Tin (element): verschil tussen versies

Huidige versie van 7 feb 2022 om 15:22

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Druppel gesmolten tin
Naam	Tin / Stannum (Latijn)
Latijn
Symbool	Sn
Atoomnummer	50
Soort	post-overgangsmetaal
Kleur	grijs
Smeltpunt	231,93 ^oC
Kookpunt	2602 ^oC

Tin is een chemisch element met het symbool Sn (van het Latijn : stannum ) en atoomnummer 50 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Tin is een zilverachtig metaal dat kenmerkend een vage gele tint heeft.

Tin is zacht genoeg om met weinig kracht te snijden. Wanneer een staaf tin wordt gebogen, is de zogenaamde "tin kreet" te horen (een krakend geluid) als gevolg van het breken van tinkristallen; deze eigenschap komt ook voor bij indium, cadmium, zink en bevroren kwik.

Zuiver tin heeft na stollen een spiegelachtig uiterlijk dat vergelijkbaar is met de meeste metalen. In de meeste tin legeringen stolt het metaal met een saaie grijze kleur.

Het woord tin zou al in de Germaanse tijd zijn gebruikt (Duits Zinn, Zweeds Tenn en Nederlands tin). De Latijnse naam stannum betekende oorspronkelijk een legering van zilver en lood, en ging in de 4e eeuw 'tin' betekenen.

Voorkomen

Tin wordt voornamelijk verkregen uit het mineraal cassiteriet, dat tinoxide (SnO₂ ) bevat. Tin vertoont veel chemische gelijkenissen met zijn beide buren in groep 14, germanium en lood. Tin is het 49e meest voorkomende element op aarde. Koper komt 25 keer meer voor. Tin komt als metaal niet in de natuur voor. Meestal wel in de vorm van mineralen.

Het metaal tin oxideert ("roest") niet gemakkelijk in de lucht, behalve het bovenste laagje. Tinnen voorwerpen veranderen in de loop van de tijd van metaalachtig glimmend witgrijs als het voorwerp net gegoten is, tot donkergrijs. Dit noemen ze de patina.

Tin kan slecht tegen zuren en zouten.

Bij flinke lage temperaturen kan tin als het ware verbrokkelen en wordt het poederachtig. Dit noemen ze "tinpest" of "tinziekte". Een hardnekkige legende vertelt dat tijdens de Russische campagne van Napoleon van 1812, de temperaturen zo koud werden dat de tinnen knopen op de uniformen van de soldaten na verloop van tijd uiteenvielen, wat zou hebben bijgedragen aan de nederlaag van de Grande Armée (grote leger).

Tin in erts of mineraal

Cassiterite een tin oxide mineraal , SnO ₂ . Het is over het algemeen ondoorzichtig , maar het is doorschijnend in dunne kristallen.
Stanniet is een mineraal, een sulfide van koper, ijzer en tin, met de chemische formule Cu ₂ Fe Sn S ₄ .
Cylindriet een sulfozout mineraal bevattende tin , lood , antimoon en ijzer formule: Pb ₃ Sn ₄ Fe Sb ₂ S ₁₄ .
Franckeite, bevat naast tin lood en ijzer, met de chemische formule (Pb,Sn ²⁺ ) ₆ Fe ²⁺ Sn ₂,

Klein bronzen zwaard uit de oudheid

Geschiedenis

De eerste tin-legering op grote schaal was brons, met 1/8 tin en 7/8 koper, wat al vanaf 3.300 voor Christus in Sumer werd gemaakt. Na 600 voor Christus werd er al puur metallisch tin geproduceerd. De toevoeging van een tweede metaal aan koper verhoogt de hardheid, verlaagt de smelttemperatuur en verbetert het gietproces door een meer vloeibare smelt te produceren die afkoelt tot een dichter, minder sponsachtig metaal. Dit was een belangrijke uitvinding die de veel moeilijkere vormen mogelijk maakte die in gesloten gietvormen uit de bronstijd werden gegoten. Cassiteriet was het belangrijkste tin-erts in de oudheid en is vandaag de dag nog steeds de belangrijkste bron van tin. Cassiteriet is een tin-oxide mineraal (SnO ₂ ). Dat is over het algemeen ondoorzichtig, maar het is doorschijnend in dunne kristallen. De glans en meerdere kristallen vlakken produceren een graag geziene edelsteen.

