Groenland
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
| Groenland Kalaallit Nunaat Grønland
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Nuuk |
| Aantal inwoners | 56.562 (2022) |
| Oppervlakte | 2.175.600 km² |
| Regeringsvorm | Autonoom gebied van Denemarken |
| Koningin | Frederik X (sinds 2024) |
| Premier | Kim Kielsen (sinds 2014) |
| Godsdienst | Lutheranisme |
| Taal | Groenlands (Kalaallisut) Deens (Dansk) |
| Munteenheid | Deense kroon |
| Volkslied | Nunarput utoqqarsuanngoravit |
| Nationale feestdag | 21 juni |
| Landcode | GRL |
Portaal  Denemarken
| |
Groenland is het grootste eiland ter wereld en een territorium van Denemarken. Groenland ligt ten noordoosten van Canada en ten noordwesten van IJsland. Groenland bevindt zich in Noord-Amerika, maar behoort cultureel tot Europa. Groenland heeft zo'n 56.000 inwoners. De officiële talen van het gebied zijn het Groenlands en het Deens. De hoofdstad is Nuuk.
De Vikingen waren de eerste Europeanen die in Groenland kwamen. Hierdoor woonden verschillende Inuit-volkeren in Groenland. Groenland was officieel deel van Noorwegen tot aan 1261. Hierna probeerden de Portugezen een kolonie op te zetten in Groenland, maar uiteindelijk lukte de Denen dit om te doen in de 17e eeuw. Sinds 1979 heeft Groenland een grote mate van zelfbestuur. Groenland is geen onderdeel van de Europese Unie, hoewel Denemarken dit wel is. In Groenland wordt betaald met de Deense kroon. Het grootste gedeelte van Groenland bestaat uit een nationaal park; een van de grootste ter wereld. Ook is Groenland een van de gebieden met de meeste groene energie.
Voor 80% bestaat Groenland uit ijs, waardoor Groenland niet groen is maar wit. IJsland aan de andere kant is een stuk groener. Vroeger was dit precies andersom, waardoor de namen vroeger klopten. Rond 1400 begon het klimaat te veranderen. Vroeger noemden de Vikingen het Groenland. De in Noorwegen geboren IJslander Erik de Rode werd verbannen uit IJsland wegens doodslag. Samen met zijn familie en zijn slaven, had hij schepen uiteengezet om een ijzig land in het noordwesten te verkennen, dat was Groenland. Na het vinden van een woonruimte daar en zich daar te vestigen, noemde hij het Groenland, hij hoopte daarmee aangename kolonisten aan te trekken.
Geschiedenis
Prehistorie
De oorspronkelijk inwoners van Groenland zijn de Inuit. Verschillende Inuit-volkeren kwamen uit Canada en Alaska en verspreidden zich langs de kusten van Groenland. Over deze volkeren is weinig bekend, aangezien er geen geschreven bronnen uit deze tijd zijn. Een van de eerste is culturen op Groenland is de Saqqaqcultuur, die rond 800 v.Chr. is ontstaan. Er zijn ook sporen van 1300 v.Chr. en 2500 v.Chr. De Groenlandse prehistorie eindigde met de komst van de Noren in 985.
Vikingen
Zie Vikingen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
De Vikingen hadden op IJsland een kolonie en vaarden vervolgens naar Groenland en zelfs Canada. In 980 begonnen de eerste Vikingen naar Groenland te reizen en in 985 stichtten ze de eerste koloniën langs de zuidkust. Erik de Rode gaf Groenland zijn huidige naam. Groenland was toentertijd een stuk groener, terwijl IJsland bedekt was met ijs. Later veranderde het klimaat. Het landschap van Groenland bestond uit vele berkenbossen. Veel van deze bossen zijn gekapt door de kolonisten voor de bouw van huizen. Vanuit Groenland werd in 1000 een kolonie in Newfoundland gesticht door Leif Erikson. In de 12e eeuw werd het christendom geïntroduceerd in Groenland. Hoewel Groenland door de Noorse koning bestuurd werd, hadden de inwoners hun eigen rechten. In 1380 werd Noorwegen verbonden met Denemarken, waardoor de Deense koning over Groenland regeerde.
