Victoriaanse tijd

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

De Victoriaanse tijd of het Victoriaanse tijdperk is de periode gedurende de regering van de Britse koningin Victoria. Dit tijdperk duurde van de kroning van Victoria tot koningin in 1837 tot aan haar dood in 1901.

Het tijdperk volgde het Georgiaanse tijdperk op en ging vooraf aan het Edwardiaanse tijdperk. De latere helft overlapt met het eerste deel van het Belle Époque-tijdperk van continentaal Europa.

Introductie

Wie was koningin Victoria?

Zie Victoria van het Verenigd Koninkrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Koningin Victoria tijdens haar kroning in 1837

Koningin Victoria was de koningin van het Verenigd Koninkrijk tussen 1837 en 1901. Zij kwam uit het huis Hannover en was de opvolger koning Willem IV. Hij overleed in 1837 kinderloos, waardoor Victoria (zijn nichtje) koning werd. Victoria was toen slechts 18 jaar oud. In totaal regeerde zij voor 63 jaar. Dit is langer dan iedere andere Britse vorst(in) vóór haar.

Onder koning Victoria hadden het Britse staatshoofd vrijwel geen macht meer. Het Verenigd Koninkrijk was een constitutionele monarchie. Koning Victoria werd hierdoor het symbool voor het land. Ook was zij een zeer geliefde koningin.

Indeling

Volgens de Britse biograaf Michael Sadleir (1888-1957) kan het Victoriaans tijdperk in drie periodes verdeeld worden:

• Het vroege Victoriaanse tijdperk (early Victorian era) liep van 1837 tot 1850.
• Het middelste Victoriaanse tijdperk (mid-Victorian era) liep van 1851 tot 1879.
• Het late Victoriaanse tijdperk (late Victorian era) liep van 1880 tot 1901.

De precieze jaartallen in deze indeling kunnen iets verschillen. De periodes worden gebruikt om de verschillende trends in mode en kunst weer te geven.

Belangrijkste punten

Travelling First Class (1855) van Abraham Solomon: In een eerdere versie van het schilderij had Solomon de oudere man als slapend afgebeeld. Het publiek vond dit echter te controversieel. Het was immers tegen de Victoriaanse normen en waarden om dit te doen. Solomon besloot hierdoor het schilderij aan te passen.

Vanwege de lengte van dit artikel zijn de belangrijkste punten kort opgesomd. Deze opsomming geeft een algemeen en kort overzicht van de periode:

• De Industriële revolutie beleefde tijdens het Victoriaans tijdperk zijn hoogtepunt. In plaats van ambacht (handarbeid) werden producten op grote schaal in fabrieken gemaakt. Deze fabrieken werkten op stoommachines, wat leidde tot veel vervuiling in de steden. Ook werkten fabrieksarbeiders in slechte omstandigheden voor lange uren en weinig loon. Kinderarbeid was tijdens de gehele Victoriaanse tijd aanwezig.
• De verstedelijking zorgde ervoor dat meer mensen van het platteland naar de steden verhuisden. Steden groeiden dan ook enorm snel tijdens deze periode. Daarnaast kwamen ook veel migranten naar het Verenigd Koninkrijk, terwijl veel Britten naar andere landen (voornamelijk de Verenigde Staten) verhuisden.
• Tijdens de periode waren er verschillende sociale hervormingen om het leven van arme inwoners te verbeteren. Zo kwamen er wetten voor betere lonen, arbeids- en woonomstandigheden, voor algemeen onderwijs voor alle kinderen en tegen kinderarbeid. Deze wetten werden deels afgedwongen door middel van stakingen en door druk vanuit de vakbonden. Zij zetten zich ook in voor algemeen kiesrecht (voor alle mannen en vrouwen) en vrouwenrechten (de eerste feministische golf). Veel hiervan werd pas na het tijdperk gerealiseerd.
• De middenklasse kwam definitief op tijdens het Victoriaans tijdperk. Deze klasse bestond uit mensen met goedbetaalde banen of eigen bedrijven. Zij konden een eigen huis kopen, hun kinderen onderwijs geven en hadden personeel in dienst.
• Het Britse Rijk beleefde tijdens het Victoriaans tijdperk zijn hoogtepunt. Het land heerste toen over zo'n kwart van al het land op de wereld. Het Verenigd Koninkrijk gold als het belangrijkste en machtigste land ter wereld. Na de Eerste Wereldoorlog verloor het Verenigd Koninkrijk deze positie aan de Verenigde Staten.
• Het Victoriaans tijdperk staat bekend om zijn strikte normen en waarden. Het gezin werd als zeer belangrijk gezien. Vrouwen werden aangemoedigd om binnen te blijven en voor de kinderen en het huishouden te zorgen. Koningin Victoria werd als rolmodel gezien voor hoe het volk zich diende te gedragen.
• Tijdens het Victoriaans tijdperk kwam de kunst en cultuur tot bloei. De periode staat bekend om zijn schrijvers (zoals Charles Dickens) en het ontstaan van publieke voorzieningen, zoals bibliotheken, musea, parken, sportevenementen en theaters. Vakanties en reizen werden voor steeds meer personen mogelijk, mede door de komst van de trein.

