Xenon: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
{{Werk}}
  
 
{{Info Chemisch element
 
{{Info Chemisch element
 
| afbeelding = Xenon_discharge_tube.jpg
  
| afbeelding = Xenon_discharge_tube.jpg
Regel 12: Regel 11:
 
| kookpunt = −108,099 <!-- Kookpunt in celsius -->
  
| kookpunt = −108,099 <!-- Kookpunt in celsius -->
 
}}
  
}}
−
'''Xenon''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool  '''Xe''' en [[atoomnummer]] 54 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een kleurloos, dicht, geurloos edelgas dat in kleine hoeveelheden in de [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] van de [[Aarde (planeet)|aarde]] wordt aangetroffen.
 +
'''Xenon''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Xe''' en [[atoomnummer]] 54 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een kleurloos, dicht, geurloos edelgas.
   
 
== Voorkomen ==
  
== Voorkomen ==
  +
Xenon is relatief zeldzaam in de atmosfeer van de [[zon]], op [[Aarde (planeet)|aarde]] en in [[Asteroïdengordel|asteroïden]] en [[kometen]]. De hoeveelheid xenon in de atmosfeer van planeet [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] is ongewoon hoog, ongeveer 2,6 keer die van de zon.
   
  +
Xenon wordt in kleine hoeveelheden in de [[Atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] van de [[Aarde (planeet)|aarde]] aangetroffen. Het wordt ook gevonden als een onderdeel van gassen die worden uitgestoten door sommige minerale warm waterbronnen.
⚫
== Xenon in ==
  
  +
  +
Xenon wordt voor de handel verkregen als bijproduct van de scheiding van lucht in [[Zuurstof (element)|zuurstof]] en [[Stikstof (element)|stikstof]]. De lucht bevat ook kleine hoeveelheden [[Krypton (element)|krypton]] en xenon.
  +
  +
Omdat er maar weinig xenon gemaakt wordt, is het een duur gas.
  +
  ⚫
== Xenon in model ==
  +
Er zijn (maar) zo'n 80 verbindingen van xenon bekend. Één daarvan is ''Xenon-tetrafluoride'' (XeF<sub>4</sub>). Het was de eerste ontdekte dubbele verbinding van een edelgas. Het wordt gemaakt door de chemische reactie van xenon met [[Fluor (element)|fluor]], een wit kristalachtig poeder.<gallery>
  +
Bestand:Xenon-tetrafluoride-3D-vdW.png|Xenon-tetrafluoride
  +
</gallery>
   
 
== Geschiedenis ==
  
== Geschiedenis ==
  +
Xenon werd in september 1898  in Engeland ontdekt door de Schotse chemicus [[William Ramsay]] en de Engelse chemicus [[Morris Travers]] kort na hun ontdekking van de elementen [[Krypton (element)|krypton]] en [[neon]]. Ze vonden xenon in de restanten van verdampende onderdelen van vloeibare [[Lucht (zuurstof)|lucht]]. Ramsay stelde de naam ''xenon'' voor dit gas voor, naar het Griekse woord ξένον ''xénon'', de enkelvoudsvorm van ξένος ''xénos'', wat 'vreemd(er)', 'vreemd (r)' of 'gast' betekent. In 1902 schatte Ramsay dat het aandeel xenon in de atmosfeer van de aarde één op de 20 miljoen deeltjes was.
  +
  +
In de jaren dertig begon de Amerikaanse ingenieur [[Harold Edgerton]] met het onderzoeken van stroboscoop technologie voor fotografie op hoge snelheid. Dit zijn snel knipperende lampen. Het leidde hem tot de uitvinding van de xenon flitslamp waarin licht wordt gemaakt door het geven van korte elektrische stroomstootjes door een buis gevuld met xenongas. In 1934 was Edgerton in staat om met deze methode flitsen van slechts één microseconde (één miljoenste van en seconde) te maken.
  +
  +
In 1939 begon de Amerikaanse arts [[Albert R. Behnke Jr.]] de oorzaken van "dronkenschap" bij diepzeeduikers te onderzoeken. Hij testte de effecten van het variëren van de ademhalingsmengsels op zijn proefpersonen en ontdekte dat de duikers hierdoor een verandering in diepte waarnamen. Uit zijn resultaten leidde hij af dat xenongas als verdovingsmiddel zou kunnen dienen. Hoewel de Russische ''toxicoloog'' (gifdeskundige) [[Nikolay V. Lazarev]] blijkbaar in 1941 xenon-''anesthesie'' (verdoving) bestudeerde, was het eerste uitgebrachte rapport dat xenon-anesthesie bevestigde in 1946 door de Amerikaanse medische onderzoeker [[John H. Lawrence]], die op muizen experimenteerde. Xenon werd voor het eerst gebruikt als chirurgisch anestheticum in 1951 door de Amerikaanse anesthesist [[Stuart C. Cullen]], die het met succes bij twee patiënten gebruikte.
   
