Victoriaanse tijd

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Under construction icon-red.svg Werk in uitvoering!
Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt.
Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren.
De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel.
Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.
Under construction icon-red.svg
 Dit artikel is nog niet af.

De Victoriaanse tijd of het Victoriaanse tijdperk is de periode gedurende de regering van de Britse koningin Victoria. Dit tijdperk duurde van de kroning van Victoria tot koningin in 1837 tot aan haar dood in 1901.

Het tijdperk volgde het Georgiaanse tijdperk op en ging vooraf aan het Edwardiaanse tijdperk. De latere helft overlapt met het eerste deel van het Belle Époque-tijdperk van continentaal Europa.

Introductie

Wie was koningin Victoria?

Zie Victoria van het Verenigd Koninkrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Koningin Victoria tijdens haar kroning in 1837

Koningin Victoria was de koningin van het Verenigd Koninkrijk tussen 1837 en 1901. Zij kwam uit het huis Hannover en was de opvolger koning Willem IV. Hij overleed in 1837 kinderloos, waardoor Victoria (zijn nichtje) koning werd. Victoria was toen slechts 18 jaar oud. In totaal regeerde zij voor 63 jaar. Dit is langer dan iedere andere Britse vorst(in) vóór haar.

Onder koning Victoria hadden het Britse staatshoofd vrijwel geen macht meer. Het Verenigd Koninkrijk was een constitutionele monarchie. Koning Victoria werd hierdoor het symbool voor het land. Ook was zij een zeer geliefde koningin.

Indeling

Volgens de Britse biograaf Michael Sadleir (1888-1957) kan het Victoriaans tijdperk in drie periodes verdeeld worden:

  • Het vroege Victoriaanse tijdperk (early Victorian era) liep van 1837 tot 1850.
  • Het middelste Victoriaanse tijdperk (mid-Victorian era) liep van 1851 tot 1879.
  • Het late Victoriaanse tijdperk (late Victorian era) liep van 1880 tot 1901.

De precieze jaartallen in deze indeling kunnen iets verschillen. De periodes worden gebruikt om de verschillende trends in mode en kunst weer te geven.

Belangrijkste punten

Travelling First Class (1855) van Abraham Solomon: In een eerdere versie van het schilderij had Solomon de oudere man als slapend afgebeeld. Het publiek vond dit echter te controversieel. Het was immers tegen de Victoriaanse normen en waarden om dit te doen. Solomon besloot hierdoor het schilderij aan te passen.

Vanwege de lengte van dit artikel zijn de belangrijkste punten kort opgesomd. Deze opsomming geeft een algemeen en kort overzicht van de periode:

  • De Industriële revolutie beleefde tijdens het Victoriaans tijdperk zijn hoogtepunt. In plaats van ambacht (handarbeid) werden producten op grote schaal in fabrieken gemaakt. Deze fabrieken werkten op stoommachines, wat leidde tot veel vervuiling in de steden. Ook werkten fabrieksarbeiders in slechte omstandigheden voor lange uren en weinig loon. Kinderarbeid was tijdens de gehele Victoriaanse tijd aanwezig.
  • De verstedelijking zorgde ervoor dat meer mensen van het platteland naar de steden verhuisden. Steden groeiden dan ook enorm snel tijdens deze periode. Daarnaast kwamen ook veel migranten naar het Verenigd Koninkrijk, terwijl veel Britten naar andere landen (voornamelijk de Verenigde Staten) verhuisden.
  • Tijdens de periode waren er verschillende sociale hervormingen om het leven van arme inwoners te verbeteren. Zo kwamen er wetten voor betere lonen, arbeids- en woonomstandigheden, voor algemeen onderwijs voor alle kinderen en tegen kinderarbeid. Deze wetten werden deels afgedwongen door middel van stakingen en door druk vanuit de vakbonden. Zij zetten zich ook in voor algemeen kiesrecht (voor alle mannen en vrouwen) en vrouwenrechten (de eerste feministische golf). Veel hiervan werd pas na het tijdperk gerealiseerd.
  • De middenklasse kwam definitief op tijdens het Victoriaans tijdperk. Deze klasse bestond uit mensen met goedbetaalde banen of eigen bedrijven. Zij konden een eigen huis kopen, hun kinderen onderwijs geven en hadden personeel in dienst.
  • Het Britse Rijk beleefde tijdens het Victoriaans tijdperk zijn hoogtepunt. Het land heerste toen over zo'n kwart van al het land op de wereld. Het Verenigd Koninkrijk gold als het belangrijkste en machtigste land ter wereld. Na de Eerste Wereldoorlog verloor het Verenigd Koninkrijk deze positie aan de Verenigde Staten.
  • Het Victoriaans tijdperk staat bekend om zijn strikte normen en waarden. Het gezin werd als zeer belangrijk gezien. Vrouwen werden aangemoedigd om binnen te blijven en voor de kinderen en het huishouden te zorgen. Koningin Victoria werd als rolmodel gezien voor hoe het volk zich diende te gedragen.
  • Tijdens het Victoriaans tijdperk kwam de kunst en cultuur tot bloei. De periode staat bekend om zijn schrijvers (zoals Charles Dickens) en het ontstaan van publieke voorzieningen, zoals bibliotheken, musea, parken, sportevenementen en theaters. Vakanties en reizen werden voor steeds meer personen mogelijk, mede door de komst van de trein.

