Zwavel: verschil tussen versies

Versie van 15 sep 2021 18:02

Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Een stukje zwavel
Naam	Zwavel / Sulfur (Engels en Latijn)
Latijn
Symbool	S
Atoomnummer	6
Soort	Niet-metaal
Kleur	Geel
Smeltpunt	115,2 ^oC
Kookpunt	444,6 ^oC

Zwavel (in het Engels: Sulfur) is een chemisch element met het symbool S en atoomnummer 16 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Onder normale omstandigheden vormen zwavelatomen achthoekige moleculen met de chemische formule S₈ . Elementaire (échte) zwavel is een heldergele, kristalachtige vaste stof bij kamertemperatuur.

Zwavel is het tiende meest voorkomende chemische element in het universum en het vijfde meest voorkomende chemische element op aarde. Hoewel het soms in zuivere vorm wordt aangetroffen, komt zwavel op aarde meestal voor als sulfide- en sulfaat-mineralen. Omdat het vanouds al ruimschoots in zuivere vorm aanwezig was, was zwavel in de oudheid al bekend en werd het genoemd in de oude culturen. Zoals in het oude India, het oude Griekenland, China en Egypte. Historisch en in de literatuur werd het al sulfer genoemd, afgeleid van solfer, sulfer en in het latijn sulfur, sulphur, wat "brandende steen" betekent. Veel zwavelverbindingen hebben een geur. Zoals is de zwavelgeur toegevoegd aan aardgas, ruik je het bij een stinkdier, grapefruit en knoflook. Deze geur is te wijten aan zogeheten organo-zwavel-verbindingen. Waterstofsulfide (ook een zwavelverbinding) geeft de typische geur aan rottende eieren en andere biologische (rottings)processen.

Voorkomen

In sterren zoals de zon worden door hoge temperaturen atomen van silicium en helium samengesmolten tot zwavel. Dit noemen we kernfusie. Hierdoor is zwavel het 10e meest voorkomende element in het universum. Zwavel, meestal als sulfide, is aanwezig in veel soorten meteorieten.

Het is het vijfde meest voorkomende element op aarde. Zuivere zwavel kan worden gevonden in de buurt van warmwaterbronnen of geisers en gebieden met vulkanen. In veel delen van de wereld, vooral langs de Pacifische Ring van Vuur; worden dergelijke vulkanische afzettingen gedolven. Bijvoorbeeld in Indonesië, Chili en Japan. Deze afzettingen zijn kristalvormig, waarvan het grootste beschreven kristal wel 22×16×11 cm meet. Historisch gezien was Sicilië met de vulkaan Etna een belangrijke bron van zwavel in de Europese industriële revolutie.

Zwavel in erts of mineraal

Het zwavelhoudende Lazuriet. Bron van de blauwe kleurstof ultramarijn en de Lapis lazuli, wat een edelsteen is.
Pyriet of ijzerkies is een mineraal met als formule FeS₂ (scheikundige naam: ijzer(II)disulfide). Het mineraal is een belangrijk ijzer- en zwavelerts.
Zwavelhoudende fumarolen (giftige gassen en dampen), geven een afzetting van zwavelzouten. Whakaari/White-eiland, Nieuw-Zeeland
Thenardiet is een natrium-sulfaat mineraal met de chemische formule Na₂SO₄.
Het mineraal bariet (ook wel barium-sulfaat, zwaarspaat, blanc fixe of permanentwit genoemd) is een barium-sulfaat met de chemische formule BaSO₄.
Seleniet zijn grotere doorschijnende gipskristallen met Calcium-sulfaat (CaSO₄ · 2 H₂O). Genoemd naar de Griekse godin van de maan Selene.

Ontdekking

Zwavel is heel lang geleden ontdekt. In de 9de eeuw werd ontdekt dat als men zwavel, kool en teer mengt, het brandbaar wordt. Het werd daarom veel gebruikt bij oorlog.

