Wolf

Wolf Canis lupus
Niet bedreigd
Leefgebied	Europa, Azië en Noord-Amerika
Leefomgeving	(naald)bossen
Behoort tot de	Hondachtigen
Portaal Biologie

De wolf (Canis lupis) is een zoogdier en roofdier uit het geslacht Canis. Hij is waarschijnlijk de rechtstreekse voorouder van de hond.

Oorsprong

Indeling

In het dierenrijk worden alle dieren opgedeeld in bijvoorbeeld afdelingen en klassen. De wolf behoort tot de afdeling van de gewervelden. De gewervelden worden weer opgedeeld in de klassen vissen, reptielen, amfibieën, vogels en zoogdieren. De wolf zit in de klasse van de zoogdieren. Ook behoort de wolf tot de orde van de roofdieren, de familie van de hondachtigen en het geslacht Canis. Uit deze “taxonomische indeling” kan je bijvoorbeeld opmaken dat de wolf bij de vleeseters hoort (carnivora). De wetenschappelijke naam van de wolf is Canis lupus.

Geschiedenis

Heel lang geleden, in de ijstijd, waren er ook al wolven. Toen waren de wolven nog heel klein, ongeveer zo groot als een kat. De eerste wolven waren de Hesperocyon. Daarna kwamen de Eucyon. Deze leefden in Noord-Amerika. Hierna kwamen de oerwolven en deze waren al veel groter dan de eerste wolven. De oerwolf lijkt ook het meest op de wolf die wij nu kennen. De oerwolven zouden via Alaska naar Siberië zijn getrokken. De meeste wolven hebben deze reis echter niet overleefd, omdat er veel in teerputten zijn gevallen.

Wolven en honden

Wolven en honden lijken veel op elkaar. Het is vrijwel zeker dat de wolf de voorouder is van de hond. De wetenschappelijke naam van de wolf is Canis lupus en de naam van de hond is Canis lupus familiaris. Uit een DNA-test bleek dat ze maar 0,2% van elkaar verschillen. Een husky en een herder hebben bijvoorbeeld veel kenmerken van een wolf.

Soorten wolven

Er zijn ongeveer 42 soorten wolven, waarvan er zo’n 13 zijn uitgestorven. De bekendste wolf is de grijze wolf. Deze soort leeft vooral in Europa en Azië. Een andere soort is de rode wolf. Deze leefde vroeger in het zuidoosten van de Verenigde Staten. In het wild is deze soort bijna uitgestorven. In Zuid-Amerika leeft de manenwolf en in het hoge noorden van Europa, Rusland en Canada leven de toendrawolven, poolwolven, witte wolven en de Alaskawolven. In de winter hebben zij een dikke, witte vacht. Enkele andere soorten zijn de Arabische wolf, Iberische wolf, Mexicaanse wolf, Indische wolf, Europese wolf (die ook in Azië voor komt)en de Amerikaanse wolf. De wolf is niet bedreigd, maar toch zijn er al veel soorten uitgestorven, zoals de Japanse wolf en de Newfoundland wolf.

Uiterlijk

Een wolf verhaart 1 keer per jaar. Aan het eind van de lente gaat zijn wintervacht er met hele plukken vanaf. Als hij de zomervacht krijgt zijn de haren erg kort maar ze blijven groeien tot ze er weer afvallen, namelijk als de wolf weer zijn wintervacht krijgt. Hij heeft een ronde snuit en sterke voor- en achterpoten. Aan die poten heeft hij scherpe nagels waarmee hij zijn prooi kan open scheuren. In zijn bek heeft hij heel scherpe tanden waarmee hij zijn prooi kan vangen. Hij heeft spitse oren die goed geluid kunnen opvangen. Een staart van ongeveer 68 tot 78 cm lang. Ook heeft hij goudgeel kleurige ogen.

Voedsel

Een wolf eet knaagdieren, hoefdieren, haasachtigen en vogels, maar hij eet ook aas en afval. Dat doet hij omdat het een carnifoor (vleeseter) is. Met andere woorden hij eet geen planten. Dat kan je ook zien aan zijn tanden. Een wolf heeft namelijk hele scherpe tanden.

Voortplanting

De wolvin krijgt gemiddeld 6 welpjes per keer. Het minst welpjes dat ze kan hebben, is 3. En het meest is 8. Maar heel soms komen er maar 2 welpjes. Een welp wordt blind geboren, net als heel veel andere dieren. Maar de wolvin kan geen welpjes krijgen als ze niet hebben gepaard. De wolvin gaat op de grond staan, en de wolf gaat op zijn vrouwtje staan. Dan zet de wolf zijn achterpoten op het vrouwtje. Dan kunnen ze welpjes krijgen. Een welp weegt als hij geboren is, meestal 450 gram. Als welpjes 4 maanden oud zijn, mogen ze mee op jacht. De jonge welpen blijven minstens de winter bij hun roedel. Sommige zoeken na de winter een andere roedel op, en andere blijven. De hele roedel past op de welpen, om het te voorkomen dat er een lynx, een poema, of beer op komt duiken. Maar alleen de vader en de moeder (van de welpjes) mogen echt bij de welpen komen. Kleine welpen spelen door te stoeien. Door te stoeien trainen ze ook om later te vechten. Ook spelen ze wel met veren. De ouders van de welpen blijven heel waakzaam tot dat de welpen groot zijn, of tot ze weg gaan.

