Niet-metaal
In de scheikunde is een niet-metaal (van Oud-Latijn noenum "niet één"; van Grieks μέταλλον métallon, "mijn, steengroeve, metaal") een chemisch element dat gewoonlijk elektronen verkrijgt wanneer het reageert met een metaal, en dat een zuur vormt in combinatie met zuurstof en waterstof. Niet-metalen vertonen meer variatie in kleur en toestand (vast, vloeibaar of gas) dan metalen. Ongeveer de helft van de niet-metalen zijn gekleurde of kleurloze gassen, terwijl bijna alle metalen zilvergrijze vaste stoffen zijn. Ze zijn meestal slechte geleiders van warmte en elektriciteit zonder toepassingen in constructies (bouwwerken), dit in tegenstelling tot de meeste metalen. De niet-metalen gaan makkelijk verbindingen aan met andere elementen. Het aantal verbindingen gevormd door niet-metalen is dan ook enorm. De eerste tien plaatsen in een "top 20"-tabel met elementen die het vaakst worden aangetroffen in (tot op heden bekende) 895.501.834 verbindingen, zoals vermeld in het Chemical Abstracts Service- register voor 2 november 2021, werden ingenomen door niet-metalen. Waterstof, koolstof, zuurstof en stikstof werden in de meeste (80%) verbindingen aangetroffen.
Er zijn meer punten (criteria) waarop men een onderscheid maakt tussen wel- en niet-metalen.
Er is geen standaarddefinitie die onderscheidt maakt tussen de niet-metalen en metalen. Als gevolg hiervan hangt het aantal elementen dat als niet-metalen wordt erkend af van de classificatiecriteria (kenmerken) die door elke auteur worden gebruikt. Veertien elementen horen bijna altijd tot de niet-metalen. Soms worden er nog ongeveer negen niet-metalen toegevoegd. Het aantal niet-metalen varieert daarom typisch van veertien tot drieëntwintig.
De niet-metalen plus waterstof en helium - vormen ongeveer 99% van het waarneembare heelal massa. Een ander niet-metaal, zuurstof, vormt bijna de helft van de aardkorst, oceanen en atmosfeer.
De meeste niet-metalen hebben een biologische, technologische of huishoudelijke rol of gebruik. Levende organismen zijn bijna volledig samengesteld uit de niet-metalen waterstof, zuurstof, koolstof en stikstof. Bijna wereldwijde toepassingen voor niet-metalen zijn in de geneeskunde en farmaceutische (verzorging) producten, lasers en verlichting, en huishoudelijke artikelen.
De veertien elementen die in feite altijd als niet-metalen worden herkend, zijn waterstof, zuurstof, stikstof en zwavel; de corrosieve (bijtende) halogenen fluor, chloor, broom en jodium; en de edelgassen helium, neon, argon, krypton, xenon en radon. Tot nog eens negen elementen worden soms of gewoonlijk gezien als niet-metalen, waaronder koolstof, fosfor en selenium; en de elementen die anders algemeen worden erkend als metalloïden, namelijk boor; silicium en germanium; arseen en antimoon; en tellurium, wat het totaal op drieëntwintig niet-metalen brengt.
Astatine, het vijfde halogeen, wordt vaak niet als niet-metaal gezien vanwege zijn zeldzaamheid en intense radioactiviteit; het theoretische en experimentele bewijs is indirect (niet duidelijk), maar suggereert sterk dat het een metaal is. De superzware elementen copernicium (atoomnummer 112) en oganesson (atoomnummer 118) zijn mogelijk niet-metalen; hun werkelijke status is momenteel niet bekend.
Plaats in het periodiek systeem
De niet-metalen zijn met lichtgroen aangegeven
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||