Gebruik

Tegenwoordig wordt bijna alle echte zwavel geproduceerd als bijproduct van het verwijderen van zwavelhoudende verontreinigingen uit aardgas en aardolie. De grootste commerciële toepassing van zwavel is de productie van zwavelzuur voor sulfaat en fosfaat meststoffen (zie ook Stikstof) en andere chemische processen. Zwavel wordt gebruikt in lucifers, insecticiden (insectendoders) en fungiciden (schimmeldoders).

Biologie

Zwavel is een belangrijk chemisch element voor al het leven, maar bijna altijd in de vorm van organo-zwavel-verbindingen of metaalsulfiden. Drie aminozuren (cysteïne, cystine en methionine) en twee vitamines (biotine en thiamine) zijn organo-zwavel-verbindingen. Tijdens de spijsvertering worden aminozuren, onder invloed van enzymen, uit in de voeding aanwezige eiwitten vrijgemaakt (door middel van hydrolyse). Uit de vrijgekomen aminozuren kan het organisme zijn eigen specifieke eiwitten weer opbouwen. Het zijn dus belangrijke 'bouwstenen' voor het lichaam. Veel cofactoren (helper-moleculen die biochemische enzym processen op gang helpen) bevatten ook zwavel, waaronder glutathion, thioredoxine en ijzerzwavel-eiwitten. Keratine, wat in je buitenhuid, het haar van mens en dier en de veren van vogels zitten, bevatten zogeheten di-sulfiden. Hierbij zitten twee zwavel-atomen aan elkaar verbonden. Deze zwavelmoleculen zorgen voor de sterkte en onoplosbaarheid van het eiwit. Zwavel is een van de belangrijkste chemische elementen die nodig zijn voor biochemisch functioneren en is een belangrijke voedingsstof voor alle levende organismen.