Samenleving en gedrag

Roedel

Wolven leven in troepen (familiegroep). Zo’n troep heet ook wel een roedel. Een roedel bestaat uit ongeveer 6-20 wolven. De grootte van de groep hangt af van het aantal prooidieren dat in het territorium leeft, de leeftijden van de wolven, de gezondheid van de dieren en of ze bedreigd worden door de mens. Een wolf en wolvin zijn beide de leiders van de troep. Dat heet het alfapaar. Zij zijn beide verantwoordelijk voor de troep. Ze bepalen waar gejaagd wordt, nemen de leiding bij de jacht, maar ze staan ook in de voorste gevechtslinie als de jongen moeten worden verdedigd. Het alfapaar mag ook altijd als eerste eten, aanvallen en paren. Als een alfawolf gromt en zijn tanden laat zien of als hij een pijnloze beet geeft in het nekvel, wil hij zeggen dat hij het niet eens is met het gedrag van een wolf uit een lagere rang. Het alfapaar kan ook wolven uit de troep wegjagen. Het alfamannetje kan je makkelijk herkennen, omdat hij altijd zijn staart omhoog heeft. De lager geplaatste wolven moeten aan de kant voor hem. Als het paartijd is, neem het alfavrouwtje de leiding over de groep. Alleen het alfavrouwtje mag paren en ze mag ook zelf weten met wie ze paart. Een andere rang is het bètamannetje. Hij is een soort 2e alfamannetje. Als er iets gebeurt met het alfamannetje wordt hij de baas. Na het alfapaar komen de gewone jongeren, volwassen mannetjes en vrouwtjes. De omegawolf heeft de laagste rang. Hij is minder belangrijk dan de rest. Ze mogen ook pas als laatste van de gevangen prooi eten. Ze zijn een soort “zondebok”. Je kan echter beter een omegawolf zijn dan een eenzame wolf die voor zichzelf leeft, omdat een omegawolf wel gewoon voedsel en bescherming krijgt. De nakomelingen van de roedel leven meestal 2 jaar in de troep. Daarna gaan ze met andere jonge wolven weg uit de familiegroep en vormen hun eigen roedel.

Territorium

Elke roedel heeft een eigen territorium. Het is belangrijk dat er voldoende voedsel te vinden is. Het gebied wordt afgebakend door geursignalen die het alfapaar achterlaat. Dat doet ze met een klier die onder de staart te vinden is. Vaak vinden er gevechten plaats, maar soms accepteert het alfapaar dat er andere wolven over hun grondgebied trekken. Maar heel vaak wagen wolven zich niet in een territorium van een andere roedel, omdat ze liever geen confrontatie aan gaan. De grootte van een territorium wordt bepaalt door de voedselsituatie. Een territorium zal een oppervlakte hebben van tussen de 200 en 2000 vierkante kilometer. In Alaska vind je hele grote territoria, maar in de Alpen is een gebied gemeten van 350 km².

Communicatie

De wolf is erg intelligent. Ze moeten met elkaar goed communiceren. Wolven hebben heel veel verschillende soorten signalen. Een wolf gromt, keft, kermt en blaft. Huilen is nog wel het bekendste signaal. Wolven gaan huilen om de roedel bij elkaar te houden, vaak na de jacht. Of om ze te waarschuwen, elkaar te vinden als het slecht weer is en om over grote afstanden te communiceren. In goede omstandigheden kan je een wolf horen huilen van 6 tot 10 kilometer afstand. Ook kan er met lichaamstaal een signaal worden overgebracht, bijvoorbeeld met de staart en lichaamshouding.

Leefomgeving

Wolven komen in bijna alle werelddelen voor. De meeste wolven leven in het noorden van Alaska, Canada, Scandinavië en Rusland. Daar vind je grote toendravlakten, bossen en gebergtes. Daar ligt vaak het hele jaar door sneeuw. Het kan daar hard stormen en het kan er extreem koud zijn, maar wolven hebben een dikke vacht en beschermen elkaar. Er leven ook wolven in Spanje, Griekenland, Mexico, de Verenigde Staten en Zuid-Amerika waar het een stuk warmer is. Daar hebben de wolven een minder dikke vacht en leven ze in bossen. De soorten die in de wat warmere gebieden leven zijn echter bijna uitgestorven. Wolven gebruiken een hol in het wild. De wolven graven deze holen zelf. In een hol worden de jongen geboren. Vaak is er vlakbij het hol een riviertje waar de moeder kan drinken.

