Muziek

Over dit artikel en/of onderwerp bestaat er ook een portaal! Klik hier om het portaal te bekijken!

Deze man heet Antonin Dvorak. Hij komt oorspronkelijk uit Tsjechië maar woonde later in zijn leven in Amerika. Antonin was componist van klassieke muziek en kon het orgel bespelen. Veel van de muziek die Antonin heeft geschreven wordt vaak in de Efteling gespeeld, omdat zijn muziek heel erg sprookjesachtig is.

Straatmuzikant in Montmartre - harp 3, Parijs

Muziek is een vorm van kunst die door mensen wordt gemaakt door muziekinstrumenten te bespelen of door te zingen. Ook kan je muziek opschrijven (zie verderop bij muzieknotatie); soms is dit een liedje of een rijmpje met een tekst die je zelf hebt geschreven, soms legt de muziek die op papier staat uit, hoe iemand een melodie op een instrument kan spelen.

Muziek kan mensen iets laten voelen. Zo geven sommige liedjes je een erg blij gevoel. Andere maken je verdrietig en op weer andere wil je dansen. En er zijn er die in je hoofd blijven 'hangen', of die je wilt meezingen.

Ons woord 'muziek' komt van het Griekse woord musikè, wat 'de kunst van de muzen' betekent. De muzen stonden symbool voor creatief zijn en origineel zijn.

Muziek is ook iets waar heel veel mensen geld mee verdienen. Dat zijn niet alleen sterren, musici die solo (dat is alleen, op hun eentje) of in orkesten op een podium spelen, maar ook gewoon straatmuzikanten die er plezier in hebben om muziek te maken.

Over de hele wereld komt muziek voor, in alle landen en culturen is wel een of andere vorm van muziek te vinden.

Soorten muziek

Muziek kan je op verschillende manieren indelen.

1. Je kan kijken naar welke muziekinstrumenten er worden bespeeld; zo gebruikt klassieke muziek heel veel verschillende soorten instrumenten zoals een piano, die wordt bespeeld door op toetsen te drukken of een viool die wordt bespeeld door een strijkstok langs de vioolsnaren te strijken, en gebruikt rock of popmuziek veel minder instrumenten die vaak elektronisch zijn: dit betekent dat het geluid van een rockinstrument door middel van geluidboxen versterkt wordt.
2. Je kan muziek ook indelen op basis van een bepaald doel.
   • Zo is koormuziek bijvoorbeeld bedoeld voor in de kerk.
   • Naar klassieke muziek kun je het beste luisteren wanneer je zit en emoties wilt voelen.
   • Jazz en trance (muziek) zijn met name om op te dansen. Bij jazzmuziek wordt geïmproviseerd: je bepaalt dan zelf, eventueel samen met wie er meespeelt, hoe je een bepaald nummer speelt.
   • Operamuziek vertelt een verhaal en marsmuziek wordt vaak gebruikt door de militairen, maar ook wel door drumbands
3. Je kunt muziek ook verdelen in muziekgenres, die je weer verder kunt verdelen in muziekstijlen:

Klassieke muziekgenres ontstaan vóór 1900

De klassieke muziek gaat over een hele lange tijd en begint eigenlijk al in de klassieke oudheid bij de Grieken en Romeinen. Hieronder zie je een overzicht van de oude klassieke muziekstijlen, te beginnen bij de oude kerkmuziek van de 11e eeuw. Meestal wordt er met klassieke muziek de periode bedoeld van 1750 - 1810. Hierbij gaat het onder andere over de walsmuziek en marsmuziek. Zie verder hoofdartikel klassieke muziek.

1. Muziek vóór en in de oudheid
2. Kerkmuziek (waaronder Gregoriaans)
3. Middeleeuwse muziek
4. Renaissance
5. Barok: Barokmuziek
6. Classicisme
7. Romantiek
8. Compositievormen als Opera, Operette, kamermuziek
9. Theatermuziek, waaronder Musical
10. Volksmuziek: deze wordt ook wel folkmuziek genoemd. Er bestaat niet één soort volksmuziek, maar wel honderden. Elk land en cultuur heeft zijn eigen soort volksmuziek. Ook komt het voor dat er binnen in een land of cultuur verschillen bestaan tussen de volksmuziek die wordt gespeeld in de stad en de muziek die wordt gemaakt op het platteland. Beroemde volksmuziek is die van Hongarije, Ierland en Frankrijk. Nederlandse volksmuziek wordt vaak het levenslied genoemd. Beroemde Nederlandse/Vlaamse volkszangers en groepen zijn bijvoorbeeld de Amsterdamse Johnny Jordaan en het Gentse Ambrozijn. Ook veel cabaretiers zingen soms volksliederen. Maar er is ook traditionele Nederlandse volksmuziek die van generatie op generatie is overgeleverd. Daarover kun je lezen op de website Onder de Groene Linde. Kerstliederen kun je deels rekenen tot de volksmuziek, maar deels ook tot de kerkmuziek of de popmuziek. Ook sinterklaasliedjes en kinderliedjes kun je rekenen tot de volksmuziek.
11. Wereldmuziek, zoals Afro.