Toepassingen

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Info Chemisch element
+{{Werk}}{{Info Chemisch element
 | afbeelding = Soufre.jpg
 | ander formaat =
@@ Regel 15: / Regel 15: @@
 '''Zwavel''' (in het Engels: '''Sulfur''') is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool  '''S''' en [[atoomnummer]]  16 in het [[Periodiek systeem|Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Onder normale omstandigheden vormen zwavelatomen achthoekige moleculen met de chemische formule S<sub>8</sub> . ''Elementaire'' (échte) zwavel is een heldergele, kristalachtige vaste stof bij kamertemperatuur.
-Zwavel is het tiende meest voorkomende chemische element in het [[universum]] en het vijfde meest voorkomende chemische element op aarde. Hoewel het soms in zuivere vorm wordt aangetroffen, komt zwavel op aarde meestal voor als ''sulfide''- en ''sulfaat-[[mineralen]]''. Omdat het vanouds al ruimschoots in zuivere vorm aanwezig was, was zwavel in de oudheid al bekend en werd het genoemd in de oude culturen. Zoals in het oude [[India]], het oude [[Griekenland]], [[China]] en [[Egypte (land)|Egypte]]. Historisch en in de literatuur werd het al sulfer genoemd, afgeleid van ''solfer'', ''sulfer'' en in het [[latijn]] ''sulfur, sulphur'', wat "brandende steen" betekent. Tegenwoordig wordt bijna alle echte zwavel geproduceerd als bijproduct van het verwijderen van zwavelhoudende verontreinigingen uit [[aardgas]] en [[aardolie]]. De grootste commerciële toepassing van zwavel is de productie van ''zwavelzuur'' voor ''sulfaat'' en ''fosfaat'' meststoffen (zie ook [[Stikstof (element)|Stikstof]]) en andere chemische processen. Zwavel wordt gebruikt in [[Lucifer|lucifers]], ''insecticiden'' (insectendoders) en ''fungiciden'' (schimmeldoders). Veel zwavelverbindingen hebben een geur. Zoals is de zwavelgeur toegevoegd aan aardgas, ruik je het bij een stinkdier, grapefruit en knoflook. Deze geur is te wijten aan zogeheten ''organo-zwavel-verbindingen''. ''Waterstofsulfide'' (ook een zwavelverbinding) geeft de typische geur aan rottende [[Ei (voeding)|eieren]] en andere biologische (rottings)processen.
+Zwavel is het tiende meest voorkomende chemische element in het [[universum]] en het vijfde meest voorkomende chemische element op aarde. Hoewel het soms in zuivere vorm wordt aangetroffen, komt zwavel op aarde meestal voor als ''sulfide''- en ''sulfaat-[[mineralen]]''. Omdat het vanouds al ruimschoots in zuivere vorm aanwezig was, was zwavel in de oudheid al bekend en werd het genoemd in de oude culturen. Zoals in het oude [[India]], het oude [[Griekenland]], [[China]] en [[Egypte (land)|Egypte]]. Historisch en in de literatuur werd het al sulfer genoemd, afgeleid van ''solfer'', ''sulfer'' en in het [[latijn]] ''sulfur, sulphur'', wat "brandende steen" betekent. Veel zwavelverbindingen hebben een geur. Zoals is de zwavelgeur toegevoegd aan aardgas, ruik je het bij een stinkdier, grapefruit en knoflook. Deze geur is te wijten aan zogeheten ''organo-zwavel-verbindingen''. ''Waterstofsulfide'' (ook een zwavelverbinding) geeft de typische geur aan rottende [[Ei (voeding)|eieren]] en andere biologische (rottings)processen.
+== Voorkomen ==
+In sterren zoals de zon worden door hoge temperaturen atomen van [[silicium]] en [[helium]] samengesmolten tot zwavel. Dit noemen we kernfusie. Hierdoor is zwavel het 10e meest voorkomende element in het [[universum]]. Zwavel, meestal als ''sulfide'', is aanwezig in veel soorten [[Meteoriet|meteorieten]].
+Het is het vijfde meest voorkomende element op aarde. Zuivere zwavel kan worden gevonden in de buurt van warmwaterbronnen of [[geisers]] en gebieden met [[vulkanen]]. In veel delen van de wereld, vooral langs de [[Pacifische Ring van Vuur]]; worden dergelijke vulkanische afzettingen gedolven. Bijvoorbeeld in [[Indonesië]], [[Chili]] en [[Japan]]. Deze afzettingen zijn kristalvormig, waarvan het grootste beschreven kristal wel 22×16×11 [[Centimeter|cm]] meet. Historisch gezien was [[Sicilië]] met de vulkaan [[Etna]] een belangrijke bron van zwavel in de Europese [[Industriële revolutie|industriële revolutie]].
