Wilhelmina der Nederlanden
| Wilhelmina der Nederlanden | |
|---|---|
 | |
| Aangetreden op | 23 november 1890 (van 1890 tot 1898 onder regentschap van Emma) |
| Afgetreden op | 4 september 1948 (abdicatie) |
| Troonopvolger | Juliana der Nederlanden |
| Algemeen | |
| Aanspreekvorm | Majesteit |
| Persoonlijke informatie | |
| Volledige naam | Wilhelmina Helena Pauline Maria |
| Geboren | Den Haag op 31 augustus 1880 |
| Overleden | Paleis Het Loo (Apeldoorn) op 28 november 1962 |
| Huwelijk | Hendrik van Mecklenburg-Schwerin (geh. 7 februari 1901) |
| Dynastie | Huis Oranje-Nassau |
| Ouders | Willem III der Nederlanden |
| Kinderen | Juliana der Nederlanden |
Portaal  Monarchie
| |
Wilhelmina Helena Pauline Maria (Geboren te Den Haag op 31 augustus 1880 - gestorven in Paleis Het Loo (Apeldoorn) op 28 november 1962) was de vierde koningin der Nederlanden (van Nederland). Ze regeerde onder de naam koningin Wilhelmina. Naast Koningin der Nederlanden was ze ook hertogin van Mecklenburg (tussen 1901 en 1962).
Aangezien Wilhelmina's vader, Willem III, stierf voordat Wilhelmina 18 was, regeerde haar moeder als regentes. Dit was koningin-regentes Emma, maar officieel was Wilhelmina wel koningin in die tijd (terwijl ze zelf niet regeerde).
Jeugd
Wilhelmina was de enige dochter van de Nederlandse koning Willem III en Koningin Emma. Ze werd geboren in Paleis Noordeinde in Den Haag. Toen ze geboren was, waren er militaire parades en klonken er saluutschoten (schoten uit een wapen als eerbetoon). Ze kreeg de naam Wilhelmina, omdat dit de vrouwelijke versie was van de naam Willem (naar Willem van Oranje). De namen Helena, Pauline en Maria kwamen van de zussen Emma, de moeder van Wilhelmina. In de eerste maanden na haar geboorte werd ze door haar ouders vaak Paulientje genoemd, maar hierna werd het Wilhelmina. Op 12 oktober 1880 werd Wilhelmina gedoopt in de Haagse Willemskerk. Op Wilhelmina's eerste verjaardag zette ze haar eerste stapjes.
Willem III was al eerder getrouwd geweest, met Sophie van Württemberg, en ze hadden samen drie kinderen gekregen. Van die drie kinderen leefde alleen nog Alexander. Wilhelmina werd door het overlijden van haar halfbroer Alexander op 21 juni 1884 troonopvolgster. Op 23 november 1890 overleed Willem III. Wilhelmina was toen slechts tien jaar oud en werd (officieel) koningin der Nederlanden. Ze regeerde echter niet, dit deed haar moeder Emma tot dat Wilhelmina 18 jaar oud was.
Tot aan de dood van haar vader, werd Luxemburg ook door de Nederlandse koning bestuurd. Alleen mochten dit alleen mannen zijn volgens de Salische wet. Willem III wilde de wet nog veranderen, zodat Wilhelmina ook groothertogin van Luxemburg kon worden, maar Emma wilde dit niet. Na de dood van haar vader kon Wilhelmina dus geen groothertogin van Luxemburg worden. Luxemburg werd zelfstandig en een latere groothertog heeft de wet uiteindelijk afgeschaft. In 1876 overleed Wilhelmina's tante Sophie. Deze tante had veel voor haar betekend.
Regeren als koningin der Nederlanden
Op 6 september 1898 (haar kroningsdag) werd zij ingehuldigd in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Wilhelmina wilde voor haar inhuldiging geen cadeaus ontvangen, echter kreeg ze van de inwoners van Amsterdam wel de Gouden Koets als cadeau. Wilhelmina nam de koets dan ook pas een dag later aan. Oscar Carré filmde de inhuldiging, nu één van de oudste Nederlandse filmbeelden.
