Turks

Een kaart met Turkstalige landen en landen waar veel Turkstaligen wonen.

Turks is de officiële taal van Turkije en één van de officiële talen van Cyprus. Tevens is het Turks officieel in de Turkse Republiek Noord-Cyprus en in delen van Noord-Macedonië, Kosovo en Roemenië. Het Turks zelf heeft 81 miljoen moedertaalsprekers. Daarnaast zijn er nog vele immigranten, voornamelijk in westerse landen, die Turks als tweede of derde taal hebben geleerd. Onder de bevolking van Turkije zelf spreekt driekwart Turks. Het andere kwart spreekt een andere taal, zoals het Koerdisch.

De grootste Turkssprekende gemeenschappen buiten Turkije wonen in Griekenland, Azerbeidzjan, Moldavië, Bulgarije, Bosnië en Herzegovina, Irak, Syrië, Duitsland, Oostenrijk, Nederland, België, Frankrijk, Zwitserland, Oezbekistan en de Verenigde Staten. Afhankelijk van de manier van rekenen is het Turks de 15e of 16e meest gesproken taal ter wereld. Het Turks valt onder de Turkse talen en is hierdoor verwant aan onder meer het Turkmeens, Azerbeidzjaans, Oezbeeks en Krim-Tataars.

Herkomst

Een bladzijde met Turks schrift in het Arabische alfabet

Dat het Turks een Turkse taal is, daar is weinig discussie over. Toch is er in de taalwetenschap een discussie over waar deze taalgroep weer van afstamt. Taalwetenschappers proberen alle talen naar familie in te delen. Zo is het Nederlands een Germaanse taal en dat is weer een Indo-Europese taal. In theorie behoren de Turkse talen tot de Altaïsche talen. Dit is een theorie over een taalgroep waar verschillende talen in Noordoost-Azië toe behoren. Dit is niet gek, aangezien de Turken oorspronkelijk uit deze regio komen. Het Turks zou hierdoor ver verwant zijn van het Koreaans, Japans en Mongools. Deze theorie wordt versterkt door het feit dat de meeste Turkstaligen sneller Japans leren dan personen die een andere Europese taal spreken. Een theorie zegt weer dat het Turks afstamt van de Oeraalse talen. In dat geval is het Turks familie van het Hongaars, Fins en Ests.

Het Turks lijkt het meest op het Osmaans. Het grootste verschil zit hem in het schrift. Het Osmaans wordt geschreven in het Arabische schrift en het Turks in het Latijnse schrift. Ook is het Osmaans meer beïnvloedt door leenwoorden vanuit het Arabisch en Perzisch. Oorspronkelijk was het Osmaans de taal van de elite, tijdens het Ottomaanse Rijk, en het Turks de taal van de boeren en arbeiders. Het gat tussen het Osmaans en het Turks was zo groot dat de arme bevolking de rijke bevolking niet kon verstaan. Dit was erg onhandig, aangezien ook de Turkse geestelijken gebruik maakte van het Osmaans. Na de stichting van het huidige Turkije in 1923 is het moderne Turks ontstaan, dat het Osmaans verving. Het moderne Turks wordt sinds 1928 in het Latijnse schrift geschreven, aangezien men zich meer naar het westen wilde oriënteren. Ook zijn er heel veel hervormingen doorgevoerd en dat ging vaak met geweld gepaard. Uiteindelijk is daardoor wel een schrijftaal ontstaan die aansloot bij de spreektaal.

Alfabet

Voor elke klank is er één letter. In totaal bestaat het alfabet uit 29 letters. Het Turkse alfabet lijkt totaal niet op het Nederlandse alfabet:

Het alfabet

Turks	Uitspraak
a	a
b	b
c	dj (zoals in jeans)
ç	tsj (zoals in tsjongejongejonge)
d	d
e	e
f	f
g	g (zoals in goal)
ğ	wordt niet uitgesproken, maakt de voorafgaande klinker langer
h	h
ı	e (zoals in onder); dit is een i zonder punt)
i	ie (zoals in liep)
j	zj (zoals in jus)
k	k
l	l
m	m
n	n
o	korte o
ö	eu (zoals in het Duitse schön)
p	p
r	rollende r
s	scherpe s
ș	sj (zoals in sjorren)
t	t
u	oe (zoals in koek)
ü	uu (zoals in Utrecht
v	v
y	j (zoals in jarig)
z	z

De Q, de W en de X komen niet voor in het Turks. De W wordt wel gebruikt in webadressen (zoals www.wikikids.nl).