+== Zwavel in erts of mineraal ==
+<gallery>
+Bestand:Lazurite.jpg|Het zwavelhoudende '''Lazuriet'''. Bron van de blauwe [[kleurstof]] ultramarijn en de Lapis lazuli, wat een edelsteen is.
+Bestand:Pyrite - Huanzala mine, Huallanca, Bolognesi, Ancash, Peru.jpg|'''Pyriet''' of '''ijzerkies''' is een mineraal met als formule FeS<sub>2</sub> (scheikundige naam: ijzer(II)disulfide). Het mineraal is een belangrijk ijzer- en zwavelerts.
+Bestand:Sulpherous Fumeroles.jpg|Zwavelhoudende ''fumarolen'' (giftige [[Gas|gassen]] en [[Damp|dampen]]), geven een afzetting van zwavelzouten. Whakaari/White-eiland, [[Nieuw-Zeeland]]
+Bestand:Thenardite Sodium sulfate near Sodaville Mineral County Nevada.jpg|'''Thenardiet''' is een [[natrium]]-sulfaat [[mineraal]] met de chemische formule Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>.
+Bestand:Barite - Cerro Warihuyn, Miraflores, Huamalies, Huanuco, Peru.jpg|Het mineraal '''bariet''' (ook wel [[barium]]-sulfaat, zwaarspaat, blanc fixe of permanentwit genoemd) is een barium-sulfaat met de chemische formule BaSO<sub>4</sub>.
+Bestand:Gypse Caresse.jpg|'''Seleniet''' zijn grotere doorschijnende gipskristallen met [[Calcium]]-sulfaat (CaSO<sub>4</sub> · 2 H<sub>2</sub>O). Genoemd naar de Griekse godin van de maan [[Selene]].
+</gallery>
 ==Ontdekking==
@@ Regel 21: / Regel 36: @@
 == Gebruik ==
+Tegenwoordig wordt bijna alle echte zwavel geproduceerd als bijproduct van het verwijderen van zwavelhoudende verontreinigingen uit [[aardgas]] en [[aardolie]]. De grootste commerciële toepassing van zwavel is de productie van ''zwavelzuur'' voor ''sulfaat'' en ''fosfaat'' meststoffen (zie ook [[Stikstof (element)|Stikstof]]) en andere chemische processen. Zwavel wordt gebruikt in [[Lucifer|lucifers]], ''insecticiden'' (insectendoders) en ''fungiciden'' (schimmeldoders).
 === Biologie ===
-Zwavel is een belangrijk chemisch element voor al het leven, maar bijna altijd in de vorm van organozwavelverbindingen of metaalsulfiden. Drie aminozuren ( cysteïne , cystine en methionine ) en twee vitamines ( biotine en thiamine ) zijn organozwavelverbindingen. Veel cofactoren bevatten ook zwavel, waaronder glutathion , thioredoxine en ijzerzwavel-eiwitten . Disulfiden , S-S-bindingen, verlenen mechanische sterkte en onoplosbaarheid van het eiwit keratine, gevonden in de buitenhuid, het haar en de veren. Zwavel is een van de belangrijkste chemische elementen die nodig zijn voor biochemisch functioneren en is een elementaire macronutriënt voor alle levende organismen.
+Zwavel is een belangrijk chemisch element voor al het leven, maar bijna altijd in de vorm van ''organo-zwavel-verbindingen'' of ''metaalsulfiden''. Drie [[Aminozuur|aminozuren]] (cysteïne, cystine en methionine) en twee [[Vitamine|vitamines]] (biotine en thiamine) zijn ''organo-zwavel-verbindingen''. Tijdens de [[spijsvertering]] worden [[Aminozuur|aminozuren]], onder invloed van [[Enzym|enzymen]], uit in de voeding aanwezige eiwitten vrijgemaakt (door middel van ''hydrolyse''). Uit de vrijgekomen aminozuren kan het [[organisme]] zijn eigen specifieke eiwitten weer opbouwen. Het zijn dus belangrijke 'bouwstenen' voor het lichaam. Veel ''cofactoren'' (helper-[[Molecuul|moleculen]] die biochemische [[enzym]] processen op gang helpen) bevatten ook zwavel, waaronder ''glutathion'', ''thioredoxine'' en ijzerzwavel-eiwitten. [[Keratine]], wat in je buitenhuid, het haar van mens en dier en de veren van vogels zitten, bevatten zogeheten ''di-sulfiden''. Hierbij zitten twee zwavel-[[atomen]] aan elkaar verbonden. Deze zwavelmoleculen zorgen voor de sterkte en onoplosbaarheid van het eiwit. Zwavel is een van de belangrijkste chemische elementen die nodig zijn voor biochemisch functioneren en is een belangrijke voedingsstof voor alle levende organismen.
 == Toepassingen ==
@@ Regel 29: / Regel 45: @@
 == Plaats in het periodiek systeem ==
 {{Periodiek systeem}}
+[[Categorie:Chemische elementen]]
-[[Categorie:Elementen]]
+[[Categorie:Scheikunde]]