Tin wordt nog steeds uit Cassiretiet gewonnen (vooral in China). Schroot-tin is tegenwoordig een belangrijke bron van het metaal. De terugwinning van tin door recycling neemt snel toe.

Gebruik

Pewter, een legering van 85-90% tin, waarbij de rest gewoonlijk uit koper, antimoon en lood bestaat, werd gebruikt voor bestek, vanaf de bronstijd tot de 20e eeuw.

In moderne tijden wordt tin gebruikt in veel legeringen, met name tin/lood zachtsoldeer, die typisch 60% of meer tin bevat. Je gebruikt dit bij solderen. Ook wordt tin gebruikt bij de vervaardiging van transparante, elektrisch geleidende films van indium-tin-oxide in zogeheten opto-elektronische toepassingen. Dit zijn apparaten waarmee ze allerlei soorten straling meten en onderzoeken. Een andere grote toepassing is het vertinnen van staal om roesten tegen te gaan. Vanwege de lage toxiciteit (giftigheid) van gewoon tin, wordt vertind staal veel gebruikt voor voedselverpakkingen als blikjes (conservenblik). Het Engelse woord voor blik is overigens tin.

Tin is veel gebruikt voor allerlei huishoudelijke voorwerpen, zoals kandelaars, bekers, borden en kannen.

Biologie

Sommige organische tin-verbindingen kunnen wél héél giftig zijn. Het geeft dan irritaties en omdat sommige tinverbindingen moeilijk afbreekbaar zijn, zijn ze schadelijk voor het milieu.

Veiligheid

Bepaalde tinverbindingen zijn schadelijk voor het milieu
Sommige tinverbindingen zijn irriterend

Toepassingen

Tinnen kandelaar
Rechts een rol soldeer-tin
Stuk conserve blik wat vertint is
Pijporgel met orgelpijpen van een tin-lood legering
Tinnen soldaatjes waren vroeger een geliefd speelgoed