Het is niet helemaal duidelijk wat er met Groenland gebeurde. Het laatste teken van bewoning op Groenland komt uit 1408, toen een huwelijk op het eiland werd gesloten. In 1420 bleek een Deense kaartenmaker Groenland te hebben bezocht. Er wordt aangenomen dat de kolonisten uit Groenland verdwenen. Paus Nicolaas V wilde in 1448 priesters naar Groenland sturen, aangezien het volgens hen al 30 jaar niet bewoond werd (buiten de inheemse inwoners om). De paus beschreef dat kerken verwoest waren. Er zijn verschillende theorieën waarom de kolonie faalden, maar hebben vaak niet één antwoord. Het is waarschijnlijk een opstapeling van allerlei problemen. Er was te weinig hout voor de bouw van schepen, de grond was ongeschikt voor landbouw en er waren geen technieken voor de jacht op dieren in het gebied. Hierdoor kon de kolonie niet voortbestaan, aangezien men afhankelijk was van de jacht op walvissen.
Kolonie van Denemarken
Eigentijdse geschiedenis
Geografie
Landschap
Groenland is 's werelds grootste non-continentale eiland en het derde grootste land in Noord-Amerika (terwijl het eigenlijk geen land is). Het ligt tussen de breedtegraden 59° en 83° noord , en breedtegraad 11° en 74° west. De Atlantische Oceaan grenst aan Groenland in het zuidoosten; de Groenlandse Zee in het oosten; de Noordelijke IJszee in het noorden; en Baffin Bay in het westen. De dichtstbijzijnde landen zijn Canada, in het westen en zuidwesten over Baffin Bay, en IJsland, ten oosten van Groenland in de Atlantische Oceaan. In Groenland ligt ook 's werelds grootste nationale park, en het is het grootste afhankelijk gebied in de wereld. De gemiddelde temperatuur van Nuuk, de hoofdstad van Groenland varieert over de seizoenen van -8 tot 7 °C.
De totale oppervlakte van Groenland is 2.166.086 km², waarvan de Groenlandse ijskap 1.755.637 km² van is. 81 procent van de totale oppervlakte dus. En heeft een volume van ongeveer 2.850.000 km³. Het hoogste punt van Groenland is Gunnbjørn Fjeld die is 3.700 meter hoog. Het gemiddelde hoogte van Groenland is echter minder. Het is ongeveer 1500 meter hoog. Alle steden en nederzettingen van Groenland liggen langs de ijsvrije kust, met een groot deel van de bevolking langs de westkust. Het noordoostelijke deel van Groenland is geen onderdeel van een gemeente, maar het is een gedeelte van 's werelds grootste nationale park, Nationaal Park Noordoost-Groenland. Het uiterste noorden van Groenland, Peary Land (naam), wordt niet gedekt door een ijskap, omdat de lucht er te droog is om te sneeuwen. Als de ijskap van Groenland helemaal weg zou smelten, zou de zeespiegel van de hele wereld stijgen met meer dan 7 m.
Natuur
Er zijn ongeveer 700 bekende insectensoorten in Groenland, dat laag is in vergelijking met andere landen (waar meer dan een miljoen soorten wereldwijd zijn beschreven). De zee is rijk aan veel vis en veel ongewervelde dieren, met name in West-Groenland. De weinige inheemse landzoogdieren in Groenland zijn de ijsbeer, poolvos, rendieren, arctische hazen, muskusos, Groenlandse halsbandlemming, hermelijn en de arctische wolf. De laatste vier zijn alleen te vinden in Oost-Groenland. Er zijn tientallen soorten zeehonden en walvissen langs de kust. Groenland bestaat voornamelijk uit dieren die zich vanuit Noord-Amerika zijn geëmigreerd en een groot aantal vogels en insecten uit Europa die zijn geëmigreerd. Er zijn geen inheemse of vrij levende reptielen en amfibieën in Groenland.