Historisch overzicht

Industriële Revolutie

Zie Industriële revolutie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Een Britse ijzerfabriek rond 1850

De Industriële revolutie begon in Groot-Brittannië rond het jaar 1760. Waar producten voorheen met de hand gemaakt werden, konden zij nu op grote schaal in fabrieken geproduceerd worden. Dit was niet alleen sneller, maar ook goedkoper. De uitvinding van de stoommachine zorgden ervoor dat dit mogelijk werd. Toen koningin Victoria aan de macht kwam was de Industriële revolutie al overal in Engeland doorgebroken. Veel personen verhuisden van het platteland naar de steden (verstedelijking), waar de fabrieken stonden.

De stoommachine werd ook gebruikt voor de stoomtrein en de stoomboot. In Engeland werden veel spoorwegen en kanalen aangelegd. Hierdoor werd vervoer een stuk sneller. Dit zorgde voor meer handel. Niet alleen in het Verenigd Koninkrijk introduceerden de Britten deze technieken. Later werden ze overgebracht naar de Britse koloniën (zoals India), de Verenigde Staten en het Europees continent (waaronder Nederland en België).

Binnenlandse politiek

William Ewart Gladstone (rechts afgebeeld) en Benjamin Disraeli (links afgebeeld) hadden vaak ruzie met elkaar, wat leidde tot heftige debatten.

In het Victoriaanse tijdperk was de politiek vrij stabiel. In veel andere Europese landen (zoals Frankrijk) vonden revoluties en opstanden plaats. In het Verenigd Koninkrijk probeerde men echter problemen via de politiek op te lossen. Het land was een stuk democratischer dan andere landen uit die tijd. Desondanks kon slechts een klein deel van de bevolking stemmen (mannen uit hogere klassen). Verschillende hervormingen zorgden ervoor dat steeds meer mannen konden stemmen, maar niet alle mannen. Daarnaast werd een wet aangenomen om de kiesdistricten in het districtenstelsel eerlijker te maken.

Als gevolg van de Ierse hongersnood nam de bevolking van Ierland drastisch af. Deze kaart laat de afnames tussen 1841 en 1851 zien. Vooral de (donker)rode landelijke regio's zagen een afname.

Gedurende deze periode waren er twee belangrijke partijen die afwisselend de macht hadden: De Conservative Party (de Tories) en de Liberal Party (de Whigs). De conservatieven waren een stuk behoudender en vooral in de landelijke regio's vertegenwoordigd. De liberalen waren een stuk progressiever en vooral in de stedelijke regio's vertegenwoordigd. Toch waren er binnen deze partijen ook verschillende stromingen. De positie van de Liberal Party zou aan het begin van de 20e eeuw worden overgenomen door de Labour Party. Twee belangrijke premiers uit deze periode waren Benjamin Disraeli (conservatief) en William Ewart Gladstone (liberaal).

Het huidige Ierland was toentertijd onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Ierland was officieel geen Britse kolonie, maar een echt onderdeel van het land (zoals Schotland en Wales). Toch voelden veel Ieren zich als tweederangsburger behandeld. Tussen Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk waren ook grote verschillen. Ierland was grotendeels katholiek, vrij arm en landelijk. Tussen 1845 en 1850 werd Ierland getroffen door de Ierse hongersnood, maar het Britse parlement deed vrij weinig om de bevolking te voeden. Ongeveer 1 miljoen Ieren stierven door de honger, terwijl een andere 1 miljoen inwoners naar de Verenigde Staten en Canada emigreerden. Tot 1800 had Ierland zijn eigen parlement in Dublin. In Ierland ontstond een beweging om dit zelfbestuur te herstellen (en uit te breiden): de Home Rule-beweging. Zij richtten zelfs hun eigen partij op. Toch was niet iedereen blij met deze beweging. Veel Britten en protestantse inwoners van Ierland waren tegen de beweging. Er waren twee wetten om Home Rule te regelen (in 1886 en 1893), maar beide keren werd de wet tegengehouden. "Home Rule" was dus een belangrijk en omstreden onderwerp in de Britse politiek. Pas na de Victoriaanse tijd zou Ierland (met uitzondering van Noord-Ierland) onafhankelijk worden.

