tussen de twee landen is heel sterk en er zijn veel overeenkomsten tussen de landen. De landen worden ook wel één natie, twee staten genoemd, aangezien ze er close zijn. Turkije heeft met de meeste moslimlanden een goede band, net als met andere "Turkse" landen, zoals Kirgizië, Turkmenistan en Kazachstan. Het land heeft in vergelijking met andere islamitische landen een betere band met Israël en was het eerste overwegend islamitische land dat Israël überhaupt erkende.
Op het wereldtoneel probeert Turkije een wereldmacht te worden. Het land steunt diverse Afrikaanse landen met ontwikkelingshulp (sinds 1998). Voornamelijk in Ethiopië en Somalië is er veel Turkse ontwikkelingshulp. Somalische militairen worden door de hulp van Turkije getraind, ziekenhuizen worden daar gebouwd voor de zieke mensen die aids hebben, ze bouwen scholen en ga zo maar door. Ook helpt Turkije mee in de strijd tegen piraterij en terrorisme in Somalië. Het land heeft een goede relatie met de Verenigde Staten. Beide landen zijn lid van de NAVO en Turkije vormde een strategische positie tijdens de Koude Oorlog. Ook de band met de VS staat de laatste jaren onder druk. Turkije heeft vanwege de Armeense genocide niet zo'n heel goede band met Canada, maar met andere Amerikaanse landen kan Turkije prima overweg. Vooral met Chili, aangezien dit Turkije als eerste Amerikaanse land erkende in 1926. Met Australië en Nieuw-Zeeland heeft Turkije sinds enkele decennia een prima relatie. Nieuw-Zeeland steunt Turkije zelfs in het toetreden tot de EU. Tot slot heeft Turkije een beetje wisselvallige band met Rusland. Beide landen kunnen het goed met elkaar vinden, maar soms ontstaan er conflicten tussen de twee landen.
Terrorisme
Turkije staat tegenwoordig onder druk door terrorisme. Merendeels omdat Turkije grenst aan landen in het Midden-Oosten. Syrië zit vol met IS-, PKK- en YPG-strijders en regelmatig worden er aanslagen gepleegd in zuidelijke Turkse steden. Turkije heeft in 2019 meerdere aanvallen en operaties gepleegd op de terroristen. Hun doel was om een zone te creëren voor de vluchtelingen die terug wilden gaan naar hun vaderland. De Nederlandse overheid waarschuwt toeristen die naar het zuidoosten van Turkije willen reizen.
Economie en toerisme
Economie
Turkije is de 18ste grootste economie van de wereld. Het maakt hierdoor onderdeel uit van de Groep van Twintig en de OESO. Turkije is een zogeheten newly-industrialized country. Dit zijn landen waarvan de economie pas sinds een aantal decennia enorm gegroeid is. Turkije heeft inmiddels een moderne economie, die vrij sterk is. Terwijl veel landen vanaf 2001 in een economische crisis waren, groeide de economie van Turkije juist. Echter, het land kreeg in 2008 zelf te maken met een economische crisis. Sinds 2010 gaat het echter veel beter met de Turkse economie, ook al zakt deze de afgelopen jaren iets in. In Turkije betaalt men met de Turkse lira.
In Turkije is de koopkracht (het gene wat mensen uitgeven) erg verschillend. In grote steden als Ankara en Istanbul hebben mensen een hoge koopkracht, dus ze kunnen veel uitgeven. Ook in de kustgebieden hebben mensen een hoge koopkracht, net als in de provincies om Ankara en de kustgebieden heen. Als je meer naar het oosten gaat wordt de koopkracht steeds lager, mensen kunnen dan dus minder uitgeven. Hoe verder je naar het oosten gaat, hoe lager de koopkracht wordt. De goede economie in Turkije heeft met een aantal dingen te maken. In Turkije zijn veel jonge, goed opgeleiden mensen en vragen weinig voor hun werk. Ook ligt Turkije economisch erg goed. Het ligt dichtbij Europa, Azië en het Midden-Oosten. In 2011 was 8,8% van de bevolking werkloos.
