Bismut: verschil tussen versies

Huidige versie van 16 sep 2022 om 19:21

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Bismut kristallen met 1 cm³ kubus
Naam	Bismut, van bisemutium (Latijn)
Latijn
Symbool	Bi
Atoomnummer	83
Soort	Post-overgangsmetaal
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	271,5 ^oC
Kookpunt	1564 ^oC

Bismut is een chemisch element met het symbool Bi en atoomnummer 83 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een post-overgangsmetaal en een van de zogeheten pnictogenen met chemische eigenschappen die lijken op de verwante elementen arseen (As) en antimoon (Sb).

Bismut is een bros metaal met een donkere, zilverroze tint, vaak met een iriserende (kleurende) oxide aanslag ("roest") die veel kleuren vertoont, van geel tot blauw.

Voorkomen

In de aardkorst is bismut ongeveer twee keer zo veel aanwezig als goud. De belangrijkste ertsen van bismut zijn bismuthiniet en bismiet. Inheems bismut is bekend uit Australië, Bolivia en China.

Bismut wordt vaak als bijproduct van andere metalen gewonnen, zoals bij lood, koper, tin, molybdeen en wolfraam.

Bismut in erts of mineraal

Bismut kristal in vele kleuren bij 1 cm³ Kubus
Bismiet mineraal
Bismuthtiniet

Geschiedenis

Bismutmetaal is al sinds de oudheid bekend, hoewel het vaak werd verward met lood en tin.

Het woord bismut kan afkomstig zijn van de Duitse woorden weiße Masse of Wismuth ("witte massa"), vertaald in het midden van de zestiende eeuw naar Nieuw-Latijn bisemutum of bisemutium.

Omdat bismut al sinds de oudheid bekend is, wordt aan niemand de ontdekking ervan toegeschreven. De alchemist (vroegere chemicus) Agricola (1546) stelde dat bismut een apart metaal is, in een familie van metalen, waaronder tin en lood. Dit was gebaseerd op de uiterlijke kenmerken.

Bismut was ook bekend bij de Inca's en werd (samen met het gebruikelijke koper en tin) gebruikt in een speciale brons-legering voor messen.

in 1738 werd het de chemici Johann Heinrich Pott, Carl Wilhelm Scheele en Torbern Olof Bergman duidelijk, wat het onderscheid tussen lood en bismut was, en Claude François Geoffroy toonde in 1753 aan dat dit metaal verschilt van lood en tin.

Gebruik

Bismut is het meest magnetische metaal dat we kennen en de warmtgeleiding is lager dan die van elk ander metaal, behalve kwik.

Kleine hoeveelheden bismutmetaal werden verbruikt in smeltbare legeringen voor sprinklersystemen en smeltdraad. Begin jaren 1970 was er een toenemende vraag naar bismut als metaal toevoeging in aluminium, ijzer en staal. In het begin van de jaren negentig begon onderzoek naar het gebruik van bismut als een niet-giftige vervanging van lood in keramische glazuren, zinkers (gewichten aan netten) voor vissen, voedselverwerkende apparatuur, in messing voor sanitaire toepassingen als kranen en douchekoppen, smeervetten en hagel voor de jacht op watervogels.

Bismut in toepassingen waar het het meest voor wordt gebruikt, zijn bepaalde maaggeneesmiddelen (bismutsubsalicylaat), verven (bismutvanadaat), parelmoerachtige cosmetica (bismutoxychloride) en bismutbevattende kogels. Het recyclen (terugwinnen) van bismut uit deze toepassingen is onpraktisch.

Biologie

Vóór de Tweede Wereldoorlog was de vraag naar bismut klein. Het werd gebruikt als verbinding in farmaceutische (geneeskundige) middelen tegen aandoeningen als spijsverteringsstoornissen, seksueel overdraagbare aandoeningen en voor het behandelen van brandwonden.

Bismutsubsalicylaat wordt gebruikt als middel tegen diarree.

De meeste bismutverbindingen zijn minder schadelijk dan die van andere zware metalen als b.v. lood, arseen, antimoon, enz. Toch is het giftig bij inname van een te grote hoeveelheid. Vaak werkt het irriterend op ogen en de huid en kan het de werking van nieren en lever verminderen.

De milieueffecten van Bismuth zijn niet goed bekend.

Veiligheid

Gevaar voor verminderde werking van nieren en lever
Irriterend aan ogen en huid
Bij te grote (en langdurige) inname giftig en uiteindelijk dodelijk

