Zwavel

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Chemisch element
Een stukje zwavel
Naam	Zwavel / Sulfur (Engels en Latijn)
Latijn
Symbool	S
Atoomnummer	6
Soort	Niet-metaal
Kleur	Geel
Smeltpunt	115,2 oC
Kookpunt	444,6 oC
Portaal Scheikunde

Zwavel (in het Engels: Sulfur) is een chemisch element met het symbool S en atoomnummer  16 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Onder normale omstandigheden vormen zwavelatomen achthoekige moleculen met de chemische formule S₈ . Elementaire (échte) zwavel is een heldergele, kristalachtige vaste stof bij kamertemperatuur.

Zwavel is het tiende meest voorkomende chemische element in het universum en het vijfde meest voorkomende chemische element op aarde. Hoewel het soms in zuivere vorm wordt aangetroffen, komt zwavel op aarde meestal voor als sulfide- en sulfaat-mineralen. Omdat het vanouds al ruimschoots in zuivere vorm aanwezig was, was zwavel in de oudheid al bekend en werd het genoemd in de oude culturen. Zoals in het oude India, het oude Griekenland, China en Egypte. Historisch en in de literatuur werd het al sulfer genoemd, afgeleid van solfer, sulfer en in het latijn sulfur, sulphur, wat "brandende steen" betekent. Veel zwavelverbindingen hebben een geur. Zoals is de zwavelgeur toegevoegd aan aardgas, ruik je het bij een stinkdier, grapefruit en knoflook. Deze geur is te danken aan zogeheten organo-zwavel-verbindingen. Waterstofsulfide (ook een zwavelverbinding) geeft de typische geur aan rottende eieren en andere biologische (rottings)processen.

Voorkomen

In sterren zoals de zon worden door hoge temperaturen atomen van silicium en helium samengesmolten tot zwavel. Dit proces noemen we kernfusie. Hierdoor is zwavel het 10e meest voorkomende chemische element in het universum. Zwavel, meestal als sulfide, is aanwezig in veel soorten meteorieten.

Het is het vijfde meest voorkomende element op aarde. Zuivere zwavel kan worden gevonden in de buurt van warmwaterbronnen of geisers en gebieden met vulkanen. In veel delen van de wereld, vooral langs de Pacifische Ring van Vuur; worden dergelijke vulkanische afzettingen gedolven. Bijvoorbeeld in Indonesië, Chili en Japan. Deze afzettingen zijn kristalvormig, waarvan het grootste beschreven kristal wel 22×16×11 cm meet. Historisch gezien was Sicilië met de vulkaan Etna een belangrijke bron van zwavel in de Europese industriële revolutie.

Zwavel in erts of mineraal

• 

  Het zwavelhoudende Lazuriet. Bron van de blauwe kleurstof ultramarijn en de Lapis lazuli, wat een edelsteen is.

• 

  Pyriet of ijzerkies is een mineraal met als formule FeS₂ (scheikundige naam: ijzer(II)disulfide). Het mineraal is een belangrijk ijzer- en zwavelerts.

• 

  Zwavelhoudende fumarolen (giftige gassen en dampen), geven een afzetting van zwavelzouten. Whakaari/White-eiland, Nieuw-Zeeland

• 

  Thenardiet is een natrium-sulfaat mineraal met de chemische formule Na₂SO₄.

• 

  Het mineraal bariet (ook wel barium-sulfaat, zwaarspaat, blanc fixe of permanentwit genoemd) is een barium-sulfaat met de chemische formule BaSO₄.

• 

  Seleniet zijn grotere doorschijnende gipskristallen met Calcium-sulfaat (CaSO₄ · 2 H₂O). Genoemd naar de Griekse godin van de maan Selene.

Ontdekking

Zwavel is heel lang geleden ontdekt. In de 9de eeuw werd ontdekt dat als men zwavel, kool en teer mengt, het brandbaar wordt. Het werd daarom veel gebruikt bij oorlog.

Gebruik

Tegenwoordig wordt bijna alle echte zwavel geproduceerd als bijproduct van het verwijderen van zwavelhoudende verontreinigingen uit aardgas en aardolie. De grootste commerciële toepassing van zwavel is de productie van zwavelzuur voor sulfaat en fosfaat meststoffen (zie ook Stikstof) en andere chemische processen. Zwavel wordt gebruikt in lucifers, insecticiden (insectendoders) en fungiciden (schimmeldoders).

Biologie

Zwavel is een belangrijk chemisch element voor al het leven, maar bijna altijd in de vorm van organo-zwavel-verbindingen of metaalsulfiden. Drie aminozuren (cysteïne, cystine en methionine) en twee vitamines (biotine en thiamine) zijn organo-zwavel-verbindingen. Tijdens de spijsvertering worden aminozuren, onder invloed van enzymen, uit in de voeding aanwezige eiwitten vrijgemaakt (door middel van hydrolyse). Uit de vrijgekomen aminozuren kan het organisme zijn eigen specifieke eiwitten weer opbouwen. Het zijn dus belangrijke 'bouwstenen' voor het lichaam. Veel cofactoren (helper-moleculen die biochemische enzym processen op gang helpen) bevatten ook zwavel, waaronder glutathion, thioredoxine en ijzerzwavel-eiwitten. Keratine, wat in je buitenhuid, het haar van mens en dier en de veren van vogels zitten, bevatten zogeheten di-sulfiden. Hierbij zitten twee zwavel-atomen aan elkaar verbonden. Deze zwavelmoleculen zorgen voor de sterkte en onoplosbaarheid van het eiwit. Zwavel is een van de belangrijkste chemische elementen die nodig zijn voor biochemisch functioneren en is een belangrijke voedingsstof voor alle levende organismen.

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

1e 2e 3e 4e 5e 6e 7e 8e 9e 10e 11e 12e 13e 14e 15e 16e 17e 18e 1 → H He 2 → Li Be B C N O F Ne 3 → Na Mg Al Si P S Cl Ar 4 → K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr 5 → Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe 6 → Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 7 → Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr