Kwik: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(19 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Info Chemisch element
−
[[File:Pouring liquid mercury bionerd.jpg|thumb|right|450px|Vloeibaar kwik]]
 +
| afbeelding = Pouring liquid mercury bionerd.jpg
−
'''Kwik''' is een soort vloeibaar metaal. Het heeft een zilverwitte kleur. Kwik wordt onder andere gebruikt in een [[thermometer]]. Er zijn geen andere metalen die vloeibaar zijn bij kamertemperatuur. Kwik is zeer giftig en kan ernstige ziektes veroorzaken.
  
  +
| ander formaat =
⚫
{{periodiek systeem}}
  
  +
| bijschrift = Vloeibaar kwik
−
{{beginnetje}}
  
  +
| naam = Kwik / hydrargyrus ([[Latijn]])
  +
| latijn =
  +
| symbool = Hg
  +
| atoomnummer = 80
  +
| soort = vloeibaar metaal
  +
| kleur = Zilverwit
  +
| smeltpunt = −38,83 <!-- Smeltpunt in celsius -->
  +
| kookpunt = 356,7 <!-- Kookpunt in celsius -->
  +
}}
   
  +
'''Kwik''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] in de [[scheikunde]] met symbool '''Hg''' en atoomnummer 80 in het [[Periodiek systeem|periodiek systeem]]. Het is algemeen bekend als '''kwikzilver''' en werd voorheen (vanuit het Grieks) '''hydrargyrum''' genoemd, wat zilverwater betekent. Kwik is het enige metalen element dat vloeibaar is bij standaard-omstandigheden als kamer-temperatuur en druk. Het heeft een zilverwitte kleur.
⚫
[[Categorie:Elementen]]
  
