Baden-Württemberg: verschil tussen versies

Huidige versie van 7 okt 2021 om 19:16

Baden-Württemberg


Hoofdstad	Stuttgart
Inwoners	10.631.278
Oppervlakte	35.751 km²
Minister-President	Winfried Kretschmann (Grüne)
Website	baden-wuerttemberg.de
Portaal Duitsland

Baden-Württemberg is een deelstaat in Duitsland. De hoofdstad is Stuttgart. Baden-Württemberg grenst aan Zwitserland in het zuiden, Frankrijk in het westen en aan de Duitse deelstaten Rijnland-Palts, Hessen en Beieren in het noorden en oosten. Het oppervlakte is 35.751 km² en het inwoneraantal is 10.631.278. Dat betekent dus dat er zo'n 297 mensen per km² wonen.

Geografie

De Donau in de Schwäbische Alb.

Baden-Württemberg is zeer heuvelachtig. Het ligt in de uitlopers van de Alpen: De Schwäbische Alb (in het Nederlands soms Zwabische Jura genoemd). Hoe zuidelijker je komt, hoe hoger je gaat. In het uiterste zuiden ligt de Allgäu, een streek met nog hogere bergen. Daar vind je ook de Bodensee: Een groot meer op de grens van Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk. Bij de Bodensee staat El Nino (een beeld).

De meeste mensen wonen langs de oever van de Neckar en haar zijrivieren, zoals de Echaz.

In Baden-Württemberg ontspringt de Donau, een 2860 kilometer lange rivier. Deze begint hier bij het stadje Donaueschingen en loopt daarna via onder andere Wenen, Bratislava, Boedapest, Belgrado naar Sulina in Roemenië, waar de rivier in de Zwarte Zee uitmondt.

Bestuurlijke indeling

De Bestuurlijke indeling van Baden-Württemberg.

Baden-Württemberg is onderverdeeld in vier Regierungsbezirke (bestuurlijke regio's), die samen weer onderverdeeld zijn in 35 Landkreise en negen Stadtkreise.

Regierungsbezirke (bestuurlijke regio's)

Stadkreise en Landkreise

Bevolking en cultuur

De protestantse Marienkirche in Reutlingen.

Baden-Württemberg heeft 10.569.111 inwoners. Per vrouw zijn er 0.966 mannen. Dat betekent dat er dus meer vrouwen dan mannen zijn.

Godsdienst

In noorden van Baden-Württemberg zijn de meeste mensen protestants, in het zuiden rooms-katholiek. In totaal zijn er iets meer katholieken (36.9% van de bevolking) dan protestanten (33.3% van de bevolking). 5,6 van de bevolking is moslim, dat zijn vooral immigranten uit Turkije en hun kinderen en kleinkinderen. 22,3% van de bevolking is niet religieus. Er zijn ook kleine minderheden van boeddhisten, hindoes en joden.

Dialecten

De slogan Wir können alles. Außer Hochdeutsch (Wij kunnen alles. Behalve Hoogduits (spreken)) van een reclamecampagne van Baden-Württemberg.

Er worden verschillende dialecten in de deelstaat gesproken. In het zuiden en het midden van Baden-Württemberg spreken veel mensen een Alemannisch dialect, meestal het Zwabisch. Het Zwabisch is lastig te verstaan voor een spreker van Hoogduits (standaardduits), maar het wordt ontzettend veel gesproken in de regio, zelfs in de steden, zoals in Reutlingen of Tübingen, maar ook in de hoofdstad Stuttgart. Het is niet heel lastig om te horen of iemand Zwabisch spreekt of niet. Eindigen veel woorden met le (Heisle, Mädle, Kerle), dan is het waarschijnlijk Zwabisch. Dat le maakt van woorden een verkleinwoord, en die worden ontzettend veel gebruikt in het Zwabisch. In het Nederlands gebruiken we daarvoor je (huisje) en in het Hoogduits chen of lein (Häuschen).

In het noorden, rond de steden Heidelberg en Mannheim, wordt het Rijnfrankisch en het Oostopperfrankisch gesproken.

Voedsel

Twee maultaschen in de bouillon.

