Klarinet

Een klarinet is een blaasinstrument, om precies te zijn een houtblazer. Het wordt zowel in de klassieke muziek als in de popmuziek wordt gebruikt. Je hebt een es, bes en bas klarinet. Vooral in de jazz heeft de klarinet toepassing gevonden. Beroemde namen van musici (zeg vooral niet muzikanten), die de klarinet in jazzbands bespeelden, zijn de Amerikanen George Lewis, Benny Goodman, Buddy DeFranco, Tony Scott en de Engelsen Acker Bilk en Monty Sunshine. Bekende Nederlandse jazzklarinettisten zijn Peter Schilperoort en Dim Kesber.

Historisch

De naam komt van clarinetto, een verkleinwoord van het Italiaanse clarino, een vroege soort trompet. Ook het Franse woord klarinette (het vrouwelijke verkleinwoord van de oude Franse klarijn of klaroen) wijst in die richting.

De middeleeuwse voorloper van de klarinet, als enkelrietinstrument, is de chalumeau. De uitvinder van de klarinet is waarschijnlijk de Duitser Johann Christoph Denner rond 1690 geweest. Dit is in het tijdperk van de barokke muziek waarbij componisten als Bach zochten naar een instrument waarop snel toonladders gespeeld konden worden. De eerste klarinetten hadden net als de blokfluit acht gaten die je met je vingers moest afdichten en twee toetsen.

Eigenschappen

Het riet geklemd op het mondstuk van de klarinet

De meest gangbare klarinet is de B♭ (Bes)-klarinet, deze is ongeveer 66 cm lang. Vroeger werd voor iedere toonsoort een andere klarinet gebruikt. De klarinet klinkt over het algemeen scherper dan de hobo. Dit komt omdat de klarinet een zogeheten cilindrische boring heeft. Dat wil zeggen dat de buis overal even breed is en alleen aan het uiteinde breder wordt. De boring is tussen de 14 en 15,5 millimeter. De toon van de E ♭ (Es)-klarinet is helderder en kan zelfs in luide orkest- of concertbands worden gehoord. De basklarinet heeft een karakteristiek diep, zacht geluid, terwijl de altklarinet qua toon vergelijkbaar is met de bas (hoewel niet zo donker). De kleinste klarinet is de piccolo klarinet.

Heb je bij een blokfluit gaten die met de vingertoppen moet worden afgedicht, bij de klarinet heb je toetsen die klepjes in beweging zetten en met pads erop die de gaten afdichten.

Het instrument is een houtblazer omdat je op een riet blaast. Niet omdat het instrument van hout zou zijn. De oude klarinetten waren veelal van buxushout. De tegenwoordige dure zijn van Afrikaans hardhout, maar je hebt ze tegenwoordig ook van kunststof. De meeste klarinetten bestaan uit 5 stukken (gewrichten) die uit elkaar kunnen worden getrokken. Een kurken ring zorgt voor de afdichting van elke koppelstuk. De klarinet maakt gebruik van een enkel riet gemaakt van het riet van Arundo donax, een riet- of grassoort.

Het mondstuk en het riet zijn omgeven door de lippen van de speler, die een lichte, gelijkmatige druk uitoefenen op het riet en een luchtdichte afsluiting vormen. Lucht wordt langs het riet en langs het instrument geblazen. Op dezelfde manier wappert een vlag in de wind. De lucht die langs het riet snelt, zorgt ervoor dat het gaat trillen. Naarmate de luchtdruk uit de mond toeneemt, neemt de hoeveelheid waarmee het riet trilt toe totdat het riet het mondstuk raakt. Deze trilling wordt doorgegeven aan de lucht in de buis die mee gaat trillen en een toon geeft. Hoe langer de luchtkolom, hoe lager de toon. Dus hoe meer kleppen dicht zijn (geteld vanaf het mondstuk) hoe lager de toon.

Gebruik

Sipsi, Turkse klarinet

De klarinet vind je in vele soorten orkesten zoals een symfonieorkest, een harmonieorkest, de fanfare, in een kamerorkest die kamermuziek speelt en ook in modernere bands zoals een bigband. Het instrument is ook bekend van de dixieland en andere jazz vormen. Ook in de zigeunermuziek en de Klezmermuziek en andere vormen van Oost-Europese volksmuziek is het een geliefd instrument. Turkije kent zijn sipsi, een variant van de klarinet.