Natrium: verschil tussen versies

Versie van 30 aug 2021 11:40

Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Portaal Scheikunde
Chemisch element

Een stukje natrium
Naam	Natrium, komt van het Egyptische natron (netjerj)
Latijn
Symbool	Na
Atoomnummer	11
Soort	Alkalimetaal
Kleur	Zilverwit
Smeltpunt	97,79 ^oC
Kookpunt	882,8 ^oC

Natrium is een chemisch element met als symbool de letter Na en heeft als atoomnummer het getal 11. Het is zilverkleurig. Het komt in de natuur als vrij metaal niet voor en moet uit verbindingen worden gemaakt. Natrium is het zesde meest voorkomende element dat in de aardkorst voorkomt en komt voor in tal van mineralen zoals veldspaat, sodaliet en steenzout (NaCl). Veel zouten van natrium zijn zeer goed oplosbaar in water: natrium en chloor zijn de meest voorkomende opgeloste elementen in de oceanen.

In een vlam brand natrium met een gele kleur. Natrium moet bewaard worden in een soort olie. Natriummetaal kan gemakkelijk worden gesneden met een mes en is een goede geleider van elektriciteit en warmte. Wanneer natrium in water terecht komt, krijg je een heftige (gevaarlijke) reactie met een vlam, waarbij veel warmte vrij komt (exotherme reactie).

Ontdekking

Natrium werd voor het eerst geïsoleerd door Humphry Davy in 1807 door de elektrolyse (scheidingsmethode met electriciteit) van natriumhydroxide. Natrium is al heel lang bekend in allerlei chemische verbindingen. Het werd in de vorm van natron (zie hieronder) door de oude Egyptenaren gebruikt om hun doden te mummificeren. Het is een licht ontsmettend middel. In bijvoorbeeld de Middeleeuwen werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als pijnstiller, een soort paracetamol, dus.

Natrium in mineralen

Natrium wordt gevonden in veel mineralen, waarvan sommige zeer makkelijk oplosbaar zijn, zoals haliet en natron. Andere zijn veel minder oplosbaar, zoals amfibool en zeoliet. Verder heb je natriummineralen zoals kryoliet, sodaliet en veldspaat. Voor meer natrium houdende mineralen zie Wikipedia.

Haliet, ook steenzout of klipzout genoemd
Natron zout in de binnenkrater (caldera) van de berg Emi Koussi (Tibesti, Tsjaad).
Zeoliet
Vrij zeldzame kryoliet van de westkust van Groenland.
sodaliet is een chloor-houdend natrium-aluminium-silicaat

Gebruik

Naast vele andere bruikbare natriumverbindingen, wordt natriumhydroxide (loog) gebruikt bij de productie van zeep, en natriumchloride (eetbaar zout, keukenzout) is een ontdooimiddel (strooizout) en een voedingsstof voor dieren en mensen.

Biologie

Natrium is een belangrijk element voor alle dieren en sommige planten. Natriumionen zijn belangrijk in de extracellulaire vloeistof (ECF), dit is de lichaamsvloeistof of het lichaamswater buiten de lichaamscellen. Natriumionen leveren de belangrijkste bijdrage aan het evenwicht van de osmotische druk en het volume van de cel. Verlies van water uit het lichaamsvocht verhoogt de natriumconcentratie, een aandoening die hypernatriëmie wordt genoemd. Je krijgt dan dus een te hoge concentratie natrium in het bloed. Dit kan verschillende symptomen geven, zoals sufheid en spierzwakte en in ernstige gevallen zelfs insulten (epileptische aanvallen) of zelfs coma (ernstige bewusteloosheid). Bij ernstig bloedverlies (door bijvoorbeeld een ongeluk) kan een laag circulerend (rond gaand) bloedvolume ontstaan, dat wil zeggen vermindering van het vocht dat zich in de bloedvaten bevindt (intravasculair vocht). Dit heeft als gevolg dat de balans van natrumionen verstoord is. Hierdoor kan orgaanfalen ontstaan. Het is een ernsitge vorm van uitdroging wat ook misselijkheid en duizeligheid (flauwte) veroorzaakt. Dit moet (indien mogelijk) met een infuus hersteld worden. Bij te weinig drinken en veel transpireren kan ook uitdroging ontstaan. Dan is iets zouts eten en extra water drinken vaak al voldoende. De soort behandeling hangt sterk af van de situatie.

Natrium is ook belangrijk voor de elektrische overdracht van zenuwimpulsen van zenuwcel naar zenuwcel. Natriumchloride (keukenzout) is de belangrijkste bron van natrium in de voeding en wordt gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel.

Toepassingen

In legeringen wordt het gebruikt als versteviging, als je het mixt met bijvoorbeeld vet of olie krijg je zeep. Je kunt er ook gesmolten metalen mee schoon maken.

