Berlijn: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(bijde => beide)
(taal; aanvullingen; donkere foto's vervangen)
Regel 1: Regel 1:
 
[[Afbeelding:LocatieBerlijn.PNG|188x235px|right]]
  
[[Afbeelding:LocatieBerlijn.PNG|188x235px|right]]
−
'''Berlijn''' is de hoofdstad van [[Duitsland]] en tevens ook nog de belangrijkste stad in de deelstaat. Berlijn telt nu zo'n 3.442.675 inwoners en is daarmee de grooste stad van Duitsland en na [[Londen]] de grootste stad van de [[Europese Unie]]. Berlijn ligt in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de [[Spree]], maar tegenwoordig ligt Berlijn niet meer aan een rivier, want een deelstaat is losgekomen van Berlijn die aan de Spree ligt.
 +
'''Berlijn''' (Duits: Berlin, spr. uit Berlien) is de hoofdstad van de Bondsrepubliek [[Duitsland]] en telt zo'n 3,5 miljoen inwoners (1943 4,5 miljoen). Het is daarmee de grootste stad van het land en na [[Londen]] de grootste stad van de [[Europese Unie]]. Berlijn ligt in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de [[Spree]], is tevens een stadsstaat en als zodanig een van de 16 deelstaten van de Bondsrepubliek.
   
−
In zijn geschiedenis, die teruggaat tot de dertiende eeuw, was Berlijn de hoofdstad van achtereenvolgens Pruisen (1701–1918), het Duitse Keizerrijk (1871–1918), de Weimarrepubliek (1919–1933) en Nazi-Duitsland (1933–1945). Na de Tweede Wereldoorlog was Berlijn gedurende meer dan veertig jaar een verdeelde stad, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde van Oost-Duitsland en West-Berlijn een exclave van West-Duitsland was. Na de Duitse hereniging in 1990 werd Berlijn de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en de zetel van het parlement, de deelstaatvertegenwoordiging en het staatshoofd. {{WPHulp}}
+
De geschiedenis van de stad gaat terug tot de dertiende eeuw. Berlijn was de hoofdstad van achtereenvolgens Pruisen (1701–1918), het Duitse Keizerrijk (1871–1918), de Weimarrepubliek (1919–1933) en Nazi-Duitsland (1933–1945). Na de [[Tweede Wereldoorlog]] was Berlijn gedurende meer dan veertig jaar een gedeelde stad, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde van Oost-Duitsland en West-Berlijn bij West-Duitsland hoorde. Na de Duitse hereniging in 1990 werd Berlijn de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en de zetel van regering en parlement.
   
−
Berlijn is een erg hoog ontwikkelde stad, vooral kwa cultuur, politiek en wetenschap. Berlijn is ook nog een erg natuurlijke stad; 18% van Berlijn bestaat uit natuur en parken en 7% uit meren, rivieren en kanalen.
 +
Berlijn is een hoogontwikkelde stad qua cultuur, politiek en wetenschap, maar ook een stad met veel natuur. Ca. 20% van Berlijn bestaat uit bossen en parken en 7% uit meren en rivieren.
   
−
[[image:Reichstag.JPG|thumb|De Reichstag, het Duitse parlementsgebouw]]
 +
[[image:Rijksdaggebouw Berlijn.jpg|thumb|300px|De Reichstag, het Duitse parlementsgebouw]]
−
[[image:Brandenburgertor.JPG|thumb|De Brandenburger Tor]]
 +
[[image:Brandenburger Tor.jpg|thumb|300px|De Brandenburger Tor]]
−
De stad ligt aan de rivier de [[Spree]] en ligt in het midden van de andere deelstaat [[Brandenburg]], die tegenwoordig niet meer bij Berlijn hoort sinds 1920.
 +
De stad ligt aan de rivier de [[Spree]] en ligt middenin de andere deelstaat [[Brandenburg]], waarvan Berlijn vroeger deel uitmaakte.
   