 
== Gebruik ==
  
== Gebruik ==
  +
Xenon wordt gebruikt in flitslampen en booglampen. Het wordt ook gebruikt als drijfgas voor zogeheten ''ionenmotoren'' in [[Ruimtevaartuig|ruimtevaartuigen]] (Deep Space 1).
   
 
=== Biologie ===
  
=== Biologie ===
  +
In de geneeskunde wordt xenon gebruikt als ''narcose'' (verdoving).
  +
  +
Xenon is geen broeikasgas en wordt het als milieuvriendelijk gezien.
  +
  +
Radioactieve xenon wordt gebruikt bij het zichtbaar maken van hart, hersenen en longen door middel van de zogeheten ''computertomografie'' en ''[[MRI-scanner|MRI]].''
   
 
== Veiligheid ==
  
== Veiligheid ==
  +
veel [[Zuurstof (element)|zuurstof]]- xenonverbindingen giftig; ze zijn ook explosief. Xenon is zowel een eenvoudig verstikkend middel als een verdovend middel dat krachtiger is dan [[lachgas]]. Omdat het gas kleur- en reukloos is, moeten xenon gastanks in geventileerde ruimtes worden opgeslagen. Inademing van xenon bij te grote hoeveelheden kan dan ook dodelijk zijn. Xenon gaat een verbinding aan met de zuurstof en verdrijft deze.<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-bottle.svg|Xenon gasflessen staan onder druk. In geventileerde ruimtes opslaan
  +
Bestand:GHS-pictogram-explos.svg|Zuurstof Xenon verbindingen zijn explosief
  +
Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Zuurstof xenonverbindingen zijn giftig
  +
Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Inademing van te grote hoeveelheden xenon is dodelijk
  +
</gallery>
   
 
== Toepassingen ==
  
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Xenon-flash.gif|Xenon flitslicht (animatie)
  +
Bestand:Xenon short-arc bulb.jpg|Xenon korte boog lamp
  +
Bestand:Deep Space 1 clean (PIA04242).png|Ruimtesonde Deep Space 1
  +
Bestand:Three xenon flashtubes and a krypton arc lamp.jpg|Drie bovenste zijn xenon flitslampen en daaronder een [[Krypton (element)|Krypton]] lamp
  +
</gallery>
   
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
  
== Plaats in het periodiek systeem ==
  +
{{Periodiek Systeem}}
  +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  +
[[Categorie:Gas]]
  +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 16 okt 2021 om 14:46

Chemisch element
Xenon discharge tube.jpg
Een met xenon gevulde ontladingsbuis die lichtblauw oplicht
Naam
Latijn
Symbool Xe
Atoomnummer 54
Soort Edelgas
Kleur Kleurloos
Smeltpunt −111,75 oC
Kookpunt −108,099 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Xenon is een chemisch element met het symbool Xe en atoomnummer 54 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een kleurloos, dicht, geurloos edelgas.

Voorkomen

Xenon is relatief zeldzaam in de atmosfeer van de zon, op aarde en in asteroïden en kometen. De hoeveelheid xenon in de atmosfeer van planeet Jupiter is ongewoon hoog, ongeveer 2,6 keer die van de zon.

Xenon wordt in kleine hoeveelheden in de atmosfeer van de aarde aangetroffen. Het wordt ook gevonden als een onderdeel van gassen die worden uitgestoten door sommige minerale warm waterbronnen.

Xenon wordt voor de handel verkregen als bijproduct van de scheiding van lucht in zuurstof en stikstof. De lucht bevat ook kleine hoeveelheden krypton en xenon.

