1984 (boek)

1984 Nineteen Eighty-Four
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	George Orwell
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Dystopie, toekomstroman
Datum	8 juni 1949
ISBN	9780436350078
Leeftijdscategorie		Uitgeverij	Secker & Warburg
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

1984 (oorspronkelijke titel: Nineteen Eighty-Four) is een beroemde roman van de Britse schrijver George Orwell. Het boek is geschreven in 1948, maar werd pas in 1949 uitgegeven. Orwells werk laat zien hoe de toekomst eruit kan zien in de wereld van 1984. Je kunt het boek zien als een waarschuwing tegen de dictaturen van die tijd in de Sovjet-Unie en in Nazi-Duitsland. Hij beschrijft in het boek een dystopie . Dat is een fictieve samenleving die zo afschrikwekkend is dat niemand er zou willen in leven.

Het boek volgt Winston Smith, die in de dictatuur Oceanië leeft. In Oceanië controleert de overheid (de Partij) de burgers nauwlettend door camera's in hun huis. De Partij wordt geleid door Big Brother (Grote Broer), waarvan niemand weet of hij eigenlijk echt bestaat. Smith houdt echter een dagboek bij waarin hij achter de waarheid probeert te komen. Hij wordt verliefd op Julia. Samen willen ze de Partij ten onder brengen, maar die komt op het spoor van hun plannen. Het verhaal bevat veel beschrijvingen van de structuur van het land Oceanië en de strategie van de Partij.

Het land Oceanië is erg gebaseerd op de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin; Big Brother is ook gebaseerd op Stalin. Het woord orwelliaans is afgeleid van de naam van de auteur en wordt vaak gebruikt om een verschrikkelijke toekomst te schetsen zonder vrijheid. Het boek staat bekend om zijn citaten, zoals Big Brother is watching you (Grote Broer houdt je in de gaten), Twee plus twee is vijf en Oorlog is vrede.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Winston Smith is een werknemer aan het Ministerie van Waarheid in het land Oceanië. Zijn land wordt geregeerd door "de Partij", waarvan de ideologie Ingsoc heet. De inwoners staan onder leiding van Grote Broer, de leider van hun land, waarvan niemand weet of hij echt bestaat. Door middel van microfoons en camera's wordt iedereen (zelfs thuis) in de gaten gehouden door de regering. Het uiten van kritiek op de regering is niet toegestaan. Winston herschrijft historische documenten om de ideologie van de partij te bevestigen. De oude documenten gooit hij door geheugengaten (memory holes), waarna ze vernietigd worden.

Een poster van de Partij met het citaat "Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht". Natuurlijk is het tegenovergestelde waar, maar volgens de Partij is dit de waarheid.

Winston heeft kritiek op de regering, maar kan deze kritiek niet uiten. Hij heeft dus goed door wat de regering doet. Toch kan hij hierover niet spreken met anderen (zijn collega's), omdat hij niet of zij spionnen zijn. Winston heeft voor de rest geen familie en partner en woont alleen in een appartement. Op een dag koopt hij een dagboek bij meneer Charrington. Winstons appartement is vreemd, aangezien er één hoek is waar de camera geen zicht op heeft. Winston schrijft in deze hoek zijn kritiek op de Partij en Grote Broer op. Hij weet dat dat een misdaad is en dat er geen weg terug is.

Op een dag komt Winston een jonge vrouw op zijn werk tegen, Julia. Zij werkt voor de afdeling die romans schrijft en Winston denkt dat ze een spion is die hem in de gaten houdt. Hij komt er echter achter dat Julia in het verzet tegen Grote Broer zit. Dat verzet is grotendeels ondergronds gegaan. Het verzet (de Broederschap) wordt geleid door Emmanuel Goldstein, de grote vijand van Grote Broer. Winston en Julia hebben dus dezelfde ideeën en ontwikkelen een romantische relatie. Winston besluit net als Julia het verzet in te gaan. Julia vermoed dat O'Brien, een belangrijke man binnen de Partij, ook onderdeel van het verzet tegen Grote Broer is. Winston leest zelfs een verboden boek van Goldstein. Dat boek legt uit hoe de Partij aan macht kan blijven. Volgens Goldstein kan de Partij alleen gestopt worden als de bevolking in opstand komt.

