Elizabeth I van Engeland

Koningin Elizabeth I

Elizabeth (Greenwich, Engeland, 7 september 1533 – Londen, 24 maart 1603) was koningin van Engeland en Ierland tussen 1558 en 1603. Elizabeth I was de laatste heerser uit het huis Tudor. De heeft ook wel als bijnaam de Maagdelijke Koningin, aangezien ze nooit kinderen heeft gehad en zelfs nooit getrouwd is geweest.

Ze was de dochter van koning Hendrik VIII en zijn tweede vrouw Anne Boleyn. Elizabeth I was zelfs protestants en Engeland was verscheurd door de katholieken en protestanten. Elizabeth I wist dit conflict bij te leggen. Ze voerde oorlog met het katholieke Spanje. Onder haar regeerperiode had Engeland te maken met de Engelse renaissance, waarin Engeland te maken had met culturele en economische bloei.

Elizabeth I heeft ook een vrij bekend uiterlijk. Haar rode ingestoken haren en wit gepoederde gezicht zijn iconisch.

Levensloop

Jeugd

Elizabeth toen ze jonger was

Van Elizabeth I was nooit gedacht dat ze koningin zou worden. Toen ze geboren werd, had ze een oudere zus (Maria). Later kreeg ze een jongere broer (Eduard), die de eerste troonopvolger werd. Elizabeth was derde in lijn na har zus Maria. Elizabeth kreeg een protestantse opvoeding en werd grotendeels opgevoerd door Catherine Parr.

Toen haar vader koning Hendrik VIII overleed werd haar broer Eduard VI koning van Engeland. Eduard VI was net als Elizabeth protestants, maar stierf op 16-jarige leeftijd. Hij had geen kinderen. Hoewel Maria I eerste in lijn van troonopvolging was, stelde Eduard zijn nicht Jane Grey aan. Jane Grey trad echter na negen dagen af, vanwege grootschalige protesten onder de bevolking. Maria hoorde dat Jane Grey koningin was geworden en verzamelde leger om haar van de troon te stoten. Ze trad echter af en gaf de troon aan Maria I. Maria I was katholiek en wilde de Anglicaanse Kerk dichterbij de rooms-katholieke kerk brengen. Sterker nog, ze wilde Engeland weer katholiek maken.

Elizabeth werd door Maria als bedreiging gezien, aangezien hardnekkig protestants was. Toen er brieven bleken te zijn waarin het huwelijk tussen Maria en de Spaanse prins Filips werd onthuld, werd Elizabeth opgesloten. Elizabeth heeft altijd ontkent dat zij de brieven had geschreven. Elizabeth was opgesloten in de Tower of London. Aangezien Maria I nog geen kinderen had, was Elizabeth de enige rechtmatige troonopvolger. Vermoedelijk is daardoor niet onthoofd. Elizabeth bood haar excuses aan in brieven aan haar zus. Volgens bronnen zou er een moment zijn geweest waarop Maria bijna in staat was haar zus te onthoofden, maar dit op het laatste moment nog toch niet deed. Maria I dacht drie keer dat ze zwanger was, maar dit was niet waar. Elizabeth werd in de zaal gebracht om de bevalling te zien, maar Maria I leed aan schijnzwangerschappen. Hierdoor verliet Filips Maria, waardoor er geen troonopvolger kon komen.

Koningin van Engeland

Elizabeth I in 1583

Elizabeth I werd koningin in januari 1559 na dood van Maria I. Op het moment dat Elizabeth I koningin werd, was het conflict tussen de katholieken en protestanten op een dieptepunt. Ze draaide de protestantenvervolgingen en maatregelen van haar zuster terug en herstelde de Anglicaanse Kerk. Onder Elizabeth I kreeg de Anglicaanse Kerk haar huidige vorm. Katholieken en andere protestanten werden behandeld als tweederangsburgers (pas in de 19e eeuw werd dit ongedaan gemaakt). Echter, Engeland had een grote mate van godsdienstvrijheid (zeker voor die tijd). Elizabeth I kreeg hierdoor de meerderheid van de bevolking achter zich.

Een ander probleem waar Elizabeth I mee te maken kreeg was het feit dat ze een vrouw was. Engeland had al twee koninginnen gehad, maar deze waren onsuccesvol. Koninginnen die regeerden waren tot dan toe zeldzaam. Tijdens haar leven bewees ze echter iedereen ongelijk. In 1588 vocht ze zelf mee tegen de Spaanse Armada. Haar speech aan de Engelse troepen werd vrij bekend vooral door het citaat.