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

18e

H

He

2 →

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

3 →

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

4 →

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

5 →

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

6 →

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

7 →

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Werk}}
 {{Info Chemisch element
 | afbeelding = Tin-2.jpg
@@ Regel 8: / Regel 7: @@
 | symbool = Sn
 | atoomnummer = 50
-| soort = metaal
+| soort = post-overgangsmetaal
 | kleur = grijs
 | smeltpunt = 231,93 <!-- Smeltpunt in celsius -->
@@ Regel 15: / Regel 14: @@
 '''Tin''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Sn''' (van het Latijn : ''stannum'' ) en [[atoomnummer]] 50 in het [[Periodiek systeem|Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Tin is een zilverachtig metaal dat kenmerkend een vage gele tint heeft.
-Tin is zacht genoeg om met weinig kracht te snijden. Wanneer een staaf tin wordt gebogen, is de zogenaamde " tinkreet " te horen als gevolg van twinning in tinkristallen; deze eigenschap wordt gedeeld door indium , cadmium , zink en bevroren kwik .
+Tin is zacht genoeg om met weinig kracht te snijden. Wanneer een staaf tin wordt gebogen, is de zogenaamde "tin kreet" te horen (een krakend geluid)  als gevolg van het breken van tinkristallen; deze eigenschap komt ook voor bij [[indium]], [[cadmium]], [[Zink (element)|zink]] en bevroren [[kwik]].
-Zuiver tin heeft na stollen een spiegelachtig uiterlijk dat vergelijkbaar is met de meeste metalen. In de meeste tin legeringen (zoals tin ) het metaal stolt met een saaie grijze kleur.
+Zuiver tin heeft na stollen een spiegelachtig uiterlijk dat vergelijkbaar is met de meeste metalen. In de meeste tin legeringen stolt het metaal met een saaie grijze kleur.
-Tin is een post-overgangsmetaal in groep 14 van het periodiek systeem der elementen . Het wordt voornamelijk verkregen uit het mineraal cassiteriet , dat tinoxide , SnO . bevat
+Het woord tin zou al in de Germaanse tijd zijn gebruikt (Duits ''Zinn'', Zweeds ''Tenn'' en Nederlands ''tin''). De Latijnse naam ''stannum'' betekende oorspronkelijk een [[legering]] van [[zilver]] en [[Lood (element)|lood]], en ging in de 4e eeuw 'tin' betekenen.
-. Tin vertoont een chemische gelijkenis met zijn beide buren in groep 14, germanium en lood , en heeft twee belangrijke oxidatietoestanden , +2 en de iets stabielere +4. Tin is het 49e meest voorkomende element op aarde en heeft, met 10 stabiele isotopen, het grootste aantal stabiele isotopen in het periodiek systeem, dankzij het magische aantal protonen.
+== Voorkomen ==
+Tin wordt voornamelijk verkregen uit het mineraal cassiteriet, dat tinoxide (SnO<sub>2</sub> ) bevat. Tin vertoont veel chemische gelijkenissen met zijn beide buren in groep 14, [[germanium]] en [[Lood (element)|lood]]. Tin is het 49e meest voorkomende element op [[Aarde (planeet)|aarde]]. [[Koper (element)|Koper]] komt 25 keer meer voor. Tin komt als [[metaal]] niet in de natuur voor. Meestal wel in de vorm van [[mineralen]].
-Het heeft twee belangrijke allotropen : bij kamertemperatuur is de stabiele allotroop β-tin, een zilverwit, kneedbaar metaal; bij lage temperaturen is het minder dicht grijs α-tin, dat de diamant kubische structuur heeft. Metaaltin oxideert niet gemakkelijk in de lucht.
+Het metaal tin ''oxideert'' ("[[roest]]") niet gemakkelijk in de lucht, behalve het bovenste laagje. Tinnen voorwerpen veranderen in de loop van de tijd van metaalachtig glimmend witgrijs als het voorwerp net gegoten is, tot donkergrijs. Dit noemen ze de patina.
-De eerste tinlegering op grote schaal was brons , van 1 / 8  tin en 7 / 8 koper , al vanaf 3000 voor Christus. Na 600 voor Christus werd puur metallisch tin geproduceerd. Pewter , een legering van 85-90% tin, waarbij de rest gewoonlijk uit koper , antimoon en lood bestaat, werd gebruikt voor bestek van de bronstijd tot de 20e eeuw. In moderne tijden wordt tin gebruikt in veel legeringen, met name tin/lood zachtsoldeer , die typisch 60% of meer tin zijn, en bij de vervaardiging van transparante, elektrisch geleidende films van indiumtinoxide in opto-elektronische toepassingen. Een andere grote applicatie is corrosie resistente vertinnen van staal . Vanwege de lage toxiciteit van anorganisch tin, wordt vertind staal veel gebruikt voor voedselverpakkingen als blikjes . Sommige organische tinverbindingen kunnen extreem giftig zijn.
+Tin kan slecht tegen zuren en zouten.