Buitenlandse politiek

Het Britse Rijk in 1898. Canada was al sinds 1867 in feite onafhankelijk, maar had nog geen grondwet (wat een voorwaarde was). De Britse koning(in) is nog altijd staatshoofd van Canada en veel andere voormalige koloniën, zoals Australië en Nieuw-Zeeland.

De Victoriaanse tijd was onderdeel van de Pax Britannica (Latijn voor Britse vrede). Deze periode liep van de Slag bij Waterloo in 1815 tot het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914. Deze periode was vrij vreedzaam tussen de verschillende grootmachten in de wereld. Het Verenigd Koninkrijk was het machtigste land op aarde en deed haar best om de vrede te bewaken. Dit betekende niet dat er geen oorlogen of spanningen waren. Zo was het Verenigd Koninkrijk betrokken bij de Krimoorlog (1853-1856), de Eerste Opiumoorlog (1839-1840) en de Tweede Opiumoorlog (1856-1860).

Tijdens het Victoriaans tijdperk bereikte het Britse Rijk haar hoogtepunt. Toen hadden de Britten zo'n kwart van al het land op aarde in handen. 23% van de wereldbevolking leefde op Britse bodem. Tijdens het Victoriaans tijdperk werd het Britse Rijk voornamelijk in Afrika uitgebreid met nieuwe kolonies. Afrika was toen nog vrij onbekend continent waar de verschillende Europese landen wel een stukje van zouden willen hebben (Wedloop om Afrika). Na de Koloniale Conferentie van Berlijn kregen de Britten groot stuk van het continent. Ze hadden een rechte lijn van Zuid-Afrika naar Egypte. Hoewel de Britten vonden dat zij welvaart en beschaving naar de koloniën brachten, was er ook sprake van racisme, discriminatie, plunderingen en dwangarbeid.

Een portret van Herbert Spencer.

De Britse kolonies met een (grotendeels) blanke bevolking kregen tijdens deze periode meer zelfbestuur of zelfs onafhankelijkheid. Dit was het geval voor Canada in 1867 en Australië in 1901, maar het Britse staatshoofd bleef ook het staatshoofd van deze landen. Kolonies met een grotendeels inheemse bevolking (zoals India en de Afrikaanse kolonies) bleven onder Brits bestuur staan.

Filosofie

Tijdens de Victoriaanse tijd waren er enkele zeer invloedrijke filosofen. Hun ideeën hadden ook invloed op het landsbestuur en de samenleving van die tijd. Een van deze filosofen was John Stuart Mill. Hij was vertegenwoordiger van het utilitarisme; een filosofische stroming die zich vooral bezighield met ethiek. Volgens de utilitaristen moesten keuzes en acties gebaseerd zijn op het feit of de uitkomst zo veel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen veroorzaakte. De ideeën van deze stroming hadden ook invloed op de Victoriaanse economie. In deze periode vonden de meeste politici dat de overheid zich zo min mogelijk met de economie moest bemoeien. De economie moest de vrije loop worden gelaten (laissez-faire). Vrijhandel en een vrije markt waren de belangrijkste elementen.

Een andere invloedrijke filosoof was Herbert Spencer, bekend van het sociaal darwinisme. Deze filosofie hangt samen met de rassenleer van die tijd: Er zouden verschillende mensenrassen zijn die in verschillende maten ontwikkeld waren. Minder goed aangepaste rassen zouden later uitsterven (survival of the fittest). Het Verenigd Koninkrijk en andere Europese machten gebruikten deze ideeën om hun imperialisme te rechtvaardigen. Zij zagen hun eigen soort als meer ontwikkeld (beschaafd) en andere volkeren als minder ontwikkeld.

Wetenschap en uitvindingen

Opkomst van de middenklasse

Armoede, kinderarbeid en arbeidersrechten

Vrouwenrechten

Dagelijks leven

Eten en drinken

Normen en waarden

Religie

Gezondheid en hygiëne

Onderwijs

Speelgoed en vrije tijd

Kunst en cultuur

Architectuur

Een typisch Victoriaans interieur. De kleur smaragdgroen was zeer populair voor interieurs, kleding en andere items. De verf die zij gebruikten was echter ook enorm giftig, aangezien er arsenicum in zat.

