Palladium (element): verschil tussen versies

Versie van 12 okt 2021 17:47

Werk in uitvoering
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering
Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Het edelmetaal palladium
Naam	Palladium
Latijn
Symbool	Pd
Atoomnummer	46
Soort	Edelmetaal
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	1554,9 ^oC
Kookpunt	2963 ^oC

Palladium is een chemisch element met het symbool Pd en atoomnummer 46 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een zeldzaam en glanzend zilverwit metaal.

Voorkomen

Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep metalen (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in Zuid-Afrika bedekt, het Stillwater Complex in Montana, Verenigde Staten; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van Ontario, Canada, en het Norilsk Complex in Rusland. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte katalysatoren. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.

Aangezien de totale mijnproductie van palladium in 2016 zo'n 208.000 kilogram bereikte, was Rusland de grootste producent met 82.000 kilogram, gevolgd door Zuid-Afrika, Canada en de VS. Palladium kan worden gevonden als een vrij metaal gelegeerd met goud en andere metalen uit de platinagroep. De belangrijkste bronnen voor de handel zijn de nikkel - koper afzettingen. Palladium wordt gevonden in de zeldzame mineralen cooperite en polarite. Er zijn nog veel meer palladium-mineralen bekend, maar ze zijn allemaal erg zeldzaam.

Palladium in erts of mineraal

Pyrrhotiet (lichtbruin) en Chalcopyriet (goudkleurig) Platina-palladiumerts uit Montana, VS.
Sulfidische Serpentiniet, met ook glanzende gebieden: Platina en Paladium-rijke Chalcopyriet & Pyrrhotiet.
Cooperiet
Stukje gepolijst Polarite. Het is een ondoorzichtig, geelwit mineraal met de chemische formule Pd,(Bi,Pb).

Geschiedenis

Het metaal werd in 1803 ontdekt door de Engelse chemicus William Hyde Wollaston. Hij noemde het naar de asteroïde Pallas, die zelf vernoemd was naar het epitheton van de Griekse godin Athena, door haar verworven toen ze Pallas doodde . Palladium, platina, rhodium, ruthenium, iridium en osmium vormen een groep elementen die de platinagroep metalen (PGM's) wordt genoemd. Al deze elementen hebben vergelijkbare chemische eigenschappen, maar palladium heeft het laagste smeltpunt en is het minst dicht.

Gebruik

Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen (stikstof, koolstofdioxide en waterdamp). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, geneeskunde, waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en sieraden. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om elektriciteit, warmte en water te maken

Palladium wordt ook gebruikt om horloge's te maken, bloedsuiker teststroken, vliegtuigen bougies, chirurgische instrumenten en elektrische contacten. Palladium wordt ook gebruikt om professionele dwarsfluiten (concert- of klassieke) te maken.

Biologie

Veiligheid

Toepassingen

Opengewerkte katalysator
Russische herdenkingsmunt (25 roebel) van palladium, ter ere van Ivan III (Ivan de Grote 1440-1505), 31 augustus 1989.

