Boogie woogie
Boogie-woogie is een muziekstijl wat een onderdeel is van de blues dat populair werd tijdens de late jaren '20 van de twintigste eeuw. Het werd ontwikkeld in Afro-Amerikaanse gemeenschappen vanaf de jaren 1870. Het werd uiteindelijk uitgebreid van piano tot pianoduo en trio, gitaar, bigband, country- en westernmuziek en gospel. Terwijl de standaard blues van oudsher een (wat langzamere) uitdrukking is van emoties, is boogie-woogie vooral verbonden aan het dansen. De tekst van een van de vroegste hits, "Pinetop's Boogie Woogie", bestaat eigenlijk helemaal uit instructies voor de dansers.
Boogie-woogie is niet uitsluitend een pianostijl; het kan zangers begeleiden en in orkesten en kleine combo's voorkomen. Het wordt soms 'acht tot de maat' genoemd, omdat veel ervan in een vierkwartsmaat is geschreven (4/4), maar met toevoeging van achtste noten (quavers - zie afbeelding). Boogie-woogie-deuntjes zijn voor het grootste deel blues met twaalf maten, hoewel de stijl is toegepast op populaire liedjes zoals "Swanee River" en hymnes (soort volksliedjes) zoals "Just a Closer Walk with Thee".
Over waar de term boogie-woogie precies vandaan komt, verschillen de meningen. Het heeft in ieder geval iets te maken met oorspronkelijk Afrikaanse woorden die zoiets als slaan op een trommel en dansen betekenen.
Vóór 1900 komt het woord boogie al voor in verschillende titels van bladmuziek. In 1901 verscheen "Hoogie Boogie" in de titel van gepubliceerde bladmuziek, het eerste bekende geval waarin een verdubbeling van het woord "Boogie" voorkomt. Daarvoor in 1880 was 'The Boogie Man' de titel van gepubliceerde muziek. Het eerste gebruik van 'Boogie' in een opnametitel lijkt een wasrol-opname te zijn, gemaakt door Edison van het 'American Quartet'. "Boogie" komt vervolgens voor in de titel van Wilbur Sweatmans opname van "Boogie Rag" in april 1917. Maar geen van deze bladmuziek of audio-opnamevoorbeelden bevat de muzikale onderdelen die we nu kennen als boogie-woogie. De opnames uit 1919 van "Weary Blues" van de Louisiana Five bevatten dezelfde boogie-woogie-basfiguur als in de bladmuziek "Weary Blues" uit 1915 van Artie Matthews. Tennison heeft deze opnames uit 1919 erkend als de eerste geluidsopnames die een boogie-woogie-basfiguur bevatten. De eerste keer dat de moderne spelling van "boogie-woogie" werd gebruikt in een titel van een gepubliceerde audio-opname van muziek, blijkt de hierboven genoemde opname van Pine Top Smith uit december 1928 te zijn met de titel "Pine Top's Boogie Woogie" wat behoorlijk 'jazzy' en 'rockachtig' klinkt.
De eerste Afro-Amerikanen die boogie-woogie of 'house-rent-muziek' speelden en de aandacht trokken in de sloppenwijken van de stad waar andere Afro-Amerikanen jamsessies hielden, kwamen uit Texas. En alle Old-time Texanen, zwart of wit, zijn het erover eens dat boogiepianospelers voor het eerst te horen waren in de houthakkers- en terpentijnkampen, waar helemaal niemand echt thuis was. De stijl dateert uit het begin van de jaren 1870. Deze stijl werd vaak een 'fast western' of 'fast blues' (fast = snelle) genoemd.
Het ontstaan van de boogie woogie is nauw verbonden met de komst van de stoomtrein en aanleg van de rails (de latere Texas and Pacific Railway). Het vermoeden is dat de geluiden van de treinen in de muziek (klank en ritme) werden verwerkt door de voormalige slaven die de komst van de trein ook als een soort ontsnapping naar de vrijheid zagen. Het werd aanvankelijk vooral op gammele piano's in de saloons of barrelhouses (kroegen) gespeeld. Die piano's waren meestal niet al te best gestemd (honky-tonk piano).
Bekende boogie woogie vertolkers
George Thomas en zijn broer Hersal Thomas verhuisden van Texas naar Chicago en brachten boogie-woogie mee. Ze hadden een enorme invloed op andere pianisten, waaronder Jimmy Yancey, Meade Lux Lewis, Albert Ammons en vele anderen. Veel onderdelen die we nu kennen als elementen van boogie-woogie zijn aanwezig in het nummer "The Fives" van Hersal en George Thomas uit 1922. Hierin hoor je duidelijk het 'tjoeke-tjoek' van de trein.
In Nederland waren er ook tal van boogie woogie spelers: Pia Beck, Jaap Dekker, Hein van der Gaag, Martin Gale, Rob Hoeke, Eric-Jan Overbeek, Martijn Schok, André Valkering, Jeroen Sweers, Martienes de Wit, Rob Agerbeek en Eeco Rijken Rapp.
Vervolg
Vanuit de boogie woogie zal zich later de ragtime ontwikkelen.
Links
- Muziekweb - boogie woogie
- "Pinetop's Boogie Woogie" - Pinetop Perkins (opname van 1978 naar het origineel uit 1928)
- "Stomp" - Jimmy Yancey (1939)
- "The Fives" - Luca Sestak Piano Solo, op z'n 14e jaar
- "Honky Tonk Train Blues" - Rob Hoeke (1964)
- "In Een Groen Groen Knollenland Roodborstje Tikt Tegen Het Raam" - Jaap Dekker Boogie Set (1973)
- The Beach Boys: Boogie Woodie (1963)