Wilhelmina had een grote rol in gesprekken over vrede in de Tweede Boerenoorlog in het huidige Zuid-Afrika. Nederland had in die tijd geen erg groot leger, dus Nederland kon niet alleen tegen het Verenigd Koninkrijk vechten. Wilhelmina zocht daarom hulp bij Duitsland, Rusland en Frankrijk. Als eerste poging stuurde ze in 1899 een brief van naar de Britse koningin Victoria. Dit was geen succes en diezelfde zomer organiseerde ze een vredesconferentie in Den Haag. Zelf kwam ze niet met het idee, eigenlijk deed ze dit op verzoek van de Russische tsaar Nicolaas II. Het moest in een neutraal land worden gehouden (zoals België of Denemarken in die tijd), uiteindelijk werd gekozen voor Nederland (wat ook neutraal was). Voor de conferentie stelde ze zelfs Paleis Huis ten Bosch open, waarin ze woonde. Op de conferentie was een hoop gedoe. Zo wilde Italië geen mensen sturen als Vaticaanstad dit ook deed, hierdoor werd Vaticaanstad niet uitgenodigd. Engeland wilde niet komen als de Zuid-Afrikaansche Republiek en de Oranje Vrijstaat (tegenwoordig beide Zuid-Afrika) ook kwamen. De landen waar de oorlog speelde werden dus niet uitgenodigd. Wilhelmina schreef hierover aan de Russische tsaar: "Onze stamverwanten werden zodoende dus op de conferentie gebannen". De Tsaar deed er vervolgens niets mee. In 1900 gaf de Nederlandse regering, met ondertekening van Wilhelmina, opdracht om de president van het verslagen Zuid-Afrikaansche Republiek, Paul Kruger, te evacueren naar het Franse Marseille. Hoewel Wilhelmina niet met het idee gekomen was, kreeg ze van veel Europese landen kritiek. Zelf zij ze: "Nooit heb ik zulk eene overdreven beweging gezien", over deze kritiek. In Nederland werd de president wel goed ontvangen. Het volkslied van het Zuid-Afrikaansche Republiek werd gespeeld en de vlaggen van de Vrijstaat en de Republiek werden gehesen. Wilhelmina heeft hiervoor nog een brief gestuurd aan de Duitse keizer Wilhelm II.
Andere gebeurtenissen in Nederland tot 1914
- 1899 Oprichting Staatsbosbeheer en Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Vogels
- 1900 Invoering van de leerplicht
- 1901 Invoering van de woningwet, gemeenten kunnen een actieve eigen woningpolitiek gaan voeren - De Ongevallenwet is de eerste sociale verzekeringswet in Nederland - Staatsmijnen (kolenwinning) in Limburg worden geopend
- 1903 Spoorwegstakingen om een vakbond voor spoorwegpersoneel op te kunnen richten - Beurs van Berlage wordt geopend - Willem Einthoven vindt het elektrocardiogram (ECG - meten van hartfuncties) uit
- 1905 Oprichting Natuurmonumenten
- 1906 Eerste onderzeeboot in dienst bij de Nederlandse marine, de O1
- 1909 De Friesche IJsbond organiseerd de eerste officiële Elfstedentocht. In Friesland is het al lang traditie om, zodra het kon, langs alle elf Friese steden te schaatsen.
- 1911 Anthony Fokker in zijn in Duitsland zelfgebouwde Spin vliegt de eerste rondjes om de Haarlemse St. Bavokerk ter gelegenheid van Koninginnedag - Het literair debuut van Nescio, de novelle De uitvreter verschijnt in De Gids
Het huwelijk
Voor Wilhelmina werd een man gezocht. Vanwege de Tweede Boerenoorlog vielen alle Britse kandidaten weg, aangezien Nederland ermee in oorlog was. De Duitse keizer had daarom een aantal kandidaten naar voren geschoven. Dit waren Fredriech Wilhelm van Pruisen en de twee zonen van de hertog van Mecklenburg-Schwerin. Van die twee zonen kwam alleen Heindrich opdragen. Uiteindelijk koos Wilhelmina Heindrich. Op 16 oktober werden ze verloofd. Eigenlijk was Heindrich de achterneef van Wilhelmina. Op 7 februari 1901 trouwden ze met elkaar. Vanaf die dag heette Heindrich Hendrik (de Nederlandse variant van de naam). Wilhelmina móest wel een man vinden, want het Nederlandse koningshuis had toen bijna geen leden en dus hing opnieuw de opvolging aan een zijden draad. Wilhelmina moest zorgen voor nageslacht en zo zorgen dat de monarchie in Nederland behouden bleef. De Nederlands regering wilde dat de naam van het Nederlandse koningshuis (Huis van Oranje-Nassau) werd veranderd naar Huis Oranje-Mecklenburg. Eén van de redenen was dat het Nederlandse koningshuis toch maar uit drie leden bestond (Wilhelmina, Hendrik en Wilhelmina's moeder Emma) en dat de naam anders te veel zou lijken op het de naam van het koningshuis van Luxemburg (Huis Nassau-Weilburg). Uiteindelijk is dit plan nooit uitgevoerd.