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

18e

H

He

2 →

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

3 →

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

4 →

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

5 →

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

6 →

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

7 →

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 16: / Regel 16: @@
 == Voorkomen ==
-Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep metalen (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in [[Zuid-Afrika]] bedekt, het Stillwater Complex in [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van [[Ontario]], [[Canada]], en het Norilsk Complex in [[Rusland]]. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte ''katalysatoren''. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.
+Erts afzettingen van palladium en andere platinagroep [[Metaal|metalen]] (PGM's) zijn zeldzaam. De meest uitgebreide afzettingen zijn gevonden in de noriet-gordel van het Bushveld Igneous Complex dat het Transvaal Basin in [[Zuid-Afrika]] bedekt, het Stillwater Complex in [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]; het Sudbury Basin en Thunder Bay District van [[Ontario]], [[Canada]], en het Norilsk Complex in [[Rusland]]. Recycling (hergebruik) is ook een bron, meestal van afgedankte ''katalysatoren''. Doordat er veel toepassingen zijn, maar ook beperkte leveringsbronnen, resulteert dat in een hoge prijs.
+Aangezien de totale mijnproductie van palladium in 2016 zo'n 208.000 kilogram bereikte, was Rusland de grootste producent met 82.000 kilogram, gevolgd door Zuid-Afrika, Canada en de VS. Palladium kan worden gevonden als een vrij metaal [[Legering|gelegeerd]] met [[goud]] en andere metalen uit de platinagroep. De belangrijkste bronnen voor de handel zijn de [[nikkel]] - [[Koper (element)|koper]] afzettingen. Palladium wordt gevonden in de zeldzame mineralen ''cooperite''  en ''polarite''. Er zijn nog veel meer palladium-mineralen bekend, maar ze zijn allemaal erg zeldzaam.
 == Palladium in erts of mineraal ==
+<gallery>
+Bestand:Platinum-palladium ore, Stillwater mine MT.JPG|'''Pyrrhotiet''' (lichtbruin) en '''Chalcopyriet''' (goudkleurig) Platina-palladiumerts uit [[Montana (staat)|Montana]], [[Verenigde Staten|VS]].
+Bestand:Sulfidic serpentintite (platinum-palladium ore) Johns-Manville Reef, Stillwater Complex.jpg|Sulfidische '''Serpentiniet,''' met ook glanzende gebieden: Platina en Paladium-rijke '''Chalcopyriet''' & '''Pyrrhotiet'''.
+Bestand:Cooperite.jpg|Cooperiet
+Bestand:Palarstanide, Plumbopalladinite, Polarite & Atokite.jpg|Stukje gepolijst '''Polarite'''. Het is een ondoorzichtig, geelwit mineraal met de chemische formule Pd,(Bi,Pb).
+</gallery>
 == Geschiedenis ==
@@ Regel 24: / Regel 32: @@
 == Gebruik ==
-Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen ([[Stikstof (element)|stikstof]], [[koolstofdioxide]] en [[waterdamp]]). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, [[geneeskunde]], waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en [[Sieraad|sieraden]]. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om [[elektriciteit]], [[warmte]] en [[water]] te maken.
+Meer dan de helft van de voorraad palladium en zijn soortgenoot platina wordt gebruikt in katalysatoren, die maar liefst 90% van de schadelijke gassen in auto-uitlaatgassen (koolwaterstoffen, koolmonoxide en stikstofdioxide) omzetten in minder schadelijke stoffen ([[Stikstof (element)|stikstof]], [[koolstofdioxide]] en [[waterdamp]]). Palladium wordt ook gebruikt in elektronica, tandheelkunde, [[geneeskunde]], waterstofzuivering, chemische toepassingen, grondwaterbehandeling en [[Sieraad|sieraden]]. Palladium is een belangrijk onderdeel van brandstofcellen, die waterstof met zuurstof laten reageren om [[elektriciteit]], [[warmte]] en [[water]] te maken
+Palladium wordt ook gebruikt om horloge's te maken, bloedsuiker teststroken, vliegtuigen bougies, chirurgische instrumenten en elektrische contacten.  Palladium wordt ook gebruikt om professionele dwarsfluiten (concert- of klassieke) te maken.
 === Biologie ===
@@ Regel 31: / Regel 41: @@
 == Toepassingen ==
+<gallery>
+Bestand:Aufgeschnittener Metall Katalysator für ein Auto.jpg|Opengewerkte katalysator
+Bestand:25 rubles palladium 1989 Ivan III.jpg|Russische herdenkingsmunt (25 roebel) van palladium, ter ere van Ivan III (Ivan de Grote 1440-1505), 31 augustus 1989.
+</gallery>
 == Plaats in het periodiek systeem ==
 {{Periodiek Systeem}}