Meneer Charrington blijkt een spion voor de Gedachtepolitie te zijn. Winston en Julia worden gearresteerd en naar het Ministerie van Liefde (een soort van geheime dienst) gebracht. O'Brien bleek ook een lid van de Gedachtepolitie te zijn. Hij doet zich voor als politieke tegenstander om tegenstanders van de Partij op te sporen. Gedurende maanden wordt Winston gemarteld in het ministerie. O'Brien vertelt dat het verzet helemaal niet bestaat en het boek van Goldstein door de Partij geschreven is. Hij legt uit dat de Partij macht niet als middel maar als doel ziet. De Partij zal alles doen om zijn macht te behouden. Uiteindelijk wordt Winston naar de martelkamer Room 101 gebracht, waar hij zijn grootste angst tegenkomt (ratten). Winston wordt gemarteld totdat hij toegeeft dat hij en Julia fout zaten. Hij zweert trouw aan de Partij en Grote Broer.

Winston is gehersenspoeld en wordt vrijgelaten. Hij komt Julia tegen, maar voelt geen liefde meer voor haar. In een café leest hij in de krant dat Oceanië een overwinning haalde op het leger van Eurazië. Hij accepteert zijn liefde voor Grote Broer.

Personages

In het boek komen de volgende personages voor:

• Winston Smith: De 39-jarige hoofdpersoon van het boek. Winston werkt voor het Ministerie van Waarheid. Hij wordt uiteindelijk deel van het verzet tegen de Partij.
• Julia: Een jonge verzetsstrijder en de liefdesinteresse van Winston. Julia wil een vrij leven lijden. Ze werkt ook op het Ministerie van Waarheid.
• O'Brien: Een mysterieuze man die deel is van de partijtop van de Partij. Julia en Winston vermoeden dat hij ook tot het verzet behoort. Hij is echter een spion voor de Partij.
• Grote Broer (Big Brother): De leider van Oceanië die op posters staat afgebeeld. Niemand weet of Grote Broer echt bestaat. Hij heeft zijn eigen persoonlijkheidscultus.
• Emmanuel Goldstein: De leider van het verzet en de grote vijand van Grote Broer. Niemand weet of Goldstein echt bestaat. Hij heeft een boek gepubliceerd waarin hij kritiek uit op de Partij en uitlegt hoe de Partij aan de macht blijft.
• Aaronson, Jones en Rutherford: De leiders van een revolutie tegen Grote Broer ergens in de jaren 1950 of 1960. Winston kan hen nog vaag herinneren. De drie leiders werden in de jaren 1960 ter dood veroordeeld.
• Ampleforth: Een voormalige werknemer van het Ministerie van Waarheid. Hij werd echter gearresteerd, omdat hij het woord "god" niet verwijderde uit een gedicht van Rudyard Kipling. Hij nog namelijk niets vinden dat op "rod" rijmde. Winston komt hem tegen in het Ministerie van Liefde.
• Tom Parsons: De naïeve buurman van Smith. Hij wordt gezien als het ideale partijlid, omdat hij geen besef heeft over de Partij.

Achtergrondinformatie

George Orwell in 1940.

Idee en inspiratie

Orwell kreeg het idee voor zijn boek in 1943 of 1944. Vaak wordt de conferentie van Teheran in 1943 gezien als een bron van inspiratie. Sovjetleider Jozef Stalin, de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill kwamen toen samen in Teheran in Iran. Zij bespraken het verloop van de Tweede Wereldoorlog. Ook wilden zij de wereld in invloedsferen verdelen. Tijdens de Koude Oorlog was dat ook het geval.

Mogelijk is Orwell geïnspireerd door andere dystopische boeken, zoals Heerlijke nieuwe wereld (Brave New World) van Aldous Huxley en Wij van Jevgeni Zamjatin. Zo zijn er veel gelijkenissen tussen deze twee werken en 1984. Ook Orwells novelle Animal Farm uit 1945 had invloed op 1984. Animal Farm bespreekt namelijk hetzelfde onderwerp, maar in de vorm van een sprookje voor volwassenen.