  +
  +
== Voorkomen ==
  +
Kwik komt voor in afzettingen over de hele wereld, meestal als ''cinnaber'' (kwiksulfide). Het rode ''pigment'' (kleurstof) vermiljoen wordt gemaakt door natuurlijke cinnaber of synthetisch kwiksulfide te malen.
  +
  +
Kwik heeft een hele grote cohesie wat betekent dat het kwik super goed bij elkaar blijft ook al is het een vloeistof. Het heeft ook hele lage adhesie wat betekent dat het heel slecht bij andere stoffen blijft. Daarom zit kwik ook altijd in bolletjes bij elkaar die heel makkelijk over het oppervlak waar ze op liggen heen bewegen.
  +
  +
== Geschiedenis ==
  +
Kwik werd gevonden in Egyptische graven die dateren uit 1500 voor Christus.
  +
  +
In China en Tibet werd gedacht dat het gebruik van kwik de levensduur verlengt, breuken geneest en de algemene gezondheid in stand houdt, hoewel nu bekend is dat blootstelling aan kwikdamp heel slecht is voor de gezondheid.  De eerste keizer van een verenigd China, Qín Shǐ Huáng Dì - ligt begraven in een graf met rivieren van stromend kwik naar een model van het land dat hij regeerde. De kwik stromen stellen de rivieren van China voor. De keizer zou zijn gedood door het drinken van kwik en poedervormig jademengsel gemaakt door Qin- alchemisten (vroegere scheikundigen) bedoeld als een wondermiddel van onsterfelijkheid.
  +
  +
Khumarawayh ibn Ahmad ibn Tulun, de tweedeTulunid- heerser van Egypte (reg. 884–896), bekend om zijn losbandige manier van leven, bouwde naar men zegt een bad gevuld met kwik, waarop hij op met lucht gevulde kussens zou liggen en in slaap zou worden gewiegd.
  +
  +
In november 2014 werden "grote hoeveelheden" kwik ontdekt in een kamer 18 m onder de 1800 jaar oude piramide die bekend staat als de "Tempel van de Gevederde Slang", de op twee na grootste piramide van Teotihuacan in Mexico. Dit samen met jade beelden, jaguar resten, een doos gevuld met gesneden schelpen en rubberen ballen.
  +
  +
De oude Grieken gebruikten cinnaber (kwiksulfide) in zalven; de oude Egyptenaren en de Romeinen gebruikten het in cosmetica. In Lamanai, ooit een belangrijke stad van de [[Mayacultuur|Maya-beschaving]], werd een plas kwik gevonden onder een gemarkeerde plek in een ''Meso-Amerikaanse ballcourt'' (soort stadion). In 500 voor Christus werd kwik gebruikt om ''amalgamen'' (Middeleeuws Latijn ''amalgama'') legeringen van kwik met andere metalen te maken.
  +
  +
Alchemisten beschouwden kwik als de eerste stof waaruit alle metalen werden gevormd. Ze geloofden dat verschillende metalen konden worden gemaakt door de kwaliteit en hoeveelheid van [[zwavel]] in het kwik te variëren . De zuiverste daarvan moest [[goud]] zijn. Er werden door de alchemisten pogingen gedaan om met kwik vanuit andere metalen goud te maken.
  +
  +
De mijnen in Almadén ([[Spanje]]), Monte Amiata ([[Italië]]) en Idrija (nu [[Slovenië]]) waren het belangrijkst voor de kwikproductie vanaf de opening van de mijn in Almadén 2500 jaar geleden, en waar tot aan het einde van de 19e eeuw nieuwe afzettingen werden gevonden.
  +
  +
== Kwik in erts en andere mineralen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Cinnabar on Dolomite.jpg|Cinnaber op Dolomiet mineraal. Cinaber is een kwiksulfide (MgS).
  +
Bestand:Hg Mercury.jpg|Elementair kwik, zoals het uiteindelijk gewonnen is. In de natuur komt het zo niet voor
  +
Bestand:Opalite with cinnabar (Silver Chief Mine, Battle Mountain, Nevada, USA) 3.jpg|Opaal wit cinnaber
  +
Bestand:Type material for tetrahedrite-(Hg) (cropped).png|Tetrahedrite-(Hg). Massief aggregaat met kwarts. Afmeting: 11 cm × 6 cm × 7 cm. Rožňava-ertsveld, Slowakije
  +
Bestand:Mercury oxide.ვკ.jpg|Kwikoxide (HgO). De verbinding kan relatief makkelijk gevormd worden door kwik aan de lucht te verwarmen. Het is zeer giftig.
  +
Bestand:Calomel-154907.jpg|Kalomel met kwikchloride verbinding (Hg<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub>)
  +
Bestand:Moschellandsbergite-21591.jpg|'''Moschellandsbergiet''' , ook kortweg '''Landsbergiet''' genoemd is een natuurlijk zilver-kwik amalgaam. Het is een zelden voorkomend mineraal (Ag<sub>2</sub>Hg<sub>3</sub>).
  +
</gallery>
  +
  +
== Gebruik ==
  +
Kwik werd onder andere gebruikt in een [[thermometer]] of een [[barometer]]. Kwik wordt ook toegepast als kwikdamp in speciale kwiklampen voor langs de weg of in koelruimten.
  +
  +
Kwiksulfide (HgS) wordt gebruikt als de oranje rode kleurstof vermiljoen. Dat is bij de opgravingen van het Romeinse [[Pompeï]] ook als verf op de muren gevonden.
  +
  +
=== Biologie ===
  +
Kwik is zeer giftig en kan ernstige ziektes veroorzaken. Kwik kan spierzwakte, slechte coördinatie, gevoelloosheid in handen en voeten, huiduitslag, angst, geheugenproblemen, problemen met spreken, problemen met horen of zien, veroorzaken. Blootstelling op hoog niveau aan methylkwik staat bekend als de ziekte van Minamata. Blootstelling aan methylkwik bij kinderen kan leiden tot ''acrodynie'' (roze ziekte) waarbij de huid roze wordt en schilfert. Complicaties op de lange termijn kunnen nierproblemen en verminderde intelligentie zijn.  De effecten van langdurige blootstelling aan een lage dosis aan methylkwik zijn onduidelijk.
  +
  +
Kwik wordt soms nog gebruikt in de grijze amalgaam-vullingen in kiezen. Sinds 2008 is het gebruik ervan in Noorwegen verboden. Ook in Nederland wordt het haast niet meer gebruikt. Tegenwoordig wordt er vaker gewerkt met een soort kunststof (composiet).
  +
  +
Het zeer giftige kwik(II)chloride werd vroeger gbruikt als geneesmiddel tegen ''syfilis,'' een geslachtsziekte. Tegenwoordig worden daar [[antibiotica]] voor gebruikt.
  +
  +
== Veiligheid ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Kwik kan ernstige ziektes veroorzaken
  +
Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Kwik is giftig
  +
Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Kwik levert gevaren op voor het milieu
  +
</gallery>
  +
  +
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Clinical thermometer 38.7.JPG|Kwikthermometer
  +
Bestand:Amalgam filled molars.jpg|Kiezen met amalgaam-vullingen
  +
Bestand:Industria open kwiklamp armatuur.jpg|Straatlantaarn met kwiklampen
  +
Bestand:Zinnober 01.jpg|Kwiksulfide (HgS), een verbinding van kwik (Hg) met zwafel (S), geeft de oranje rode kleurstof vermiljoen.
  +
</gallery>
  +
  +
== Plaats in het periodiek systeem ==
  ⚫
{{periodiek systeem}}
  +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  ⚫
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 7 sep 2021 om 15:59

