IJsland

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Werk in uitvoering Aan dit artikel wordt nog hard gewerkt.

Republiek IJsland Lýðveldið Ísland
Hoofdstad	Reykjavik
Aantal inwoners	376.000 (2021)
Oppervlakte	102.775 km²
Regeringsvorm	Parlementaire republiek
President	Guðni Thorlacius Jóhannesson (sinds 2016)
Premier	Katrín Jakobsdóttir (sinds 2017)
Godsdienst	Christendom (75,1%) Geen religie (21,5%) Overig (3,4%)
Taal	IJslands (íslenska)
Munteenheid	IJslandse kroon
Volkslied	Lofsöngur
Nationale feestdag	17 juni
Landcode	ISL

IJsland (IJslands: Ísland) is een eiland én land in Europa. Het land ligt in het uiterste noorden van de Atlantische Oceaan, op de grens met de Noordelijke IJszee. De hoofdstad is Reykjavik, de noordelijkste hoofdstad van de wereld.

IJsland is, zoals de naam al zegt, een koud land met veel sneeuw. Toch staat het land ook bekend om zijn warmwaterbronnen.

Geschiedenis

Kolonisatie

De eerste Scandinaviër (Viking) op het eiland was de Noor Naddoddr. Hij was op weg naar de Faeröer-Eilanden, verdwaalde, en kwam zo op IJsland terecht. Hij noemde het Snœland (Sneeuwland). Nu was het de beurt aan de Zweed Garðar Svavarsson. Nadat hij door een storm was getroffen, kwam hij in 875 aan op IJsland. Hij voer rond het eiland (en kwam er zo dus achter dat IJsland een eiland was), om een geschikt plekje te zoek voor het bouwen van een huis. Toen hij dat eenmaal had gevonden aan noordkust van het eiland, bouwde hij daar zijn huisje. Deze plaats heet nog steeds Húsavík (huizenbaai). Nadat hij er een winter had gewoond, voer hij terug naar Zweden. Hier vertelde hij iedereen over Garðarshólmur (Garðars eiland), zoals hij het eiland had genoemd. Dat leek Flóki Vilgerðarson wel wat, een compleet nieuw eiland! Hij zette het op het zeilen naar Garðars eiland om een nieuw leven op te bouwen, maar Flóki had pech. Het was een strenge winter en al zijn vee verhongerde. Als arme man kwam hij terug naar Zweden. Wel had hij het eiland (alweer) een nieuwe naam gegeven: IJsland.

Maar de Zweden waren niet de enige kolonisten, een jaartje voordat Garðar hier met zijn schip strandde, kwam de Noor Ingólfur Arnarson aan op IJsland. Een paar jaar later kwam hij terug met zijn stam en ging wonen aan een baai. Hij noemde die Reykjavík (Rookbaai). Zo is de hoofdstad van IJsland dus gesticht. Veel andere Noren volgden Ingólfurs voorbeeld en verhuisden naar IJsland.

IJslands Gemenebest

De stamleden moest natuurlijk wel vergaderen met elkaar. Dat deden ze in de þing. Maar ze moesten ook met de andere stammen overleggen over dingen die het hele eiland aangingen. Dat deden ze eens per jaar in de Alþing (zie kopje bestuur). Door de alþing, 's werelds oudste parlement, werd IJsland dus één land: het IJslands Gemenebest, wat nog wel vier en een halve eeuw zou bestaan.

IJsland bloeide echt op. Er werden vele verhalen geschreven door de bewoners, de zogenaamde saga's. De IJslanders maakten ook ontdekkingsreizen naar andere gebieden. Via IJsland reisden de vikingen steeds verder over de zeeën ze ontdekten Groenland en kwamen ook aan in Noord-Amerika: Op het Canadese eiland Newfoundland.

De Alþing werd steeds minder machtig. Zo kwam het dat bepaalde families (stammen) steeds meer macht kregen, zoals de Sturlungs. Zij namen steeds andere families over, totdat IJsland in 1262 onderdeel werd van Noorwegen.

Onderdeel van Noorwegen en Denemarken

In 1262 begon IJsland een unie te vormen met Noorwegen. De Noorse koning Haakon IV was nu de baas. Dat duurde niet lang. In de 14e eeuw voegde Noorwegen zich samen met Denemarken. Nu was Denemarken de baas op IJsland. In de tussentijd bereikte ook de reformatie IJsland. Dat betekende dat IJsland niet meer Rooms-Katholiek was, maar Evangelisch-Luthers (een soort van protestantisme).