I know I have the body of a weak, feeble woman; but I have the heart and stomach of a king. Ik weet dat ik het lichaam van een zwakke, krachteloze vrouw heb; maar ik heb het hart en de maag van een koning. — Koningin Elizabeth I, 1588

Elizabeth in 1588

In 1570 werd ze dood de paus uit de kerk gezet. De paus riep de katholieken op haar niet als koningin te herkennen. De katholieke koningin Maria I van Schotland maakte hierdoor aanspraak op de Engelse troon. Zij moest echter onderdak zoeken in Engeland. Er waren allerlei katholieke complotten tegen Elizabeth I, maar geen was succesvol. Dit verzwakte de positie van de katholieken in Engeland. Overigens waren de meeste katholieken voorstander van Elizabeth. In het katholieke Ierland ontstonden echter verschillende protesten tegen Elizabeth I. Deze werden vooral aangewakkerd door de paus en de koning van Spanje. Koningin Elizabeth I wist deze echter allemaal neer te slaan.

Het parlement wilde dat Elizabeth I trouwde om de troon veilig te stellen. Elizabeth I heeft dit nooit gedaan om te voorkomen dat ze de macht moest geven aan de haar man. Overigens zijn er wel verschillende huwelijkskandidaten geweest, zoals Filips II van Spanje (die eerst met haar zus getrouwd was) en Karel II van Oostenrijk. Elizabeth I toonde veel interesse in Robert Dudley, maar zijn vrouw was onder verdachte omstandigheden om het leven gekomen (ze waren bang dat Dudley zijn vrouw had vermoord). De laatste huwelijkskandidaat was Frans van Anjou (de kroonprins van Frankrijk), maar de bevolking wilde dat niet. Hierdoor is Elizabeth I nooit getrouwd geweest. Dit werkte uiteindelijk wel voor haar. Elizabeth I kreeg een soort van mythische status en er werd ook wel gezegd dat ze met haar volk getrouwd was.

Buitenlandse politiek

De Spaanse Armada komt in de problemen

Filips II was inmiddels koning van Spanje geworden. Hij wist in 1580 Portugal te annexeren. Portugal en Spanje hadden beide grote koloniale rijken, waardoor Filips II in één klap zijn rijk haast had verdubbeld. Elizabeth I zorgde ervoor dat Engeland zich in de Tachtigjarige Oorlog ging bemoeien. Na de dood van Willem van Oranje koos ze de kant van de Opstandelingen. Engelse schepen gingen Spaanse schepen kapen. Ook zette zich in tegen de vervolging van protestanten in Frankrijk. Uitvrees voor katholieke complotten werd een nieuwe wet aangenomen in 1584, waardoor samenzweringen niet meer voorkwamen.

Elizabeth I speelde in de Tachtigjarige Oorlog een belangrijke rol. Filips II stuurde de Spaanse vloot, de Armada, naar de Nederlanden. Als deze Armada aan wal was gekomen zou de opstand bedrukt worden. Elizabeth I had echter de Engelse vloot overgebracht naar Grevelingen in Nederland om daar de Spaanse Armada uiteen te drijven. De Spaanse Armada werd door de Engelse schepen achternagezeten tot aan Schotland. Door de hevige wind en hoge golven zonk de volledige Spaanse vloot en sloeg op de Ierse kusten te pletter. Elizabeth I wachtte de Engelse vloot op de Shetlandeilanden op om de Engelse zeelieden te onthalen.

Na de oorlog herstelde Spanje zich en bracht Engeland schade toe. De Spanjaarden proberen via Ierland Engeland binnen te vallen, maar de Engelsen wonnen. Zowel Elizabeth I als Filips II zouden nooit meer het einde van de Spaans-Engelse Oorlog meemaken.

Aanspraak van Maria Stuart

De executie van Maria I van Schotland

In het testament van de Maria I van Engeland stond dat als ze overleed de troon werd overgegeven aan de Schotse koningin Maria I (ook wel Maria Stuart). Maria Stuart maakte hierdoor aanspraak op de Engelse troon en werd gesteund door Frankrijk. Maria I van Schotland en Elizabeth I waren overigens familie. Ze waren via koning Hendrik VII en zijn dochter met elkaar verbonden.

Maria Stuart moest echter haar eigen land ontvluchten in 1567. Ze vluchtte toen naar Engeland. Ze werd met respect behandeld, maar omdat ze haar aanspraak behield werd in 1568 opgepakt. Toen Maria Stuart verantwoordelijk bleek voor een complot om Elizabeth I te vermoorden, werd ze terechtgesteld. Maria Stuart ontkende alles, maar de rechters bevonden haar schuldig. Maria Stuart werd onthoofd in 1587.