Periodiek systeem

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

S

e

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Info Chemisch element
+{{Werk}}{{Info Chemisch element
 | afbeelding = Na (Sodium).jpg
 | ander formaat =
@@ Regel 13: / Regel 13: @@
 }}
-'''Natrium''' is een [[chemisch element]] met als symbool de letter '''Na''' en heeft als [[atoomnummer]] het getal 11. Het is zilverkleurig.
+'''Natrium''' is een [[chemisch element]] met als symbool de letter '''Na''' en heeft als [[atoomnummer]] het getal 11. Het is zilverkleurig. Het komt in de natuur als vrij metaal niet voor en moet uit verbindingen worden gemaakt. Natrium is het zesde meest voorkomende element dat in de aardkorst voorkomt en komt voor in tal van mineralen zoals veldspaat, sodaliet en steenzout (NaCl). Veel zouten van natrium zijn zeer goed oplosbaar in water: natrium en [[Chloor (element)|chloor]] zijn de meest voorkomende opgeloste elementen in de oceanen.
+In een vlam brand natrium met een gele kleur. Natrium moet bewaard worden in een soort olie. Natriummetaal kan gemakkelijk worden gesneden met een mes en is een goede geleider van elektriciteit en warmte. Wanneer natrium in water terecht komt, krijg je een heftige (gevaarlijke) reactie met een vlam, waarbij veel warmte vrij komt (''exotherme reactie'').
 == Ontdekking ==
-Natrium is al heel lang bekend in allerlei [[chemische verbindingen]]. In bijvoorbeeld de [[Middeleeuwen]] werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als [[pijnstiller]], een soort [[paracetamol]], dus.
+Natrium werd voor het eerst geïsoleerd door Humphry Davy in 1807 door de [[elektrolyse]] (scheidingsmethode met electriciteit) van ''natriumhydroxide''. Natrium is al heel lang bekend in allerlei [[chemische verbindingen]]. Het werd in de vorm van natron (zie hieronder) door de oude Egyptenaren gebruikt om hun doden te [[Mummie|mummificeren]]. Het is een licht ontsmettend middel. In bijvoorbeeld de [[Middeleeuwen]] werden natriumverbindingen gebruikt tegen bijvoorbeeld hoofdpijn of als [[pijnstiller]], een soort [[paracetamol]], dus.
+== Natrium in mineralen ==
+Natrium wordt gevonden in veel [[Mineraal|mineralen]], waarvan sommige zeer makkelijk oplosbaar zijn, zoals ''haliet'' en ''natron.'' Andere zijn veel minder oplosbaar, zoals ''amfibool'' en ''zeoliet''. Verder heb je natriummineralen zoals ''kryoliet, sodaliet'' en ''veldspaat.'' Voor meer natrium houdende mineralen zie [https://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Natriumhoudend_mineraal Wikipedia].<gallery>
+Bestand:Selpologne.jpg|'''Haliet''', ook '''steenzout of klipzout''' genoemd
+Bestand:Emi Koussi crater natron.jpg|'''Natron zout''' in de binnenkrater (caldera) van de berg Emi Koussi (Tibesti, Tsjaad).
+Bestand:ZeolitesUSGOV.jpg|'''Zeoliet'''
+Bestand:Kryolith.jpg|Vrij zeldzame '''kryoliet''' van de westkust van Groenland.
+Bestand:Sodalith - Rohstein.jpg|'''sodaliet''' is een chloor-houdend natrium-aluminium-silicaat
+</gallery>
+== Gebruik ==
+Naast vele andere bruikbare natriumverbindingen, wordt natriumhydroxide (loog) gebruikt bij de productie van zeep, en natriumchloride (eetbaar zout, keukenzout) is een ontdooimiddel (strooizout) en een voedingsstof voor dieren en mensen.
+=== Biologie ===
+Natrium is een belangrijk element voor alle dieren en sommige planten. Natriumionen zijn belangrijk in de ''extracellulaire vloeistof'' (ECF), dit is de lichaamsvloeistof of het lichaamswater buiten de lichaamscellen. Natriumionen leveren de belangrijkste bijdrage aan het evenwicht van de ''osmotische'' druk en het volume van de cel. Verlies van water uit het lichaamsvocht verhoogt de natriumconcentratie, een aandoening die ''hypernatriëmie'' wordt genoemd. Je krijgt dan dus een te hoge concentratie natrium in het bloed. Dit kan verschillende symptomen geven, zoals sufheid en spierzwakte en in ernstige gevallen zelfs ''insulten'' (epileptische aanvallen) of zelfs coma (ernstige bewusteloosheid). Bij ernstig bloedverlies (door bijvoorbeeld een ongeluk) kan een laag ''circulerend'' (rond gaand) bloedvolume ontstaan, dat wil zeggen vermindering van het vocht dat zich in de bloedvaten bevindt (intravasculair vocht). Dit heeft als gevolg dat de balans van natrumionen verstoord is. Hierdoor kan orgaanfalen ontstaan. Het is een ernsitge vorm van uitdroging wat ook misselijkheid en duizeligheid (flauwte) veroorzaakt. Dit moet (indien mogelijk) met een infuus hersteld worden. Bij te weinig drinken en veel transpireren kan ook uitdroging ontstaan. Dan is iets zouts eten en extra water drinken vaak al voldoende. De soort behandeling hangt sterk af van de situatie.
+Natrium is ook belangrijk voor de elektrische overdracht van zenuwimpulsen van zenuwcel naar zenuwcel. Natriumchloride (keukenzout) is de belangrijkste bron van natrium in de voeding en wordt gebruikt als smaakmaker en conserveermiddel.
 == Toepassingen ==
 In [[legeringen]] wordt het gebruikt als versteviging, als je het mixt met bijvoorbeeld [[vet]] of [[olie]] krijg je [[zeep]]. Je kunt er ook gesmolten metalen mee schoon maken.
 {{periodiek systeem}}
-{{beginnetje}}
 [[Categorie:Scheikunde]]