Groenland bestaat uit ongeveer 500 soorten hogere planten, dat wil zeggen bloeiende planten, varens en paardenstaarten. Van de andere groepen, de korstmossen zijn de grootste groep met ongeveer 950 soorten; van de belangrijkste schimmelsoorten zijn 600-700 bekend; mossen en algen zijn wat minder bekend. Ongeveer 225 vissoorten zijn bekend uit de wateren rond Groenland en de visserij-industrie is een belangrijk voor de Groenlandse economie, en is goed voor ongeveer de meerderheid van de totale export van het land. Vogels, vooral zeevogels, zijn een belangrijk onderdeel van het Groenlandse dierlijk leven. Op steile berghellingen broeden grote kolonies alken, papegaaiduikers, jagers en drieteenmeeuwen. Door gemeenschappelijke eenden o.a. eidereenden, lange staarteenden en de koningseidereend en in West-Groenland kolgans en in Oost-Groenland rietgans en de brandgans.
Grote steden
| 5 grootste steden van Groenland | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nummer | Stad | Inwoners | ||||||||
| 1 | Nuuk | 18.326 | ||||||||
| 2 | Sisimiut | 5.582 | ||||||||
| 3 | Ilulissat | 4.670 | ||||||||
| 4 | Aasiaat | 3.069 | ||||||||
| 5 | Qaqortoq | 3.050 | ||||||||
Klimaat
Op het gebied van klimaat kan Groenland in twee gebieden worden verdeeld. De meeste kustgebieden zijn ijsvrij en hebben een toendraklimaat. De binnenlanden van Groenland hebben daarentegen een poolklimaat en zijn bedekt met eeuwige sneeuw. Groenland is voor 80% bedekt met ijs en sneeuw. Het noorden heeft ongeveer dezelfde temperaturen als het noorden van Canada. In januari ligt de temperatuur hier tussen -30 en -25°C. Het zuiden heeft 's winters temperaturen tussen de -20 en -4°C. In e winter kan het zuiden ook met sneeuwstormen te maken hebben. In de zomer liggen de tmperaturen in het noorden en de binnenlanden tussen -12 en 0°C. In het zuiden komen de temperaturen boven 0°C en soms zelfs boven de 20°C.
Groenland is daarnaast een van de gebieden die het meest door klimaatverandering getroffen wordt. Veel gletsjers smelten, waardoor de zeespiegel ook nog eens stijgt. Groenland heeft in 2021 ook het boren naar nieuw aardgas en -olie verboden, wegens die reden.
Bevolking
.jpg)
Bevolkingsgroepen
Groenland heeft een bevolking van 56.000 inwoners. 86% van de bevolking behoort tot de Inuit, hoewel een groot deel van hen ook Deense (of andere Europese) voorouders hebben. 8% van de bevolking heeft een Deense migratieachtergrond. De rest van de bevolking komt uit andere landen, vooral Scandinavische landen. Veel Groenlanders hebben ook Deense voorvaders of voorvaders uit andere Scandinavische landen, Duitsland, Nederland of Tsjechië. De Inuit (vroeger Eskimo's genoemd) zelf zijn een volk dat oorspronkelijk in Groenland, Canada en Alaska leefde. In recente jaren zijn ook veel mensen uit Azië naar Groenland verhuisd, vooral uit de Filipijnen, China en Thailand.
De gemiddelde levensverwachting op Groenland is 68 jaar voor mannen en 74 jaar voor vrouwen. De bevolking van Groenland is tegenwoordig erg stabiel. Waar het tot het einde van de 20e eeuw groeide, lijkt deze nu te krimpen. Dit komt vooral door vergrijzing en migratie naar voornamelijk Denemarken.
Taal
In Groenland is zowel Deens als Groenlands officieel. Het Groenlands is een van de Inuittalen en is ook de oorspronkelijke taal van Groenland. Het Deens werd daarentegen door de Denen geïntroduceerd en is niet verwant aan het Groenlands. De meeste inwoners spreken zowel Deens als Groenlands. Groenlanders leren het Deens ook als vreemde taal en Deense immigranten in Groenland spreken het thuis. De overheid hanteert sinds 2009 alleen het Groenlands als officiële taal, maar biedt ook voorzieningen aan in het Deens. De meeste Groenlanders hebben het Groenlands als hun eerste taal. Slechts 12% van de bevolking heeft het Deens als eerste taal. Daarnaast spreken de meeste inwoners nog Engels. Groenlanders krijgen Engels ook geleerd op school sinds het eerste jaar.