De keuken van Baden-Württemberg bestaat vooral uit de Zwabische keuken. Een belangrijk onderdeel van een Zwabische maaltijd zijn de spätzle. Deze lijken op de pasta in Italië, maar zijn zachter. Spätzle worden werkelijk bij alles gegeten. Spätzle met kaas en ui, spätzle met linzen en worst, spätzle met zuurkool, noem het maar op! Geen Zwabische maaltijd is compleet zonder spätzle. Je kan ze zelfs een beetje zien als vervangers van onze aardappel. In de Allgäu eten ze ook zoete spätzle, zoals spätzle met kers of appel en kaneel. Een ander gerecht met spätzle is Gaisburger Marsch. Deze stoofpot komt oorspronkelijk uit Stuttgart en bevat naast spätzle ook sterke bouillon, vlees en aardappels.

Een ander bekend gerecht zijn de maultaschen. Dit zijn "tasjes" van pastadeeg. Ook hier zijn er verschillende vormen van. De bekendste vulling bestaat uit vlees, broodkruimels, spinazie en uien. De Maultasche wordt dan meestal in een diep soepbord geserveerd met daarin bouillon. Maar je kan maultaschen bijvoorbeeld ook bakken.

Werelderfgoed

UNESCO Werelderfgoed; De Abdij van Maulbronn.

Baden-Württemberg kent twee gebouwen die op de UNESCO Werelderfgoedlijst staan. Het eiland Reichenau ligt in de Bodensee en herbergt een klooster. Er zijn drie dorpjes: Ünterzell met de 9e-eeuwse Sint-Georgkerk, Niederzell met de 10e-eeuwse Sint-Peter en Pauluskerk en Mittenzell met de 11e-eeuwse abdijkerk. Het andere werelderfgoed is de Abdij van Maulbronn. Bijna geen enkele middeleeuwse abdij van boven de Alpen is zo goed bewaard gebleven. Behalve een kerk en een klooster zijn er ook stadsmuren. Het was als het ware een echt stadje.

Economie

Een luxe auto van Mercedes-Benz.

Baden-Württemberg heeft niet zo veel grondstoffen als veel andere Duitse deelstaten. Toch is het een van de rijkste en welvarendste deelstaten met een lage werkloosheid. Er is ontzettend veel industrie. Bekende industriële bedrijven, zoals autoproducenten Daimler (bouwt Mercedes-Benz en Smart) en Porsche, maar ook Bosch, dat elektronica maakt, hebben hier hun hoofdkantoor. Toch zijn de kleinere fabrieken belangrijker voor de deelstaat. In 2003 waren er 8800 fabrieken met meer dan 20 medewerkers, maar maar 384 met meer dan 500 medewerkers. Zonder de kleine fabrieken zou Baden-Württemberg dus eigenlijk niks zijn.

Ook het toerisme is voor de deelstaat belangrijk. Een aantal toeristische trekpleisters zijn de oude steden, zoals Stüttgart, Tübingen, Baden-Baden en Heilbronn, kastelen, zoals Schloss Lichtenstein en Burg Hohenzollern en natuur. In Baden-Württemberg zijn veel bossen te vinden en is er genoeg ruimte voor buitenactiviteiten, zoals mountainbiken.

Fotogalerij

Het stadhuis van Tübingen
Het stadje Bad Urach
Schloss Lichtenstein
Het dorpje Pfullingen

	Deelstaten van Duitsland
Baden-Württemberg - Beieren - Berlijn - Brandenburg - Bremen - Hamburg - Hessen - Mecklenburg-Voor-Pommeren - Nedersaksen - Noordrijn-Westfalen - Rijnland-Palts - Saarland - Saksen - Saksen-Anhalt - Sleeswijk-Holstein - Thüringen

	Regierungsbezirke in Baden-Württemberg
Freiburg · Karlsruhe · Stuttgart · Tübingen

