Ierland: verschil tussen versies

Versie van 21 dec 2023 17:29

Dit artikel gaat over het land Ierland. Wil je informatie over het eiland Ierland, waar ook het land Noord-Ierland ligt? Klik dan hier

Ierland Éire Ireland
Hoofdstad	Dublin
Aantal inwoners	5.011.500 (2021)
Oppervlakte	69.825 km²
Regeringsvorm	Parlementaire republiek
President	Michael D. Higgins (sinds 2011)
Taoiseach (?)	Micheál Martin (sinds 2020)
Godsdienst	Christendom (85,1%) Geen religie (10,1%) Overig (4,8%)
Taal	Iers (Gaeilge) Engels (English)
Munteenheid	Euro
Volkslied	Amhrán na bhFiann
Nationale feestdag	St. Patrick's Day (17 maart)
Landcode	IRL

De Republiek Ierland (Iers: Poblacht na hÉireann) is een land dat op het eiland Ierland ligt, ten westen van Groot-Brittannië, waarvan het door de Ierse Zee gescheiden is. Het is ongeveer twee keer zo groot als Nederland en beslaat zo'n 80% van het eiland. De andere 20% is Noord-Ierland, dat hoort bij het Verenigd Koninkrijk.

Ierland is bekend van de groene heuvels, de klavertjes, de harpen en de leprechaunen (Groene kabouters die vaak zijn afgebeeld met een klaver, een regenboog en/of een pot goud).

Geschiedenis

De Taraheuvel, de vroegere hoofdstad van Ierland

Het eiland Ierland is al zo'n 9000 jaar bewoond. Tijdens de steentijd bouwden de toenmalige inwoners verschillende grafkelders, waaronder Brú na Bóinne. Dit soort tempels zijn ook te vinden in Malta. Tussen 500 en 300 voor Christus werd Ierland binnengevallen door de Kelten, een volk uit Europa. Zij verdrongen de oorspronkelijke bewoners. Ook namen zij de Keltische taal mee: het huidige Iers. Verder is er maar heel weinig bekend over de mensen die in Ierland woonden voor de Kelten. Ze hebben alleen hun grafkelders en tempels achtergelaten: schrijven konden ze niet.

In de 5e eeuw kwam Saint Patrick naar Ierland. Hij bekeerde de heidenseheidense Kelten tot het rooms-katholieke geloof. Ierland werd daarna een centrum van de christelijke wereld. Er werden veel kloosters gesticht, waar mensen zich terugtrokken om hun leven te wijden aan god. Deze monniken (mannen) en nonnen (vrouwen) leidden simpele levens in de kloosters. Ze hadden geen partner of kinderen en besteedden hun dagen aan het lezen van de bijbel, bidden, en de bijbel overschrijven. In deze tijd was Ierland ook verdeeld in ongeveer vijf koninkrijken: Ulster, Leinster, Munster, Connacht en Mide. Door de jaren heen veranderde er natuurlijk een hoop, maar deze vijf bleven bestaan. De hoofdstad van Ierland was de Taraheuvel. Hier woonde de Hoge Koning van Ierland.

Het koninkrijk Mide is uiteindelijk verdwenen, maar de andere vier bestaan nog steeds als provincies van Ierland.

In 1172 veroverde koning Hendrik II van Engeland delen van Ierland. In het begin hadden de Engelsen alleen het gebied rond Dublin in hun bezit, maar omdat de Ierse koninkrijken steeds zwakker werden, kon Engeland uiteindelijk heel Ierland veroveren. Aan het eind van de 17e eeuw was dat gelukt. Het Engels begon nu ook het Iers te vervangen als taal. Veel Ieren waren niet blij met de Engelse overheersing. Ze wilden een onafhankelijk Ierland.

In 1845 brak An gorta Mór aan, een vernietigende hongersnood, die een groot deel van de Ierse bevolking doodde.

Na vele conflicten en oorlogen werd in 1921 de Ierse Vrijstaat gesticht. Het zuiden van Ierland had nu veel meer macht en was bijna onafhankelijk. Een paar gebieden in het noorden van het eiland bleven Brits. Hier waren veel Schotten naartoe verhuisd. De Schotten waren, in tegenstelling tot de Ieren, protestants, en bleven trouw aan Engeland.