Wilhelmina wilde kinderen krijgen, maar kreeg drie miskramen. De eerste was in 1901. Daarna werd ze in 1902 opnieuw zwanger, maar ze bleek tyfus te hebben. Hierdoor kreeg ze opnieuw een miskraam. Wilhelmina was de laatste telg van Oranje-Nassau. Zou ze komen te overlijden, zonder dat er een opvolger(ster) was, dan ging de troon naar een Duitser. Mogelijk zou Nederland dan deel hebben uitgemaakt van het Duitse Keizerrijk. Op 1902, op Prinsjesdag, verscheen Wilhelmina weer in het openbaar. In 1906 kreeg ze opnieuw een miskraam. Op 26 februari 1908 wisten Wilhelmina en Hendrik maar net te ontsnappen uit een verkeersongeluk in Den Haag. Toen Hendrik daar de deur van het rijtuig opende, werd het aangereden door een Haagse tram. Resultaat was dat drie wielen onder het rijtuig verwoest waren, maar de inzittenden en de paarden overleefden alles. Eind 1908 werd Wilhelmina opnieuw zwanger en op 30 april 1909 beviel ze van een dochter, Juliana. De monarchie was gered. Wilhelmina zelf geloofde dat het grote aantal miskramen kwam door de korsetten die ze droeg. Daarom verbood ze haar dochter ze te dragen.
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918)
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Nederland besloot neutraal te blijven in de oorlog, maar toch stonden het land een soort en met aan de kant van Duitsland. Wilhelmina's man en moeder waren immers Duits, waardoor ze veel Duitse familie had. Maar aan de kant staan van Duitsland, deden ze niet. In de Tweede Boerenoorlog had Nederland namelijk gezien wat de Britten allemaal konden. Toch vonden er beschietingen plaats op Nederlandse schepen door Duitse onderzeeërs en er strandde zelfs een Duitse onderzeeër aan op de Nederlandse kust. Dankzij haar contact met de Duitse keizer werd de zaak gesust. Er kwam een commissie die moest kijken hoe groot de schade precies was. Hierna namen de Geallieerden schepen in beslag en Wilhelmina vond dit scheepsroof. De schepen voor de handel naar en vanuit Nederlands-Indië gebeurde voortaan onder leiding van oorlogsschepen. Toen de schepen doorzocht moesten worden door de Britten, kon de regering alleen maar toegeven. De minister van Koloniën trad af. Wilhelmina was hier woedend over en liet dit ook blijken.
Vervolgens wilde de Duitsers vrije toegang door Limburg tijdens de oorlog. Ze beschuldigden Nederland van samenwerking met de Geallieerden. Wilhelmina wist dit te voorkomen en Nederland hoefde alleen wat bouwmateriaal te leveren. De Geallieerden waren hier weer boos over. Wilhelmina was, net als de aanvoerder van het leger, er voor dat Nederland en Duitsland bondgenoten zouden worden. Niet zozeer omdat ze aan de kant stonden van de Duitsers, maar omdat Nederland kansloos zou zijn bij een Duitse inval. De minister-president ontsloeg de aanvoerder van het leger ook. Na de Eerste Wereldoorlog, in 1918, was de relatie tussen Wilhelmina en het kabinet slecht. Doordat er landelijke verkiezingen kwamen, kwam er een nieuw kabinet.
