Natrium: verschil tussen versies

Huidige versie van 10 okt 2021 om 13:27

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Een stukje natrium
Naam	Natrium, komt van het Egyptische natron (netjerj)
Latijn
Symbool	Na
Atoomnummer	11
Soort	Alkalimetaal
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	97,79 ^oC
Kookpunt	882,8 ^oC

Natrium is een chemisch element met als symbool de afkorting Na en heeft als atoomnummer het getal 11. Het is zilverkleurig. In het Engels en in de Romaanse talen heet het element sodium/sodio.

Voorkomen

Het komt in de natuur als vrij metaal niet voor en moet uit verbindingen worden gemaakt. Natrium is het zesde meest voorkomende element dat in de aardkorst voorkomt en komt voor in tal van mineralen zoals veldspaat, sodaliet en steenzout (NaCl). Veel zouten van natrium zijn zeer goed oplosbaar in water: natrium en chloor zijn de meest voorkomende opgeloste elementen in de oceanen.

In een vlam brand natrium met een gele kleur. Natrium moet bewaard worden in een soort olie. Natriummetaal kan gemakkelijk worden gesneden met een mes en is een goede geleider van elektriciteit en warmte. Wanneer natrium in water terecht komt, krijg je een heftige (gevaarlijke) reactie met een vlam, waarbij veel warmte vrij komt (exotherme reactie).

Natrium in mineralen

Natrium wordt gevonden in veel mineralen, waarvan sommige zeer makkelijk oplosbaar zijn, zoals haliet en natron. Andere zijn veel minder oplosbaar, zoals amfibool en zeoliet. Verder heb je natriummineralen zoals kryoliet, sodaliet en veldspaat. Voor meer natrium houdende mineralen zie Wikipedia.

Haliet, ook steenzout of klipzout genoemd
Natron zout in de binnenkrater (caldera) van de berg Emi Koussi (Tibesti, Tsjaad).
Zeoliet
Vrij zeldzame kryoliet van de westkust van Groenland.
sodaliet is een chloor-houdend natrium-aluminium-silicaat
Veldspaat, wat voor 60% deel uitmaakt van de aardkorst
Een groot deel van de (groep) amfibolen bestaat uit natriumverbindingen
Natrium moet bewaard worden in minerale olie

Geschiedenis

Natrium werd voor het eerst geïsoleerd (apart gemaakt) door Humphry Davy in 1807 door de elektrolyse (scheidingsmethode met elektriciteit) van natriumhydroxide. Natrium is al heel lang bekend in allerlei chemische verbindingen. Het werd in de vorm van natron (zie hieronder) door de oude Egyptenaren gebruikt om hun doden te mummificeren. Het is een licht ontsmettend middel. In bijvoorbeeld de Middeleeuwen werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als pijnstiller, een soort paracetamol, dus.

Gebruik

Naast vele andere bruikbare natriumverbindingen, wordt natriumhydroxide (loog) gebruikt bij de productie van zeep en shampoo. In de keuken vind je het als een natriumchloride (eetbaar zout, keukenzout) en is dus een belangrijke voedingsstof voor dieren en mensen en wordt gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel. Het is ook een ontdooimiddel (strooizout).

Biologie

Natrium is een belangrijk element voor alle dieren en sommige planten. Natriumionen zijn belangrijk in de extracellulaire vloeistof (ECF), dit is de lichaamsvloeistof of het lichaamswater buiten de lichaamscellen. Natriumionen leveren de belangrijkste bijdrage aan het evenwicht van de zogeheten osmotische druk en het volume van de cel. Verlies van water uit het lichaamsvocht verhoogt de natriumconcentratie, een aandoening die hypernatriëmie wordt genoemd. Je krijgt dan dus een te hoge concentratie natrium in het bloed. Dit kan verschillende symptomen geven, zoals sufheid en spierzwakte en in ernstige gevallen zelfs insulten (epileptische aanvallen) of zelfs coma (ernstige bewusteloosheid). Bij ernstig bloedverlies (door bijvoorbeeld een ongeluk) kan een laag circulerend (rond gaand) bloedvolume ontstaan, dat wil zeggen vermindering van het vocht dat zich in de bloedvaten bevindt (intravasculair vocht). Dit heeft als gevolg dat de balans van natrumionen verstoord is. Hierdoor kan orgaanfalen ontstaan. Het is een ernsitge vorm van uitdroging wat ook misselijkheid en duizeligheid (flauwte) veroorzaakt. Dit moet (indien mogelijk) met een infuus hersteld worden. Bij te weinig drinken en veel transpireren kan ook uitdroging ontstaan. Dan is iets zouts eten en extra water drinken vaak al voldoende. De soort behandeling hangt sterk af van de situatie. Daarom zit er in bepaalde sportdranken (niet te verwarren met een energiedrank) naast water en suiker ook wat zout.