Uiteindelijk is in 1949 de republiek uitgeroepen. Ierland was toen compleet onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk (Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland).

Bevolking & cultuur

De groene gebieden horen bij de Gaeltacht, waar de mensen Iers nog in het dagelijks leven gebruiken

Ierland heeft 4.609.600 inwoners. 12% hiervan, dat zijn ongeveer 544.00 mensen, hadden niet de Ierse nationaliteit. De grootste groepen buitenlanders zijn Polen, Britten, Litouwers, Letten en Nigerianen.

Taal

Volgens de Ierse grondwet is Iers de nationale taal van Ierland. Op school leert iedereen Iers. 39% van de Ieren zegt dan ook zonder moeite Iers te kunnen spreken. Maar het gebruik van het Iers blijft meestal binnen de schoolmuren. In het dagelijkse leven spreken de Ieren Engels: met vrienden, familie, collega's, in de winkel, noem maar op. Dat is niet zo gek. Het Engels is namelijk gewoon hun moedertaal. Alleen in een paar dorpen aan de ruige westkust van Ierland is het Iers nog de moedertaal van de bevolking. Deze dorpen noemt men de Gaeltacht.

Van al de 4.609.600 Ieren is het Iers maar de moedertaal van 70.000 tot maximaal 260.000 mensen. Dat betekent dat het Iers de moedertaal is van minder dan 1% van de bevolking.

De kathedraal van Galway

De meeste verkeersborden in Ierland zijn tweetalig Engels/Iers. Ook is er een Ierstalige televisiezender en een Ierstalige radiozender. Iedere Ier heeft het recht om de overheid zowel in het Engels als in het Iers aan te spreken. Maar daar houdt het dan ook wel bij op: Kranten, boeken, radio en tv blijft voor het overgrote deel in het Engels.

Het Iers is een Keltische taal. Voor dat de Germanen Groot-Brittannië en Ierland binnenvielen werden deze overal op de eilanden gesproken. Nu zijn ze grotendeels verdrongen door de Germaanse taal Engels. Andere overgebleven Keltische talen zijn het Welsh in Wales, het Schots-Gaelisch in het noorden van Schotland en het Bretons op het Franse schiereiland Bretagne.

Godsdienst

Het overgrote deel van de Ierse bevolking is rooms-katholiek, maar liefs 84.2%. Ook het aantal mensen dat naar de kerk gaat is verrassend hoog: 48% gaat wekelijks en 13% zelfs dagelijks. In de meeste westerse landen is dit aantal stukken lager.

De patroonheilige van Ierland is Saint Patrick. Op 17 maart is het Saint Patrick's Day. Deze dag wordt trouwens niet alleen in Ierland, maar over de hele wereld gevierd. Alles wordt dan groen: de nationale kleur van Ierland. Het is een beetje vergelijkbaar met koningsdag in Nederland. Heel religieus is het feest dus niet meer.

6,2% van de Ieren geeft aan niet gelovig te zijn. Verder is 4,6% Protestants en 1,1% Islamitisch.

Werelderfgoed

Brú na Bóinne	Skellig Michael

Ierland heeft twee monumenten op de werelderfgoedlijst van UNESCO staan:

Brú na Bóinne is een complex van prehistorische gebouwen. Deze tempels en graftombes zijn gebouwd door mensen in de steentijd. Sommigen zijn wel 5500 jaar oud, dat is ouder dan de piramides van Egypte!
Skellig Michael is een klooster op een 230 meter hoge rots in zee. Het is één van Europa's bekendste kloosters, maar het is wel heel lastig om er te komen. Het klooster is gesticht rond het jaar 600, 1400 jaar geleden dus.

Het Leinster House. Hier zit het Ierse parlement

Bestuur

Politiek

Ierland is een republiek. Het staatshoofd is de president. De president wordt door het volk gekozen voor 7 jaar. Daarna kan hij nog één keer herkozen worden. Een president kan in totaal dus 14 jaar aan de macht zijn. Veel macht heeft de president alleen niet. Het is een beetje te vergelijken met de koning van Nederland of België: Het is vooral voor de show. De machtigste persoon is de minister-president: de taoiseach. De huidige president is Michael D. Higgins en de huidige taoiseach is Leo Varadkar.