Tijdens het schrijven van 1984 ging Orwells gezondheid flink achteruit. Hij werd zelfs opgenomen in het ziekenhuis. Orwell zou uiteindelijk in 1950 overlijden (één jaar na de publicatie van het boek).

Publicatie

Orwell was niet tevreden over het eindresultaat. Hij vond dat hij beter kon schrijven als hij niet ziek was geweest. Desondanks werd 1984 wel goed ontvangen. Het werd voor het eerst op de Britse markt in 1949 gepubliceerd. Later dat jaar volgde publicatie in de Verenigde Staten. Tegen 1970 waren er 8 miljoen exemplaren van het boek verkocht in de Verenigde Staten.

Het originele manuscript voor 1984 werd in 1952 verkocht aan Brown University in de Amerikaanse staat Rhode Island.

Verwijzingen

Een voorbeeld van hoe de posters van Grote Broer eruit zagen volgens het boek. Hoewel het uiterlijk van Grote Broer niet in detail wordt beschreven, heeft de maker van deze afbeelding gekozen om hem als een combinatie van Hitler en Stalin af te beelden.

De wereld in 1984 is grotendeels gebaseerd op totalitaire landen van dat moment. Het totalitarisme was een ideologie die in de 20e eeuw vrij veel voorkwam. Het is een verzamelnaam voor onder andere het nationaalsocialisme in Nazi-Duitsland, het communisme in de Sovjet-Unie en Oost-Europa en het fascisme in onder meer Italië. Oceanië lijkt grotendeels geïnspireerd te zijn door de Sovjet-Unie ten tijde van Jozef Stalin. Stalin was tijdens de publicatie van het land aan de macht in de Sovjet-Unie. Toch zijn er ook elementen overgenomen uit Nazi-Duitsland (wat vier jaar voor de publicatie verslagen was) en het fascistische Spanje van Francisco Franco. Orwell heeft namelijk tijdens de Spaanse Burgeroorlog tegen de troepen van Franco gevochten.

Deze landen hebben enkele dingen gemeen. Zo waren het allemaal eenpartijstaten, waar slechts één partij de leiding had. De Partij uit 1984 lijkt dan ook veel op de NSDAP of de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Andere partijen of kritiek uiten was niet toegestaan. Ook hadden deze landen een staatsideologie die alle inwoners moesten aanhangen. De staatsideologie van Oceanië, het Engels Socialisme (Ingsoc), lijkt een mengelmoes te zijn van het nationaalsocialisme en het marxisme-leninisme (de communistische stroming die de Sovjet-Unie aanhing).

Ook komt de persoonlijkheidscultus voor. Grote Broer wordt als leider aanbeden door de bevolking. Zijn posters zijn overal te vinden. Het lijkt dan ook erg op de persoonlijkheidscultus die Jozef Stalin en Adolf Hitler hadden. Tegenover Grote Broer staat Emmanuel Goldstein, de vijand van het volk. Stalin en Hitler maakten ook gebruik van zo'n vijand om eenheid onder de bevolking te scheppen. Tijdens de Haatweek wordt in het boek alle haat op Goldstein geuit. Ook Stalin en Hitler maakten gebruik van zulke propaganda.

Analyse

Titel

Het boek is vernoemd naar het jaar waarin het verhaal zich afspeelt: 1984. Toch is onduidelijk of dat daadwerkelijk het jaar is. De regering van Oceanië probeert namelijk de waarheid achter te houden. Ze hebben ook eigen systemen. Mogelijk hebben ze daardoor ook een andere kalender, waardoor 1984 een totaal ander jaar kan zijn volgens onze kalender.

Orwell schreef het boek in 1948, hoewel het pas één jaar later werd gepubliceerd. Hij draaide dus de laatste twee cijfers om, waardoor 1984 ontstond.

In het Engels wordt boek zowel gepubliceerd onder de naam "Nineteen Eighty-Four" (letterlijk Negentien vierentachtig uitgeschreven) als "1984". In het Nederlands komt alleen de laatste titel voor.

Plaats en tijd

Een wereldkaart van de landen in 1984. Deze kaart is grotendeels gebaseerd op de beschrijving in het boek.