Historisch overzicht

Industriële Revolutie

Zie Industriële revolutie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kunst en cultuur

Architectuur

Een typisch Victoriaans interieur. De kleur smaragdgroen was zeer populair voor interieurs, kleding en andere items. De verf die zij gebruikten was echter ook enorm giftig, aangezien er arsenicum in zat.

Victoriaanse architectuur is een benaming voor verschillende stijlen tijdens het Victoriaans tijdperk. Veel architecten uit dit tijdperk probeerden oudere stijlen (zoals de Italiaanse Renaissance en de Gotiek) te imiteren. Zij gingen wel vrij om met deze stijlen. Zo combineerden zij elementen uit verschillende stijlen, voegden eigen elementen aan gebouwen toe en maakten gebruik van moderne materialen en technieken. Hierdoor zien Victoriaanse huizen er vaak erg verschillend uit.

Toch zijn er enkele typische Victoriaanse elementen, zoals erkers, torentjes, veranda's en puntdaken. Ook werd vaak gebruik gemaakt van steen en hout, ramen werden een stuk groter (waardoor de woning lichter werd) en hadden vaak meerdere verdiepingen. Daarnaast zijn veel gebouwen uit die tijd asymmetrisch. De gebouwen hadden vaak een ingewikkelde indeling met formele en informele kamers, dus kamers om gasten te ontvangen en kamers voor het gezin. De woningen hadden meestal een grote, centrale trap, hoge plafonds, gedecoreerde openhaarden, houten panelen en behang op de muren en gangen met tegels. Voor de ramen gingen zware gordijnen en meubels waren vaak van een donkere houtsoort. Men maakte ook vaak gebruik van patronen voor op kussens, kleden, behang, etc.

Belangrijke architecten tijdens het Victoriaans tijdperk waren Edwin Landseer Lutyens, Charles Rennie Macintosh, John Dando Sedding en Joseph Bazalgette. Isambard Kingdom Brunel is een beroemde Britse ingenieur uit het tijdperk die bekend staat om zijn bruggen, spoorlijnen en tunnels. William Morris had aan einde van het tijdperk bekendheid met zijn Arts-en-Craftsbeweging. Hij keerde zich tegen industriële items (die in grote aantallen geproduceerd werden). In plaats daarvan geloofde hij dat mensen zelf spullen voor in huis moesten maken.

• 

  Palace of Westminster, het Britse parlementsgebouw, werd na de brand van 1834 volledig in Victoriaanse stijl herbouwd.

• 

  Cliveden House in Buckinghamshire, Engeland.

• 

  Balmoral Castle in Schotland; een van de woningen van de Britse koninklijke familie

• 

  Crystal Palace werd gebouwd van de wereldtentoonstelling van 1851. In 1936 brandde het paleis uit.