In Europa was onrust na de Eerste Wereldoorlog. Oostenrijk-Hongarije, Keizerrijk Rusland en het Duitse Keizerrijk vielen uiteen en in Rusland vond een communistische revolutie plaats. In Nederland wilde ook iemand zo'n gelijke revolutie beginnen, Pieter Jelles Troelstra. Wilhelmina wilde de revolutie voorkomen en dat gebeurde ook. De verschillen tussen rijk en arm werden kleiner. Er kwamen ziekenhuizen, betere woningen en minder uitputting van arbeiders. Wilhelmina ging ook meer invulling geven aan haar eigen koningschap. Ze zorgde ervoor dat het minder ceremonieel werd, maar dat in z'n geheel doorbreken is nooit gebeurd. Op 10 november 1918 vroeg de Duitse Keizer Wilhelm II asiel aan in Nederland. Nederland liet de Duitse keizer toe, die tot zijn dood hier is blijven wonen. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en vooral België waren hier woedend over. Wilhelmina sprak niet meer met de Duitse keizer. Ze vond dat hij ervoor heeft gezorgd dat de Novemberrevolutie er kwam en zijn volk had verlaten.
Andere gebeurtenissen tijdens WO1
- 1916 Tijdens de watersnood rond de Zuiderzee breken vele dijken door. Deze ramp leidt tot de Zuiderzeewet van 1918, dijkverzwaring, en uiteindelijk tot de aanleg van de Afsluitdijk. - Een dag na Duitsland voert Nederland de zomertijd in.
- 1917 Voedselschaarste en hongersnood door fout in voedseldistributie (verdeling) leidt tot aardappeloproer in Amsterdam, de kloof tussen arm en rijk is groot en op de zwarte markt wordt veel verhandeld maar de steden verkrotten - Theo van Doesburg richt de Stijl op, een kunstenaarsvereniging - Het algemeen kiesrecht voor mannen ouder dan 23 jaar wordt ingevoerd. Vrouwen krijgen passief kiesrecht. Dit houdt in dat ze wel mogen worden gekozen. Suze Groeneweg wordt de eerste vrouwelijke Tweede Kamer lid in 1918. Ook wordt er een kiesdeler of kiesdrempel ingesteld om kleine partijen ook een kans te geven - Na een lange schoolstrijd komt het bijzonder onderwijs op gelijke voet met het openbaar onderwijs, waarbij het recht heeft op financiële steun van de overheid als het openbaar onderwijs - de zogeheten verzuiling krijgt meer en meer vorm, iedere stroming zijn eigen partij, school, krant, sport en ontspanning, gezondheidszorg, vakbond en later ook eigen omroep - De spionne Mata Hari wordt in Parijs aangehouden. Daar wordt ze ter dood veroordeeld.
- 1918 In Nederland worden parlementsverkiezingen gehouden, voor het eerst met algemeen mannenkiesrecht
Tussen twee oorlogen in (Interbellum)
De invloed van Wilhelmina op de politiek is moeilijk te bepalen. Ook weigerde ze soms weleens een besluit van de regering uit te voeren. Voorbeeld hiervan is in 1918 toe ze het ontslag van de opperbevelhebber Snijder tegenhield. Na de Eerste Wereldoorlog kwamen er kabinetten die vaak in een soort van crisis raakten. Vaak als zo'n kabinet viel, gingen dezelfde partijen als in het vorige kabinet weer samenwerken. Wilhelmina ergerde zich hier aan. Door de ruzies in het parlement, hield Wilhelmina in die tijd niet van ministers of politieke partijen. Tussen 1922 en 1939 moest Wilhelmina wel tien keer een nieuw kabinet vormen. In 1939 kwam er opnieuw een kabinetscrisis en Wilhelmina vertelde aan de minister-president Hendrikus Colijn hoe ze er over dacht: "U hebt toen (in 1937) 10 heren uitgezocht met wie u het nu niet meer kunt vinden; nu moet u andere heren zoeken". Wilhelmina wilde graag dat Colijn de nieuwe minister-president werd en schoof hem ook voor het parlement. Uiteindelijk werd zijn kabinet niet goedgevonden. In de jaren twintig, toen op de defensie (het leger) sterk bezuinigd werd, heeft zij enige malen aan aftreden gedacht.