Zoals de titel zegt speelt het boek zich af in het jaar 1984. Toen het boek in 1949 uitkwam, was dat de nabije toekomst. Hierdoor moet je 1984 als een toekomstroman lezen. Volgens het boek brak er kort na de Tweede Wereldoorlog een Derde Wereldoorlog uit. Deze wereldoorlog zou plaatsvinden in de jaren 1950 als het gevolg van de wapenwedloop. Tegen 1984 is de wereld verdeeld in drie landen:

• Oceanië, waar de totalitarische Ingsoc-partij van Grote Broer aan de macht is. De beschrijving van Oceanië doet erg denken aan de Sovjet-Unie. De officiële ideologie van Oceanië is het Engels socialisme. Oceanië speelt de hoofdrol in het boek, aangezien Winston in dat land woont.
• Eurazië, waar ook een totalitaire partij aan de macht. De officiële ideologie van Eurazië is het neo-bolsjewiekisme. Het land ontstond nadat de Sovjet-Unie continentaal Europa innam.
• Oost-Azië, bestaande uit China en omliggende regio. Dit land is tijdens de jaren 1960 ontstond. In Oost-Azië bestaat er een eigen ideologie met de naam "Death-Worship" (Aanbidding van de Dood).

Tussen de drie staten zijn betwistende gebieden. Sinds de jaren 1960 zijn de landen steeds met elkaar in oorlog. Deze oorlogen hebben niets met middelen te maken. Alle drie de staten zijn zelfvoorzienend (autarkie). Het gaat puur om macht en invloed. Soms sluiten twee landen ook bondgenootschappen tegen de derde staat. Deze bondgenootschappen veranderen enkele paar jaar. Oceanië en Eurazië waren vier jaar vóór het begin van het boek nog bondgenoten, maar in 1984 zijn ze plotseling vijanden. De regering van Oceanië wil echter dat de bevolking gelooft dat Oceanië en Eurazië altijd met elkaar in oorlog geweest zijn.

• 

  Vlag van Oceanië

• 

  Vlag van Oost-Azië

• 

  Vlag van Eurazië

Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af in een fictieve versie van Londen in de toekomst. Londen is niet de hoofdstad van het land, maar wel een van de meest bevolkte provincies. De partij heeft hoofdkantoren iedere provincie. Zo zorgt de partij ervoor dat iedere provincie zich een centrum voelt en geen een provincie wordt achtergesteld. Hierdoor staan in Londen ook belangrijke overheids- en partijgebouwen. Londen wordt grotendeels als vieze, vervallen stad beschreven. Het grootste gedeelte van de bevolking leeft in armoede en onderdrukking.

Belangrijke termen

In het boek komen enkele termen terug die door Orwell zelf bedacht zijn. Dit kopje geeft een overzicht van deze termen:

Het logo van de Thought Police

• Doublethink (dubbeldenken): Dat betekent dat je twee gedachten hebt die tegenstrijdig met elkaar zijn. Toch ben je ervan overtuigd dat beide waar zijn. Je erkent dus niet dat de twee zaken tegenstrijdig zijn. In het boek kan dubbeldenk gezien worden als een spanning tussen wat personages echt denken en wat de samenleving vindt dat ze moeten denken.
• Memory hole (gedachtegat): Dat is de naam voor speciale containers in het Ministerie van Waarheid. In de muren zitten gaten, waar mensen afval kunnen ingooien. Als de werknemers papieren zien liggen, worden zij aangemoedigd deze in het gat te stoppen. Alle gaten leiden naar een verbrandingsoven. De mogelijke waarheid of verkeerde gedachten kunnen daardoor letterlijk verdwijnen.
• Newspeak (nieuwspraak): Dat is de naam voor de pogingen van Ingsoc om de taal veranderen. Zij proberen ongewenste woorden uit de taal te verwijderen en het aantal woorden van de taal verminderen. Het idee is om dubbeldenk te voorkomen. Als personen hun (ongewenste) ideeën niet in woorden kunnen vatten, kunnen zij deze gedachten niet uiten, delen of voor zichzelf helder maken.
• Thoughtcrime (gedachtemisdaad): Dat is de naam voor als een persoon gedachten of ideeën heeft die tegen ideologie van Ingsoc ingaan. Ingsoc ziet deze gedachten als misdaad. Hierdoor controleren zij hun burgers heel nauw om te kijken wat ze denken. Ingsoc kan niet in de hoofden van mensen kijken. Ze kunnen mensen wel bespioneren en betrappen in het uiten van deze ideeën.
• Thought Police (gedachtepolitie): Dat is de naam voor een eenheid die zich bezighoudt met het opsporen van politieke tegenstanders (mensen met verkeerde gedachten).