Zouttekort bij schapen kan leiden tot minder wolproductie, vruchtbaarheidsproblemen en verlies aan eetlust.

Natrium is ook belangrijk voor de elektrische overdracht van zenuwimpulsen in ons zenuwstelsel.

Veiligheid

Natrium kan makkelijk in water ontbranden
Bepaalde natriumverbindingen zijn bijtend

Toepassingen

In legeringen wordt het gebruikt als versteviging, als je het mixt met bijvoorbeeld vet of olie krijg je zeep. Je kunt er ook gesmolten metalen mee schoon maken.

Natriumhydroxide of natriumcarbonaat in zeep
natriumhypochloriet in bleekmiddel en schuurmiddel
natriumchloride in keuken- of tafelzout
natriumchloride in strooizout
Natriumchloride in liksteen voor vee
Bepaalde sportdranken bevatten ook zout

Plaats in periodiek systeem

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Werk}}{{Info Chemisch element
+{{Info Chemisch element
 | afbeelding = Na (Sodium).jpg
 | ander formaat =
@@ Regel 13: / Regel 13: @@
 }}
-'''Natrium''' is een [[chemisch element]] met als symbool de letter '''Na''' en heeft als [[atoomnummer]] het getal 11. Het is zilverkleurig. Het komt in de natuur als vrij metaal niet voor en moet uit verbindingen worden gemaakt. Natrium is het zesde meest voorkomende element dat in de aardkorst voorkomt en komt voor in tal van mineralen zoals veldspaat, sodaliet en steenzout (NaCl). Veel zouten van natrium zijn zeer goed oplosbaar in water: natrium en [[Chloor (element)|chloor]] zijn de meest voorkomende opgeloste elementen in de oceanen.
+'''Natrium''' is een [[chemisch element]] met als symbool de afkorting '''Na''' en heeft als [[atoomnummer]] het getal 11. Het is zilverkleurig. In het Engels en in de Romaanse talen heet het element ''sodium/sodio.''
+== Voorkomen ==
-In een vlam brand natrium met een gele kleur. Natrium moet bewaard worden in een soort olie. Natriummetaal kan gemakkelijk worden gesneden met een mes en is een goede geleider van elektriciteit en warmte. Wanneer natrium in water terecht komt, krijg je een heftige (gevaarlijke) reactie met een vlam, waarbij veel warmte vrij komt (''exotherme reactie'').
+Het komt in de natuur als vrij metaal niet voor en moet uit verbindingen worden gemaakt. Natrium is het zesde meest voorkomende element dat in de [[aardkorst]] voorkomt en komt voor in tal van mineralen zoals veldspaat, sodaliet en steenzout (NaCl). Veel zouten van natrium zijn zeer goed oplosbaar in water: natrium en [[chloor]] zijn de meest voorkomende opgeloste elementen in de oceanen.
+In een vlam brand natrium met een gele kleur. Natrium moet bewaard worden in een soort olie. Natriummetaal kan gemakkelijk worden gesneden met een mes en is een goede geleider van elektriciteit en warmte. Wanneer natrium in water terecht komt, krijg je een heftige (gevaarlijke) reactie met een vlam, waarbij veel warmte vrij komt (''exotherme reactie'').
-== Ontdekking ==
-Natrium werd voor het eerst geïsoleerd door Humphry Davy in 1807 door de [[elektrolyse]] (scheidingsmethode met electriciteit) van ''natriumhydroxide''. Natrium is al heel lang bekend in allerlei [[chemische verbindingen]]. Het werd in de vorm van natron (zie hieronder) door de oude Egyptenaren gebruikt om hun doden te [[Mummie|mummificeren]]. Het is een licht ontsmettend middel. In bijvoorbeeld de [[Middeleeuwen]] werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als [[pijnstiller]], een soort [[paracetamol]], dus.
