Yttrium: verschil tussen versies
(Aanzet Yttrium) |
k (→Biologie) |
||
| (10 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{ | + | {{Info Chemisch element |
| + | | afbeelding = Yttrium_sublimed_dendritic_and_1cm3_cube.jpg | ||
| + | | ander formaat = | ||
| + | | bijschrift = Yttrium vlok met 1 cm³ blokje | ||
| + | | naam = Yttrium | ||
| + | | latijn = | ||
| + | | symbool = Y | ||
| + | | atoomnummer = 39 | ||
| + | | soort = Overgamgsmetaal | ||
| + | | kleur = Zilverwit, metaalachtig | ||
| + | | smeltpunt = 1526 <!-- Smeltpunt in celsius --> | ||
| + | | kookpunt = 2930 <!-- Kookpunt in celsius --> | ||
| + | }} | ||
| + | '''Yttrium''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Y''' en [[atoomnummer]] 39 van het [[Periodiek Systeem]] in de [[scheikunde]]. Het is een zilverachtig-metaalachtig overgangsmetaal dat chemisch lijkt op de zogeheten lanthaniden (zie [https://wikikids.nl/Yttrium#Plaats_in_het_periodiek_systeem plaats in periodiek systeem] de rij met één sterretje *) en vaak is aangeduid als een "zeldzaam aardelement". | ||
== Voorkomen == | == Voorkomen == | ||
| + | Yttrium wordt bijna altijd gevonden in combinatie met lanthanide-elementen in zeldzame aardmetalen en wordt in de natuur nooit als vrij element aangetroffen. Het wordt gevonden in sommige [[uranium]]-[[Erts|ertsen]], maar wordt nooit als een vrij element in de [[aardkorst]] aangetroffen. Ze zijn de gevonden samen met de zeldzame aardelementen [[europium]] (Eu), [[terbium]] (Tb) en [[dysprosium]] (Dy). Het is het 28e meest voorkomende element in de aardkorst, 400 keer vaker voor dan [[zilver]]. | ||
| + | |||
| + | De leidende landen voor yttrium bronnen zijn [[Australië (continent)|Australië]], [[Brazilië]], [[Volksrepubliek China|China]], [[India]] en de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]]. | ||
== Yttrium in erts of mineraal == | == Yttrium in erts of mineraal == | ||
| + | <gallery> | ||
| + | Bestand:Gadolinitas.jpg|'''Gadoliniet''' , ook wel bekend als '''ytterbite''' , is een silicaatmineraal dat voornamelijk bestaat uit de silicaten van [[cerium]], [[lanthaan]], [[neodymium]], yttrium, [[beryllium]] en [[IJzer (element)|ijzer]] | ||
| + | Bestand:Xenotímio1.jpeg|Xenotime-kristallen bevatten yttrium | ||
| + | Bestand:Bastnaesit Burundi.jpg|Bastnäsite uit Burundi bevat een heel klein beetje Yttrium | ||
| + | Bestand:Monazite-(Ce)-164025.jpg|'''Monaziet''' is een voornamelijk roodbruin fosfaatmineraal dat zeldzame aardelementen bevat, waarvan 2 à 3% yttrium | ||
| + | Bestand:Xenotime with Rutile-08-2-78ab.jpg|'''Xenotime''' is een zeldzaam aardmetaal en het fosfaatrijke hoofd deel is orthofosfaat yttrium | ||
| + | Bestand:Samarskite-(Y)-351417.jpg|'''Samarskiet''' is een serie radioactieve zeldzame '''aardmineralen''' die yttrium bevat | ||
| + | Bestand:Fergusonit.jpg|Fergusonite kristallen ingebed in veldspaat en biotiet, type plaats: Ytterby/Zweden | ||
| + | </gallery> | ||
== Geschiedenis == | == Geschiedenis == | ||