1984 is zo populair dat deze woorden inmiddels in Engelse woordenboeken zijn opgenomen. Ook buiten literaire werken kom je af en toe tegen.

Daarnaast spelen de volgende ministeries een rol:

Een afbeelding van het ministerie van Waarheid met het citaat: "Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht."

• Ministry of Peace (Ministerie van Vrede): Dat is de naam van het ministerie van Defensie in Oceanië. Ondanks de naam houdt het ministerie zich vooral bezig met oorlog voeren. Het ministerie gebruikt zoveel middelen dat er tekorten zijn. Mensen lijden honger, maar dat boeit het ministerie niet.
• Ministry of Plenty (Ministerie van Overvloed): Dat is de naam voor het ministerie van Economische Zaken. Het ministerie houdt zich bezig met de productie en de verdeling van goederen en voedsel. Naar eigen zeggen verhoogt het ministerie de levensstandaard, maar het tegendeel is waar. Om de bevolking af te leiden organiseert het ministerie loterijen die steeds door niet-bestaande mensen gewonnen worden.
• Ministery of Truth (Ministerie van Waarheid): Dat is de naam voor het ministerie van Propaganda. Het ministerie gaat over de media, de kunsten, het onderwijs en entertainment. Alles moet in lijn zijn met de ideologie van de partij. Ook "corrigeert" of vernietigt het ministerie historische documenten. Hierdoor gaat de waarheid verloren en probeert de partij als "altijd juist" over te komen.
• Ministery of Love (Ministerie van Liefde): Dat is de naam voor het ministerie dat zich bezighoudt het controleren van de bevolking. Het is eerder een soort van geheime dienst. Het ministerie spoort tegenstanders van het regime op, arresteert hen en maakt hen onschadelijk. De Gedachtepolitie is onderdeel van het ministerie. Deze eenheid houdt zich bezig met martelen van mensen. In het gebouw bevindt zich de beruchte martelkamer Room 101. Hier worden tegenstanders als het ware gehersenspoeld totdat zij hun liefde voor Grote Broer tonen. In de kamer komen ze in aanraking met hun grootste angst.

Thema's

1984 bespreekt veel thema's. Hieronder staan de belangrijkste thema's uitgelegd:

Een bekend citaat uit 1984 is Twee plus twee is vijf. Wat bedoelt Orwell hiermee? Twee plus twee is natuurlijk vier. Dat is bekend feit voor iedereen. De Partij heeft echter besloten dat twee plus twee vijf is. Het idee is dat je de bevolking kan laten denken dat twee plus twee vijf is, je hen alles wijs kan maken. Het citaat laat de macht van de Partij over de controle van de bevolking zien.