Het parlement van Ierland is de Oireachtas. Er zijn twee kamers: de Dáil en de Seanad. De Dáil is de machtigste en vergelijkbaar met de Tweede Kamer/Kamer van Afgevaardigden. De Dáil wordt elke 4 à 5 jaar door het volk gekozen en heeft 166 leden. De Senead heeft 60 leden en is vergelijkbaar met de Eerste Kamer/Senaat. De senatoren worden niet gekozen door het volk. In plaats daarvan werkt het zo: De taoiseach kiest 11 leden. Vervolgens worden 6 leden gekozen door mensen die hebben gestudeerd op de universiteit. De laatste 43 leden worden gekozen door panels. Deze panels bestaan uit een paar mensen met hetzelfde beroep (denk aan leraar, politieagent, enzovoorts). De kamers vergaderen beide in het Leinster House in de hoofdstad Dublin.

Ierland is lid van de Verenigde Naties, de Europese Unie en de Eurozone. Ze zijn geen lid van de NAVO. Dat is zo omdat ze graag neutraal willen blijven, als er oorlog uit zou breken.

Bestuurlijke indeling

Een kaart van Ierland met zowel de provincies, de counties en veel plaatsjes. Klik erop om hem groter te maken.

Ierlands was vroeger ingedeeld in vier provincies, namelijk:

Leinster
Munster
Connacht
Ulster - een deel daarvan is nu Noord-Ierland

Het overgrote deel van Ulster (6 van de 9 graafschappen, zie volgende alinea) hoort tegenwoordig bij het Verenigd Koninkrijk (Noord-Ierland). De provincies hebben geen bestuurlijke functie, maar wel een culturele. Connacht heeft bijvoorbeeld geen eigen bestuur, maar mensen zullen wel zeggen "Ik kom uit Connacht" of "Dat is een typisch Connachts gerecht".

Ierland is wel verdeeld in counties (Nederlands: graafschappen; enkelvoud: county). Over het hele eiland zijn er 32 graafschappen. Noord-Ierland heeft er 6 en Ierland 26. De counties kan je vergelijken met de Nederlandse en de Belgische gemeenten. De graafschappen van het land Ierland zijn:

Geografie

Een typisch Iers landschap met groene heuvels, niet ver van de stad Cork

Klimaat

Ierland heeft een gematigd zeeklimaat. Er zijn zelden warme zomers en strenge winters komen er ook niet voor. Dat komt door de aanwezigheid van de warme Golfstroom. Door deze warme golfstroom is het in Ierland een stuk warmer dan in andere gebieden, die op dezelfde afstand van de Noordpool liggen, zoals Polen en Newfoundland.

Vooral aan de westkust kan het vaak hard waaien. Ook valt er in Ierland gemiddeld flink wat regen, ook weer vooral langs de westkust. Dat komt doordat de regenwolken van de Atlantische Oceaan daar botsen op de bergen. In het westen van Ierland regent het daardoor wel twee keer zo veel als in het oosten. Het gevolg is wel dat Ierland door al die regen een prachtig groen landschap heeft.

Landschap

De Kliffen van Moher aan de westkust van Ierland

Ierland heeft een oppervlakte van 69.825 km² en beslaat daarmee ongeveer 80% van het eiland. Het wordt begrenst door de Atlantische Oceaan in het westen, de Keltische Zee (een onderdeel van de Atlantische Oceaan) in het zuiden, de Ierse Zee in het oosten en Noord-Ierland in het noorden.

Ierland staat bekend om zijn groene landschap, vandaar dat men Ierland ook wel het "eiland van smaragd" (een smaragd is een groene edelsteen). In het midden van het land liggen veel typische groene heuvels. Aan de kust vind je veel kliffen. Ook op deze kliffen groeit gras. Bomen vind je maar weinig in Ierland, laat staan bossen. De kliffen vind je vooral aan de ruige, grillige westkust. Behalve kliffen zijn hier ook veel baaien. Voor de westkust liggen ook veel eilanden, soms bewoond, maar meestal 100% natuur.

Er zijn ook heel wat meren en riviertjes. De langste rivier van Ierland is de Shannon.