 == Natrium in mineralen ==
@@ Regel 26: / Regel 26: @@
 Bestand:ZeolitesUSGOV.jpg|'''Zeoliet'''
 Bestand:Kryolith.jpg|Vrij zeldzame '''kryoliet''' van de westkust van Groenland.
 Bestand:Sodalith - Rohstein.jpg|'''sodaliet''' is een chloor-houdend natrium-aluminium-silicaat
+Bestand:Feldspar(Microcline)USGOV.jpg|'''Veldspaat''', wat voor 60% deel uitmaakt van de aardkorst
+Bestand:Amphibole.jpg|Een groot deel van de (groep) '''amfibolen''' bestaat uit natriumverbindingen
+Bestand:Sodium.jpg|Natrium moet bewaard worden in minerale olie
 </gallery>
+== Geschiedenis ==
+Natrium werd voor het eerst ''geïsoleerd'' (apart gemaakt) door [[Humphry Davy]] in 1807 door de [[elektrolyse]] (scheidingsmethode met elektriciteit) van ''natriumhydroxide''. Natrium is al heel lang bekend in allerlei [[chemische verbindingen]]. Het werd in de vorm van natron (zie hieronder) door de oude Egyptenaren gebruikt om hun doden te [[Mummie|mummificeren]]. Het is een licht ontsmettend middel. In bijvoorbeeld de [[Middeleeuwen]] werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als [[pijnstiller]], een soort [[paracetamol]], dus.
 == Gebruik ==
-Naast vele andere bruikbare natriumverbindingen, wordt natriumhydroxide (loog) gebruikt bij de productie van zeep, en natriumchloride (eetbaar zout, keukenzout) is een ontdooimiddel (strooizout) en een voedingsstof voor dieren en mensen.
+Naast vele andere bruikbare natriumverbindingen, wordt ''natriumhydroxide'' (loog) gebruikt bij de productie van zeep en shampoo. In de keuken vind je het als een ''natriumchloride'' (eetbaar zout, keukenzout) en is dus een belangrijke voedingsstof voor dieren en mensen  en wordt gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel. Het is ook een ontdooimiddel (strooizout).
 === Biologie ===
-Natrium is een belangrijk element voor alle dieren en sommige planten. Natriumionen zijn belangrijk in de ''extracellulaire vloeistof'' (ECF), dit is de lichaamsvloeistof of het lichaamswater buiten de lichaamscellen. Natriumionen leveren de belangrijkste bijdrage aan het evenwicht van de ''osmotische'' druk en het volume van de cel. Verlies van water uit het lichaamsvocht verhoogt de natriumconcentratie, een aandoening die ''hypernatriëmie'' wordt genoemd. Je krijgt dan dus een te hoge concentratie natrium in het bloed. Dit kan verschillende symptomen geven, zoals sufheid en spierzwakte en in ernstige gevallen zelfs ''insulten'' (epileptische aanvallen) of zelfs coma (ernstige bewusteloosheid). Bij ernstig bloedverlies (door bijvoorbeeld een ongeluk) kan een laag ''circulerend'' (rond gaand) bloedvolume ontstaan, dat wil zeggen vermindering van het vocht dat zich in de bloedvaten bevindt (intravasculair vocht). Dit heeft als gevolg dat de balans van natrumionen verstoord is. Hierdoor kan orgaanfalen ontstaan. Het is een ernsitge vorm van uitdroging wat ook misselijkheid en duizeligheid (flauwte) veroorzaakt. Dit moet (indien mogelijk) met een infuus hersteld worden. Bij te weinig drinken en veel transpireren kan ook uitdroging ontstaan. Dan is iets zouts eten en extra water drinken vaak al voldoende. De soort behandeling hangt sterk af van de situatie.