 
== Geschiedenis ==
  
== Geschiedenis ==
 
=== Middeleeuwen ===
  
=== Middeleeuwen ===
−
Eigenlijk bestond vroeger Berlijn uit twee steden: Berlijn en Cölln. De naam Berlijn is mogelijk afkomstig van het Slavische woord 'berl', dat moeras betekent. Cölln is afgeleid van Colonia. Hiermee zou het kunnen dat het een kolonie was van Berlijn, maar het zou ook een herinnering van de eerste Berlijnse oorsprong van herkomst kunnen zijn, namelijk Keulen.
 +
Eigenlijk bestond Berlijn vroeger uit twee steden: Berlijn en Cölln. Cölln is afgeleid van Colonia, misschien een verwijzing naar kolonie (van Berlijn) of wellicht kwamen de eerste bewoners uit Keulen. De naam Berlijn is volgens sommigen afkomstig van het Slavische woord 'berl', dat moeras betekent; anderen denken dat het te maken heeft met het woord beer. De schrijver Jaap Harten begint zijn roman "De getatoeëerde Lorelei" als volgt:
  +
:''"In het wapen van Berlijn staat een beer. Nu wil ik daar niet mee spotten, want vroeger (en niet eens zo lang geleden) hebben in de Berlijnse bossen, in Grunewald, Spandau en Jungfernheide, wilde beren rondgelopen, en de echte Pruis vindt het geen belediging met een wilde, ruigbehaarde beer vergeleken te worden."''
 
 
−
Ongeveer in 1230 hebben de twee graven Johan I en Otto III de stad Berlijn-Cölln samen gesticht. Jammer genoeg is dit nooit oficieel beween kunnen worden dat dit echt is gebeurd, maar dat is waarschijnlijk wel zo. Beide steden worden namelijk pas in het jaar 1251 voor Berlijn en 1261 voor Cölln. In 1307 gingen de steden smenwerken en werd het een stad het telden toen in 1400 in totaal ongeveer 8000 inwoners.
 +
Men neemt aan dat de graven Johan I en Otto III de stad Berlijn-Cölln rond 1230 gesticht hebben. Officiële stukken daarover ontbreken, maar het is wel waarschijnlijk. Al vóór de stadsstichting moet er echter bewoning zijn geweest. Op de Petriplatz werden in 2008 resten van een houten balk gevonden, afkomstig van een eik die in 1192 moet zijn gekapt.
  +
Beide plaatsen worden in het jaar 1251 (Berlijn) en 1261 (Cölln) voor het eerst genoemd. In 1307 gingen ze op in één stad, die in 1400 ongeveer 8.000 inwoners telde, maar hielden wel een eigen bestuur.
  +
  +
De stad breidde zich uit met omliggende dorpen, handel en nijverheid groeiden. Berlijn-Cölln werd Hanzestad en al snel begeerd door vorsten uit de directe of verdere omgeving, ja, zelfs Beieren had het oog op de stad laten vallen. Berlijn-Cölln kreeg menige aanval te verduren en moest in 1411 de hulp inroepen van de Duitse keizer.
  +
  +
=== Begin moderne tijd ===
  ⚫
De bekendste straat in Berlijn, Unter den Linden, werd reeds in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten (niet de dierentuin, maar het huidige stadspark) te maken werd vanaf de Hundebrücke een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen, die daarom Unter den Linden werd genoemd. Pas vanaf 1673 kreeg de allee door de oprichting van gebouwen aan weerszijden en het toenemende verkeer meer betekenis.
 
 
  ⚫
Door de kroning van Frederik III tot koning Frederik I van Pruisen in 1701 kreeg Berlijn de status van hoofdstad van Pruisen.
−
Al vóór de stadsstichting moet er echter bewoning zijn geweest. Op de Petriplatz werden in 2008 resten van een houten balk gevonden, afkomstig van een eik die in 1192 moet zijn gekapt.
  
 
 
  +
In de negentiende eeuw zorgde de industrialisatie voor een snelle economische groei. De mensen trokken naar de steden om daar te gaan werken en ook te gaan wonen. Dat gold ook voor Berlijn, waar de ene na de andere nieuwe stadswijk verrees. Berlijn groeide als kool. In 1709 telde Berlijn 57.000 inwoners, in 1750 al 113.000, in 1815 (na een terugslag door de Napoleontische oorlogen) 193.000, in 1838 295.000 en reeds 8 jaar later 397.000 inwoners, waarmee Wenen werd gepasseerd.
−
Beide stadsdelen sloten in 1307 een een samenwerking met elkaar, maar het de twee delen bleven apart bestuurt worden. De nauwe samenwerking was bittere noodzaak in de roerige tijden die volgden. De stad werd nu als eenheid gezien en vormde een stevig stad in de tijd dat nieuwe heersers uit onder andere Beieren hun oog op Berlijn-Cölln hadden laten vallen. Dorpen in de omgeving van Berlijn werden omgekocht om sementevoegen met de stad Berlijn-Cölln, Berlijn-Cölln werd nu Hanzestad.
  