@@ Regel 3: / Regel 3: @@
 == Geografie ==
-[[Bestand:Donau Schwäbische Alb.jpg|left|300px|thumb|De [[Donau]] in de [[Schwäbische Alb]].]]
+[[Bestand:Donautal vom Knopfmacherfelsen.jpg|left|300px|miniatuur|De [[Donau]] in de [[Schwäbische Alb]].]]
-Baden-Württemberg is zeer [[heuvel]]achtig. Het ligt in de uitlopers van de [[Alpen]]: De [[Schwäbische Alb]] (in het Nederlands soms Zwabische Jura genoemd). Hoe zuidelijker je komt, hoe hoger je gaat. In het uiterste zuiden ligt de [[Allgäu]], een streek met nog hogere bergen. Daar vind je ook de [[Bodensee]]: Een groot meer op de grens van Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk.
+Baden-Württemberg is zeer [[heuvel]]achtig. Het ligt in de uitlopers van de [[Alpen]]: De [[Schwäbische Alb]] (in het Nederlands soms Zwabische Jura genoemd). Hoe zuidelijker je komt, hoe hoger je gaat. In het uiterste zuiden ligt de [[Allgäu]], een streek met nog hogere bergen. Daar vind je ook de [[Bodensee]]: Een groot meer op de grens van Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk. Bij de [[Bodensee]] staat El Nino (een beeld).
 De meeste mensen wonen langs de oever van de [[Neckar]] en haar zijrivieren, zoals de [[Echaz]].
@@ Regel 11: / Regel 11: @@
 === Bestuurlijke indeling ===
-[[Bestand:Landkreise Baden-Wuerttemberg.svg|right|thumb|350px|De Bestuurlijke indeling van Baden-Württemberg.]]
+[[Bestand:Landkreise Baden-Wuerttemberg.svg|right|miniatuur|350px|De Bestuurlijke indeling van Baden-Württemberg.]]
 Baden-Württemberg is onderverdeeld in vier ''[[Regierungsbezirk]]e'' (bestuurlijke regio's), die samen weer onderverdeeld zijn in 35 [[Landkreis]]e en negen [[Kreisfreie Stadt|Stadtkreis]]e.
@@ Regel 47: / Regel 47: @@
 # [[Landkreis Göppingen|Göppingen]]
 | width="20%" valign="top" |
-<ol start=13>
+<ol start="13">
 <li> [[Landkreis Heidenheim|Heidenheim]]
 <li> [[Landkreis Heilbronn|Heilbronn]]
@@ Regel 62: / Regel 62: @@
 </ol>
 | width="20%" valign="top" |
-<ol start=25>
+<ol start="25">
 <li> [[Rems-Murr-Kreis]]
 <li> [[Landkreis Reutlingen|Reutlingen]]
@@ Regel 78: / Regel 78: @@
 == Bevolking en cultuur ==
-[[Bestand:Marienkirche Reutlingen.jpg|right|300px|thumb|De protestantse ''Marienkirche'' in [[Reutlingen]].]]
+[[Bestand:Evangelische Marienkirche Reutlingen.jpg|right|300px|miniatuur|De protestantse ''Marienkirche'' in [[Reutlingen]].]]
 Baden-Württemberg heeft 10.569.111 inwoners. Per vrouw zijn er 0.966 mannen. Dat betekent dat er dus meer vrouwen dan mannen zijn.
@@ Regel 85: / Regel 85: @@
 === Dialecten ===
-[[Bestand:Wir können alles.jpg|left|300px|thumb|De slogan ''Wir können alles. Außer Hochdeutsch'' (Wij kunnen alles. Behalve Hoogduits (spreken)) van een reclamecampagne van Baden-Württemberg.]]
+[[Bestand:Wirkoennenalles.jpg|left|300px|miniatuur|De slogan ''Wir können alles. Außer Hochdeutsch'' (Wij kunnen alles. Behalve Hoogduits (spreken)) van een reclamecampagne van Baden-Württemberg.]]