Chemisch element
Pouring liquid mercury bionerd.jpg
Vloeibaar kwik
Naam Kwik / hydrargyrus (Latijn)
Latijn
Symbool Hg
Atoomnummer 80
Soort vloeibaar metaal
Kleur Zilverwit
Smeltpunt −38,83 oC
Kookpunt 356,7 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Kwik is een chemisch element in de scheikunde met symbool Hg en atoomnummer 80 in het periodiek systeem. Het is algemeen bekend als kwikzilver en werd voorheen (vanuit het Grieks) hydrargyrum genoemd, wat zilverwater betekent. Kwik is het enige metalen element dat vloeibaar is bij standaard-omstandigheden als kamer-temperatuur en druk. Het heeft een zilverwitte kleur.

Voorkomen

Kwik komt voor in afzettingen over de hele wereld, meestal als cinnaber (kwiksulfide). Het rode pigment (kleurstof) vermiljoen wordt gemaakt door natuurlijke cinnaber of synthetisch kwiksulfide te malen.

Kwik heeft een hele grote cohesie wat betekent dat het kwik super goed bij elkaar blijft ook al is het een vloeistof. Het heeft ook hele lage adhesie wat betekent dat het heel slecht bij andere stoffen blijft. Daarom zit kwik ook altijd in bolletjes bij elkaar die heel makkelijk over het oppervlak waar ze op liggen heen bewegen.

Geschiedenis

Kwik werd gevonden in Egyptische graven die dateren uit 1500 voor Christus.

In China en Tibet werd gedacht dat het gebruik van kwik de levensduur verlengt, breuken geneest en de algemene gezondheid in stand houdt, hoewel nu bekend is dat blootstelling aan kwikdamp heel slecht is voor de gezondheid.  De eerste keizer van een verenigd China, Qín Shǐ Huáng Dì - ligt begraven in een graf met rivieren van stromend kwik naar een model van het land dat hij regeerde. De kwik stromen stellen de rivieren van China voor. De keizer zou zijn gedood door het drinken van kwik en poedervormig jademengsel gemaakt door Qin- alchemisten (vroegere scheikundigen) bedoeld als een wondermiddel van onsterfelijkheid.

Khumarawayh ibn Ahmad ibn Tulun, de tweedeTulunid- heerser van Egypte (reg. 884–896), bekend om zijn losbandige manier van leven, bouwde naar men zegt een bad gevuld met kwik, waarop hij op met lucht gevulde kussens zou liggen en in slaap zou worden gewiegd.

In november 2014 werden "grote hoeveelheden" kwik ontdekt in een kamer 18 m onder de 1800 jaar oude piramide die bekend staat als de "Tempel van de Gevederde Slang", de op twee na grootste piramide van Teotihuacan in Mexico. Dit samen met jade beelden, jaguar resten, een doos gevuld met gesneden schelpen en rubberen ballen.