Dood en opvolging

Het graf van Elizabeth I in de Westminster Abbey

Elizabeth I overleed op 24 maart 1603 om 2 uur 's nachts. Ze werd 69 jaar oud. Er zijn diverse theorieën waarin ze overleed, maar vermoedelijk had het met haar make-up te maken. Elizabeth I stond bekend om haar witte huid, dat toen als een teken van rijkdom en een schoonheidsideaal gezien werd. Hoewel Elizabeth I zelf blank was, was haar natuurlijke huidskleur niet zo wit. Het wit werd aangebracht door middel van make-up. Deze make-up werd gemaakt van het stof van lood. Dit stof is echter ontzettend giftig en dringt door de huid heen. Elizabeth I kreeg te maken rode vlekken in haar gezicht op latere leeftijd door het gebruik van de make-up. Hierdoor smeerde ze steeds dikkere lagen make-up op haar gezicht. Pas 31 jaar na haar dood ontdekte men dat lood giftig was. Vermoedelijk stierf Elizabeth I aan bloedvergiftiging, kanker en longziekte veroorzaakt door het inademen van de make-up.

Een andere theorie is dat ze overleed aan een ingegroeide ring. De koningen van Engeland dragen traditioneel een ring, die ze ontvangen bij de kroning. Deze ring was echter te strak en de huid van Elizabeth I ging eroverheen groeien. Gedurende haar 45-jarige regeerperiode nam ze de ring nooit af. Een week voor haar dood stelde de doctoren dat de ring verwijderd moest worden. Waarschijnlijk had Elizabeth I in dit geval bloedvergiftiging gehad, waardoor bloedvergiftiging als meest waarschijnlijke doodsoorzaak gezien wordt.

Na haar dood werd ze begraven in een groot grafmonument met haar zuster Maria I. Het monument laat letterlijk zien hoe geweldig Elizabeth I was en hoe vreselijk Maria I de eerste was. De Schotse koningin Maria Stuart werd opgevolgd door haar zoon Jacobus VI van Schotland. Aangezien Elizabeth I nog geen kinderen had, werd hij de troonopvolger. Hierdoor zouden Schotland en Engeland voor het eerst dezelfde koning hebben. Jacobus VI ontving de Engelse troon na haar dood en werd Jacobus I van Engeland.

De "Elizabethan Age"

William Shakespeare

Onder de regeringsperiode van Elizabeth I bereikte de renaissance Engeland. Deze periode wordt de Engelse renaissance of de Elizabethaanse periode (Elizabethan Age) genoemd. In de Engelse renaissance beleefde Engeland haar hoogtepunt op cultureel vlak. De bekendste schrijver uit de Engelse renaissance is waarschijnlijk William Shakespeare. Hij schreef diverse toneelstukken, waaronder Hamlet, Romeo en Julia, Macbeth en Een Midzomernachtdroom. Shakespeare had enorme invloed op de Engelse taal en zijn spreekwoorden en zegswijzen worden nu nog gebruikt.

Ook Thomas More, bekend van Utopia (1516), en Christopher Marlowe en Thomas Kyd, die samen The Spanish Tragedy schreven, zijn bekende schrijvers uit deze tijd. Filosoof Francis Bacon vertegenwoordigde de wetenschappelijke methode en het empirisme (de wereld waarnemen met de zintuigen). Nicholas Hilliard en Isaac Oliver zijn bekend vanwege hun miniatuur-schilderijen. William Byrd wordt gezien als de grootste musicus van de Engelse renaissance.

Begin van de kolonisatie

De verdwenen kolonie van Roanoke Island

Onder Elizabeth I werd ook begonnen met de kolonisatie. Het ontstaan van het latere Britse Rijk begon onder haar regeerperiode. De Portugezen en Spanjaarden hadden al vóór haar regeerperiode verschillende koloniën. Engeland moest met Portugal en Spanje concurreren, dus voeren Engelse ontdekkingsreizigers naar de Nieuwe Wereld (Amerika). Francis Drake is waarschijnlijk de bekendste. Hij reisde de wereld rond en claimde Californië voor de Engelse troon, maar hier is nooit wat meegedaan. Humphrey Gilbert claimde Newfoundland, maar ook hij stichtte geen kolonie.

In 1585 stichtte Walter Raleigh de eerste kolonie in Amerika op Roanoke Island (in het huidige North Carolina). Raleigh voerde terug naar Engeland en wilde twee jaar later de kolonie weer bezoeken. Het vreemde was alleen dat iedereen in de kolonie was verdwenen en op één boom was het woord Croaton geschreven. Wat er precies gebeurd is met de kolonisten van Roanoke Island is nog steeds een groot mysterie.