Religie
.jpg)
Net als Denemarken heeft Groenland officieel een staatsreligie. De Deense Volkskerk heeft een afdeling in Groenland, genaamd de Groenlandse Volkskerk. De Deense koning(in) is officieel de leider van deze kerk. Ondanks dat de volkskerk de officiële staatsreligie is, bestaat er vrijheid van godsdienst in Groenland (en ook Denemarken). Dit betekent dat ieder vrij is om te geloven wat hij of zij wil. Het christendom is de dominante religie in Groenland. 95,5% van de inwoners is aanhanger van het protestantisme, waarvan de meeste protestanten tot de Deense Volkskerk behoren. Deze kerk behoort tot het lutheranisme. Daarnaast zijn er kleinere protestantse minderheden, zoals de mormonen en de baptisten. 0,2% van de Groenlanders is aanhanger van de Rooms-Katholieke Kerk en 0,4% hangt een andere christelijke stroming aan, zoals de Oosters-Orthodoxe Kerk. 0,8% van de bevolking gelooft in volksreligies van de Inuit. Overigens zijn er ook veel mensen die deze volksreligies combineren met het christendom.
2,5% van de bevolking is ongelovig of hangt geen religie aan. 0,6% van de bevolking gelooft in andere religies, zoals het bahá'í-geloof.
Politiek
Staatsinrichting
Groenland is officieel onderdeel van Denemarken. De Deense koning(in) is hierdoor ook het staatshoofd van Groenland. Het staatshoofd heeft echter geen politieke macht, zowel in Groenland als in de rest van Denemarken. De koning(in) wordt vertegenwoordigt op Groenland door een rijksombudsman, die ook de Deense regering vertegenwoordigt. Dit persoon brengt ook de Deense koning(in) en regering op de hoogte van wat er in Groenland speelt. De rijksombudsman heeft geen politieke macht. Het Deense parlement is verantwoordelijk voor de bescherming van Groenland en buitenlandse zaken. Bij wetten in het Deens parlement die Groenland aangaan, kan Groenland meestemmen (in andere gevallen kan dit niet). Groenland is vertegenwoordigt met twee zetels in het Deens parlement.
Daarnaast heeft Groenland een eigen parlement, de Inatsisartut. Dit bestaat uit één kamer van 31 leden, die elke vier jaar gekozen worden. Groenland heeft verschillende politieke partijen. Traditioneel zijn de democratisch socialistische Inuit Ataqatigiit en de sociaaldemocratische Siumut de twee grote partijen, maar daarnaast zijn er nog wat kleinere partijen vertegenwoordigt. Een partij heeft vaak niet genoeg zetels om alleen te regeren. Regeringen bestaan dus altijd uit meerdere partijen. De minister-president van Groenland is vaak de leider van de grootste partij. Hij is ook het hoofd van de regering. Daarnaast heeft Groenland, net als Denemarken, een traditie dat over belangrijke vraagstukken referenda gehouden worden. Dit is een soort van verkiezing over een bepaalde wet of wetsvoorstel. De bevolking wordt dan gevraagd of de wet moet worden aangenomen of niet. Dit wordt alleen met hele belangrijke wetgeving gedaan, zoals bestuurlijke hervormingen.
Bestuurlijke indeling
Sinds 2018 bestaat uit Groenland uit vijf gemeenten en nationaal park Noordoost-Groenland. Iedere gemeente heeft een eigen bestuur, terwijl het nationale park direct door de Groenlandse regering wordt gekozen (doordat er geen vaste inwoners zijn). De vijf gemeenten zijn:
Iedere gemeente heeft een eigen gekozen gemeenteraad en burgemeester.
Internationale politiek
In Groenland is er een beweging om van het land een onafhankelijk land te maken. De hoeveelheid mensen die onafhankelijkheid steunt is erg verschillend. Sommige peilingen zeggen dat 60% van de Groenlanders onafhankelijkheid wil, terwijl andere peilingen aangeven dit niet te willen. Verschillende organisaties en politieke partijen hebben zich uitgesproken voor onafhankelijkheid. Volgens hen kan Groenland zich op die manier beter ontwikkelen en meer dingen zelf beslissen. Tegenstanders van de onafhankelijkheid wijzen naar het feit dat Groenland erg afhankelijk is van Denemarken. Ook vinden zij dat Groenland zich moeilijk zou ontwikkelen als het onafhankelijk was en niet zou kunnen beschermen in geval van oorlog. Hoe voorstanders van de onafhankelijkheid vinden dat een onafhankelijk Groenland eruit moet zien, verschilt ook per persoon.