Muziekgenres ontstaan rond of ná 1900.

Ontwikkeling van de popmuziek vanuit de klassieke- en wereldmuziek

De vooral westerse popmuziek (populaire muziek) is voortgekomen uit bovenstaande genres. Alle daarop volgende popmuziek is weer een mix of afsplitsing in genre en stijlen. Hoewel de stamboom (zie afbeelding) maar tot 2010 loopt, zijn er inmiddels weer een paar nieuwe stijlvarianten bijgekomen. Latin volgt feitelijk dezelfde 'takken' en is er daarom niet in de afbeelding opgenomen.

1. Americana, met o.a. jugband, bluegrass, negrospiritual, gospel, Country (waaronder hillbilly, en country & western)
2. Folk, waaronder ook traditionele volksmuziek, rembetiko en folkrock
3. Latin, waaronder bossanova, merenque, salsa, samba, tango, latin rock
4. Jamaica, waaronder dub, ragga, reggae, rocksteady en ska. Jamaica is een subgenre van Latin.
5. Schlager en levenslied met daarbij chanson, fado, luisterlied en smartlap
6. Jazz, waaronder swing, bebop, fusion en de vroege jazz als bigband, dixieland en ragtime
7. Rhythm-and-blues (R&B), waaronder blues, moderne R&B, hiphop, motown, nederhop, boogie woogie, breakdance, funk, rap en soul.
8. Rock, waaronder rockabilly, Rock-'n-roll, garagerock, hardrock, indorock, surf - metal, waaronder new wave - punk, waaronder grunge - indie waaronder gothic, art- en experimentele rock, waaronder progressieve rock en symfonische rock
9. Pop, waaronder britpop, bubblegum, nederpop, palingpop, K-pop, boy- en girlgroepen en kinder- of peuterpop
10. Beat, waaronder skiffle, merseybeat en nederbeat
11. Moderne theatermuziek waaronder cabaret, filmmuziek en musical
12. Elektronische (moderne) muziek, waaronder dubstep, dance, disco, hardcore, jumpstyle, house, eurodance, trapmuziek, synthesizer, jungle, techno, trance en phonk

De muziekgenres en -stijlen staan ook op volgorde van jaartal in het overzicht Stijlperioden in de muziek en bij de Geschiedenis van de popmuziek.

Links naar Nederlandse sites over popmuziek

• Muzikale ontdekkingen vanaf 1960
• De stamboom van de popmuziek is grotendeels gemaakt met hulp van de popencyclopedie 'OOR' en medewerking van de toenmalige Radio Nederland Wereldomroep.
• Muziekweb is de muziekbibliotheek van Nederland
• Muziekencyclopedie van Beeld & Geluid
• Nationaal Pop Instituut
• Van (vrijwel) alle hierboven genoemde muziekstijlen is op Spotify wel een playlist te vinden.

Muzieknotatie

Om muziek (na) te kunnen spelen of voor later te bewaren hebben bedenkers van muziekstukken gezocht naar een manier om muziek op te schrijven. Dat gebeurde al in de middeleeuwen. Het wordt muzieknotatie of muziekschrift genoemd en gebeurt op bladmuziek. Muzieknoten herkennen we tegenwoordig als open of dichte zwarte bolletjes, met of zonder 'stokken' en 'vlaggetjes' eraan die op vijf lijnen worden geplaatst (zie verder bij muzieknoten). Vroeger werden deze noten nog letterlijk geschreven, later gedrukt. Je kon een stuk dan spelen vanaf bladmuziek. Verder kunnen componisten er aanwijzingen bijzetten over hoe ze een stuk gespeeld willen hebben. En dan nog blijft er ruimte genoeg over om je eigen muzikale gevoel, je eigen interpretatie erin te leggen als je zelf iets speelt.

Een muziekstuk op papier voor een heel orkest noem je een partituur. Wanneer een partituur wordt aangepast door een arrangeur, bijvoorbeeld welk instrument aan de beurt is of als de toonsoort veranderd wordt, heet dat een arrangement. Soms wordt een muziekstuk zelfs compleet bewerkt, gearrangeerd, om het te kunnen spelen met andere, of met meer of minder instrumenten!

Tegenwoordig heb je ook programma's voor op de computer om muziek te 'schrijven'. Daarbij kun je meteen horen wat je bedacht hebt en als je klaar bent kun je vaak de muzieknotatie ook uitprinten. Het zijn geen gemakkelijke programma's, maar er zijn instructie video's op YouTube te vinden die je leren hoe je het programma kunt gebruiken. Voorbeelden zijn Band-in-a-box, Guitar-Pro en Cakewalk. Veel van deze programma's maken gebruik van MIDI.

