Geschiedenis van Wallonië

Het kenmerkende van de geschiedenis van Wallonië is dat deze een meer Romaans / Frans karakter heeft dan die van de Vlaamse geschiedenis. Het huidige Wallonië grenst aan het Nederlandstalige Nederland en Vlaanderen, en het Duitstalige Duitsland en het noorden van Frankrijk. Ook in het naburige Luxemburg wordt Duits en Frans gesproken, en Luxemburgs wat van oorspong ook een Frankische taal is.

Inleiding

Tijdens de middeleeuwen hoorde Wallonië bij het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie, en er ontwikkelden zich verschillende feodale vorstendommen op het huidige grondgebied van Wallonië. Deze gebieden werden grotendeels toegevoegd aan in het Bourgondische rijk in de loop van de 15e eeuw, met uitzondering van het prinsbisdom Luik. Na de Tachtigjarige Oorlog behoorden zij tot de Zuidelijke Nederlanden, en achtereenvolgens worden zij overheerst door de Spaanse Habsburgers, de Oostenrijkse Habsburgers, worden gebieden veroverd door de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV, en wordt het op het einde van de 18e eeuw samen met het prinsbisdom Luik ingelijfd bij Frankrijk (Napoleon), waarbij het wordt ingedeeld in departementen en arrondissementen (zie ook Geschiedenis van België). Vanaf 1815 hoort het tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

De naam Wallonië (in Waals dialect Walonreye of Waloneye) werd eigenlijk pas gebruikelijk rond het jaar 1840, nadat België een zelfstandige feodale staat werd in 1930. Binnen het Koninkrijk België kreeg het haar huidige betekenis als Franssprekend landsdeel.

Op het einde van de 18e eeuw en in de 19e eeuw is er Wallonië sprake van een enorme technologische en Industriële revolutie, die de Samber- en Maasvallei flink zal veranderen.

Gedurende de Belgische staatshervormingen van 1970-1980 ontwikkelt zich een voorloper van het Waals gewest met eigen bevoegdheden. In 1993 wordt Wallonië een grondwettelijk gedefinieerd gewest in het federale België met verregaande autonomie (zelfstandigheid).

Taal

Vuursteenmijn in Spiennes

Het Waals is oorspronkelijk afkomstig van de Franken. De (noordelijke en oostelijke) Germanen gingen alle mensen die Latijn, Oud-Frans of Keltisch praatten "Walen" noemen. Het Waals en het Picardisch zijn de Romaanse dialecten die in de Waalse gebieden werden gesproken.

Prehistorie

Het 'Wallonië' van tijdens de laatste ijstijd van zeg maar 12.000 jaar geleden werd al bewoond. In een kolenmijn in Bernissart zijn de tot nu toe belangrijkste overblijfselen van de iguanodon dinosaurus gevonden.

Al in 1829 werd in de grotten van Engis in de provincie Luik twee schedels en overblijfselen van skeletten van neanderthalers gevonden door de Nederlands-Belgische arts en prehistoricus Philippe-Charles Schmerling. Dit gebeurde 25 jaar voor de vondst in het Neanderthal in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Ook in de Grot van Spy werden in 1886 overblijfselen van diezelfde neanderthalers gevonden. In Spiennes (provincie Henegouwen) bevindt zich een vuursteenmijn uit het neolithicum. Deze vormen de oudste prehistorische mijnen van Europa.

Romeinen

Julius Caesar veroverde gebieden in Midden-Europa die grofweg ten noorden en oosten begrensd werden door de Rijn (de Limes). Het Noordelijke deel noemde hij Belgica. Uit opgravingen zijn de sporen van de aanwezigheid van de Romeinen van latere datum (zie ook Romeinen in Nederland).