 Er worden verschillende dialecten in de deelstaat gesproken. In het zuiden en het midden van Baden-Württemberg spreken veel mensen een [[Alemannisch]] dialect, meestal het [[Zwabisch]]. Het Zwabisch is lastig te verstaan voor een spreker van Hoogduits (standaardduits), maar het wordt ontzettend veel gesproken in de regio, zelfs in de steden, zoals in [[Reutlingen]] of [[Tübingen]], maar ook in de hoofdstad [[Stuttgart]]. Het is niet heel lastig om te horen of iemand Zwabisch spreekt of niet. Eindigen veel woorden met ''le'' (Heisle, Mädle, Kerle), dan is het waarschijnlijk Zwabisch. Dat ''le'' maakt van woorden een [[verkleinwoord]], en die worden ontzettend veel gebruikt in het Zwabisch. In het Nederlands gebruiken we daarvoor ''je'' (huisje) en in het Hoogduits ''chen'' of ''lein'' (Häuschen).
@@ Regel 91: / Regel 91: @@
 === Voedsel ===
-[[Bestand:Maultaschen.jpg|right|250px|thumb|Twee [[maultasche]]n in de bouillon.]]
+[[Bestand:Maultaschensuppe.jpg|right|250px|miniatuur|Twee [[maultasche]]n in de bouillon.]]
-De keuken van Baden-Württemberg bestaat vooral uit de [[Zwaben|Zwabische]] keuken. Een belangrijk onderdeel van een Zwabische maaltijd zijn de [[spätzle]]. Deze lijken op de [[pasta]] in Italië, maar zijn zachter. Spätzle worden werkelijk bij alles gegeten. Spätzle met [[kaas]] en [[ui]], spätzle met [[linze]]n en [[worst]], spätzle met [[zuurkool]], noem het maar op! Geen Zwabische maaltijd is compleet zonder spätzle. Je kan ze zelfs een beetje zien als vervangers van onze [[aardappel]]. In de Allgäu eten ze ook zoete spätzle, zoals spätzle met [[kers]] of [[appel]] en [[kaneel]]. Een ander gerecht met spätzle is ''Gaisburger Marsch''. Deze [[stoofpot]] komt oorspronkelijk uit Stuttgart en bevat naast spätzle ook sterke [[bouillon]], [[vlees]] en aardappels.
+De keuken van Baden-Württemberg bestaat vooral uit de [[Zwaben|Zwabische]] keuken. Een belangrijk onderdeel van een Zwabische maaltijd zijn de [[spätzle]]. Deze lijken op de [[Pasta (deegwaar)|pasta]] in Italië, maar zijn zachter. Spätzle worden werkelijk bij alles gegeten. Spätzle met [[kaas]] en [[ui]], spätzle met [[linze]]n en [[worst]], spätzle met [[zuurkool]], noem het maar op! Geen Zwabische maaltijd is compleet zonder spätzle. Je kan ze zelfs een beetje zien als vervangers van onze [[aardappel]]. In de Allgäu eten ze ook zoete spätzle, zoals spätzle met [[kers]] of [[Appel (vrucht)|appel]] en [[kaneel]]. Een ander gerecht met spätzle is ''Gaisburger Marsch''. Deze [[stoofpot]] komt oorspronkelijk uit Stuttgart en bevat naast spätzle ook sterke [[bouillon]], [[vlees]] en aardappels.
 Een ander bekend gerecht zijn de [[maultasche]]n. Dit zijn "tasjes" van pastadeeg. Ook hier zijn er verschillende vormen van. De bekendste vulling bestaat uit vlees, broodkruimels, spinazie en uien. De Maultasche wordt dan meestal in een diep soepbord geserveerd met daarin bouillon. Maar je kan maultaschen bijvoorbeeld ook bakken.
 === Werelderfgoed ===
-[[Bestand:Maulbronn.jpg|left|300px|thumb|[[UNESCO Werelderfgoed]]; De [[Abdij van Maulbronn]].]]
+[[Bestand:Maulbronn1.jpg|left|300px|miniatuur|[[UNESCO Werelderfgoed]]; De [[Abdij van Maulbronn]].]]