In Turkije wordt veel verbouwd door de landbouw. In Turkije worden onder meer zonnebloemen, noten, graan, katoen en maïs verbouwd. In de veelteelt zijn er veel schapen, geiten, runderen en veel pluimvee (kippen, ect.). Verders zitten er in de Turkse bodem veel delfstoffen. Zoals bruinkool, koper, ijzer, aardgas en aardolie. In Turkije vindt je een grote textielindustrie en een grote bouwsector. De meeste Turkse producten worden verkocht aan Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland. Turkije koopt ook veel producten uit andere landen. Deze komen vooral uit Duitsland, Japan en Italië.
Toerisme
Veel Nederlanders en Belgen gaan op vakantie naar Turkije. Jaarlijks wel zo'n 1,2 miljoen! Sinds 2012 is het zelfs vliegbestemming nummer 1 vanuit Nederland. Sommige Turkse-Nederlanders en Turkse-Belgen gaan liever met de auto naar Turkije, omdat ze zo makkelijker verschillende plaatsen kunnen bezoeken en meer bagage mee kunnen nemen. Populaire bestemmingen zijn de Turkse rivièra (de zuidwestkust), Istanboel en Cappadocië. In het achterland van de Turkse rivièra liggen heel veel archeologische plaatsen, waaronder belangrijke steden uit de Griekse Oudheid Efese, Milete, Priëne en Pergamon. In het Oosten liggen ook enkele historische plaatsen die steeds vaker toeristen trekken, zoals het Sumelaklooster en de berg Nemrut.
Als je naar Turkije op vakantie gaat, ben je verplicht om online een e-visum aan te vragen. Een e-visum is de moderne variant van het traditionele fysieke visum (stempel in het paspoort). Als Nederlander en Belg heb je een e-visum nodig voor Turkije, omdat je anders het land niet mag bezoeken. Het online visum kan je op de website van de Turkse overheid aanvragen in het Engels, Turks of Duits. Alleen kan je daar het e-visum niet betalen met de Nederlandse betaalmethode iDEAL. Op internet zijn er verschillende websites waar je gemakkelijk in het Nederlands het visum aan kunt vragen. Ook kan je het e-visum bij deze websites wel betalen met iDEAL. Het is dus erg belangrijk om een e-visum online aan te vragen, voordat je op reis gaat naar Turkije.
Fotogalerij
De bazaar van Istanboel
F 16 van het Turks leger
Een trein in Turkije
De Hagia Sophia in Istanboel.
Melike Hatun Moskee in Ankara.
Esentepe Moskee in Aydin.
Oylat berg in Bursa.
Panorama van Samsun, een stad in Noord-Turkije.
De Rode Kerk van Cappadocië.
Cakiraga herenhuis in İzmir.
Muren van Constantinopel.
Buiten het Topkapi Paleis in Istanboel.
.jpg)
.jpg)
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Azië | 
| ||
|---|---|---|---|
| Afghanistan · Armenië · Azerbeidzjan · Bahrein · Bangladesh · Bhutan · Brunei · Cambodja · China · Cyprus · Egypte · Filipijnen · Georgië · India · Indonesië · Irak · Iran · Israël · Japan · Jemen · Jordanië · Kazachstan · Kirgizië · Koeweit · Laos · Libanon · Maldiven · Maleisië · Mongolië · Myanmar · Nepal · Noord-Korea · Oezbekistan · Oman · Oost-Timor · Pakistan · Palestina · Qatar · Rusland · Saoedi-Arabië · Singapore · Sri Lanka · Syrië · Tadzjikistan · Thailand · Turkije · Turkmenistan · Verenigde Arabische Emiraten · Vietnam · Zuid-Korea Afhankelijke gebieden: Hongkong · Macau |
|||