In 1934 overleden zowel haar moeder als haar man. Voor Wilhelmina was dit zwaar, maar ook voor de Nederlandse monarchie. Het hele koningshuis bestond nu nog maar uit twee leden. Wilhelmina wilde het liefst aftreden, volgens haar was het volk haar zat en ze voelde zich machteloos bij het vormen van kabinetten. Haar dochter, Juliana, wilde ze dit niet aandoen en dus bleef ze koningin. Juliana trouwde in 1937 met Bernhard van Lippe-Biesterfeld. In 1938 kreeg Wilhelmina haar eerste kleindochter, Beatrix, en in 1939 een tweede, Irene. De monarchie was nu ook voor de toekomst gered. Wilhelmina zocht contact met de Belgische koning Leopold III. Eerste wilde ze ideeën maken over de vrede in Europa, wat niet lukte. De relatie tussen Nederland en België, die toen al jaren slecht was, verbeterde er wel door. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak vluchtte veel joden uit Duitsland naar Nederland. Er werd een vluchtelingenkamp voor ze gebouwd in Elspeet, althans dat was het plan. Wilhelmina protesteerde, het kamp lag nog geen 12 kilometer af van Paleis Het Loo (waar ze 's zomers woonde). Ook de ANWB was het er niet mee eens, want de Veluwe moest begaanbaar blijven. Het vluchtelingenkamp werd verplaatst naar Hooghalen en staat nu bekend als Kamp Westerbork (aangezien het in de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt als concentratiekamp).
Andere gebeurtenissen tijdens het interbellum
.jpg)
- 1919 De Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën, het latere KLM, wordt opgericht door luchtvaartpionier Albert Plesman - Het algemeen kiesrecht voor vrouwen wordt ingevoerd - Radiopionier Hanso à Steringa Idzerda met zijn zender PCGG verzorgd de eerste radio-uitzending in Nederland vanuit een studio in het bedrijfsgebouw Beukstraat 8 in Den Haag voor een algemeen publiek - In België ontstaat na de Eerste Wereldoorlog het idee om Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen van Nederland over te nemen (annexeren) als genoegdoening. Ze vonden dat Nederland teveel steun had gegeven aan Duitsland.
- 1920 Nederland wordt lid van de Volkenbond
- 1923 De vlootwet zorgt voor veel discussie in het land; wel of niet uitbreiden en moderniseren van de vloot? In tijden van bezuinigen kostte het volgens de tegenstanders veel te veel geld. Er kwam een volkspetitie (wat niet vaak voor kwam) Met één procent verschil in de stemmen werd de wet niet aangenomen
- 1924 De Fokker F.VII passagiersvliegtuig, vertrekt van (het oude) Schiphol voor de eerste intercontinentale vlucht naar Batavia, Nederlands-Indië.
- 1927 het eerste rijkswegenplan wordt gepresenteerd - de AVRO wordt opgericht
- 1928 Olympische Zomerspelen in Amsterdam. Speciaal daarvoor is het olympisch stadion en de bijbehorende buurt (stadionweg) gebouwd
- 1929 Beursval op Wall Street Zwarte Donderdag 24 oktober maakt een einde aan de economische voorspoed van de Roaring Twenties (roerige jaren twintig). Wereldwijd ontstaat er een crisis; de handel neemt af en belangrijke buitenlandse munten dalen in waarde
- 1931 De oprichtingsvergadering van de NSB in Utrecht, georganiseerd door Anton Mussert en Cornelis van Geelkerken
- 1932 Op 28 mei wordt het laatste gat in de Afsluitdijk gedicht. Hiermee is de afsluiting van de Zuiderzee voltooid. Het afgesloten deel ten zuiden ervan wordt het IJsselmeer, het deel ten noorden de Waddenzee. Veel vissers verliezen hiermee hun werk en moeten werk aan de wal zien te vinden. Een groot deel van de zogeheten bruine vloot (zoals botters) verdwijnt
- 1933 in Berlijn gaat het Rijksdaggebouw in vlammen op. De Nederlander Marinus van der Lubbe (linkse activist, communist) wordt als dader aangewezen
- 1934 In andere Nederlandse steden zorgt de slechte economische toestand voor veel onlusten. Tijdens het Jordaanoproer vallen er in Amsterdam 5 doden en 56 zwaargewonden; ook in Rotterdam valt een dode - De Nederlandse passagiersvliegtuig DC-2 Uiver, onder leiding van Koene Dirk Parmentier, wint het handicap deel van de vliegrace van Londen naar Melbourne in Australië
- 1935 15,5% van de beroepsbevolking raakt werkeloos (zo'n 500.000 mensen). Nederland blijft vasthouden aan de Goudstandaard waarbij de waarde van de gulden gebonden is aan dat van het goud. In de troonrede benoemd Wilhelmina de zeer nadelige gevolgen van de wereldwijde crisis. Op 26 september 1936 verlaat Nederland de gouden standaard. Hoewel de gulden 20% devalueert (minder waard wordt) is het effect gunstig. Nederland krabbelt een beetje op. De vele werkelozen moesten twee maal dagelijks naar het stempelkantoor om een stempel te halen om zwartwerken te voorkomen. Daarnaast werden openbare werken opgezet als werkverschaffing. Een voorbeeld hiervan is de aanleg van het Amsterdamse bos (grotendeels met de schop en niet met graafmachines)
- 1939 Aantreden van het kabinet-De Geer II, wat een jaar later het eerste oorlogskabinet blijkt te zijn.