• Het gevaar van totalitarisme: Orwell schreef 1984 als waarschuwing voor lezers in Westerse landen. Hij waarschuwde voor de gevaren van totalitaire regeringen, zoals in de Sovjet-Unie en Spanje. Het boek verscheen kort voor het begin van de Koude Oorlog, maar de spanningen waren er al. Veel Amerikanen hadden desondanks nog een relatief positief beeld over het communisme. De Sovjet-Unie was namelijk een bondgenoot tijdens de Tweede Wereldoorlog geweest. In de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog zagen veel inwoners in Westerse landen de communisten als helden. Orwell wilde een ander beeld van de Sovjet-Unie schilderen, namelijk dat van onderdrukking, gebrek aan vrijheid en massasurveillance. Volgens Orwell kon een staat als Oceanië ook in het Westen ontstaan.
• Manipulatie en controle: In 1984 is de waarheid verborgen. De Partij heeft de volledige macht over de waarheid en bepaalt wat waar is en wat niet. Door het controleren van de waarheid blijft de Partij aan de macht. Historische documenten worden vervalst en alleen propaganda is toegestaan. Via de media, het onderwijs en de kunst probeert de Partij de bevolking te manipuleren. Ze zetten de bevolking op tegen een vijand (Emmanuel Goldstein en zijn aanhangers). Grote Broer wordt gezien als de grote held die de bevolking van het kwaad zal beschermen.
• Waarheid: In 1984 is er een verschil tussen propaganda en de echte waarheid. Winston valt niet voor de propaganda van de Partij. Hij merkt bijvoorbeeld op in uitspraken van de Partij. Deze foute uitspraken worden later vernietigd, zodat het lijkt alsof de Partij altijd gelijk had. Aan het einde van het boek vertelt O'Brien dat er helemaal geen verzet is. Hij vertelt ook dat Emmanuel Goldstein door de Partij is bedacht. Alles wat de Partij zegt kun je hierdoor in twijfel trekken. Spreekt O'Brien de waarheid of probeert hij Winston door leugens te breken? Is er wel een voortdurende oorlog?
• Taal: De Partij probeert in het boek de taal aan te passen door middel van een nieuwe vorm van het Engels: newspeak. De partij wil alle negatieve woorden uit de taal verwijderen. Zelfs woorden als slecht worden verwijderd. Maar waarom? Volgens de Partij zal newspeak voorkomen dat politieke tegenstanders hun ideeën kunnen verspreiden en delen met anderen. Ze zouden hun gedachten zelfs niet meer zelf onder woorden kunnen brengen. Taal wordt daarom als controlemiddel gezien.
• Vrijheid: Oceanië is een staat van onderdrukking. De meeste inwoners kunnen niet vrij leven zoals zij willen. Winston en Julia proberen door middel van verzet zich tegen de onderdrukking te verzetten. Orwell kiest in het boek de kant van de vrijheid. Hij gelooft dat totalitarisme enkel kan worden verslagen (of voorkomen) als mensen zich ertegen verzetten.

Toekomstvoorspelling?

1984 is geen toekomstvoorspelling, maar eerder een waarschuwing voor de toekomst. Orwell dacht niet dat de situatie uit 1984 onvermijdelijk was. Hij geloofde echter wel dat de situatie mogelijk zou kunnen zijn.

In principe is de waarschuwing uit 1984 (nog) niet uitgekomen. In de jaren 1990 zag men zelfs de val van veel dictaturen, waaronder de Sovjet-Unie. Toch hebben moderne technologieën, zoals sociale media, manipulatie en massasurveillance meer mogelijk gemaakt. Ook is er kritiek op geheime diensten (zoals de FBI) die burgers zouden afluisteren. In veel gevallen is de reden nationale veiligheid, maar soms kan dat ook ten onrechte gebeuren. In dictaturen kunnen deze technologieën worden ingezet om politieke tegenstanders te bespioneren. In sommige landen gebeurt dat. Deze situatie wordt soms vergeleken met de situatie uit het boek. Ook de gezichtsherkenning op straat in landen als China wordt met de camera's uit 1984 vergeleken.

De mate waarin de waarschuwing uit 1984 is uitgekomen verschilt ook per persoon en per ideologie. Het hangt namelijk ook samen met de precieze interpretatie van het boek.

Bekende citaten

1984 staat vol met bekende citaten. Hieronder is een opsomming gemaakt:

• "Big Brother is watching you." (Grote Broer houdt je in de gaten).
• "Who controls the past controls the future. Who controls the present controls the past." (Wie controle over het verleden heeft, heeft controle over de toekomst. Wie controle heeft over het heden, heeft controle over het verleden).
• "War is peace. Freedom is slavery. Ignorance is strength." (Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht).
• "The best books… are those that tell you what you know already." (De beste boeken... zijn diegenen die vertellen wat je al wist).
• "If you want to keep a secret, you must also hide it from yourself." (Als je iets geheim wilt houden, moet je het voor jezelf verstoppen).
• "If thought corrupts language, language can also corrupt thought." (Als gedachten de taal bederven, kan de taal ook gedachten bederven).
• "Two plus two equals five." (Twee plus twee is vijf).

Ontvangst en status

De graffiti zegt "1984 is nu" in het Spaans.