Dieren

Als gevolg van de verschillende ijstijden zijn de meeste dieren uitgestorven; zo ontbreken bijvoorbeeld slangen en (wilde) zwijnen. Je vindt er nog wel enkele kleine roofdieren zoals vossen, dassen en otters. Verder tref je er nog edelherten en reeën aan. Op de rotsen aan de westkust nestelen veel vogels, zoals Jan-van-genten, aalscholvers, meeuwen en stormvogels. In de glasheldere Ierse meertjes en riviertjes vist men op zalm en forel, aan de kusten zwemmen onder andere makrelen, kabeljauwen, haringen, bruinvissen en zeehonden rond.

Grootste steden

De hoofdstad Dublin

De hoofdstad Dublin, aan de oostkust, is veruit de grootste stad van Ierland. Er zijn maar vijf steden met meer dan 50.000 inwoners.

Economie

Windmolens in Ierland

Ierland was lange tijd het armste land van West-Europa. Er was veel emigratie. Dat betekent dat de Ieren verhuisden naar andere landen. Onder andere de Verenigde Staten waren erg populair. In de jaren '90 begon de Ierse economie erg te groeien, soms wel met 10% per jaar. Ierland werd door economen ook wel de Keltische TijgerKeltische Tijger genoemd. Dit kwam omdat Ierland lage belastingen had. Veel buitenlandse bedrijven gingen dus naar Ierland toe, omdat ze hier minder geld aan de staat moesten betalen. Omdat de Ieren nu veel meer geld verdienden, kochten veel Ieren een huis, of lieten er eentje bouwen.

Rond 2010 ging het niet meer zo goed met de economie in Europa. Deze periode, die ook nu nog aan de gang is, noemen we de eurocrisis. Het begon ermee dat Griekenland geen geld meer had. In heel Europa raakten economen in paniek. Mensen en bedrijven gaven minder uit en de huizenprijzen daalden. Ook in Ierland was dit het geval. Veel bouwprojecten moesten stilgelegd worden en mensen konden hun huis niet meer verkopen. Daardoor raakten mensen in de schulden en raakten hun baan kwijt. Dat betekent dat ze geld hadden geleend van de bank, maar dit niet terug konden betalen. Daardoor raakten de banken in de problemen en uiteindelijk ook de Ierse overheid. De Ierse schuld was op een gegeven moment twee keer zo veel als de Ierse inkomsten. Daarom kreeg Ierland geld van de Europese Bank en de Internationale Bank. Met dat geld kon Ierland mensen aan het werk zetten. Zo nam de werkloosheid af en begon de economie weer te groeien. Inmiddels gaat het weer goed met Ierland.

De economie van Ierland bestaat voor 5% uit landbouw, voor 46% uit industrie en voor 49% uit diensten.

De munteenheid van Ierland is de euro.

Transport

De grootste luchthaven van Ierland is Dublin Airport. Andere vliegvelden zijn Cork Airport en Shannon Airport. De nationale luchtvaartmaatschappij is Aer Lingus. Als logo gebruiken zei de shamrock, het Ierse klavertje-drie. De grootste en bekendste Ierse luchtvaartmaatschappij is Ryanair. Zij bieden goedkope vluchten aan in heel Europa. Hun logo is de Ierse harp.

De Ierse overheid is druk bezig om een aantal snelwegen aan te leggen in Ierland. Deze worden motorways genoemd. Er is een ring rond Dublin, en daarvandaan gaan er snelwegen naar verschillende delen van het land. Sommige snelwegen zijn/worden compleet nieuw aangelegd. Andere bestonden al als normale wegen en worden dus "ge-upgradet".

Het openbaar vervoer wordt geregeld door treinen en bussen. Het treinvervoer wordt geregeld door de Iarnród Éireann (Iers voor Ierse Spoorwegen), afgekort IÉ. Alle treinen zijn dieseltreinen. Alleen rond Dublin rijden er elektrische treinen. In Dublin wordt het stadsvervoer verzorgd door bussen van Dublin Bus. In de rest van Ierland wordt dat gedaan door Bus Éireann. Er zijn maar twee tramlijnen. In Dublin is er een groene en een rode lijn. Het trambedrijf is Luas (Iers voor snelheid).

Omdat Ierland een eiland is, worden er ook veel goederen over zee aangevoerd. Ook is er een veerboot (ferry) verbinding tussen Ierland en Engeland.