Omdat er maar weinig xenon gemaakt wordt, is het een duur gas.

Xenon in model

Er zijn (maar) zo'n 80 verbindingen van xenon bekend. Één daarvan is Xenon-tetrafluoride (XeF4). Het was de eerste ontdekte dubbele verbinding van een edelgas. Het wordt gemaakt door de chemische reactie van xenon met fluor, een wit kristalachtig poeder.

  • Xenon-tetrafluoride

Geschiedenis

Xenon werd in september 1898  in Engeland ontdekt door de Schotse chemicus William Ramsay en de Engelse chemicus Morris Travers kort na hun ontdekking van de elementen krypton en neon. Ze vonden xenon in de restanten van verdampende onderdelen van vloeibare lucht. Ramsay stelde de naam xenon voor dit gas voor, naar het Griekse woord ξένον xénon, de enkelvoudsvorm van ξένος xénos, wat 'vreemd(er)', 'vreemd (r)' of 'gast' betekent. In 1902 schatte Ramsay dat het aandeel xenon in de atmosfeer van de aarde één op de 20 miljoen deeltjes was.

In de jaren dertig begon de Amerikaanse ingenieur Harold Edgerton met het onderzoeken van stroboscoop technologie voor fotografie op hoge snelheid. Dit zijn snel knipperende lampen. Het leidde hem tot de uitvinding van de xenon flitslamp waarin licht wordt gemaakt door het geven van korte elektrische stroomstootjes door een buis gevuld met xenongas. In 1934 was Edgerton in staat om met deze methode flitsen van slechts één microseconde (één miljoenste van en seconde) te maken.

In 1939 begon de Amerikaanse arts Albert R. Behnke Jr. de oorzaken van "dronkenschap" bij diepzeeduikers te onderzoeken. Hij testte de effecten van het variëren van de ademhalingsmengsels op zijn proefpersonen en ontdekte dat de duikers hierdoor een verandering in diepte waarnamen. Uit zijn resultaten leidde hij af dat xenongas als verdovingsmiddel zou kunnen dienen. Hoewel de Russische toxicoloog (gifdeskundige) Nikolay V. Lazarev blijkbaar in 1941 xenon-anesthesie (verdoving) bestudeerde, was het eerste uitgebrachte rapport dat xenon-anesthesie bevestigde in 1946 door de Amerikaanse medische onderzoeker John H. Lawrence, die op muizen experimenteerde. Xenon werd voor het eerst gebruikt als chirurgisch anestheticum in 1951 door de Amerikaanse anesthesist Stuart C. Cullen, die het met succes bij twee patiënten gebruikte.

Gebruik

Xenon wordt gebruikt in flitslampen en booglampen. Het wordt ook gebruikt als drijfgas voor zogeheten ionenmotoren in ruimtevaartuigen (Deep Space 1).

Biologie

In de geneeskunde wordt xenon gebruikt als narcose (verdoving).

Xenon is geen broeikasgas en wordt het als milieuvriendelijk gezien.

Radioactieve xenon wordt gebruikt bij het zichtbaar maken van hart, hersenen en longen door middel van de zogeheten computertomografie en MRI.

Veiligheid

veel zuurstof- xenonverbindingen giftig; ze zijn ook explosief. Xenon is zowel een eenvoudig verstikkend middel als een verdovend middel dat krachtiger is dan lachgas. Omdat het gas kleur- en reukloos is, moeten xenon gastanks in geventileerde ruimtes worden opgeslagen. Inademing van xenon bij te grote hoeveelheden kan dan ook dodelijk zijn. Xenon gaat een verbinding aan met de zuurstof en verdrijft deze.

  • Xenon gasflessen staan onder druk. In geventileerde ruimtes opslaan

  • Zuurstof Xenon verbindingen zijn explosief

  • Zuurstof xenonverbindingen zijn giftig

  • Inademing van te grote hoeveelheden xenon is dodelijk

Toepassingen

  • Xenon flitslicht (animatie)

  • Xenon korte boog lamp

  • Ruimtesonde Deep Space 1

  • Drie bovenste zijn xenon flitslampen en daaronder een Krypton lamp

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Xenon&oldid=690225"