Toepassingen

Zinkers voor visnetten en vislijnen
Bismutvanadaat als gele kleurstof voor verf

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Werk}}
 {{Info Chemisch element
 | afbeelding = Bismuth_crystals_and_1cm3_cube.jpg
@@ Regel 13: / Regel 12: @@
 | kookpunt = 1564 <!-- Kookpunt in celsius -->
 }}
-'''Bismut''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool  '''Bi''' en [[atoomnummer]] 83 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een post-overgangsmetaal en een van de zogeheten ''pnictogenen'' met chemische eigenschappen die lijken op de verwante elementen [[arseen]] (As) en [[antimoon]] (Sb).
+'''Bismut''' is een [[chemisch element]] met het symbool  '''Bi''' en [[atoomnummer]] 83 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een post-overgangsmetaal en een van de zogeheten ''pnictogenen'' met chemische eigenschappen die lijken op de verwante elementen [[arseen]] (As) en [[antimoon]] (Sb).
 Bismut is een bros metaal met een donkere, zilverroze tint, vaak met een ''iriserende'' (kleurende) oxide aanslag ("[[roest]]") die veel kleuren vertoont, van geel tot blauw.
 == Voorkomen ==
-In de [[aardkorst]] is bismut ongeveer twee keer zo veel aanwezig als [[goud]]. De belangrijkste [[Erts|ertsen]] van bismut zijn ''bismuthinite'' en ''bismiet''.  Inheems bismut is bekend uit [[Australië (continent)|Australië]], [[Bolivia]] en [[Volksrepubliek China|China]].
+In de [[aardkorst]] is bismut ongeveer twee keer zo veel aanwezig als [[goud]]. De belangrijkste [[erts]]en van bismut zijn ''bismuthiniet'' en ''bismiet''.  Inheems bismut is bekend uit [[Australië (continent)|Australië]], [[Bolivia]] en [[Volksrepubliek China|China]].
 Bismut wordt vaak als bijproduct van andere metalen gewonnen, zoals bij [[Lood (element)|lood]], [[Koper (element)|koper]], [[Tin (element)|tin]], [[molybdeen]] en [[wolfraam]].
@@ Regel 24: / Regel 23: @@
 == Bismut in erts of mineraal ==
 <gallery>
-Bestand:Wismut Kristall und 1cm3 Wuerfel.jpg|Bismut kristal in vele kleuren bij 1 cm³ Kubus
+Bestand:Wismut Kristall und 1cm3 Wuerfel.jpg|Bismut kristal in vele kleuren bij 1&nbsp;cm³ Kubus
 Bestand:Bismite.jpg|'''Bismiet''' mineraal
+Bestand:Bismuthinite-437605.jpg|'''Bismuthtiniet'''
 </gallery>
@@ Regel 31: / Regel 31: @@
 Bismutmetaal is al sinds de oudheid bekend, hoewel het vaak werd verward met [[Lood (element)|lood]] en [[Tin (element)|tin]].
-Het woord bismut kan afkomstig zijn van de [[Duits|Duitse]] woorden ''weiße Masse'' of ''Wismuth'' ("witte massa"), vertaald in het midden van de zestiende eeuw naar Nieuw-[[Latijn]] ''bisemutum'' of ''bisemutium''.
+Het woord bismut kan afkomstig zijn van de [[Duits]]e woorden ''weiße Masse'' of ''Wismuth'' ("witte massa"), vertaald in het midden van de zestiende eeuw naar Nieuw-[[Latijn]] ''bisemutum'' of ''bisemutium''.
 Omdat bismut al sinds de oudheid bekend is, wordt aan niemand de ontdekking ervan toegeschreven. De alchemist (vroegere chemicus) [[Agricola]] (1546) stelde dat bismut een apart metaal is, in een familie van metalen, waaronder tin en lood. Dit was gebaseerd op de uiterlijke kenmerken.
@@ Regel 40: / Regel 40: @@
 == Gebruik ==
+Bismut is het meest magnetische metaal dat we kennen en de warmtgeleiding is lager dan die van elk ander metaal, behalve [[kwik]].
+Kleine hoeveelheden bismutmetaal werden verbruikt in smeltbare legeringen voor sprinklersystemen en smeltdraad. Begin jaren 1970 was er een toenemende vraag naar bismut als metaal toevoeging in  aluminium, ijzer en staal. In het begin van de jaren negentig begon onderzoek naar het gebruik van bismut als een niet-giftige vervanging van lood in keramische glazuren, zinkers (gewichten aan netten) voor vissen, voedselverwerkende apparatuur, in messing voor sanitaire toepassingen als kranen en douchekoppen, smeervetten en hagel voor de jacht op watervogels.
+Bismut in toepassingen waar het het meest voor wordt gebruikt, zijn bepaalde maaggeneesmiddelen (bismutsubsalicylaat), verven (bismutvanadaat), parelmoerachtige cosmetica (bismutoxychloride) en bismutbevattende kogels. Het recyclen (terugwinnen) van bismut uit deze toepassingen is onpraktisch.
 === Biologie ===
+Vóór de Tweede Wereldoorlog was de vraag naar bismut klein. Het werd gebruikt als verbinding in ''farmaceutische'' (geneeskundige)  middelen tegen aandoeningen als spijsverteringsstoornissen, seksueel overdraagbare aandoeningen en voor het behandelen van  brandwonden.
+Bismutsubsalicylaat wordt gebruikt als middel tegen diarree.
+De meeste bismutverbindingen zijn minder schadelijk dan die van andere zware metalen als b.v. lood, arseen, antimoon, enz. Toch is het giftig bij inname van een te grote hoeveelheid. Vaak werkt het irriterend op ogen en de huid en kan het de werking van nieren en lever verminderen.
+De milieueffecten van Bismuth zijn niet goed bekend.
 == Veiligheid ==
+<gallery>
+Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Gevaar voor verminderde werking van nieren en lever
+Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Irriterend aan ogen en huid
+Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Bij te grote (en langdurige) inname giftig en uiteindelijk dodelijk
+</gallery>
 == Toepassingen ==
+<gallery>
+Bestand:Angeln zubehoer grundblei 01.jpg|Zinkers voor visnetten en vislijnen
+Bestand:Bismuthvanadat.jpg|Bismutvanadaat als gele [[kleurstof]] voor verf
+</gallery>
 == Plaats in het periodiek systeem ==
 {{Periodiek Systeem}}
+[[Categorie:Chemische elementen]]
+[[Categorie:Scheikunde]]