Merovingers en bekeringen tot het Christendom

In de 5e eeuw na Chr. veroveren de Salische Franken Wallonië, en wordt er ergens in de buurt van Doornik en Kamerijk de Merovingische dynastie gesticht door Childerik I. Zijn zoon Clovis of Chlodovech werd als eerste Frankische koning tot het Christelijke geloof bekeerd. Ook een stad als Tongeren was reeds bekeerd tot het katholicisme. Bekende monniken uit die tijd waren Sint-Piat en Sint-Servaas. Later deden Sint-Vaast, Sint-Eleutherius en vooral Sint-Eligius hun bekeringswerk vanuit Doornik. De heilige Lambertus was missionaris in het Luikse en werd er vermoord. Opmerkelijk genoeg droeg hij hierdoor bij aan het ontstaan van de stad Luik, want de heilige Hubertus, bewonderaar van Lambertus, verplaatste de bisschopszetel van Maastricht naar Luik om de vermoorde Lambertus te eren.

Karolingische rijk

Lotharingen in de 10e eeuw

Door Karel de Grote werd het Frankische rijk enorm uitgebreid. In 843 werd dat Karolingische Rijk verdeeld in drie delen: West-Francië, (later Frankrijk) het rijk van Lotharius ofwel Lotharingen of Midden-Francië, en Oost-Francië (later Duitsland). In 870 werd beslist dat de Waalse gebieden als deel van Lotharingen tot het West-Frankische koninkrijk zouden behoren, maar al in 880 werden ze in het Duitse rijk ondergebracht.

Al snel ontstond er het feodale stelsel, waarbij de drie rijken versnipperd raakte tot zogeheten gouwen, met aan het hoofd een gouwgraaf. Je zou zo'n gouwgraaf of leenheer een soort onderkoning kunnen noemen die namens de koning het gebied bestuurd. In Wallonië kreeg je de Brabantgouw, de Haspengouw, de Luikgouw, de Ardennengouw, de Doornikgouw, de Henegouw, de Methingouw en de Lommegouw. In de 10e eeuw veranderde die gouwen in graafschappen, hertogdommen en prinsbisdommen namelijk:

• het zuidelijk deel van het prinsbisdom Luik
• het westelijk deel van het hertogdom Luxemburg, waaronder het graafschap Chiny
• het graafschap Namen
• het graafschap Henegouwen, waaronder de mark Valencijn, het graafschap Bergen en het graafschap Chièvres
• het abdijvorstendom Stavelot-Malmedy
• het hertogdom Bouillon
• het zuidelijkste deel van het hertogdom Brabant;
• het hertogdom Limburg.

Al vanaf de tijd van de Romeinen waren de toenmalige Walen al bekend met het maken van hoogwaardig ijzer. Ook wonnen ze ijzer uit de ijzermijnen in het gebied. Hun kennis verspreiden ze naar Frankrijk en Engeland.

In die tijd verrijzen er de kerken. De macht van de kerk is duidelijk aanwezig.

Bourgondiërs

Tussen 1417 en 1443 werden de Bourgondiërs heerser over de Nederlanden en ook delen van Wallonië. Filips de Goede verenigt alle Waalse vorstendommen (graafschap Henegouwen, graafschap Namen, hertogdom Brabant, hertogdom Limburg, hertogdom Luxemburg), met uitzondering van het Prinsbisdom Luik dat onder een protectoraat (beschermingsgebied) valt. Er is een ontwikkeling van textielnijverheid (Henegouwen en het prinsdom Luik). Deze dragen mede (financieel) ​​bij tot de ontwikkeling van de kunsten. Bijna twee eeuwen lang waren deze landen de belangrijkste culturele centra van Europa. De Maas-gotiek komt tot ontwikkeling. In deze streek komt ook de mijnbouw naar ijzererts en kolen tot ontwikkeling. De vraag naar ijzer nam enorm toe. Het Bourgondische rijk komt in handen van de Habsburgers. Onder Karel V en zijn zoon Filips II worden het de Spaanse Nederlanden. In 1537 werd door Karel V de Waalse Garde opgericht, een elite-eenheid in dienst van de Spaanse monarchie.

Tachtigjarige oorlog

Voorafgaande aan de tachtigjarige oorlog lopen de spanningen tussen de Noordelijke lage landen (zeg maar Nederland en Vlaanderen) en de Zuidelijke Nederlanden (Wallonië) hoog op. De Noordelingen lieten zich laatdunkend uit over de Walen: “Spaanse Walen, die zich hebben gekleed met de brutale tirannie, postulante en Spaanse arrogantie...”. De Walen daarentegen moesten niets weten van de Nederlandse opstand tegen de Spaanse overheersing. Dit zou leiden tot de Unie van Atrecht (1579).

