Viool

Een viool

De viool is een snaarinstrument met vier snaren. Het is dus een snaarinstrument of chordofoon, maar kan ook als tokkelinstrument gebruikt worden. In de volksmond ook wel Fiddle genoemd.

De klank wordt voortgebracht door de snaren in trilling te brengen met een strijkstok of het te tokkelen met de vinger (pizzicato). De snaren hebben van laag naar hoog de noten G,D,A en E (sol, re, la en mi). De houten klankkast versterkt het geluid van de trillende snaren. De viool wordt bespeeld door het instrument tussen kin en schouder te zetten. Met de vingers van de linkerhand drukt hij de snaren af tegen de ebbenhouten toets. Zo verkort hij de snaar te (en klinkt hij dus hoger).

De viool heeft 4 stemkoppen bij de krul zitten. Hiermee kan je de stemmen. De snaar zit hieromheen gewikkeld en door te draaien kan je de strak trekken en zo hoger laten klinken. In de klankkast zitten twee f-gaten. Hieruit komt het geluid.

De viool wordt bespeeld door een violist(e).

De geschiedenis van de viool

Wie de 1ste viool heeft uitgevonden, dat weten we nog niet. Het moet een Italiaan geweest zijn, het was in ieder geval best wel lang geleden.

Onderdelen van een strijkstok

In de middeleeuwen bestonden er al snaarinstrumenten. Sommigen werden getokkeld, zoals bij een gitaar. Dan maak je met je vingers het geluid, en dat heet tokkelen. Andere werden gestreken, zoals de viool. De vioolbouwers wilden niet alleen dat hun violen er mooi uit zagen, ze wilden ook een heel mooie toon hebben, die niet snel kapot zou gaan. De eerste echte violen werden ongeveer in 1550 gebouwd in het Italiaanse vioolcentrum Brescia en Cremona. In Cremona werkte de beroemde vioolbouwer Andrea Amati, die leefde van het jaar 1535 tot en met het jaar 1610. Andrea Amati had erg veel talent voor het oplossen van klankproblemen. Zijn vorm van de viool kwam al dicht bij de vorm van de viool die we nu kennen. Die vioolvorm heeft Antonio Stradivari (ca. 1644 - 18 december 1737) gemaakt en ontworpen. Deze Stradivarius violen zijn enorm kostbaar. Het huidige recordbedrag dat voor een Stradivari-altviool is betaald, is $ 45 miljoen (Dollar). Het instrument werd in 2020 voor dat bedrag verkocht (toen zo'n 37 miljoen Euro).

In de vioolfamilie kennen we naast de veel voorkomende sopraan viool, de altviool, de cello en de contrabas. Het woord "viool" komt van het Italiaanse violino, het verkleinwoord van viola. In het Engels kennen we ook de naam fiddle en in het Nederlands de vedel.

Hoe de viool gemaakt wordt

Voor het bouwen van de viool heb je meer dan 70 onderdelen nodig. En er worden verschillende soorten hout voor gebruikt. Voor het bovenblad wordt vurenhout gebuikt, dat is het hout van de fijnspar (zeg maar een soort kerstboom). Ze gebruiken het voor het bovenblad omdat het redelijk zacht hout is. Het achterblad wordt gemaakt van esdoornhout, dat is een hardere houtsoort. De lak wordt meestal zelfgemaakt door vioolbouwers. Een viool zonder lak noem je een viool in het wit. De verschillende onderdelen worden gelijmd met huidenlijm, wat beter is dan houtlijm. Nauwkeurigheid is superbelangrijk bij het bouwen van de viool. De kwaliteit van het geluid hangt er sterk van af. Er bestaan ook kleinere kinderviolen.

De stok van de strijkstok wordt met de hand gesneden en boven aan de strijkstok wordt het met een vlam het goede model gebogen. De haren zijn van een paardenstaart gemaakt en de paardenharen zitten met kleine houten vierkantjes, onder en boven de stok vastgemaakt.

De onderdelen van de viool

Onderdelen van de viool

Bij de viool heb je veel onderdelen:

De snaren: een viool heeft 4 snaren, allemaal even lang, maar allemaal een andere dikte. Hoe dunner de snaar, hoe hoger hij klinkt. Je hebt de E-, A-, D-, en de G snaar. Vroeger waren ze gemaakt van dierlijke darm (schapendarm). Tegenwoordig komen ook stalen en synthetische (soort nylon) snaren voor. De snaren worden gespannen door aan de houten stemknoppen of stemsleutels te draaien. Deze zijn iets taps (schuin) en klemmen in de gaten van de stemknophouder (de pennenbak). De snaren lopen vanaf het staartstuk over de kam of brug en het kielhoutje naar de pennenbak of sleutelkast.
De kam of de brug, die is gemaakt van esdoorn; de kam staat los van de viool, de snaren zijn zó strak gespannen dat de kam blijft staan. De kam staat met 2 voetjes op het bovenblad van de viool.
De stapel: een houten pen die klem staat tussen het boven- en onderblad, ongeveer ter hoogte van het F-gat. Dit onderdeel is heel belangrijk voor de klank.
Het staartstuk is gemaakt van het bijna zwarte ebbenhout; het staartstuk houdt de snaren stevig vast.
De sleutels: als je deze sleutels naar achter of naar voren draait, wordt de snaar slapper of juist strakker gespannen. De violisten stemmen hier hun viool mee. De sleutels zitten door hun tapse vorm in de pennenbak of sleutelkast geklemd.
Fijnstemmer: met de fijnstemmers kan je de snaar erg nauwkeurig zuiver maken, nog veel nauwkeuriger dan met de stemsleutels.
F-gaten: de F-gaten zorgen ervoor dat het bovenblad van de viool makkelijker kan trillen, waardoor de lucht in trilling wordt gebracht en dat brengt het geluid voort. Het wordt zo genoemd omdat ze de vorm van een F hebben.
De hals is gemaakt van esdoorn, de krul, de schroevenkast en het kielhoutje.
De toets, deze zit aan de bovenkant van de hals, en is gemaakt van het nog hardere en bijna zwarte ebbenhout; door de snaren op verschillende plaatsen tegen de toets te drukken kan je heel veel tonen spelen.
Kinhouder: vroeger hadden ze nog geen kinhouder die is later pas uitgevonden, het is een steun voor de kin.
Strijkstok: de paardenharen van de strijkstok worden gespannen met een schroef aan de slof, je kan de schroef ook los draaien, dat doe je wanneer je de stok niet meer gebruikt.

Gebruik

Violen zijn belangrijke instrumenten in veel muziekgenres. Ze zijn het meest te zien en te horen in de westerse klassieke muziek, zowel in ensembles (van kamermuziek tot orkesten), maar ook als als solo-instrumenten. Violen zijn ook belangrijk in veel soorten volksmuziek, waaronder countrymuziek, bluegrass muziek en jazz. Er bestaan ook elektrische violen met vaste (niet holle) lichamen en worden gebruikt in sommige vormen van rock muziek en jazz fusion, waarbij het instrument is aangesloten op een versterker om het geluid hoorbaar te maken. De viool is ook in veel niet-westerse muziekculturen verwerkt, waaronder Indiase muziek en Iraanse muziek.

Een bekend solostuk is de "Danse Macabre" van Camille Saint-Saëns, die je misschien kent van het spookslot in de Efteling.

Enkele bekende Nederlandse violisten

Links

SchoolTV - Viool
Muziekweb - Viool
YouTube - Viool
Wikipedia - Lijst van bekende violisten