Victoriaanse architectuur is een benaming voor verschillende stijlen tijdens het Victoriaans tijdperk. Veel architecten uit dit tijdperk probeerden oudere stijlen (zoals de Italiaanse Renaissance en de Gotiek) te imiteren. Zij gingen wel vrij om met deze stijlen. Zo combineerden zij elementen uit verschillende stijlen, voegden eigen elementen aan gebouwen toe en maakten gebruik van moderne materialen en technieken. Hierdoor zien Victoriaanse huizen er vaak erg verschillend uit.

Toch zijn er enkele typische Victoriaanse elementen, zoals erkers, torentjes, veranda's en puntdaken. Ook werd vaak gebruik gemaakt van steen en hout, ramen werden een stuk groter (waardoor de woning lichter werd) en hadden vaak meerdere verdiepingen. Daarnaast zijn veel gebouwen uit die tijd asymmetrisch. De gebouwen hadden vaak een ingewikkelde indeling met formele en informele kamers, dus kamers om gasten te ontvangen en kamers voor het gezin. De woningen hadden meestal een grote, centrale trap, hoge plafonds, gedecoreerde openhaarden, houten panelen en behang op de muren en gangen met tegels. Voor de ramen gingen zware gordijnen en meubels waren vaak van een donkere houtsoort. Men maakte ook vaak gebruik van patronen voor op kussens, kleden, behang, etc.

Belangrijke architecten tijdens het Victoriaans tijdperk waren Edwin Landseer Lutyens, Charles Rennie Macintosh, John Dando Sedding en Joseph Bazalgette. Isambard Kingdom Brunel is een beroemde Britse ingenieur uit het tijdperk die bekend staat om zijn bruggen, spoorlijnen en tunnels. William Morris had aan einde van het tijdperk bekendheid met zijn Arts-en-Craftsbeweging. Hij keerde zich tegen industriële items (die in grote aantallen geproduceerd werden). In plaats daarvan geloofde hij dat mensen zelf spullen voor in huis moesten maken.

Muziek

De uitvinding van de wasrol, de voorloper van de grammofoonplaat, maakte het ook mogelijk om thuis naar muziek te luisteren. Waar men voorheen zelf muziek moest spelen of een kamerorkest moest inhuren, hoefde men nu enkel een plaat en een speler te hebben.

Muziek was onderverdeeld aan de verschillende sociale klassen uit die tijd. Mensen uit de bovenklasse luisterden vaak opera en klassieke muziek. Muziekonderwijs werd gezien als een belangrijk onderdeel van de opvoeding. Rijkere burgers hadden vaak een piano in hun huis staan, wat een statussymbool werd. Ook trompetten, tuba's, klarinetten, cello's, harpen en violen waren populaire instrumenten. De onderklasse luisterde vaak naar volksmuziek. Er waren speciale muziekhallen waar muziek werd gespeeld, comedy's werden opgevoerd en werd gedanst.

Belangrijke componisten uit het Victoriaanse tijdperk zijn Clara Schumann, Edward Elgar en Arthur Sullivan. De liederen Rule, Britannia! en Home, Sweet Home waren immens populair. Tijdens de kerstdagen ontstonden groepen van zogeheten carol singers. Een "carol" is een kerstlied. Deze groepen zongen kerstliederen op pleinen of gingen langs de deuren. Deze traditie is ontstaan tijdens de Victoriaanse tijd en is nog steeds populair in veel Engelstalige landen.

Mode

Het Victoriaanse tijdperk zag veel verschillende modetrends. Voor vrouwen was het dragen van een jurk gewoon. Kleuren, vormen en designs verschilden tijdens de periode, maar jurken waren altijd lang (tot op de grond). Het laten zien van je enkels was immers niet toegestaan. Ook droegen vrouwen een korset om middel zo dun mogelijk te maken. Dit was niet altijd even gezond. Qua accessoires waren de chatelaine (een soort van ketting), de handtas en andere juwelen populair. Het dragen van hakken werd populair vanaf de jaren 1870. Voor mannen was de mode een stuk eenvoudiger. Mannen uit hogere klassen droegen meestal formele kleding, zoals maatpakken en de gilet. Ook de stropdas en de hoge hoed waren populaire items.