Godsdienststrijd

Het Calvinisme kwam vanuit Frankrijk via Wallonië naar Vlaanderen en Nederland. Deze eerste vorm van Protestantisme sloeg in Wallonië niet erg aan. Het was de hertog van Alva die het land zuiverde van het Protestantisme en het de Protestanten zeer moeilijk maakte, en hierdoor behielden de katholieke adel en geestelijkheid hun macht in de Waalse gebieden. Tussen 1567 en 1568 ontstaat er de onderdrukking van de protestanten. De Waalse Protestanten moesten met hun gereformeerde of Waalse kerken vluchten naar het Noorden: te Middelburg wordt de eerste gevestigd in 1574, in 1578 te Amsterdam en in 1585, en na de val van Antwerpen zullen nog vele Waalse kerken volgen: in totaal zullen 43 kerken vertrekken. Deze mensen nemen niet alleen hun geloof mee, maar ook veel kennis, rijkdom en vakmanschap. Op 31 januari 1578 versloeg het Spaanse leger het leger van de Zeventien Provinciën van Nederland (Habsburgse Nederlanden) bij de Slag bij Gembloux. Hierdoor wordt Wallonië heroverd door de Spanjaarden. Hierbij vielen vele doden (de helft van de bevolking). De aartshertogen Albrecht en Isabella van Habsburg, worden begin 16e eeuw gouverneurs van de Zuidelijke Nederlanden. Eind 17e eeuw is er een tweede golf van vluchtelingen. Dit zijn de Hugenoten uit noord Frankrijk. zij verenigden zich met de Waalse kerk. Veel Waalse vluchtelingen komen ook terecht in het nieuwe Amerika. De Doornikse Pierre Minuit kocht op 24 mei 1626 het eiland Manhattan van de indianen en stichtte de stad Nieuw-Amsterdam, het latere New York. Ze stichten daar Nieuw Nederland, of in het Latijn Nova Belgica.

De Verlichting en revoluties

Tussen 1667 en 1748 hadden de oorlogen van Lodewijk XIV en de Oostenrijkse Successieoorlog met als doel om Frankrijk naar het noorden uit te breidden, dit ten koste van de door de Habsburgers bestuurde gebieden. Hierbij komen de hedendaagse grenzen van het Waalse grondgebied min of meer vast te liggen. Het gebied komt onder Oostenrijkse controle (Oostenrijkse Nederlanden). In 1702 is er de oprichting van het Waalse Royal Guards Regiment. Dit is een elite-eenheid van de Spaanse koninklijke garde. De soldaten werden geronseld in de graafschappen Henegouwen en Namen en ook in het prinsdom Luik. Ondanks de grote invloed van het Katholicisme is er toch sprake van het ontstaan van een ruimer en steeds meer wetenschappelijk denken, wat nu bekend staat als de verlichting. Mede door deze houding is het mogelijk dat de Waalse kennis op gebied van metaalverwerking sterk zal ontwikkelen en zal leiden tot de Waalse industriële revolutie (1770) en tal van andere technische ontwikkelingen. Een van de reuzen van de staalindustrie zijn Cockerill (het latere Cockerill Sambre) en Krupp. Dit zal echter wel zwaar ten nadele zijn van de arbeidersklasse, die in de stoffige mijnen en stinkende fabrieken zwaar werk moeten doen voor weinig geld. Ook kinderarbeid komt dan veel voor.

Tussen 1789 en 1795 vindt de Luikse revolutie plaats. Deze leidde tot de verdwijning van het prinsdom Luik na acht eeuwen te hebben bestaan. In 1792 begint de Franse verovering onder leiding van de dan nog luitenant-kolonel Napoleon. Eerst met de slag bij Jemmapes, vervolgens de Slag bij Fleurus. Het Waals grondgebied wordt dan bij de Franse Republiek getrokken (annexatie).