Muziek

De uitvinding van de grammofoonplaat maakte het ook mogelijk om thuis naar muziek te luisteren. Waar men voorheen zelf muziek moest spelen of een kamerorkest moest inhuren, hoefde men nu enkel een plaat en een speler te hebben.

Muziek was onderverdeeld aan de verschillende sociale klassen uit die tijd. Mensen uit de bovenklasse luisterden vaak opera en klassieke muziek. Muziekonderwijs werd gezien als een belangrijk onderdeel van de opvoeding. Rijkere burgers hadden vaak een piano in hun huis staan, wat een statussymbool werd. Ook trompetten, tuba's, klarinetten, cello's, harpen en violen waren populaire instrumenten. De onderklasse luisterde vaak naar volksmuziek. Er waren speciale muziekhallen waar muziek werd gespeeld, comedy's werden opgevoerd en werd gedanst.

Belangrijke componisten uit het Victoriaanse tijdperk zijn Clara Schumann, Edward Elgar en Arthur Sullivan. De liederen Rule, Britannia! en Home, Sweet Home waren immens populair. Tijdens de kerstdagen ontstonden groepen van zogeheten carol singers. Een "carol" is een kerstlied. Deze groepen zongen kerstliederen op pleinen of gingen langs de deuren. Deze traditie is ontstaan tijdens de Victoriaanse tijd en is nog steeds populair in veel Engelstalige landen.

Mode

Het Victoriaanse tijdperk zag veel verschillende modetrends. Voor vrouwen was het dragen van een jurk gewoon. Kleuren, vormen en designs verschilden tijdens de periode, maar jurken waren altijd lang (tot op de grond). Het laten zien van je enkels was immers niet toegestaan. Ook droegen vrouwen een korset om middel zo dun mogelijk te maken. Dit was niet altijd even gezond. Qua accessoires waren de chatelaine (een soort van ketting), de handtas en andere juwelen populair. Het dragen van hakken werd populair vanaf de jaren 1870. Voor mannen was de mode een stuk eenvoudiger. Mannen uit hogere klassen droegen meestal formele kleding, zoals maatpakken en de gilet. Ook de stropdas en de hoge hoed waren populaire items.

De Victoriaanse tijd staat ook bekend om zijn uitbundige en lange rouwperiodes. Zodra een familielid overleden was, was het normaal voor de nabestaanden om zich in het zwart te kleden. Ook was het dragen van juwelen (of in sommige gevallen opvallende juwelen) niet toegestaan. Hoe lang je dit moest doen, ging af van de relatie tot de persoon. Als je man of vrouw was overleden rouwde je een stuk langer dan wanneer dit een oom of tante was. De uitvoerige rouwperiodes zijn ontstaan door koning Victoria's eigen rouwperiode. Na de dood van haar echtgenoot, prins Albert, in 1861 droeg zij de rest van haar leven vrijwel enkel zwart.

• 

  Jurken hadden in de vroege Victoriaanse periode een crinoline (een houten raamwerk) om de jurk bol te houden, zoals hier in 1856.

• 

  De crinoline verdween later, zoals hier te zien is in een jurk uit 1877.

• 

  Mannenkleding uit de jaren 1870

• 

  Koning Victoria en haar dochters in rouwkleding met in het midden een buste van de overleden prins Albert in 1862.

Literatuur

Een scène uit Great Expectations van Charles Dickens.

De Victoriaanse literatuur is een periode uit de Engelse literatuurgeschiedenis. Deze periode viel samen met het realisme. Toen probeerden schrijvers de wereld om hen heen zo goed mogelijk te beschrijven. Zij richtten zich dan ook op veel sociale problemen, zoals kinderarbeid, armoede en vrouwenrechten. Steeds meer mensen konden lezen en schrijven. Toch waren boeken nog erg duur. Schrijvers bedachten hierdoor een oplossing: het feuilleton. Er waren literaire tijdschriften waarin schrijvers iedere week of maand enkele hoofdstukken van hun boek publiceerden. Deze tijdschriften waren goedkoper dan boeken, waardoor meer mensen hun werk konden lezen.