In 1874 kreeg IJsland een eigen grondwet en dus ook een beetje onafhankelijkheid van Denemarken. In 1918 kreeg IJsland een eigen minister-president en werd het een onafhankelijk land binnen het koninkrijk Denemarken (hetzelfde als Curaçao, Aruba en Sint-Maarten nu in het Koninkrijk der Nederlanden)

Tweede Wereldoorlog

Toen de Duitsers in 1940 Denemarken binnenvielen, had IJsland geen contact meer met het Deense bestuur. Het alþing benoemde een gouverneur en probeerde het land neutraal te houden maar een maand later vielen de Britten binnen en eisden het op voor de geallieerden. De regering protesteerde wel, maar ze waren vooral blij dat het de Engelsen waren en niet de Duitsers. Tijdens de oorlog werd IJsland gebruijkt als vliegbasis voor de geallieerden. In 1944 verklaarde IJsland zich onafhankelijk van Denemarken en werd het een republiek. De Deense koning Christiaan X was de beroerdste niet en stuurde een felicitatie naar de IJslanders. Tot het eind van de Tweede Wereldoorlog in 1945 en de zes jaar daarna maakten de Amerikanen gebruik van de vliegbasis Keflavík, inmiddels de internationale luchthaven van IJsland (zie kopje transport).

Bevolking

99% van de bevolking is IJslander. De IJslanders zijn nakomelingen van de Vikingen. De meeste buitenlanders komen uit Denemarken.

Ongeveer de helft van de IJslandse bevolking woont in Reykjavik en omgeving.

Aan het einde van de 19e eeuw begon de bevolking van IJsland opeens heel snel te groeien. Waar in 1850 nog zo'n 50.000 mensen op het eiland woonden, waren dat er rond 1900 al 75.000! Inmiddels heeft IJsland 315.281 inwoners, iets minder dan de stad Utrecht.

De IJslanders hebben geen achternamen. Als je voornaam Oláf is, en je vader heet Karl, dan is je volledige naam Oláf Karlsson; Olaf Karelszoon dus. Als meisje eindigt je naam op dóttir, bijvoorbeeld Oláfsdóttir; in het Nederlands dus Olafsdochter. Deze 'achternamen' noem je patroniemen. Ook in de Lage Landen werden die vroeger gebruikt. De patroniemen zijn niet heel belangrijk in IJsland. Telefoonboeken staan bijvoorbeeld gesorteerd op voornaam, in plaats van op patroniem.

Godsdienst

Zo'n 85% van de IJslanders hoort bij de Evangelisch-Lutherse Kerk van IJsland, de staatskerk. Het overige deel van de bevolking is ook grotendeels christelijk. Zo is 5% van de bevolking katholiek. Hoewel veel IJslanders gelovig zijn, gaan er maar weinig naar de kerk.

Taal

Bijna iedereen op IJsland spreekt het IJslands als moedertaal. Het IJslands is een Germaanse taal, om precies te zijn, een eiland-Scandinavische taal, net als het Faeröers. Het IJslands stamt af van het Oudnoors, wat de Viking-kolonisten in de 9e eeuw meebrachten naar IJsland. Omdat IJsland in de eeuwen daarna weinig contact had met de rest van Europa, is de taal amper veranderd. Het IJslands kent bijvoorbeeld heel weinig leenwoorden. Er is zelfs een instituut dat er op let dat er niet te veel leenwoorden de taal insluipen. In plaats van leenwoorden te 'lenen', combineert het IJslands gewoon bestaande woorden of gebruiken ze oude woorden die niet meer worden gebruikt.

Het IJslandse alfabet bestaat uit 32 letters:

Hoofdletters

A

Á

B

D

Ð

E

É

F

G

H

I

Í

J

K

L

M

N

O

Ó

P

R

S

T

U

Ú

V

X

Y

Ý

Þ

Æ

Ö

Kleine letters

a

á

b

d

ð

e

é

f

g

h

i

í

j

k

l

m

n

o

ó

p

r

s

t

u

ú

v

x

y

ý

þ

æ

ö

Je ziet dat er wat extra letters zijn, zoals de eth (ð, spreek uit als een d met je tong tussen je tanden, zoals in het Engelse this) en de thorn (þ, spreek uit als een t met je tong tussen je tanden, zoals in het Engelse thin). Maar er missen ook letters, namelijk de C, de Q, de W en de Z.

Bestuur

Het parlement van IJsland heet het Alþing. Deze is al in 930 opgericht door de Vikingen. De vergaderingen werden eens per jaar gehouden op de Þingvellir, een grote, open vlakte. Elke zomer kwamen handelaars, rijke boeren en andere belangrijke mensen uit heel IJsland hier naartoe. Ze losten dan ruzies op, zochten een vrouw uit, bedachten nieuwe wetten, deelden het nieuws van het afgelopen jaar en nog veel meer. In het jaar 1000 besloten ze bijvoorbeeld dat het Christendom het nieuwe geloof zou worden. In 1789 vond de laatste openluchtvergadering hier plaats. Sinds 1800 zit de alþing in Reykjavik.