 
 
  +
Op 18 januari 1871 stichtte [[Otto von Bismarck]] na de Duitse overwinning in de [[Frans-Duitse Oorlog 1870-71|Frans-Duitse Oorlog]] het nieuwe Duitse Rijk. Berlijn werd rijkshoofdstad met 800.000 inwoners, de ringbaan, een railtraject rondom de stad, werd geopend en de voorsteden kregen een steeds groter aandeel in de groei van Berlijn.
−
Vanaf 1319 werd er heftig gevochten door vorsten met elkaar om het gebied. daardor in 1411 smeekte de bevolking de keizer van het Heilige Roomse Rijk om hulp. In 1415 werd Frederik van Hohenzollern op het Concilie van Konstanz door Koning Sigismund benoemd tot bewaker van Brandenburg; dit vormde het begin van de 500-jarige heerschappij door de Hohenzollern-dynastie, die een lange tijd zou duren.
  
   
−
=== Begin moderentijd ===
 +
=== De Wereldoorlogen ===
  ⚫
Na het einde van de [[Eerste Wereldoorlog]] werd in 1918 in Berlijn de republiek uitgeroepen. In 1920 werden meerdere steden en gebieden rond Berlijn geannexeerd. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. De stad was een bruisende metropool in deze periode, met een gevarieerd uitgaansleven waar plaats was voor uitbundig theater en experimentele cinematografie. Zo maakte Fritz Lang in 1927 in de filmstudio's van Babelsberg in Potsdam de duurste film van zijn tijd, Metropolis.
⚫
De beroemdste straat in Berlijn werd reeds in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten te maken werd vanaf de Hundebrücke een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen, die toen Unter den Linden werd genoemd. Echter door de aanleg van de straat werd de laan in 1673 naar zijn oude vorm gemaakt.
  
 
 
  +
De nazi's gebruikten in 1936 de Olympische Zomerspelen in Berlijn voor propagandadoeleinden. Er waren zelfs plannen gemaakt om Berlijn vol te bouwen met megalomane (reusachtige) bouwwerken en de nieuwe naam Germania te geven, maar het uitbreken van de [[Tweede Wereldoorlog]] stak een stokje voor de realisering van deze gewaagde plannen. Sterker nog, Berlijn werd door de geallieerde bombardementen voor 53% verwoest..
⚫
Door de kroning van heer Frederik III tot koning Frederik I van Pruisen in 1701 kreeg Berlijn de status van hoofdstad van Pruisen, dit was het begin van een boeinde de stad en Berlijn wist dit ook maar al te goed.
  
   
  +
In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. [[Adolf Hitler]] pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in een ondergrondse bunker. Een paar dagen daarop gaf Duitsland zich over.
−
Aan het einde van de negentiende eeuw zorgde de snelle economische groei dit kwam door de industrialisatie in Duistaland, daardoor ontstond dat mensen naar steden gingen en daar gingen wonen. Het plan voor de wijk Köpenicker Feld ontstond reeds in 1825, maar dit kwam wat later in Berlijn, omdat ze daar net wat geld voor te koort kwamen, maar in 1840 kwam de straat er als nog. De oude wegenstructuur bleef het zelfde en de nieuwe straten werden nu aangelegt dit waren meer een soort rechthoekige straten met geen ronde bochten, maar puntige bochten van 90 graden, de nieuwe straten gingen vaak door de oude straten heen zo ontstond er een rotonden.
  