De Victoriaanse tijd staat ook bekend om zijn uitbundige en lange rouwperiodes. Zodra een familielid overleden was, was het normaal voor de nabestaanden om zich in het zwart te kleden. Ook was het dragen van juwelen (of in sommige gevallen opvallende juwelen) niet toegestaan. Hoe lang je dit moest doen, ging af van de relatie tot de persoon. Als je man of vrouw was overleden rouwde je een stuk langer dan wanneer dit een oom of tante was. De uitvoerige rouwperiodes zijn ontstaan door koning Victoria's eigen rouwperiode. Na de dood van haar echtgenoot, prins Albert, in 1861 droeg zij de rest van haar leven vrijwel enkel zwart.

  • Jurken hadden in de vroege Victoriaanse periode een crinoline (een houten raamwerk) om de jurk bol te houden, zoals hier in 1856.

  • De crinoline verdween later, zoals hier te zien is in een jurk uit 1877.

  • Mannenkleding uit de jaren 1870

  • Koning Victoria en haar dochters in rouwkleding met in het midden een buste van de overleden prins Albert in 1862.

Literatuur

Een scène uit Great Expectations van Charles Dickens.

De Victoriaanse literatuur is een periode uit de Engelse literatuurgeschiedenis. Deze periode viel samen met het realisme. Toen probeerden schrijvers de wereld om hen heen zo goed mogelijk te beschrijven. Zij richtten zich dan ook op veel sociale problemen, zoals kinderarbeid, armoede en vrouwenrechten. Steeds meer mensen konden lezen en schrijven. Toch waren boeken nog erg duur. Schrijvers bedachten hierdoor een oplossing: het feuilleton. Er waren literaire tijdschriften waarin schrijvers iedere week of maand enkele hoofdstukken van hun boek publiceerden. Deze tijdschriften waren goedkoper dan boeken, waardoor meer mensen hun werk konden lezen.

Tijdens het Victoriaans tijdperk was voornamelijk de roman populair. Enkele belangrijke romanschrijvers uit de periode zijn Charles Dickens (Oliver Twist), George Eliot (Middlemarch), Charlotte Brontë (Jane Eyre), Emily Brontë (Wuthering Heights), Anne Brontë (Agnes Grey), William Makepeace Thackery (Vanity Fair), Elizabeth Gaskell (North and South), Thomas Hardy (Tess of the d'Ubervilles), Wilkie Collins en Anthony Trollope. Op het gebied van poëzie zijn Robert Browning, Alfred Tennyson, Elizabeth Barrett Browning en Christina Rossetti belangrijk. Belangrijke toneelschrijvers zijn Oscar Wilde, George Bernard Shaw en Gilbert en Sullivan.

De Victoriaanse schrijvers worden ook gezien als de "uitvinders" van de Engelse jeugdliteratuur. Jeugdschrijvers probeerden kinderen door middel van literatuur dingen bij te brengen. Andere schrijvers wilden juist de fantasie van kinderen prikkelen. Kinderarbeid was immers een gewone zaak tijdens het Victoriaans tijdperk, waardoor veel kinderen geen jeugd hadden en niet naar school gingen. Bekende kinderboekenschrijvers uit deze periode zijn Lewis Carroll (Alice in Wonderland) en Anna Sewell (Black Beauty). Ook Robert Louis Stevenson (Dr. Jekyll and Mr. Hyde) en Anthony Hope (The Prisoner of Zenda) worden soms als kinderboekenschrijvers gezien, hoewel zij voor volwassenen schreven.

Schilderkunst

Tijdens het Victoriaans tijdperk waren er verschillende schilderstijlen. De eerste jaren van het tijdperk werden beïnvloed door de Royal Academy of Arts, waarvan Joshua Reynolds het hoofd was. De academie schilderde vooral in de stijl van de Italiaanse schilder Rafaël Santi. Volgens Reynolds moesten schilderijen zo mooi, gevormd en edelmoedig zijn als mogelijk was. In de jaren 1840 en 1850 begonnen kunstenaars zich af te zetten tegen de academie. Zij richtten de Pre-Raphaelite Brotherhood op en wilden de wereld zo nauwkeurig afbeelden als mogelijk. Aan het einde van het Victoriaans tijdperk kwamen er meer modernistische stijlen, zoals het impressionisme en het estheticisme.

Belangrijkste schilders uit deze tijd zijn John Rushkin, Richard Dadd, J.M.W. Turner, William Holman Hunt, John Everett Millais, Dante Gabriel Rossetti, George Stubbs, George Frederic Watts, Frederic Leighton en James McNeill Whistler.

Bronnen

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Victoriaanse_tijd&oldid=881723"