Thallium: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Aanzet Thallium)
 
(Thallium afgerond)
 
(6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Info Chemisch element
−
{{Werk}}
  
  +
| afbeelding = Thallium_pieces_in_ampoule.jpg
  +
| ander formaat =
  +
| bijschrift = Thallium stukjes in ampul
  +
| naam = Thallium, van Thallos ([[Grieks]])
  +
| latijn =
  +
| symbool = Tl
  +
| atoomnummer = 81
  +
| soort = Post-overgangsmetaal
  +
| kleur = Grijs
  +
| smeltpunt = 304 <!-- Smeltpunt in celsius -->
  +
| kookpunt = 1473 <!-- Kookpunt in celsius -->
  +
}}
  +
'''Thallium''' is een [[Chemisch element|chemisch element]] met het symbool '''Tl''' en [[atoomnummer]] 81 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een grijs post-overgangsmetaal dat niet vrij in de natuur voorkomt.
   
 
== Voorkomen ==
  
== Voorkomen ==
  +
Thallium is een ​​ weinig voorkomend element in de [[aardkorst]], met een geschatte hoeveelheid van ongeveer 0,7 mg/kg van het aardkorstmateriaal. Het komt meestal voor in combinatie met op [[kalium]] gebaseerde [[mineralen]] in klei, bodem en graniet. Dit thallium is over het algemeen niet voor de handel terug te winnen uit deze bronnen. De belangrijkste bron van thallium voor praktische doeleinden is dat het in kleine hoeveelheden die in [[Koper (element)|koper]], [[Lood (element)|lood]], [[Zink (element)|zink]] en andere zware-metaal- [[Zwavel|sulfide]] ertsen zit.
   
 
== Thallium in erts of mineraal ==
  
== Thallium in erts of mineraal ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Hutchinsonite-131710.jpg|'''Hutchinsoniet'''
  +
</gallery>
   
 
== Geschiedenis ==
  
== Geschiedenis ==
  +
Thallium (Grieks θαλλός, ''thallos'', wat betekent "een groene scheut of takje") werd ontdekt door de onafhankelijk van elkaar werkende [[William Crookes]] en [[Claude Auguste Lamy]]. Beide vonden het element met behulp van ''vlamspectroscopie'' (een methode waarbij met de spectrometer een specifieke spectraallijn zichtbaar wordt). Crookes was de eerste die zijn bevindingen ''publiceerde'' (op schrift uit bracht), op 30 maart 1861.
  +
  +
Na de publicatie van de verbeterde methode van vlamspectroscopie door [[Robert Bunsen]] en [[Gustav Kirchhoff]]  en de ontdekking van [[cesium]] en [[rubidium]] in de jaren 1859 tot 1860, werd vlamspectroscopie een erkende methode om de samenstelling van mineralen en chemische producten te bepalen.
  +
  +
[[Bestand:Thallium spectrum visible.png|gecentreerd|miniatuur|775x775px|De typisch groene spectraallijn van Thallium in het midden]]Lamy kreeg een medaille op de Internationale Tentoonstelling in Londen 1862: ''Voor de ontdekking van een nieuwe en overvloedige bron van thallium'' en na hevig protest kreeg Crookes ook een medaille: ''thallium, voor de ontdekking van het nieuwe element.'' De ruzie tussen beide wetenschappers over wie nou de (eerste) ontdekker was, duurde tot 1862 en 1863. Het grootste deel van de discussie eindigde nadat Crookes in juni 1863 tot ''Fellow van de Royal Society'' was gekozen.
   