 
 
  +
[[Afbeelding:Berlijnse_muur.jpg|thumb|300px|left|Stukje van de Berlijnse Muur]]In 1961 bouwden de Oost-Duitse communisten een muur, die West- van Oost-Berlijn scheidde. Dat was om een eind te maken aan de voortdurende vlucht van burgers uit Oost-Berlijn naar West-Berlijn om zo te ontsnappen aan de armoe en ellende in de [[DDR]] (Oost-Duitsland). Het lukte daarna nog maar aan weinigen om te ontkomen. Als je werd gesnapt, werd je doodgeschoten. Dat lot trof meer dan 100 mensen. Pas na de hereniging van Oost- en West-Duitsland in 1990 werd "[[Berlijnse Muur|De Muur]]", die zich uitstrekte over een lengte van 45 km rondom West-Berlijn, afgebroken.
−
Op 18 januari 1871 stichtte Otto von Bismarck het Duitse Rijk met Berlijn als Rijkshoofdstad.
  
   
  ⚫
<br clear="all">
−
=== Wereldoorlog ===
  
⚫
Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 in Berlijn de republiek uitgeroepen. In 1920 werden meerdere steden en gebieden rond Berlijn geannexeerd conform de Groß-Berlin-Gesetz. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. De stad was een bruisende metropool in deze periode, met een gevarieerd uitgaansleven waar plaats was voor uitbundig theater en experimentele cinematografie. Zo maakte Fritz Lang in 1927 in de filmstudio's van Babelsberg in Potsdam de duurste film van zijn tijd, Metropolis.
  
−
 
−
Na de machtsgreep van de nationaalsocialisten (Nazi's) in 1933 werd Berlijn de machtigste stad van het Derde rijk oftewel de hoofdstad. De nazi's gebruikten in 1936 de Olympische Zomerspelen in Berlijn voor propagandadoeleinden. Er waren zelfs plannen gemaakt om Berlijn weer een hoofdstad te maken van alle Germaanse steden. Dit ging niet door als gevolg van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. Adolf Hitler pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in de de breoemde buker van Berlijn onder de grond, dit is nooit bewezen, maar het is waarschijnlijk waar. Een paar dagen daarop gaf Duitsland zich over.
  
−
 
−
De verwoestingen in de Slag om Berlijn aan het eind van de Tweede Wereldoorlog was Berlijn in grote oorlog, een van de grootste oorlogen die Berlijn ooit had gehad. Door deze schade en de sloop van de stadsmuren en grachten in de 19e en 20e eeuw was de grandeur van de stad Berlijn verdwenen
  
   
  ⚫
==Bezienswaardigheden==
−
== Partner steden ==
  
  ⚫
* [[Reichstag]]
  ⚫
* [[Brandenburger Tor]]
  ⚫
* [[Berliner Dom]]
  ⚫
* [[Rotes Rathaus]]
  +
  +
== Partnersteden ==
 
*[[Boedapest]] ([[Hongarije]]), sinds 1991
  
*[[Boedapest]] ([[Hongarije]]), sinds 1991
 
*[[Buenos Aires]] ([[Argentinië]]), sinds 1994
  
*[[Buenos Aires]] ([[Argentinië]]), sinds 1994
Regel 56: Regel 64:
 
*[[Warschau]] ([[Polen]]), sinds 1991
  
*[[Warschau]] ([[Polen]]), sinds 1991
 
*[[Windhoek]] ([[Namibië]]), sinds 2000
  
*[[Windhoek]] ([[Namibië]]), sinds 2000
−  
−  
−  
⚫
<br clear="all">
  
−  
⚫
==Bezienswaardigheden==
  
⚫
* [[Reichstag]]
  
⚫
* [[Brandenburger Tor]]
  
⚫
* [[Berliner Dom]]
  
⚫
* [[Rotes Rathaus]]
  
−  
−
==Berlijnse Muur==
  
−
De [[Berlijnse Muur]] (Duits: Berliner Mauer) was een grote muur die dwars door de stad Berlijn liep. Het scheidde West- en Oost-Berlijn uit elkaar en het was vroeger onderdeel van de grens tussen de DDR en West-Duitsland. De Muur was 45,3 kilometer lang en op 9 november 1989 viel de Muur uiteindelijk.
  