De oude Grieken gebruikten cinnaber (kwiksulfide) in zalven; de oude Egyptenaren en de Romeinen gebruikten het in cosmetica. In Lamanai, ooit een belangrijke stad van de Maya-beschaving, werd een plas kwik gevonden onder een gemarkeerde plek in een Meso-Amerikaanse ballcourt (soort stadion). In 500 voor Christus werd kwik gebruikt om amalgamen (Middeleeuws Latijn amalgama) legeringen van kwik met andere metalen te maken.

Alchemisten beschouwden kwik als de eerste stof waaruit alle metalen werden gevormd. Ze geloofden dat verschillende metalen konden worden gemaakt door de kwaliteit en hoeveelheid van zwavel in het kwik te variëren . De zuiverste daarvan moest goud zijn. Er werden door de alchemisten pogingen gedaan om met kwik vanuit andere metalen goud te maken.

De mijnen in Almadén (Spanje), Monte Amiata (Italië) en Idrija (nu Slovenië) waren het belangrijkst voor de kwikproductie vanaf de opening van de mijn in Almadén 2500 jaar geleden, en waar tot aan het einde van de 19e eeuw nieuwe afzettingen werden gevonden.

Kwik in erts en andere mineralen

  • Cinnaber op Dolomiet mineraal. Cinaber is een kwiksulfide (MgS).

  • Elementair kwik, zoals het uiteindelijk gewonnen is. In de natuur komt het zo niet voor

  • Opaal wit cinnaber

  • Tetrahedrite-(Hg). Massief aggregaat met kwarts. Afmeting: 11 cm × 6 cm × 7 cm. Rožňava-ertsveld, Slowakije

  • Kwikoxide (HgO). De verbinding kan relatief makkelijk gevormd worden door kwik aan de lucht te verwarmen. Het is zeer giftig.

  • Kalomel met kwikchloride verbinding (Hg2Cl2)

  • Moschellandsbergiet , ook kortweg Landsbergiet genoemd is een natuurlijk zilver-kwik amalgaam. Het is een zelden voorkomend mineraal (Ag2Hg3).

Gebruik

Kwik werd onder andere gebruikt in een thermometer of een barometer. Kwik wordt ook toegepast als kwikdamp in speciale kwiklampen voor langs de weg of in koelruimten.

Kwiksulfide (HgS) wordt gebruikt als de oranje rode kleurstof vermiljoen. Dat is bij de opgravingen van het Romeinse Pompeï ook als verf op de muren gevonden.

Biologie

Kwik is zeer giftig en kan ernstige ziektes veroorzaken. Kwik kan spierzwakte, slechte coördinatie, gevoelloosheid in handen en voeten, huiduitslag, angst, geheugenproblemen, problemen met spreken, problemen met horen of zien, veroorzaken. Blootstelling op hoog niveau aan methylkwik staat bekend als de ziekte van Minamata. Blootstelling aan methylkwik bij kinderen kan leiden tot acrodynie (roze ziekte) waarbij de huid roze wordt en schilfert. Complicaties op de lange termijn kunnen nierproblemen en verminderde intelligentie zijn.  De effecten van langdurige blootstelling aan een lage dosis aan methylkwik zijn onduidelijk.

Kwik wordt soms nog gebruikt in de grijze amalgaam-vullingen in kiezen. Sinds 2008 is het gebruik ervan in Noorwegen verboden. Ook in Nederland wordt het haast niet meer gebruikt. Tegenwoordig wordt er vaker gewerkt met een soort kunststof (composiet).

Het zeer giftige kwik(II)chloride werd vroeger gbruikt als geneesmiddel tegen syfilis, een geslachtsziekte. Tegenwoordig worden daar antibiotica voor gebruikt.

Veiligheid

  • Kwik kan ernstige ziektes veroorzaken

  • Kwik is giftig

  • Kwik levert gevaren op voor het milieu

Toepassingen

  • Kwikthermometer

  • Kiezen met amalgaam-vullingen

  • Straatlantaarn met kwiklampen

  • Kwiksulfide (HgS), een verbinding van kwik (Hg) met zwafel (S), geeft de oranje rode kleurstof vermiljoen.

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Kwik&oldid=682762"