+Natrium is een belangrijk element voor alle dieren en sommige planten. Natriumionen zijn belangrijk in de ''extracellulaire vloeistof'' (ECF), dit is de lichaamsvloeistof of het lichaamswater buiten de lichaamscellen. Natriumionen leveren de belangrijkste bijdrage aan het evenwicht van de zogeheten  ''osmotische'' druk en het volume van de cel. Verlies van water uit het lichaamsvocht verhoogt de natriumconcentratie, een aandoening die ''hypernatriëmie'' wordt genoemd. Je krijgt dan dus een te hoge concentratie natrium in het bloed. Dit kan verschillende symptomen geven, zoals sufheid en spierzwakte en in ernstige gevallen zelfs ''insulten'' (epileptische aanvallen) of zelfs coma (ernstige bewusteloosheid). Bij ernstig bloedverlies (door bijvoorbeeld een ongeluk) kan een laag ''circulerend'' (rond gaand) bloedvolume ontstaan, dat wil zeggen vermindering van het vocht dat zich in de bloedvaten bevindt (intravasculair vocht). Dit heeft als gevolg dat de balans van natrumionen verstoord is. Hierdoor kan orgaanfalen ontstaan. Het is een ernsitge vorm van uitdroging wat ook misselijkheid en duizeligheid (flauwte) veroorzaakt. Dit moet (indien mogelijk) met een [[infuus]] hersteld worden. Bij te weinig drinken en veel [[transpireren]] kan ook uitdroging ontstaan. Dan is iets zouts eten en extra water drinken vaak al voldoende. De soort behandeling hangt sterk af van de situatie. Daarom zit er in bepaalde sportdranken (niet te verwarren met een [[energiedrank]]) naast water en suiker ook wat zout.
+Zouttekort bij schapen kan leiden tot minder wolproductie, vruchtbaarheidsproblemen en verlies aan eetlust.
-Natrium is ook belangrijk voor de elektrische overdracht van zenuwimpulsen van zenuwcel naar zenuwcel. Natriumchloride (keukenzout) is de belangrijkste bron van natrium in de voeding en wordt gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel.
+Natrium is ook belangrijk voor de elektrische overdracht van zenuwimpulsen in ons [[zenuwstelsel]].
+== Veiligheid ==
+<gallery>
+Bestand:GHS-pictogram-flamme.svg|Natrium kan makkelijk in water ontbranden
+Bestand:GHS-pictogram-acid.svg|Bepaalde natriumverbindingen zijn bijtend
+</gallery>
 == Toepassingen ==
-In [[legeringen]] wordt het gebruikt als versteviging, als je het mixt met bijvoorbeeld [[vet]] of [[olie]] krijg je [[zeep]]. Je kunt er ook gesmolten metalen mee schoon maken.
+In [[legeringen]] wordt het gebruikt als versteviging, als je het mixt met bijvoorbeeld [[vet]] of [[olie]] krijg je [[zeep]]. Je kunt er ook gesmolten metalen mee schoon maken. <gallery>
+Bestand:Savon de Marseille.jpg|Natriumhydroxide of natriumcarbonaat in zeep
+Bestand:HK STT Shek Tong Tsui Hill Road shop 日本城 Japan Home Centre goods 花王 Kao 漂白劑 Bleach CIF cream cleaner n shower hose August 2021 SS2 01.jpg|natriumhypochloriet in bleekmiddel en schuurmiddel
+Bestand:Table salt with salt shaker V1.jpg|natriumchloride in keuken- of tafelzout
+Bestand:Schneepflug Strasse hinten.jpg|natriumchloride in strooizout
+Bestand:SaltBlock.jpg|Natriumchloride in liksteen voor vee
+Bestand:HK Soft drink pre-packed plastic bottles Watsons Water Gatorade July 2017 IX1.jpg|Bepaalde sportdranken bevatten ook zout
+</gallery>
+== Plaats in periodiek systeem ==
 {{periodiek systeem}}
 [[Categorie:Scheikunde]]
+[[Categorie:Chemische elementen]]