−  
−
[[Afbeelding:Berlijnse_muur.jpg|thumb|300px|left|Stukje van de Berlijnse Muur]]
  
   
   

Versie van 17 okt 2012 19:00

188x235px

Berlijn (Duits: Berlin, spr. uit Berlien) is de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en telt zo'n 3,5 miljoen inwoners (1943 4,5 miljoen). Het is daarmee de grootste stad van het land en na Londen de grootste stad van de Europese Unie. Berlijn ligt in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de Spree, is tevens een stadsstaat en als zodanig een van de 16 deelstaten van de Bondsrepubliek.

De geschiedenis van de stad gaat terug tot de dertiende eeuw. Berlijn was de hoofdstad van achtereenvolgens Pruisen (1701–1918), het Duitse Keizerrijk (1871–1918), de Weimarrepubliek (1919–1933) en Nazi-Duitsland (1933–1945). Na de Tweede Wereldoorlog was Berlijn gedurende meer dan veertig jaar een gedeelde stad, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde van Oost-Duitsland en West-Berlijn bij West-Duitsland hoorde. Na de Duitse hereniging in 1990 werd Berlijn de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en de zetel van regering en parlement.

Berlijn is een hoogontwikkelde stad qua cultuur, politiek en wetenschap, maar ook een stad met veel natuur. Ca. 20% van Berlijn bestaat uit bossen en parken en 7% uit meren en rivieren.

Bestand:Rijksdaggebouw Berlijn.jpg
De Reichstag, het Duitse parlementsgebouw
De Brandenburger Tor

De stad ligt aan de rivier de Spree en ligt middenin de andere deelstaat Brandenburg, waarvan Berlijn vroeger deel uitmaakte.

Geschiedenis

Middeleeuwen

Eigenlijk bestond Berlijn vroeger uit twee steden: Berlijn en Cölln. Cölln is afgeleid van Colonia, misschien een verwijzing naar kolonie (van Berlijn) of wellicht kwamen de eerste bewoners uit Keulen. De naam Berlijn is volgens sommigen afkomstig van het Slavische woord 'berl', dat moeras betekent; anderen denken dat het te maken heeft met het woord beer. De schrijver Jaap Harten begint zijn roman "De getatoeëerde Lorelei" als volgt:

"In het wapen van Berlijn staat een beer. Nu wil ik daar niet mee spotten, want vroeger (en niet eens zo lang geleden) hebben in de Berlijnse bossen, in Grunewald, Spandau en Jungfernheide, wilde beren rondgelopen, en de echte Pruis vindt het geen belediging met een wilde, ruigbehaarde beer vergeleken te worden."

Men neemt aan dat de graven Johan I en Otto III de stad Berlijn-Cölln rond 1230 gesticht hebben. Officiële stukken daarover ontbreken, maar het is wel waarschijnlijk. Al vóór de stadsstichting moet er echter bewoning zijn geweest. Op de Petriplatz werden in 2008 resten van een houten balk gevonden, afkomstig van een eik die in 1192 moet zijn gekapt. Beide plaatsen worden in het jaar 1251 (Berlijn) en 1261 (Cölln) voor het eerst genoemd. In 1307 gingen ze op in één stad, die in 1400 ongeveer 8.000 inwoners telde, maar hielden wel een eigen bestuur.

De stad breidde zich uit met omliggende dorpen, handel en nijverheid groeiden. Berlijn-Cölln werd Hanzestad en al snel begeerd door vorsten uit de directe of verdere omgeving, ja, zelfs Beieren had het oog op de stad laten vallen. Berlijn-Cölln kreeg menige aanval te verduren en moest in 1411 de hulp inroepen van de Duitse keizer.

Begin moderne tijd

De bekendste straat in Berlijn, Unter den Linden, werd reeds in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten (niet de dierentuin, maar het huidige stadspark) te maken werd vanaf de Hundebrücke een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen, die daarom Unter den Linden werd genoemd. Pas vanaf 1673 kreeg de allee door de oprichting van gebouwen aan weerszijden en het toenemende verkeer meer betekenis.

Door de kroning van Frederik III tot koning Frederik I van Pruisen in 1701 kreeg Berlijn de status van hoofdstad van Pruisen.