De President van IJsland is Ólafur Ragnar Grímsson. De minister-president is Sigmundur Davíð Gunnlaugsson.

IJsland is lid van de NAVO en de Schengenzone (vrij reizen door Europa). Sinds 2009 is IJsland kandidaat-lidstaat van de Europese Unie.

Bestuurlijke indeling

Bestand:Regio's van IJsland.png

De acht regio's van IJsland

IJsland bestaat uit acht regio's. Deze acht regio's zijn verdeeld in 79 gemeenten.

Regio's van IJsland
	Nummer op kaartje	Naam	Vertaling	Hoofdplaats	Inwoners	Oppervlakte
	1.	Höfuðborgarsvæðið	Hoofdstedelijke regio	Reykjavik	191.612	1042 km²
	2.	Suðurnes	Zuidelijk schiereiland	Keflavík	18.880	818 km²
	3.	Vesturland	Westland	Borgarnes	15.025	9522 km²
	4.	Vestfirðir	Westfjorden	Ísafjörður	7470	9409 km²
	5.	Norðurland vestra	Noordland west	Sauðárkrókur	7452	12.592 km²
	6.	Norðurland eystra	Noordland oost	Akureyri	28.555	22.695 km²
	7.	Austurland	Oostland	Egilsstaðir	15.350	21.986 km²
	8.	Suðurland	Zuidland	Selfoss	22.917	24.690 km²

Steden

De hoofdstad Reykjavik is met 119.108 inwoners veruit de grootste stad van IJsland. Maar liefst 37% van de bevolking woont hier. Op plek twee en drie staan Kópavogur en Hafnarfjörður, allebei voorsteden van Reykjavik. Op plek vier staat Akureyri. Dit stadje heeft 17.754 inwoners en ligt in het noordoosten van het land.

Sommige IJslandse steden zijn een eigen gemeente, zoals Reykjavik. Andere zijn met omliggende plaatsen samengevoegd tot één grote gemeente, zoals Keflavík, wat de grootste plaats is in de gemeente Reykjanesbær.

Geografie

IJsland is een eiland en heeft dus geen buurlanden. De kustlijn is zo'n 4970 km lang. Langs de kust zijn veel fjorden te vinden. De hoogste berg is de Hvannadalshnúkur, maar die ligt met zijn 2110 meter hoogte grotendeels verscholen onder de Öræfajökull-gletsjer. Op IJsland zijn namelijk veel gletsjers. Ook stikt het er van de watervallen en geisers. De hoogste waterval is de Glymur. Die is wel 196 meter hoog.

Economie

De munteenheid (valuta) van IJsland is de IJslandse Kroon. Een euro is ongeveer 160 IJslandse kronen. Er zijn munten van kr.1, kr.5, kr.10, kr.50 en kr.100. De muntjes van kr.1 zijn dus minder waard dan één eurocent. Daarom worden ze amper gebruikt. De briefjes hebben waardes van kr.500, kr.1000, kr.2000 of kr.5000.

Hoe komt het nou toch dat het IJslandse geld zo weinig waard is? Dat is de schuld van de IJslandse bankencrisis, een onderdeel van de kredietcrisis, die de wereld al sinds 2007 in zijn greep houdt. Het ging met de drie belangrijskte banken van IJsland niet goed. Ze waren bijna bankroet. De overheid besloot toen de banken te kopen. Ondertussen haalden veel mensen hun geld van die banken af, waaronder veel Nederlanders en Britten. IJsland moest veel geld betalen aan andere landen die zaken deden met de drie banken. Zo had het land minder geld en veel schulden. De crisis duurde van 2008 tot en met 2012.

De visserij en de export (uitvoer) van vis is de belangrijkste inkomstenbron van het land. 47% van de export bestaat uit vis. Van de Samen met Noorwegen en Japan is IJsland het enige land waar ze op walvis vissen. Er is veel kritiek op deze walvisvaart, omdat er niet zo veel walvissen meer over zijn. Organisaties als Greenpeace en Sea Shepherd protesteren hier dan ook tegen. Een ander belangrijk exportproduct is aluminium (34%).

Transport

De belangrijkste weg op IJsland is de ringweg of Hringvegur. Deze 1350 kilometer lange weg loopt rond het hele eiland en verbindt zo een aantal van de grootste plaatsen met elkaar. Om naar de afgelegen gebieden te komen moet je afslaan en één van de vele kleine weggetjes nemen.

Verschillende IJslandse plaatsen zijn verbonden door middel van buslijnen, hoewel deze maar weinig rijden. In Reykjavik rijdt er wel een stadsbus met verschillende lijnen. Deze stoppen eens in de vijftien minuten.