 
== Gebruik ==
  
== Gebruik ==
  +
De verbinding thallium-[[Zwavel|sulfaat]] is in het begin veel gebruikt als gif voor knaagdieren. Na verschillende ongelukken werd het gebruik als vergif in de [[Verenigde Staten van Amerika|Verenigde Staten]] in februari 1972 bij Presidential Executive Order 11643 verboden. In de daaropvolgende jaren werd het gebruik ervan ook in verschillende andere landen verboden.
  +
  +
Gecombineerd met [[zwavel]] of [[selenium]] en [[arseen]], is thallium gebruikt bij de productie van [[Glas (stof)|glas]] met een hoge dichtheid met lage smeltpunten in het bereik van 125 en 150°C . Deze glazen hebben eigenschappen bij kamertemperatuur die vergelijkbaar zijn met gewone glazen en zijn duurzaam, onoplosbaar in water en hebben unieke ''brekingsindices'' (breken of buigen van een lichtstraal).
  +
  +
Thallium wordt ook gebruikt voor elektrische supergeleiding bij hoge temperatuur.
   
 
=== Biologie ===
  
=== Biologie ===
  +
Thalliumzouten werden gebruikt bij de behandeling van ringworm, andere huidinfecties en om nachtelijk zweten bij [[tuberculose]]-patiënten te verminderen. Dit gebruik is sterk verminderd vanwege de beperkte therapeutische werking en de ontwikkeling van verbeterde geneesmiddelen voor deze aandoeningen.
  +
  +
Het zogeheten ''radioactieve isotoop thallium-201'', is de belangrijkste stof voor ''nucleaire cardiografie'', een onderzoeksmethode bij hart aandoeningen, om eventuele afwijkingen in de weefsels in beeld te brengen.
  +
  +
Thallium en zijn verbindingen zijn extreem giftig, met talrijke geregistreerde gevallen van dodelijke thalliumvergiftiging.
  +
  +
Thalliumvervuiling van het milieu kan ontstaan bij de gasvormige uitstoot van cementfabrieken, kolencentrales en metalen riolen. De belangrijkste bron van verhoogde thalliumconcentraties in water is de zogeheten ''uitloging'' van thallium uit [[erts]]-verwerkings activiteiten.
   
 
== Veiligheid ==
  
== Veiligheid ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:GHS-pictogram-skull.svg|Thallium en thalliumverbindingen zijn zeer giftig
  +
Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Thallium en thalliumverbindingen zijn gevaarlijk bij inwendig gebruik
  +
Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Thallium en thalliumverbindingen zijn schadelijk voor het milieu en kunnen zich makkelijk verspreiden doordat het makkelijk oplost in water
  +
</gallery>
   
 
== Toepassingen ==
  
== Toepassingen ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Opgepast Rattenvergif buis PVC.JPG|Thallium in rattengif (nu verboden)
  +
Bestand:Praseodymium, neodymium and thallium salts 04 - Museo di Chimica Unige.jpg|Verschillende zouten, waaronder thalliumzout
  +
Bestand:CNX Chem 21 05 Thallium.jpg|Hartonderzoek (stress test)
  +
</gallery>
   
 
== Plaats in het periodiek systeem ==
  
== Plaats in het periodiek systeem ==
 
{{Periodiek Systeem}}
  
{{Periodiek Systeem}}
  +
[[Categorie:Chemische elementen]]
  +
[[Categorie:Scheikunde]]

Huidige versie van 26 okt 2021 om 13:27

Chemisch element
Thallium pieces in ampoule.jpg
Thallium stukjes in ampul
Naam Thallium, van Thallos (Grieks)
Latijn
Symbool Tl
Atoomnummer 81
Soort Post-overgangsmetaal
Kleur Grijs
Smeltpunt 304 oC
Kookpunt 1473 oC
Portaal Portal.svg Scheikunde

Thallium is een chemisch element met het symbool Tl en atoomnummer 81 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een grijs post-overgangsmetaal dat niet vrij in de natuur voorkomt.

Voorkomen

Thallium is een ​​ weinig voorkomend element in de aardkorst, met een geschatte hoeveelheid van ongeveer 0,7 mg/kg van het aardkorstmateriaal. Het komt meestal voor in combinatie met op kalium gebaseerde mineralen in klei, bodem en graniet. Dit thallium is over het algemeen niet voor de handel terug te winnen uit deze bronnen. De belangrijkste bron van thallium voor praktische doeleinden is dat het in kleine hoeveelheden die in koper, lood, zink en andere zware-metaal- sulfide ertsen zit.