In de negentiende eeuw zorgde de industrialisatie voor een snelle economische groei. De mensen trokken naar de steden om daar te gaan werken en ook te gaan wonen. Dat gold ook voor Berlijn, waar de ene na de andere nieuwe stadswijk verrees. Berlijn groeide als kool. In 1709 telde Berlijn 57.000 inwoners, in 1750 al 113.000, in 1815 (na een terugslag door de Napoleontische oorlogen) 193.000, in 1838 295.000 en reeds 8 jaar later 397.000 inwoners, waarmee Wenen werd gepasseerd.

Op 18 januari 1871 stichtte Otto von Bismarck na de Duitse overwinning in de Frans-Duitse Oorlog het nieuwe Duitse Rijk. Berlijn werd rijkshoofdstad met 800.000 inwoners, de ringbaan, een railtraject rondom de stad, werd geopend en de voorsteden kregen een steeds groter aandeel in de groei van Berlijn.

De Wereldoorlogen

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 in Berlijn de republiek uitgeroepen. In 1920 werden meerdere steden en gebieden rond Berlijn geannexeerd. Het nieuwe Groot-Berlijn telde toen bijna 4 miljoen inwoners. De stad was een bruisende metropool in deze periode, met een gevarieerd uitgaansleven waar plaats was voor uitbundig theater en experimentele cinematografie. Zo maakte Fritz Lang in 1927 in de filmstudio's van Babelsberg in Potsdam de duurste film van zijn tijd, Metropolis.

De nazi's gebruikten in 1936 de Olympische Zomerspelen in Berlijn voor propagandadoeleinden. Er waren zelfs plannen gemaakt om Berlijn vol te bouwen met megalomane (reusachtige) bouwwerken en de nieuwe naam Germania te geven, maar het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stak een stokje voor de realisering van deze gewaagde plannen. Sterker nog, Berlijn werd door de geallieerde bombardementen voor 53% verwoest..

In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. Adolf Hitler pleegde op 30 april 1945 zelfmoord in een ondergrondse bunker. Een paar dagen daarop gaf Duitsland zich over.

Stukje van de Berlijnse Muur

In 1961 bouwden de Oost-Duitse communisten een muur, die West- van Oost-Berlijn scheidde. Dat was om een eind te maken aan de voortdurende vlucht van burgers uit Oost-Berlijn naar West-Berlijn om zo te ontsnappen aan de armoe en ellende in de DDR (Oost-Duitsland). Het lukte daarna nog maar aan weinigen om te ontkomen. Als je werd gesnapt, werd je doodgeschoten. Dat lot trof meer dan 100 mensen. Pas na de hereniging van Oost- en West-Duitsland in 1990 werd "De Muur", die zich uitstrekte over een lengte van 45 km rondom West-Berlijn, afgebroken.


Bezienswaardigheden

Partnersteden


Deelstaten van Duitsland Flag of Germany.svg
Baden-Württemberg - Beieren - Berlijn - Brandenburg - Bremen - Hamburg - Hessen - Mecklenburg-Voor-Pommeren - Nedersaksen - Noordrijn-Westfalen - Rijnland-Palts - Saarland - Saksen - Saksen-Anhalt - Sleeswijk-Holstein - Thüringen
Hoofdsteden in Europa
Onafhankelijke staten:Amsterdam · Andorra la Vella · Athene · Belgrado · Berlijn · Bern · Boedapest · Boekarest · Bratislava · Brussel · Chisinau · Dublin · Helsinki · Kiev · Kopenhagen · Lissabon · Ljubljana · Londen · Luxemburg · Madrid · Minsk · Monaco · Moskou · Nicosia · Oslo · Parijs · Podgorica · Praag · Pristina · Reykjavik · Riga · Rome · San Marino · Sarajevo · Skopje · Sofia · Stockholm · Tallinn · Tirana · Vaduz · Valletta · Vaticaanstad · Vilnius · Warschau · Wenen · Zagreb
Afhankelijke gebieden:Douglas · Gibraltar · Longyearbyen · Mariehamn · Saint Helier · Saint Peter Port · Tórshavn
Grote steden in Duitsland Flag of Germany.svg
Berlijn · Hamburg · München · Keulen · Frankfurt am Main · Stuttgart · Düsseldorf · Dortmund · Essen · Bremen · Dresden · Leipzig · Hannover · Neurenberg
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Berlijn&oldid=237511"