In film en op televisie

Elizabeth I is in de Engelstalige wereld een geliefd karakter. Over haar leven zijn verschillende films en televisieseries gemaakt. Ook speelt zich in vele films en televisieseries een grote of kleinere rol. Bekende films en televisieseries waarin ze te zien is zijn:

• Elizabeth (1998)
• Shakespeare in Love (1998)
• Elizabeth: The Golden Age (2007)
• The Tudors (2008) - seizoen 2 tot 4
• Reign (2015) - seizoen 2 tot 4

	Koningen van Engeland, Schotland en het Verenigd Koninkrijk
Engeland (tot 1603 · lijst) Alfred de Grote (871-899) · Eduard de Oudere (899-924) · Æthelstan (924-939) · Edmund I de Geweldige (939-946) · Edred (946-955) · Edwy (955-959) · Edgar de Vreedzame (959-975) · Eduard de Martelaar (975-978) · Ethelred II (978-1016) · Sven Gaffelbaard (1013-1014) · Edmund II (1016) · Knoet de Grote (1016-1035) · Harold I (1035-1040) · Hardeknoet (1040-1042) · Eduard de Belijder (1042-1066) · Harold II (1066) · Edgar II (1066) · Willem I de Veroveraar (1066-1087) · Willem II (1087-1100) · Hendrik I (1100-1135) · Stefanus (1135-1154) · Hendrik II (1154-1189) · Richard I (1189-1199) · Jan (1199-1216) · Hendrik III (1216-1272) · Eduard I (1239-1307) · Eduard II (1307-1327) · Eduard III (1327-1377) · Richard II (1377-1399) · Hendrik IV (1399-1413) · Hendrik V (1413-1422) · Hendrik VI (1422-1461) · Eduard IV (1461-1470; eerste keer) · Hendrik VI (1470-1471) · Eduard IV (1471-1483) · Eduard V (1483) · Richard III (1483-1485) · Hendrik VII (1485-1509) · Hendrik VIII (1509-1547) · Eduard VI (1547-1553) · Jane (1553) · Maria I (1553-1558) · Elizabeth I (1558-1603) Schotland (tot 1603) Kenneth I de Veroveraar (c. 841-c. 858) · Donald I (858-862) · Constantijn I (862-877) · Aedh (877-878) · Giric (878-889) · Eochaid (878-889) · Donald II (889-900) · Constantijn (900-943) · Malcolm I (943-954) · Indulf (954-962) · Dub (962-967) · Culen (967-971) · Kenneth II (971-995) · Constantijn III (995-997) · Kenneth III (997-1005) · Malcolm II (1005-1034) · Duncan I (1034-1040) · Macbeth (1040-1057) · Lulach (1057-1058) · Malcolm III (1058-1093) · Donald III (1093-1094) · Duncan II (1094) · Donald III (1094-1097) · Edgar (1097-1107) · Alexander (1107-1124) · David I (1124-1153) · Malcolm IV (1153-1165) · Willem I de Leeuw (1165-1214) · Alexander II (1214-1249) · Alexander III (1249-1286) · Margaretha (1286-1290; wordt betwijfeld) · Regentschap (1290-1292) · Jan (1292-1296) · Regentschap (1292-1306) · Robert I (1306-1329) · David II (1329-1371) · Robert II (1371-1390) · Robert III (1390-1406) · Jacobus I (1406-1437) · Jacobus II (1437-1460) · Jacobus III (1460-1488) · Jacobus IV (1488-1513) · Jacobus V (1513-1542) · Maria I (1542-1567) · Jacobus VI (1567-1625; vanaf 1603 ook koning van Engeland) Engeland, Schotland en Ierland (1603-1707 · lijst) Jacobus I (1603-1625) · Karel I (1625-1649) · Engelse Gemenebest (1649-1660) · Karel II (1660-1685) · Jacobus II (1685-1688) · Willem III & Maria II (1689-1702) · Anna (1702-1707) Verenigd Koninkrijk (en Ierland) (1707-heden · lijst) Anna (1707-1714) · George I (1714-1727) · George II (1727-1760) · George III (1760-1820) · George IV (1820-1830) · Willem IV (1830-1837) · Victoria (1837-1901) · Eduard VII (1901-1910) · George V (1910-1936) · Eduard VIII (1936) · George VI (1936-1952) · Elizabeth II (1952-2022) · Charles III (2022-heden)