Thallium in erts of mineraal

  • Hutchinsoniet

Geschiedenis

Thallium (Grieks θαλλός, thallos, wat betekent "een groene scheut of takje") werd ontdekt door de onafhankelijk van elkaar werkende William Crookes en Claude Auguste Lamy. Beide vonden het element met behulp van vlamspectroscopie (een methode waarbij met de spectrometer een specifieke spectraallijn zichtbaar wordt). Crookes was de eerste die zijn bevindingen publiceerde (op schrift uit bracht), op 30 maart 1861.

Na de publicatie van de verbeterde methode van vlamspectroscopie door Robert Bunsen en Gustav Kirchhoff  en de ontdekking van cesium en rubidium in de jaren 1859 tot 1860, werd vlamspectroscopie een erkende methode om de samenstelling van mineralen en chemische producten te bepalen.

De typisch groene spectraallijn van Thallium in het midden

Lamy kreeg een medaille op de Internationale Tentoonstelling in Londen 1862: Voor de ontdekking van een nieuwe en overvloedige bron van thallium en na hevig protest kreeg Crookes ook een medaille: thallium, voor de ontdekking van het nieuwe element. De ruzie tussen beide wetenschappers over wie nou de (eerste) ontdekker was, duurde tot 1862 en 1863. Het grootste deel van de discussie eindigde nadat Crookes in juni 1863 tot Fellow van de Royal Society was gekozen.

Gebruik

De verbinding thallium-sulfaat is in het begin veel gebruikt als gif voor knaagdieren. Na verschillende ongelukken werd het gebruik als vergif in de Verenigde Staten in februari 1972 bij Presidential Executive Order 11643 verboden. In de daaropvolgende jaren werd het gebruik ervan ook in verschillende andere landen verboden.

Gecombineerd met zwavel of selenium en arseen, is thallium gebruikt bij de productie van glas met een hoge dichtheid met lage smeltpunten in het bereik van 125 en 150°C . Deze glazen hebben eigenschappen bij kamertemperatuur die vergelijkbaar zijn met gewone glazen en zijn duurzaam, onoplosbaar in water en hebben unieke brekingsindices (breken of buigen van een lichtstraal).

Thallium wordt ook gebruikt voor elektrische supergeleiding bij hoge temperatuur.

Biologie

Thalliumzouten werden gebruikt bij de behandeling van ringworm, andere huidinfecties en om nachtelijk zweten bij tuberculose-patiënten te verminderen. Dit gebruik is sterk verminderd vanwege de beperkte therapeutische werking en de ontwikkeling van verbeterde geneesmiddelen voor deze aandoeningen.

Het zogeheten radioactieve isotoop thallium-201, is de belangrijkste stof voor nucleaire cardiografie, een onderzoeksmethode bij hart aandoeningen, om eventuele afwijkingen in de weefsels in beeld te brengen.

Thallium en zijn verbindingen zijn extreem giftig, met talrijke geregistreerde gevallen van dodelijke thalliumvergiftiging.

Thalliumvervuiling van het milieu kan ontstaan bij de gasvormige uitstoot van cementfabrieken, kolencentrales en metalen riolen. De belangrijkste bron van verhoogde thalliumconcentraties in water is de zogeheten uitloging van thallium uit erts-verwerkings activiteiten.

Veiligheid

  • Thallium en thalliumverbindingen zijn zeer giftig

  • Thallium en thalliumverbindingen zijn gevaarlijk bij inwendig gebruik

  • Thallium en thalliumverbindingen zijn schadelijk voor het milieu en kunnen zich makkelijk verspreiden doordat het makkelijk oplost in water

Toepassingen

  • Thallium in rattengif (nu verboden)

  • Verschillende zouten, waaronder thalliumzout

  • Hartonderzoek (stress test)

Plaats in het periodiek systeem

Periodiek systeem
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
↓
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Thallium&oldid=691137"