De belangrijkste luchthavens van IJsland liggen rond de hoofdstad Reykjavik. Keflavíkurflugvöllur wordt gebruikt voor internationale vluchten en Reykjavíkurflugvöllur handelt de binnenlandse vluchten af. Keflavíkurflugvöllur ligt zo'n 50 km van Reykjavik vandaan en is de thuishaven van Icelandair. Elke ochtend en middag is de luchthaven opeens heel druk. Dat komt omdat de vluchten uit Noord-Amerika en Europa dan aankomen en vertrekken. Veel Europeanen vliegen eerst naar Reykjavik en dan naar Canada of de Verenigde Staten, omdat dat de goedkoopste manier is om aan de andere kant van de oceaan te komen. Andersom werkt het precies hetzelfde. In 2012 maakten dan ook 2.340.141 mensen gebruik van de luchthaven, terwijl IJsland maar 315.281 inwoners heeft. Vlakbij het centrum van Reykjavik ligt Reykjavíkurflugvöllur. Air Iceland voert hiervandaan vluchten uit naar Groenland, de Faeröer en de rest van IJsland. Vrijwel elke grotere, IJslandse plaats heeft wel een vliegveldje.

Er rijden geen treinen op IJsland.

Media

De publieke omroep van IJsland is RÚV, tot 2011 bekend als Sjónvarpið, wat IJslands is voor 'de televisie'. Deze bestaat sinds 1966. Andere, commerciële, zenders zijn Stöð 2, SkjárEinn en ÍNN. Er zijn natuurlijk ook lokale televisiezenders. De belangrijskte kranten zijn Morgunblaðið en Fréttablaðið.

Onderwijs

Het IJslandse onderwijs is anders ingedeeld dan het Nederlandse en Belgische. Her eerste niveau is de leikskóli: de speelschool. Deze is voor kinderen van één tot en met zes jaar en is niet verplicht. Het is een soort peuterspeelzaal en ouders moeten voor hun kind betalen om naar school te gaan. Na de leikskóli gaan de kinderen naar de grunnskóli, letterlijk vertaald basisschool. De grunnskóli is voor kinderen van zes tot en met zestien jaar en is voor iedereen verplicht. Het is dus de basis- en middelbare school in een. Na de grunnskóli kunnen de leerlingen naar de framhaldsskóli (letterlijk vertaald: voortgezette school), maar dat is niet verplicht. Daarna kunnen ze naar de universiteit.

De belangrijkste universiteit is de Universiteit van IJsland in Reykjavik. Andere universiteiten zijn de Reykjavík Universiteit, de Universiteit van Akureyri, de Agriculturele Universiteit van IJsland (landbouwuniversiteit) en de Bifröst Universiteit.

Volkslied

Al sinds de onafhankelijkheid van het land in 1944 is het Lofsöngur het IJslandse volkslied. Het is geschreven in 1874 om de stichting van de hoofdstad Reykjavik door de Vikingen duizend jaar eerder te herdenken. Hier is de tekst:

Originele tekst		Nederlandse vertaling
Ó, guð vors lands! Ó, lands vors guð! Vér lofum þitt heilaga, heilaga nafn! Úr sólkerfum himnanna hnýta þér krans þínir herskarar, tímanna safn. Fyrir þér er einn dagur sem þúsund ár og þúsund ár dagur, ei meir: eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár, sem tilbiður guð sinn og deyr. Íslands þúsund ár, Íslands þúsund ár, eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár, sem tilbiður guð sinn og deyr.		Oh, god van ons land! Oh, van ons land de god! We vereren uw heilige, heilige naam! uit zonnestelsels vlechten uw legioenen u een krans in alle eeuwigheid (eigenlijk: de verzameling van alle tijd) Voor u is een dag als duizend jaar en duizend jaar als een dag, meer niet: een eeuwige bloem met trillende tranen dat zijn god vereert en dan sterft. IJslands duizend jaar IJslands duizend jaar een eeuwige bloem met trillende tranen dat zijn god vereert en dan sterft.

Fotogalerij

• IJsland lokatie.png

  Lokatie in Europa

• IJsland sateliet.png

  Satelietfoto

• IJsland sat.jpg

  Satelietfoto in winter

• 

  Vlag van IJsland

• IJsland wapen.gif

  Wapen van IJsland

Externe link

• CIA worldfactbook

	Europese Unie
Lidstaten: België · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Griekenland · Hongarije · Ierland · Italië · Kroatië · Letland · Litouwen · Luxemburg · Malta · Nederland · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Zweden Ultraperifere gebieden: Frankrijk: Frans-Guyana · Guadeloupe · Martinique · Mayotte · Réunion · Saint-Martin Portugal: Azoren · Madeira Spanje: Canarische Eilanden Kandidaat-lidstaten: Albanië · Bosnië en Herzegovina · Moldavië · Montenegro · Noord-Macedonië · Oekraïne · Servië · Turkije

	Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen Niet-erkende staten: Donetsk · Kosovo · Loegansk · Transnistrië · Tsjetsjenië