In de Verenigde Staten gaan er stemmen op om Groenland over te kopen van de Denen en er een Amerikaans territorium van te maken. De eerste plannen hiervoor waren er al in 1867. Sinds de Tweede Wereldoorlog hadden zowel Dwight D. Eisenhower in 1953 en president Donald Trump in 2019 voorstellen gedaan om Groenland te kopen. Zowel de Denen als de Groenlanders zelf zijn hier tegen. Mochten de Denen Groenland ooit aan de Amerikanen verkopen, zou dit niet de eerste keer zijn dat de Denen dit doen. De Amerikaanse Maagdeneilanden waren namelijk tot 1917 bezit van Denemarken. De Amerikanen willen Groenland om hun invloed in de het poolgebied te vergroten. Overigens hebben de Amerikanen al een legerbasis in Groenland, Thule Air Base, dat officieel Amerikaans grondgebied is. De Amerikanen hebben ook een verdrag met Denemarken dat ze Groenland in het geval van oorlog kunnen gebruiken.
Economie
.jpg)
Groenland is vandaag afhankelijk van de visserij en de export. De garnalen- en visindustrie zijn veruit de grootste bron van inkomsten van Groenland. Vooral kabeljauw en zalm zijn vissen die veel gevangen wordt rond Groenland. 90% van de export van Groenland bestaat ook uit gevangen vissen en schaaldieren. Naast naar Denemarken gaat veel van deze vis naar de Verenigde Staten, de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Traditioneel was de jacht op walvissen een belangrijke industrie. Hoewel dit minder is dan vroeger, worden er per jaar nog zo'n 175 walvissen per jaar. Ook is er jacht op rendieren en muskusossen. Daarnaast speelt de mijnbouw nog een belangrijke rol. In de bodem van Groenland zitten o.a. ijzer, uranium, aluminium, nikkel, platina, wolfraam, titaan en koper. Ook worden er robijnen gevonden.
Elektriciteit is van oudsher gegenereerd door olie of diesel centrales, ook al is er een groot overschot van de potentiële waterkracht. Als gevolg van de stijgende olieprijzen, is er een programma om waterkrachtcentrales te bouwen. De eerste, en nog steeds de grootste, is de Buksefjord-waterkrachtcentrale. Er zijn ook plannen om een grote aluminiumsmelterij te bouwen, met behulp van waterkracht. De overheid speelt een dominante rol in de Groenlandse economie. Ongeveer de helft van de inkomsten van de overheid zijn afkomstig uit subsidies van de Deense regering, en dat is een belangrijke aanvulling op het bruto binnenlands product (BBP). Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking is gelijk aan die van de gemiddelde economieën in Europa.
Groenland leed een economische krimp in de vroege jaren 1990, maar sinds 1993 is de economie verbeterd. De regering van Groenland heeft een strak begrotingsbeleid gevoerd sinds de late jaren 1980, die heeft bijgedragen aan het ontstaan overschotten op de overheidsbegroting en een lage inflatie. Sinds 1990 heeft Groenland een buitenlandse tekort op de handelsbalans geregistreerd na de sluiting van de laatst overgebleven lood en zink mijne dat jaar.
| Landen en afhankelijk gebieden in Noord-Amerika | 
| ||
|---|---|---|---|
| Antigua en Barbuda · Bahama's · Barbados · Belize · Canada · Costa Rica · Cuba · Dominica · Dominicaanse Republiek · El Salvador · Grenada · Guatemala · Haïti · Honduras · Jamaica · Mexico · Nicaragua · Panama · Saint Kitts en Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent en de Grenadines · Trinidad en Tobago · Verenigde Staten Afhankelijke gebieden: Amerikaanse Maagdeneilanden · Anguilla · Aruba · Bermuda · Bonaire · Britse Maagdeneilanden · Clipperton · Curaçao · Groenland · Guadeloupe · Kaaimaneilanden · Martinique · Montserrat · Puerto Rico · Saba · Saint-Barthélemy · Saint-Martin (FR) · Saint-Pierre en Miquelon · Sint Eustatius · Sint Maarten (NL) · Turks- en Caicoseilanden |
|||