Lanthaniden
| Chemisch element | |
| |
| Lanthaniden in het Periodiek Systeem | |
| Naam | Lanthaniden |
| Atoomnummer | 57-71 |
Portaal  Scheikunde
| |
|---|---|
De lanthaniden zijn een reeks van chemische elementen, en omvat de 15 metallische (metaalachtige) chemische elementen met atoomnummers 57-71 in het Periodiek Systeem van de Scheikunde, van lanthaan tot lutetium. Deze elementen, samen met de chemisch vergelijkbare elementen scandium en yttrium, zijn vaak gezamenlijk bekend als de zeldzame aardelementen of zeldzame aardmetalen ("zeldzame aarden").
De oorsprong van het woord lanthanide komt van de Engelse woorden Lanthanum en -ide. De International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC, Internationale Unie van Pure en Toegepaste Chemie) beveelt aan om "lanthanoid" te gebruiken in plaats van "lanthanide" .
Chemische eigenschappen van de Lanthaniden
| Chemisch element | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Atoomnummer | 57 | 58 | 59 | 60 | 61 | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 | 71 |
| Afbeelding |  |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| |
| Dichtheid (g/cm3) | 6.162 | 6.770 | 6.77 | 7.01 | 7.26 | 7.52 | 5.244 | 7.90 | 8.23 | 8.540 | 8.79 | 9.066 | 9.32 | 6.90 | 9.841 |
| Smeltpunt (°C) | 920 | 795 | 935 | 1024 | 1042 | 1072 | 826 | 1312 | 1356 | 1407 | 1461 | 1529 | 1545 | 824 | 1652 |
| Kookpunt (°C) | 3464 | 3443 | 3520 | 3074 | 3000 | 1794 | 1529 | 3273 | 3230 | 2567 | 2720 | 2868 | 1950 | 1196 | 3402 |
| Ontdekt in (jaar) | 1838 | 1803 | 1885 | 1885 | 1945 | 1879 | 1896 | 1880 | 1843 | 1886 | 1878 | 1843 | 1879 | 1878 | 1907 |
Lanthaniden: - Lanthanium (La) - Cerium (Ce) - Praseodymium (Pr) - Neodymium (Nd) - Promethium (Pm) - Samarium (Sm) - Europium (Eu) - Gadolinium (Gd) - Terbium (Tb) - Dysprosium (Dy) - Holmium (Ho) - Erbium (Er) - Thulium (Tm) - Ytterbium (Yb) - Lutetium (Lu)
Promethium (Pm) komt als enige lanthanide niet in de natuur voor. Het is gemaakt in een laboratorium met een zogeheten deeltjesversneller. Omdat er maar zo weinig gemaakt kan worden (en het snel vervalt - uiteenvalt) is er geen foto beschikbaar van het metaal.
Geschiedenis
De term "lanthanide" werd in 1925 bedacht en ingevoerd door Victor Goldschmidt. Het komt uit het Grieks λανθανειν (lanthanein) wat zoiets betekent als "liggen verborgen".
Ze worden lanthaniden genoemd omdat de elementen in de reeks chemisch vergelijkbaar zijn met lanthaan.
Voorkomen
De elementen 57 (La) tot 71 (Lu) lijken chemisch sterk op elkaar en komen vaak samen in de natuur voor, vaak overal van drie tot alle 15 van de lanthaniden (samen met yttrium als een 16e) komen voor in mineralen zoals samarskiet , monaziet.
De belangrijkste ertsen zijn monaziet en bastnäsite. Monazietzanden bevatten meestal alle lanthanide-elementen, maar de zwaardere elementen ontbreken in bastnäsiet.
Lanthaniden in erts of mineraal
Monaziet
Samarskiet
Basnaesiet
-351417.jpg)
Gebruik
Lanthanide-elementen en hun verbindingen hebben veel toepassingen, maar de verbruikte hoeveelheden zijn relatief klein in vergelijking met andere elementen. Ongeveer 15000 ton/jaar van de lanthaniden wordt verbruikt als katalysator (op gang brenger van een chemisch proces) en bij de productie van glas.
De apparaten waarin lanthanide-elementen worden gebruikt, zijn onder meer supergeleiders, magnesiumlegeringen, elektronische polijstmachines, raffinagekatalysatoren en hybride auto- onderdelen (voornamelijk batterijen en magneten).
Veel militaire producten voor defensie maken ook gebruik van lanthanide-elementen zoals nachtkijkers en afstandsmeters.
Biologie
Momenteel is er onderzoek dat aantoont dat lanthanide-elementen kunnen worden gebruikt als middelen tegen kanker.
Plaats in het periodiek systeem
De lanthaniden zijn met * aangegeven
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||