+Bij flinke lage temperaturen kan tin als het ware verbrokkelen en wordt het poederachtig. Dit noemen ze "tinpest" of "tinziekte". Een hardnekkige legende vertelt dat tijdens de Russische campagne van [[Napoleon Bonaparte I van Frankrijk|Napoleon]] van 1812, de temperaturen zo koud werden dat de tinnen knopen op de uniformen van de soldaten na verloop van tijd uiteenvielen, wat zou hebben bijgedragen aan de nederlaag van de ''Grande Armée'' (grote leger).
+== Tin in erts of mineraal ==
+<gallery>
+Bestand:4447M-cassiterite.jpg|'''Cassiterite''' een tin oxide mineraal , SnO <sub>2</sub> . Het is over het algemeen ondoorzichtig , maar het is doorschijnend in dunne kristallen.
+Bestand:Stannite-Chalcopyrite-Quartz-168837.jpg|'''Stanniet''' is een mineraal, een sulfide van [[Koper (element)|koper]], [[IJzer (element)|ijzer]] en tin, met de chemische formule Cu <sub>2</sub> Fe Sn S <sub>4</sub> .
+Bestand:Cylindrite - San Francisco Mine, Poopó town, Oruro Department, Bolivia.JPG|'''Cylindriet''' een sulfozout mineraal bevattende tin , [[Lood (element)|lood]] , [[antimoon]] en [[ijzer]] formule: Pb <sub>3</sub> Sn <sub>4</sub> Fe Sb <sub>2</sub> S <sub>14</sub> .
+Bestand:Franckeite-119411.jpg|'''Franckeite''', bevat naast tin [[Lood (element)|lood]] en [[IJzer (element)|ijzer]], met de chemische formule (Pb,Sn <sup>2+</sup> ) <sub>6</sub> Fe <sup>2+</sup> Sn <sub>2</sub>,
+</gallery>
+[[Bestand:Sword bronze age (2nd version).jpg|miniatuur|158x158px|Klein bronzen zwaard uit de oudheid|alt=]]
+== Geschiedenis ==
+De eerste tin-[[legering]] op grote schaal was [[brons]], met 1/8  tin en 7/8 [[Koper (element)|koper]], wat al vanaf 3.300 voor Christus in [[Sumer]] werd gemaakt. Na 600 voor Christus werd er al puur metallisch tin geproduceerd. De toevoeging van een tweede metaal aan koper verhoogt de hardheid, verlaagt de smelttemperatuur en verbetert het gietproces door een meer vloeibare ''smelt'' te produceren die afkoelt tot een dichter, minder sponsachtig metaal. Dit was een belangrijke uitvinding die de veel moeilijkere vormen mogelijk maakte die in gesloten gietvormen uit de bronstijd werden gegoten. '''Cassiteriet''' was het belangrijkste tin-[[erts]] in de oudheid en is vandaag de dag nog steeds de belangrijkste bron van tin. Cassiteriet is een tin-oxide [[mineraal]] (SnO <sub>2</sub> ). Dat is over het algemeen ondoorzichtig, maar het is doorschijnend in dunne kristallen. De glans en meerdere kristallen vlakken produceren een graag geziene [[edelsteen]].
+Tin wordt nog steeds uit Cassiretiet gewonnen (vooral in China). Schroot-tin is tegenwoordig een belangrijke bron van het metaal. De terugwinning van tin door [[recycling]] neemt snel toe.
+== Gebruik ==
+''Pewter'', een legering van 85-90% tin, waarbij de rest gewoonlijk uit koper, [[antimoon]] en [[Lood (element)|lood]] bestaat, werd gebruikt voor [[bestek]], vanaf de [[bronstijd]] tot de 20e eeuw.
+In moderne tijden wordt tin gebruikt in veel legeringen, met name tin/lood zachtsoldeer, die typisch 60% of meer tin bevat. Je gebruikt dit bij [[solderen]]. Ook wordt tin gebruikt bij de vervaardiging van transparante, elektrisch geleidende films van [[indium]]-tin-oxide in zogeheten ''opto-elektronische'' toepassingen. Dit zijn apparaten waarmee ze allerlei soorten straling meten en onderzoeken. Een andere grote toepassing is het vertinnen van [[staal]] om roesten tegen te gaan. Vanwege de lage ''toxiciteit'' (giftigheid) van gewoon tin, wordt vertind staal veel gebruikt voor voedselverpakkingen als [[Blik (doos)|blikjes]] (conservenblik). Het [[Engels|Engelse]] woord voor ''blik'' is overigens ''tin''.
+Tin is veel gebruikt voor allerlei huishoudelijke voorwerpen, zoals kandelaars, bekers, borden en kannen.
+=== Biologie ===
+Sommige organische tin-verbindingen kunnen wél héél giftig zijn. Het geeft dan irritaties en omdat sommige tinverbindingen moeilijk afbreekbaar zijn, zijn ze schadelijk voor het milieu.
+== Veiligheid ==
+<gallery>
+Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Bepaalde tinverbindingen zijn schadelijk voor het milieu
+Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Sommige tinverbindingen zijn irriterend
+</gallery>
+== Toepassingen ==
+<gallery>
+Bestand:Candlestick made of Tin by Royal Selangor.JPG|Tinnen kandelaar
+Bestand:Ex Lead freesolder.jpg|Rechts een rol soldeer-tin
+Bestand:Inside of a tin platted can.jpg|Stuk conserve blik wat vertint is
+Bestand:StGermainAuxerrois1.jpg|Pijporgel met orgelpijpen van een tin-lood legering
+Bestand:Cínový vojáček.jpg|Tinnen soldaatjes waren vroeger een geliefd speelgoed
+</gallery>
+== Plaats in het periodiek systeem ==
+{{periodiek systeem}}
+[[Categorie:Chemische elementen]]
+[[Categorie:Scheikunde]]