Pas sinds 2004 gebruikt Ierland het metrische systeem. Dat betekent dat ze maten als (kilo)meter, liter en gram gebruiken. Daarvoor gebruikten ze ouderwetse maten als mijl, inch en ounce.

Nationale symbolen

Vlag van Ierland	Wapen van Ierland	Shamrock

De vlag van Ierland is in gebruik sinds 1922. Het is een driekleur van groen, wit en oranje. Het groen is de nationale kleur van Ierland en staat voor de katholieken. Het wit staat voor de vrede en het oranje voor de protestanten.

Ierland heeft verder nog twee belangrijke nationale symbolen: De één is een Ierse harp: een cláirseach. Deze harp wordt al sinds de 13e eeuw gebruikt als een symbool voor Ierland. Hij staat ook op het Ierse wapen, en daardoor ook op Ierse paspoorten, munten, enzovoorts. Het bekende Ierse biermerk Guinness gebruikt de harp ook in zijn logo.

Het tweede Ierse symbool is de shamrock (Ierse spelling: seamróg). Dit betekent jonge klaver in het Iers. De shamrock is het symbool van de Ierse beschermheilige Sint-Patrick. Volgens de verhalen gebruikte hij het klaverblad om de Heilige Drie-enheid (God, Jezus en de Heilige Geest) uit te leggen aan de Ierse bevolking.

Volkslied

Het volkslied van Ierland is het Amhrán na bhFiann, Iers voor "een soldatenlied". De tekst van het lied werd geschreven door Peadar Kearney. Sinds 1926 is het refrein het officiële volkslied.

Originele tekst		Nederlandse vertaling
Sinne Fianna Fáil, atá faoi gheall ag Éirinn, Buíon dár slua thar toinn do ráinig chughainn, Faoi mhóid bheith saor Seantír ár sinsear feasta, Ní fhágfar faoin tíorán ná faoin tráill. Anocht a théam sa bhearna baoil, Le gean ar Ghaeil, chun báis nó saoil, Le gunna scréach faoi lámhach na bpiléar, Seo libh canaig amhrán na bhfiann.		Soldaten zijn we ons leven Ierland toegewijd; Velen kwamen uit 'n land over zee. Gezworen vrij te zijn, niet meer 't oude koninkrijk behoedt tiran of slaaf. Beman vannacht d'enge kloof Voor Erins zaak, pijn of striem door kanonnen of geweren. We zingen 't soldatenlied.

Ierse volksmuziek

Ierland staat ook bekend om de Ierse volksmuziek en Folk. Ook de Ierse tapdans is kenmerkend voor dit land.

Fotogalerij

Kaart van Ierland
Satellietfoto
De president van Ierland: Michael D. Higgins
Guinness, bekend Iers bier
Een leprechaun: een typisch Iers fantasiewezentje
St. Patrick's Day in Dublin
De Glencar-waterval in Connacht
De ruïnes van Ballincollig Castle in Munster
Een spoorlijn in County Donegal, Ulster

Externe links

CIA worldfactbook

Europese Unie

Lidstaten:	België · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Griekenland · Hongarije · Ierland · Italië · Kroatië · Letland · Litouwen · Luxemburg · Malta · Nederland · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Zweden
Ultraperifere gebieden:	Frankrijk: Frans-Guyana · Guadeloupe · Martinique · Mayotte · Réunion · Saint-Martin Portugal: Azoren · Madeira Spanje: Canarische Eilanden
Kandidaat-lidstaten:	Albanië · Bosnië en Herzegovina · Moldavië · Montenegro · Noord-Macedonië · Oekraïne · Servië · Turkije

	Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen Niet-erkende staten: Donetsk · Kosovo · Loegansk · Transnistrië · Tsjetsjenië

@@ Regel 81: / Regel 81: @@
 ==== Connacht (gele gebied - Noordoost Ierland): ====
-[[Galway]], [[Leitrim]], [[Mayo (county)|Mayo]], [[Roscommon]] en [[Sligo]]
+[[Galway (county)|Galway]], [[Leitrim]], [[Mayo (county)|Mayo]], [[Roscommon]] en [[Sligo]]
 ==== Ulster (groene gebied - Noordelijk Ierland: ====