| + | Het element is vernoemd naar Ytterby (Zweden) en zijn mineraal ytterbiet (gadoliniet). In 1787 vond parttime chemicus [[Carl Axel Arrhenius]] een zware zwarte steen in een oude steengroeve in de buurt van het Zweedse dorp Ytterby (nu onderdeel van [[Stockholm]]).'' Omdat'' hij dacht dat het een onbekend mineraal was dat het nieuw ontdekte element [[wolfraam]] bevat, noemde hij het ''ytterbite'' en stuurde hij monsters naar verschillende chemici voor onderzoek. [[Johan Gadolin]] van de Universiteit van Åbo identificeerde in 1789 een nieuw oxide (of 'aarde') in het monster van Arrhenius en bracht zijn voltooide onderzoek in 1794 uit. [[Anders Gustaf Ekeberg]] bevestigde het onderzoek in 1797 en noemde de nieuwe oxide ''yttrium''. [[Friedrich Wöhler]] wordt aangewezen als de eerste chemicus die het metaal in 1828 apart heeft gemaakt door een vluchtig [[Chloor|chloride]] waarvan hij dacht dat het yttriumchloride was, te laten reageren met [[kalium]]. | ||
== Gebruik == | == Gebruik == | ||
| + | De belangrijkste toepassingen van yttrium zijn LED's en fosforen (oplichtende deeltjes), met name de rode fosforen in kathodestraalbuisbeeldschermen van (kleuren)televisietoestellen. Yttrium wordt ook gebruikt bij de productie van elektroden, elektrolyten, elektronische filters, lasers, supergeleiders, verschillende medische toepassingen en het opsporen van verschillende materialen om hun eigenschappen te verbeteren. Yttrium wordt gebruikt in producten zoals cameralenzen en schermen van mobiele telefoons. Yttrium wordt ook gebruikt voor gasgloeikousjes voor propaan lantaarns. | ||
=== Biologie === | === Biologie === | ||
| + | Yttrium heeft geen bekende biologische rol, hoewel het in de meeste, zo niet alle, organismen wordt aangetroffen en de neiging heeft zich te concentreren in de lever, nier, milt, longen en botten van mensen. Het is vooral gevaarlijk in de werkomgeving, omdat de dampen en gassen met de lucht ingeademd kunnen worden. Dit kan longembolie of andere longaandoeningen als gevolg hebben. | ||
== Veiligheid == | == Veiligheid == | ||
| + | <gallery> | ||
| + | Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Yttrium kan een longaandoening veroorzaken | ||
| + | Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Yttrium wat door de mens in het milieu terecht komt kan zich opstapelen in organismen, bijvoorbeeld in de lever. | ||
| + | </gallery> | ||
== Toepassingen == | == Toepassingen == | ||
| + | <gallery> | ||
| + | Bestand:CRT Phosphors.jpg|Groen, rood en blauw oplichtende fosforen in (wat oudere) kleurentelevisie | ||
| + | Bestand:Bujía Bosch Yttrium Super Plus.JPG|Speciale bougie | ||
| + | Bestand:Gas Lamp (24823772472).jpg|Gaslantaarn met yttrium gaskousjes | ||
| + | Bestand:Yttrium-aluminum garnet (synthetic gemstone) 1.jpg|kunstmatig gemaakte edelsteen (yttrium-[[aluminium]]-granaat) | ||
| + | </gallery> | ||
== Plaats in het periodiek systeem == | == Plaats in het periodiek systeem == | ||
{{Periodiek Systeem}} | {{Periodiek Systeem}} | ||
| + | [[Categorie:Chemische elementen]] | ||
| + | [[Categorie:Scheikunde]] | ||
Huidige versie van 9 okt 2021 om 14:34
| Chemisch element | |
| |
| Yttrium vlok met 1 cm³ blokje | |
| Naam | Yttrium |
| Symbool | Y |
| Atoomnummer | 39 |
| Soort | Overgamgsmetaal |
| Kleur | Zilverwit, metaalachtig |
| Smeltpunt | 1526 oC |
| Kookpunt | 2930 oC |
Portaal  Scheikunde
| |
|---|---|
Yttrium is een chemisch element met het symbool Y en atoomnummer 39 van het Periodiek Systeem in de scheikunde. Het is een zilverachtig-metaalachtig overgangsmetaal dat chemisch lijkt op de zogeheten lanthaniden (zie plaats in periodiek systeem de rij met één sterretje *) en vaak is aangeduid als een "zeldzaam aardelement".