Tijdens het Victoriaans tijdperk was voornamelijk de roman populair. Enkele belangrijke romanschrijvers uit de periode zijn Charles Dickens (Oliver Twist), George Eliot (Middlemarch), Charlotte Brontë (Jane Eyre), Emily Brontë (Wuthering Heights), Anne Brontë (Agnes Grey), William Makepeace Thackery (Vanity Fair), Elizabeth Gaskell (North and South), Thomas Hardy (Tess of the d'Ubervilles), Wilkie Collins en Anthony Trollope. Op het gebied van poëzie zijn Robert Browning, Alfred Tennyson, Elizabeth Barrett Browning en Christina Rossetti belangrijk. Belangrijke toneelschrijvers zijn Oscar Wilde, George Bernard Shaw en Gilbert en Sullivan.

De Victoriaanse schrijvers worden ook gezien als de "uitvinders" van de Engelse jeugdliteratuur. Jeugdschrijvers probeerden kinderen door middel van literatuur dingen bij te brengen. Andere schrijvers wilden juist de fantasie van kinderen prikkelen. Kinderarbeid was immers een gewone zaak tijdens het Victoriaans tijdperk, waardoor veel kinderen geen jeugd hadden en niet naar school gingen. Bekende kinderboekenschrijvers uit deze periode zijn Lewis Carroll (Alice in Wonderland) en Anna Sewell (Black Beauty). Ook Robert Louis Stevenson (Dr. Jekyll and Mr. Hyde) en Anthony Hope (The Prisoner of Zenda) worden soms als kinderboekenschrijvers gezien, hoewel zij voor volwassenen schreven.

Schilderkunst

Tijdens het Victoriaans tijdperk waren er verschillende schilderstijlen. De eerste jaren van het tijdperk werden beïnvloed door de Royal Academy of Arts, waarvan Joshua Reynolds het hoofd was. De academie schilderde vooral in de stijl van de Italiaanse schilder Rafaël Santi. Volgens Reynolds moesten schilderijen zo mooi, gevormd en edelmoedig zijn als mogelijk was. In de jaren 1840 en 1850 begonnen kunstenaars zich af te zetten tegen de academie. Zij richtten de Pre-Raphaelite Brotherhood op en wilden de wereld zo nauwkeurig afbeelden als mogelijk. Aan het einde van het Victoriaans tijdperk kwamen er meer modernistische stijlen, zoals het impressionisme en het estheticisme.

Belangrijkste schilders uit deze tijd zijn John Rushkin, Richard Dadd, J.M.W. Turner, William Holman Hunt, John Everett Millais, Dante Gabriel Rossetti, George Stubbs, George Frederic Watts, Frederic Leighton en James McNeill Whistler.

• 

  Portret van Charles Dickens (1839) door Daniel Maclise

• 

  Ophelia (1851) van John Everett Millais

• 

  The Monarch of the Glen (1851) van Edwin Landseer

• 

  Nocturne in Black and Gold – The Falling Rocket (1875) van James McNeill Whistler

Bronnen

• (en) Castle, Alice (z.d.). "Victorian Children’s Literature and the Invention of Childhood". Egham Museum. Gelezen op 23 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Arts and Crafts: an introduction". Victoria & Albert Museum. Gelezen op 23 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Bright green books from the 19th century may contain a hidden danger — arsenic". CBC. Gelezen op 23 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Victorian Architecture". Victorian Children. Gelezen op 23 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Victorian Britain: a brief history. Reference guide for primary." History.org Gelezen op 24 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Victorian Music". Victorian Children. Gelezen op 24 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Victorian painting". Wikipedia. Gelezen op 25 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Isambard Kingdom Brunel: Discover the achievements of one of Britain's most iconic engineers". Royal Museums Greenwich. Gelezen op 23 augustus 2024.
• (en) Onbekend (z.d.). "Who was Queen Victoria?" BBC Bitesize. Gelezen op 24 augustus 2024.
• (en) "Victorian Literature" uit Norton Anthology of English Literature. The major authors. (2019) Londen: Northon & Company.