Hieronder vind je de betekenis van een aantal veel gebruikte aanwijzingen:

Maat en ritme

Zo zijn er bijvoorbeeld twee-kwarts-, drie-kwarts- en vier-kwartsmaat. Hierover lees je uitgebreid bij Maat en ritme.

Tempo

Digitale metronoom

In muziek zijn er verschillende benamingen voor hoe snel je iets speelt, hieronder staan er een paar van langzaam naar snel (dit wordt ook op de bladmuziek aangegeven):

• Largo: langzaam en gedragen (45 - 50 BPM)
• Andante: rustig gaand (73 - 77 BPM)
• Moderato: matig (86 - 97 BPM)
• Allegro: vlug en levendig (109 - 132 BPM)
• Presto: snel (168 - 177 BPM)
• Prestissimo: zeer snel (177+ BPM)

Vaak staat er bovenaan de bladmuziek een getal. Dit geeft het tempo aan in beats per minute (BPM - slagen per minuut). Rustgevende muziek zit rond de 60 BPM. Gabbermuziek of hardcore kan wel oplopen tot meer dan 400 BPM. Je kunt met een metronoom het tempo voor je laten voorspelen met een tikkend geluid. Daar zijn ook app's voor te vinden voor op je mobiel.

Los of gebonden

Je kunt de noten los van elkaar spelen of juist direct na elkaar, maar dan aan elkaar verbonden:

• Staccato: los van elkaar, 'puntig', te herkennen aan puntjes boven de noten.
• Legato: aan elkaar verbonden, 'gebonden', te herkennen aan bogen boven de noten.
• Pizzicato: daarbij 'pluk' je aan de snaren van je muziekinstrument.

Gevoel, sfeer

• Cantabile: zangerig
• Dolce: zacht, teder, lieflijk
• Largo: langzaam en gedragen
• Maestoso [spreek uit: ma-zjes-toso]: op statige wijze

In de stijl van

Bijvoorbeeld allerlei dansen, zoals:

• Bourree
• Gavotte
• Gigue
• Menuet

Dynamiek

Dynamiek geeft aan hoe hard je (bepaalde passages in) de muziek speelt.

Hieronder staan de meest gebruikte dynamiektermen (dit wordt ook op de bladmuziek aangegeven):

Afkorting	Italiaans (volle woord)	betekenis
pp	pianissimo	zeer zacht
p	piano	zacht
mf/mp	mezzo forte / mezzo piano	gemiddeld
f	forte	hard
ff	fortissimo	zeer hard
<	crescendo	harder worden
>	decrescendo, diminuendo	zachter worden

Zingen

Bij veel muziekstijlen wordt er ook gezongen. De menselijke stem kun je ook als een muziekinstrument zien. Vrouwen hebben vaak een hogere stem dan mannen.

De zangstemmen van laag naar hoog zijn:

• Contrabas (zangstem)
• Bas (zangstem)
• Bas-bariton (zangstem)
• Bariton (zangstem)
• Lage tenor (zangstem)
• Tenor (zangstem)
• Alt (zangstem)
• Mezzosopraan (zangstem)
• Sopraan (zangstem)

En ook veel muziekinstrumenten kun je zangerig laten klinken.

Spelletje

Chrome muzieklab (engels)

Muziekfestivals

Er zijn wereldwijd festivals van één of meerdere dagen. Daaronder ook muziekfestivals voor muziekstijlen als klassieke muziek, jazz, rock en pop. Het begon in 1969 in de Verenigde Staten met het popfestival Woodstock.

Tijdens de corona-crises vanaf maart 2020 was het niet altijd mogelijk om een festival te houden vanwege het besmettingsgevaar. In de zomer van 2021 kwam dit voorzichtig weer op gang.

Zie lijst van muziekfestivals op muziekfestival.

Concoursen (muziekwedstrijden)

Er zijn heel veel wedstrijden/ concoursen waarop vooral jonge musici voor een jury en publiek kunnen wedijveren om de prijzen voor de beste uitvoering van muziekstukken.

Een voorbeeld: de Koningin Elisabethwedstrijd, jaarlijks in Brussel. En in Nederland het Prinses Christina Concours.

Weetjes

• De plaats waar je geboren bent bepaalt ook of je muziek mooi vindt of niet. De westerse toonsystemen verdelen het gebied van het octaaf in twaalf toongebiedjes. Daardoor klinkt sommige etnische muziek met 24-toons of 31-toonsmuziek (dat zijn 24 of 31 tonen in een octaaf) voor ons niet zo mooi, of we moeten daar erg aan wennen. Dit komt doordat zij in die andere cultuur of dat andere land veel meer tonen kennen dan dat wij er kennen, dus klinkt iets voor ons dan snel 'vals'.

Overige links

• SchoolTV - "Meer muziek in de klas"
• Site "Meer muziek in de klas"
• YouTube - "Meer muziek in de klas"
• Prinses Christina Concours
• NPO Kennis: Wat bepaalt je muzieksmaak?