De Tweede Wereldoorlog (1940-1945)
Sinds de opgang van Adolf Hitler in Duitsland wist Wilhelmina dat een nieuwe wereldoorlog haast onvermijdelijk was en dat Nederland daarin betrokken zou worden. De neutraliteitspolitiek zou inderdaad niet werken. Buiten de ministers om liet zij zich door de Nederlandse ambassades in andere landen op de hoogte houden van Hitlers oorlog-ideeën. In 1938-1939 verloor zij al het vertrouwen in haar raadslieden én in luitenant-generaal Reynders, chef van de generale staf, later opperbevelhebber. Op haar aandringen werd deze in februari 1940 vervangen door generaal Henri Gerard Winkelman.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog door het invallen van de Duitsers op 10 mei 1940, verliet zij op 13 mei 1940 op advies van Winkelman met tegenzin het land. Ze vluchtte samen met de hele koninklijke familie naar Engeland. Op 14 mei werd Rotterdam gebombardeerd. Het bombardement op Rotterdam gaf opperbevelhebber Winkelman de doorslag dat de strijd zinloos is, waarna hij de capitulatie van Nederland tekent. De strijd in Zeeland duurt nog enkele dagen, waarna er ook capitulatie volgt. In Londen ging ze nu wonen en ze herstelde zich snel. Haar dochter Juliana met haar man en gezin moesten na een maand naar een nog veiligere plek, Canada. Zo was de monarchie veiliggesteld. Wilhelmina bleef zelf in Londen samen met de Nederlandse regering (de Londense kabinetten). Via Radio Oranje sprak ze het volk toe. Ze noemde Hitler de aartsvijand van de mens en was fel tegen de Jodenvervolging. Ondanks dat er een hoge straf stond op het luisteren naar de zender, deden veel mensen dit toch (wat na het einde van de oorlog er nog meer werden). Oranje stond symbool in Nederland als de kleur van vrijheid. Tijdens de oorlog kwam er ook een bom neer heel dicht bij haar huis in Londen, haast was ze hierdoor gedood.
Het bestuur van het land wordt door de Duitsers overgenomen door de Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart. De jodenvervolging komt al vrij snel op gang na het begin van de oorlog en zou voor vele Joden eindigen in de vernietigingskampen.
Er ontstaan allerlei ondergrondse verzetskranten, zoals Het Parool, De Waarheid en Vrij Nederland, die stiekem gedrukt moeten worden. Veel producten gaan door schaarste op de bon.
Wilhelmina en de minister-president Dirk Jan de Geer konden het niet goed met elkaar vinden. Wilhelmina ontsloeg hem en stelde Pieter Gerbrandy aan. Wilhelmina had nu meer macht in de politiek, aangezien er geen parlement was. Wilhelmina had groot respect voor de Engelandvaarders. Het grootste gedeelte mocht bij haar thee drinken. De inhoud die Wilhelmina in Londen aan het koningschap kon geven, lag in de lijn van haar opvattingen omtrent de monarchie. Zij wilde deze, bij het herstel ervan na de Tweede Wereldoorlog, van haar 'symboolfunctie' ontdoen. Naast een versobering van het koningschap (geen rijke paleizen of Prinsjesdag) wenste zij een versterking van de koninklijke macht, bijvoorbeeld door het staatshoofd leider van de ministers te maken en persoonlijke invloed te geven op benoeming en ontslag van ministers.
Toen het zuiden van Nederland werd bevrijd, bracht ze op 13 maart 1945 er een bezoek aan. Twee maanden later kwam ze naar Nederland, dat nu bijna bevrijd was.