Voorkomen
Yttrium wordt bijna altijd gevonden in combinatie met lanthanide-elementen in zeldzame aardmetalen en wordt in de natuur nooit als vrij element aangetroffen. Het wordt gevonden in sommige uranium-ertsen, maar wordt nooit als een vrij element in de aardkorst aangetroffen. Ze zijn de gevonden samen met de zeldzame aardelementen europium (Eu), terbium (Tb) en dysprosium (Dy). Het is het 28e meest voorkomende element in de aardkorst, 400 keer vaker voor dan zilver.
De leidende landen voor yttrium bronnen zijn Australië, Brazilië, China, India en de Verenigde Staten.
Yttrium in erts of mineraal
Xenotime-kristallen bevatten yttrium
Bastnäsite uit Burundi bevat een heel klein beetje Yttrium
Monaziet is een voornamelijk roodbruin fosfaatmineraal dat zeldzame aardelementen bevat, waarvan 2 à 3% yttrium
Xenotime is een zeldzaam aardmetaal en het fosfaatrijke hoofd deel is orthofosfaat yttrium
Samarskiet is een serie radioactieve zeldzame aardmineralen die yttrium bevat
Fergusonite kristallen ingebed in veldspaat en biotiet, type plaats: Ytterby/Zweden
-164025.jpg)
-351417.jpg)
Geschiedenis
Het element is vernoemd naar Ytterby (Zweden) en zijn mineraal ytterbiet (gadoliniet). In 1787 vond parttime chemicus Carl Axel Arrhenius een zware zwarte steen in een oude steengroeve in de buurt van het Zweedse dorp Ytterby (nu onderdeel van Stockholm). Omdat hij dacht dat het een onbekend mineraal was dat het nieuw ontdekte element wolfraam bevat, noemde hij het ytterbite en stuurde hij monsters naar verschillende chemici voor onderzoek. Johan Gadolin van de Universiteit van Åbo identificeerde in 1789 een nieuw oxide (of 'aarde') in het monster van Arrhenius en bracht zijn voltooide onderzoek in 1794 uit. Anders Gustaf Ekeberg bevestigde het onderzoek in 1797 en noemde de nieuwe oxide yttrium. Friedrich Wöhler wordt aangewezen als de eerste chemicus die het metaal in 1828 apart heeft gemaakt door een vluchtig chloride waarvan hij dacht dat het yttriumchloride was, te laten reageren met kalium.
Gebruik
De belangrijkste toepassingen van yttrium zijn LED's en fosforen (oplichtende deeltjes), met name de rode fosforen in kathodestraalbuisbeeldschermen van (kleuren)televisietoestellen. Yttrium wordt ook gebruikt bij de productie van elektroden, elektrolyten, elektronische filters, lasers, supergeleiders, verschillende medische toepassingen en het opsporen van verschillende materialen om hun eigenschappen te verbeteren. Yttrium wordt gebruikt in producten zoals cameralenzen en schermen van mobiele telefoons. Yttrium wordt ook gebruikt voor gasgloeikousjes voor propaan lantaarns.
Biologie
Yttrium heeft geen bekende biologische rol, hoewel het in de meeste, zo niet alle, organismen wordt aangetroffen en de neiging heeft zich te concentreren in de lever, nier, milt, longen en botten van mensen. Het is vooral gevaarlijk in de werkomgeving, omdat de dampen en gassen met de lucht ingeademd kunnen worden. Dit kan longembolie of andere longaandoeningen als gevolg hebben.
Veiligheid
Yttrium kan een longaandoening veroorzaken
Yttrium wat door de mens in het milieu terecht komt kan zich opstapelen in organismen, bijvoorbeeld in de lever.
Toepassingen
Groen, rood en blauw oplichtende fosforen in (wat oudere) kleurentelevisie
Speciale bougie
Gaslantaarn met yttrium gaskousjes
kunstmatig gemaakte edelsteen (yttrium-aluminium-granaat)
.jpg)
_1.jpg)
Plaats in het periodiek systeem
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||