Verspreiding

Vroeger leefden er op het noordelijk halfrond heel veel wolven. Tegenwoordig zijn dat er veel minder. In veel gebieden zijn de wolven uitgestorven. Daar heeft vooral de mens voor gezorgd. Toch zijn er nog heel veel wolven in Europa, Azië en Noord-Amerika.

In Rusland leven de meeste wolven, tussen de 10.000 en 20.000. In Scandinavië hebben ooit heel veel wolven geleefd, maar in de 19e eeuw heeft de regering opdracht gegeven om alle wolven te doden, omdat de wolvenpest uitbrak. Waarschijnlijk waren er in de jaren 60 geen wolven meer in Noorwegen en Zweden. Inmiddels zijn er weer een aantal roedels wolven in Zweden, die uit Rusland en Finland waren gekomen. Tegenwoordig leven er rond de 200 wolven in Scandinavië.

In de Baltische staten, Wit-Rusland en Oekraïne zijn ook wolven, het aantal is alleen onbekend.

In Polen, Duitsland, Tsjechië en Slowakije leven ongeveer 1000 wolven, in Italië en de Alpen 200 en in de Balkanlanden zoals Roemenië, Griekenland en de landen van het voormalige Joegoslavië leven tussen de 3000 en 3500 wolven.

In West-Europa zijn ook wolven, maar niet heel veel. In Nederland werd de laatste wolf geschoten in 1870. Daarna zijn er meer dan een eeuw lang geen in het wild levende wolven in Nederland geweest, maar intussen zijn ze weer terug. Er worden sinds 2018 steeds meer wolven gesignaleerd in Nederland en bij de grens met Duitsland.

In het noorden van Spanje en Portugal leven wel veel wolven, tussen de 500 en 1000.

Vijanden

Wolven zijn heel goede jagers, vooral omdat ze samenwerken. Wolven jagen op elanden, bizons en muskusossen. Dit zijn hele grote en sterke dieren met scherpe hoeven en ze zijn daarom een gevaar voor de wolven. Wolven moeten daarom goed samenwerken en uitkijken. Als een wolf op een verkeerde plek staat, heb je grote kans dat hij doodgetrapt wordt. Verder heeft de wolf nog als natuurlijke vijand de coyote, ook een dier uit de familie van de hondachtigen en een wasbeerhond. De grootste vijand is misschien nog wel de mens. Wij hebben ruimte nodig en daarom wordt het leefgebied van de wolf steeds kleiner. Bossen worden gekapt en de dieren hebben minder ruimte om te leven. Andere bedreigingen voor de wolven zijn ernstige ziektes zoals hondenziektes, miltvuur en hondsdolheid.

Gevaar voor de mens

Mensen zijn geen vijanden of prooien van de wolf. Wolven zijn juist bang voor mensen en vermijden contact. Voor de 20e eeuw waren aanvallen in Europa niet gewoonlijk, maar het was wel een alledaags risico. In Frankijk werden tussen 1580 en 1830 3272 mensen gedood door wolven. Ongeveer 1200 mensen daarvan werden gedood door wolven die de ziekte hondsdolheid hadden. Veel mensen zijn gedood door wolven die deze ziekte hadden. Hierna zijn ook nog veel mensen gedood, maar het aantal nam sterk af. Vanaf 1998 waren er 23 gevallen bekend dat mensen gedood werden door wolven. De meeste slachtoffers vielen in Rusland. Er viel één dode in Zweden.

Wolven vallen alleen aan als je ze niet met rust laat of ze hebben hondsdolheid. Omdat mensen bang waren voor de wolf, was het een slecht karakter geworden in spelletjes zoals Minecraft.

Prairiewolven

Prairiewolven zijn nachtdieren, ze jagen ook 's nachts. Ze leven en jagen in een troep. Prairiewolven huilen soms om andere prairiewolven te vertellen waar ze zijn. Ze vechten soms met andere prairiewolven. Een troep prairiewolven kan een beer of wolf waarschijnlijk wel met gegrom en geblaf weg jagen. In grote steden vinden prairiewolven een manier om te overleven.

Wist je dat?

Wist je dat ze 90 cm tot 1,5 m kunnen worden? En dat ze 9 tot 19 kilogram wegen? Wist je dat prairiewolven 6 tot 10 jaar oud worden, in het wild? En dat ze ook hoog kunnen springen om hun prooi te grijpen? En dat ze huilen om de wolven bij elkaar te houden? En dat de wolf in Vlaanderen uitgestorven is? En dat de husky heel sterk op de wolf lijkt? En dat de wolf 1 keer per jaar verhaart ?En dat de wolf een staart van ongeveer 68 tot 78 cm lang heeft ?

In de vikingtijd droegen Berserkers wolvenvellen.