Na de val van Napoleon bij de Slag van Waterloo in 1815 wordt Wallonië overgenomen als deel van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Frans werd ingevoerd als eenheidstaal in Wallonië ten tijde van het Franse regime (Napoleon) en later door Willem I. In 1830 zullen Waalse vrijwilligers zich aansluiten bij de opstand in Brussel, en hun bijdrage leveren aan de Belgische Revolutie. Ze wilden hun katholicisme behouden, maar wilden ook hun mijnbouw en industrie beschermen (protectionisme). Ook de werklieden gaan zich verenigen in vakbonden. In de negentiende eeuw begon de Waalse economie af te remmen en vertraagde de industriële en bevolkings-ontwikkeling. De streek zal ook voor een deel de tweede industriële revolutie missen (vanaf ongeveer 1870) en daardoor achterblijven op het gebied van olie, gas en elektriciteit. Wel werd in Charleroi het zogeheten solvayproces (het slimmer en goedkoper maken van soda) ontwikkeld door Ernest Solvay in zijn chemische fabriek (1863).

Vlaamse intocht

Omdat Vlaanderen de eerste industriële revolutie als het ware miste, ontstond er veel armoede daar. In Wallonië was er veel werk door de steeds verder toenemende industrie. De Vlamingen waren vaak kleine boertjes die nauwelijks rond konden komen en daarom naar de Waalse industriesteden trokken. Ook namen de fabrieksspinnerijen en -weverijen het thuiswerk over. De komst van de vele Vlamingen heeft ervoor gezorgd dat veel Walen nu Vlaamse familienamen hebben.

20e eeuw

Ook Wallonië had zwaar te lijden van de Eerste Wereldoorlog. De slag om Luik was heftig geweest, maar zou tevergeefs zijn en in de Tweede Wereldoorlog wordt De historische stad Nijvel op 14 mei 1940 gebombardeerd door Duitse vliegtuigen. De stad werd volledig verwoest. Ook berucht is het Ardennen-offensief in de winter van 1944-1945. Tussen beide oorlogen in werd in 1932 de taalgrens vastgesteld als een bestuurlijk gegeven, dat het Franstalige Wallonië vanaf dan van een Nederlandstalig Vlaanderen zal onderscheiden.

In de jaren vijftig kende de Waalse economie weliswaar een heropleving door de naoorlogse heropbouw en door de steun van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), zeg maar de voorloper van de huidige Europese Unie. Maar in de jaren 60 en 70 kwam Wallonië in een economische crisis terecht; de mijnen moesten dicht en de zware industrie ging ten onder.

Het Waalse Gewest verwierf de wetgevende macht en de uitvoerende macht met de bijzondere wet van 8 augustus 1980. In 1984 stopt de laatste Waalse kolenmijn zijn activiteiten. In 1990 werd het Waals door de Federatie Wallonië-Brussel erkend als een "inheemse regionale taal". Vanaf dan wordt op scholen naast het Frans ook het Waals aangeboden en waarvan het gebruik moet worden aangemoedigd.

In 2002 wordt de Strépy-Thieu-lift, de grootste scheepslift ter wereld in gebruik genomen.

Op 20 maart 2009 verhuist het Microsoft Innovation Center (MIC) naar Bergen.

Op 25 mei 2011 heeft de Franse Gemeenschap van België de naam Federatie Wallonië-Brussel aangenomen.

Galerij

• 

  Ontwikkeling van het Frankische rijk ( 481-814)

• 

  Frankische rijk ten tijde van Karel de Grote (768-814)

• 

  Verdeling van het Frankische rijk (843):

   Karel de Kale (West-Francië)

   Lotharius I (Midden-Francië)

   Lodewijk de Duitser (Oost-Francië)

• 

  Kaart van de Zeventien provinciën (Huis Bourgondië 1384 – 1482)

• 

  Bezittingen Huis Habsburg (1482 – 1585)

• 

  Verdeling van de Nederlanden tijdens de Unie van Atrecht (1579)

• 

  Veroveringen door Lodewijk XIV (1667-1748)

• 

  Veroveringen van Napoleon (Eerste Franse Keizerrijk 1804 – 1815)

• 

  Koningrijk der Nederlanden en Hertogdom Luxemburg 1815

• 

  Nederland en België in 1850