Andere gebeurtenissen tijdens WO2 en kort daarna
- 1941 De Duitsers willen de identificatie van Joden en deportaties efficiënt organiseren en stellen de Joodse Raad in - in Amsterdam wordt de Februaristaking georganiseerd. De staking wordt hard neergeslagen: er vallen hierbij negen doden en vierentwintig zwaargewonden - Als kunstenaar of artiest moet men zich aanmelden bij de Nederlandse Kultuurkamer. De kunst moet in het teken komen te staan van de Duitse nationaalsocialistische ideeën
- 1942 Nederlands-Indië wordt aangevallen door de Japanners. Nederlandse (KNIL) soldaten worden gevangen gezet en Nederlanders worden in Jappenkampen vastgehouden. Sommigen moeten keihard werken aan het zogeheten Birmaspoor, waar door oververmoeidheid en honger velen sterven - Alle Joden moeten in Nederland (en daarbuiten) een gele Davidsster dragen met daarop het woord Jood - 460 Nederlandse bestuurders worden opgesloten in een klooster in Sint-Michelsgestel - Niet alleen de deportatie van Joden draait op volle toeren, ook homoseksuelen, zwakzinnigen en psychiatrische patiënten en zigeuners worden opgepakt en gedeporteerd.
- 1943 Verzetsstrijders vervalsen persoonsbewijzen. Ook vind er de aanslag op het Amsterdams Bevolkingsregister plaats. Een aantal verzetsstrijders wordt opgepakt en vermoord. De hulp aan onderduikers komt op gang. Voor de meeste Joden zal dit te laat zijn.
- 1944 Anne Frank en haar familie wordt verraden en opgepakt in het Achterhuis in Amsterdam. Ook zij worden gedeporteerd - In Frankrijk (Normandië) komen vanaf 6 juni de geallieerden met D-day aan land en beginnen de Duitsers te verdrijven en trekken door naar het noorden. In het oosten van het land proberen vanaf 17 september de geallieerden een doorgang te maken bij Arnhem. Het plan Market Garden mislukt door grote tegenstand van de Duitsers. Nederland gaat dan een lange hongerwinter in het westen van het land tegemoet. Ook de spoorwegstaking van 17 september brengt de voedselvoorziening in gevaar - Door een verszetsactie in Putten wordt als vergelding de Puttense mannelijke bevolking gedeporteerd.
- 1945 Op 4 mei tekent admiraal Von Friedeburg de Duitse overgave in West-Europa. Hitler heeft kort daarvoor zelfmoord gepleegd samen met zijn vrouw Eva Brown. De Duitse bevelhebber Blaskowitz ondertekent de voorwaarden voor capitulatie in Nederland op 6 mei in Hotel 'de Wereld' in Wageningen. Blaskowitz heeft lange tijd vanuit Hilversum het bevel gevoerd - Op bijltjesdag, direct na de bevrijding, worden landverraders en NSB'ers opgepakt. Vrouwen die met, of waarvan werd gedacht dat ze met de Duitsers gingen worden kaalgeschoren en vernederd - Japan gecapituleerd op 15 augustus. Twee dagen erna roepen Soekarno en Hatta de Indonesische onafhankelijkheid uit - Om het zwart geld probleem (wat door de Duitse bezetting is ontstaan) tegen te gaan wordt al het papiergeld ongeldig verklaard. Nederland is leeggeplunderd. 86 complete fabrieksinstallaties zijn afgevoerd naar Duitsland, plus meer dan 20.000 machines, grote voorraden levensmiddelen en grondstoffen. Ook veel spoorwegmaterieel en rails verdween naar Duitsland. In de Duitse steden reden trams uit Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Kortom, er was gebrek aan alles. Veel bleef lang op de bon. Naast de 106.000 Joodse slachtoffers waren er onder de Nederlandse bevolking nog 92.000 andere doden.
- 1947 Na de Indonesische onafhankelijkheids verklaring ontstaat de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, met als onderdeel daarvan de zogeheten politionele acties. De Nederlandse regering erkende de Republiek Indonesië niet als onafhankelijke staat, maar beschouwde haar als een opstandige beweging binnen de kolonie Nederlands-Indië. De politionele acties hadden tot doel het Nederlands gezag over bepaalde gebieden te herstellen. Tijdens de bijna vier jaar durende militaire aanwezigheid van Nederland in Indonesië stierven circa 5.000 Nederlandse militairen, waarvan ongeveer de helft door gevechtshandelingen en anderen door gevangenschap en martelingen. Ook aan Indonesische zijde vielen vele doden. Ook kwamen er vele burgers om. In mei 1949 ging de Nederlandse regering overstag en werd de soevereiniteit overgedragen aan Soekarno.