1984 is een van de bekendste werken uit de 20e eeuw. Het boek is een klassieker in de Engelse literatuur en de wereldliteratuur. Het boek wordt vaak vergeleken met andere boeken over een dystopische toekomst, zoals Fahrenheit 451 van Ray Bradbury. Na de publicatie ontving 1984 lovende reviews en ook positieve kritiek van schrijver E.M. Forster, filosoof Bertrand Russell en politicus Harold Nicolson. Schrijver C.S. Lewis bekritiseerde het boek, omdat hij de relatie tussen Winston en Julia ongeloofwaardig vond. Orwell kreeg veel kritiek van prominente communistische denkers. Zo noemde Isaac Deutscher Orwell een domme anarchist. Hij schreef dat 1984 toonde dat Orwell verdeeld was over het socialisme. Het boek zo later uitgroeien tot een voorbeeld van anticommunistische propaganda.

Het boek werd verboden in verschillende landen, waaronder in Vietnam en de Sovjet-Unie. In de Sovjet-Unie verscheen kort na de publicatie wel een Russische versie bedoeld voor de partijtop van de Communistische Partij. Stalin zag het boek als een satire over zijn leiderschap. Het boek was tussen 1950 en 1990 in het land verboden. In China werden aanvankelijk alleen passages uit het boek gepubliceerd. Later verscheen een gecensureerde versie. De eerste volledige versie van het boek verscheen in 1988. Inmiddels is het boek makkelijk te verkrijgen in China. Dat vooral met de ontlezing te maken, omdat steeds minder mensen lezen.

Het boek heeft een invloed gehad op de Engelse taal door middel van woorden als memory hole, Thought Police en doublethink. Deze woorden worden vaak gebruikt om de (mogelijke) controle van een overheid of groot bedrijf aan te duiden. In de Verenigde Staten wordt het boek bijvoorbeeld gebruikt als voorbeeld hoe afluisterdiensten, zoals de CIA en de NSA, de bevolking zouden controleren. Zo lekte in 2013 uit dat de NSA jarenlang mensen in de gaten hield. Ook sociale mediaplatforms, zoals Facebook, kregen verwijten om praktijken uit 1984 na te doen. Op het internet bestaat ook de meme "This is literally 1984" (Dit is letterlijk 1984) om soortgelijke dingen aan te duiden. Soms wordt dat ook als parodie gebruikt.

In 1999 verscheen het programma Big Brother van John de Mol. Dat was een realityshow, waarbij een aantal deelnemers werden opgesloten in een huis. Zij hadden geen contact met de buitenwereld. Via verborgen camera's konden kijkers de deelnemers volgen. Het concept is deels afgeleid van 1984. Zo worden personages in het boek ook bekeken door middel van camera's. De naam Big Brother is afgeleid van het personage Grote Broer. Big Brother werd later verkocht aan zo'n 80 landen.

Adaptaties

Een theater voert een toneelversie van 1984 op.

1984 is vier keer verfilmd. De eerste verfilming is uit 1956 met in de hoofdrollen Edmond O'Brien, Donald Pleasence en Jan Sterling. De tweede verfilming kwam uit in het jaar 1984, omdat het dat het jaar is waarin het boek zich afspeelt. De momenten in de film zijn om dezelfde dag geschoten als ze in het boek plaatsvinden. Zo is de scène waarin Winston op 4 april 1984 in zijn dagboek schrijft ook op 4 april 1984 opgenomen. De film Me and the Big Guy uit 1999 is ook verfilming van het boek. In 2023 kwam een vierde verfilming van het boek uit. In 1953, 1954 en 1965 waren er ook televisie-uitzendingen gebaseerd op het boek.

Het boek is verschillende keren gebruikt voor toneelstukken. Zo werd in 1976 in Zagreb in het toenmalige Joegoslavië een toneelstuk over het boek opgevoerd. Joegoslavië was toentertijd een communistische dictatuur, waardoor er angst bestond dat het toneelstuk als kritiek werd gezien. Desondanks werd het toneelstuk nooit verboden. In 2013 kwam in Londen een toneelversie van het stuk uit. In 2005 werd van het boek een opera gemaakt en in 2015 een balletvoorstelling.

Er bestaan ook verschillende stripboeken en stripromans (graphic novels) die het verhaal volgen.