- 1948 De Liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) wordt opgericht.
De Wedeopbouw en aftreden
Na haar terugkeer naar Nederland (op 13 maart 1945) ging ze eerst wonen op landgoed Anneville bij Breda. Hier wilde ze een kabinet gaan vormen, zodat Nederland weer opgebouwd kon worden. Ze twijfelde of Willem Drees wel vernieuwend genoeg was en wilde dat hij samen met Wim Schermerhorn een kabinet ging vormen. Eerst wilde ze Paleis Het Loo afbreken, toen ze wist hoe de Nazi's het gebruikt hadden. Later heeft ze besloten het toch te laten staan. Wilhelmina heeft van september 1945 tot en met april 1946 een "normaal" huis bewoond in de Nieuwe Parklaan in Den Haag. Dit deed ze uit medelijden met het Nederlandse volk, wat in de Tweede Wereldoorlog vele dingen heeft meegemaakt. Ook ging ze mensen door het hele land persoonlijk bezoeken. Tijdens de verkiezingen van 1946 was ze teleurgesteld. Wilhelmina hoopte dat er een "nieuwe" politiek kwam, met andere partijen en samenstellingen. Dit bleek niet zo te zijn. Ze had zich vergist, de Nederlanders wilde niets van haar vernieuwingsideeën weten. Toch was ze wel populair onder de Nederlanders.
Wilhelmina haar gezondheid ging achteruit. Juliana moest twee keer optreden als regentes. De eerste keer van 14 oktober 1947 tot 1 december 1947 en de tweede keer van 14 mei 1948 tot 30 augustus 1948. Op 12 mei 1948 vertelde Wilhelmina via de radio dat ze ging aftreden. Wilhelmina regeerde bijna een halve eeuw. Op 4 september 1948 deed ze afstand van de troon en volgde haar dochter Juliana haar op als koningin. Twee dagen later werd Juliana ingehuldigd. Wilhelmina is tot nu toe de langst regende koning(in) der Nederlanden. Door haar werd het Koninklijk Huis populairder. Na haar abdicatie (aftreding) ging ze in Paleis Het Loo wonen.
Tijdens de Watersnoodramp van 1953 was ze nog een aantal keren te zien in het openbaar. Ze deed tot op hoge leeftijd nog een aantal dingen, zoals het onderhouden van contacten en investeringen. Ook schreef ze een autobiografie met de naam Eenzaam, maar niet alleen. De laatste keer dat ze in het openbaar verscheen was op de achttiende verjaardag van haar kleindochter Beatrix.
Overlijden
.jpg)
Op 22 november 1962 was haar gezondheid verder achteruit gegaan, maar volgens de Rijksvoorlichtingsdienst was er geen reden om ongerust te zijn. In de nacht van 27 op 28 november 1962 overleed Wilhelmina in haar slaap. De oorzaak bleek een aandoening te zijn aan het hart. Na haar dood werd bekend dat de gezondheid van Wilhelmina al langer dan een week slecht was, ook bleek het veel ernstiger te zijn. In de kapel van Paleis Het Loo werd ze opgebaard. Lange rijen mensen in de kou wilde haar de laatste eer bewijzen. Vervolgens werd haar lichaam overgebracht naar Paleis Huis ten Bosch. Op 8 december werd ze begraven in de Koninklijke grafkelder te Delft.
Wapen en Standaard
Wapen van Prinses Wilhelmina 1880-1890
Wapen van Koningin Wilhelmina der Nederlanden als Dame in de Orde van Koningin Maria Luisa (Spanje)
Wapen van Wilhelmina der Nederlanden als dame in de Orde van de Serafijnen (Zweden)
Koninklijke standaard 1908-2013. Bij een koningin is deze ingesneden. Na haar troonsafstand had prinses Wilhelmina het recht een persoonlijke onderscheidingsvlag te voeren maar maakte daarvan geen gebruik.
.svg)
.svg)
Bronnen
- Het artikel op Wikipedia
- De televisieserie: 200 jaar Koninkrijk van de NOS
|
Koninkrijk Holland: Lodewijk I · Lodewijk II · Hortense (regentes) | |