 Baden-Württemberg kent twee gebouwen die op de [[UNESCO Werelderfgoed]]lijst staan. Het eiland [[Reichenau]] ligt in de [[Bodensee]] en herbergt een [[klooster]]. Er zijn drie dorpjes: Ünterzell met de 9e-eeuwse Sint-Georgkerk, Niederzell met de 10e-eeuwse Sint-Peter en Pauluskerk en Mittenzell met de 11e-eeuwse abdijkerk. Het andere werelderfgoed is de [[Abdij van Maulbronn]]. Bijna geen enkele [[Middeleeuwen|middeleeuwse]] abdij van boven de Alpen is zo goed bewaard gebleven. Behalve een kerk en een klooster zijn er ook stadsmuren. Het was als het ware een echt stadje.
 == Economie ==
-[[Bestand:Mercedes-Benz SLR.jpg|right|thumb|250px|Een luxe auto van [[Mercedes-Benz]].]]
+[[Bestand:Mercedes-Benz SLR.jpg|right|miniatuur|250px|Een luxe auto van [[Mercedes-Benz]].]]
-Baden-Württemberg heeft niet zo veel [[grondstof]]fen als veel andere Duitse deelstaten. Toch is het een van de rijkste en [[welvaart|welvarendste]] deelstaten met een lage [[werkloosheid]]. Er is ontzettend veel [[industrie]]. Bekende industriële bedrijven, zoals autoproducenten [[Daimler]] (bouwt [[Mercedes-Benz]] en [[Smart (automerk)|Smart]]) en [[Porsche]], maar ook [[Bosch]], dat elektronica maakt, hebben hier hun hoofdkantoor. Toch zijn de kleinere fabrieken belangrijker voor de deelstaat. In [[2003]] waren er 8800 fabrieken met meer dan 20 medewerkers, maar maar 384 met meer dan 500 medewerkers. Zonder de kleine fabrieken zou Baden-Württemberg dus eigenlijk niks zijn.
+Baden-Württemberg heeft niet zo veel [[grondstof]]fen als veel andere Duitse deelstaten. Toch is het een van de rijkste en [[welvaart|welvarendste]] deelstaten met een lage [[werkloosheid]]. Er is ontzettend veel [[industrie]]. Bekende industriële bedrijven, zoals autoproducenten [[Daimler]] (bouwt [[Mercedes-Benz]] en [[Smart (automerk)|Smart]]) en [[Porsche]], maar ook [[Bosch (bedrijf)|Bosch]], dat elektronica maakt, hebben hier hun hoofdkantoor. Toch zijn de kleinere fabrieken belangrijker voor de deelstaat. In [[2003]] waren er 8800 fabrieken met meer dan 20 medewerkers, maar maar 384 met meer dan 500 medewerkers. Zonder de kleine fabrieken zou Baden-Württemberg dus eigenlijk niks zijn.
-Ook het [[toerisme]] is voor de deelstaat belangrijk. Een aantal toeristische trekpleisters zijn de oude steden, zoals Stüttgart, Tübingen, Baden-Baden en Heilbronn, [[kasteel|kastelen]], zoals [[Lichtenstein|Schloss Lichtenstein]] en [[Burg Hohenzollern]] en natuur. In Baden-Württemberg zijn veel [[bos]]sen te vinden en is er genoeg ruimte voor buitenactiviteiten, zoals [[mountainbiken]].
+Ook het [[toerisme]] is voor de deelstaat belangrijk. Een aantal toeristische trekpleisters zijn de oude steden, zoals Stüttgart, Tübingen, Baden-Baden en Heilbronn, [[kasteel|kastelen]], zoals [[Lichtenstein|Schloss Lichtenstein]] en [[Burg Hohenzollern]] en natuur. In Baden-Württemberg zijn veel [[Bos (landschap)|bos]]sen te vinden en is er genoeg ruimte voor buitenactiviteiten, zoals [[mountainbiken]].
 == Fotogalerij ==
 <gallery>
-Bestand:Tübingen.jpg|Het stadhuis van [[Tübingen]]
+Bestand:Tuebingen_Rathaus.jpg|Het stadhuis van [[Tübingen]]
 Bestand:Bad Urach.jpg|Het stadje [[Bad Urach]]
 Bestand: Lichtenstein.jpg|[[Lichtenstein|Schloss Lichtenstein]]
@@ Regel 114: / Regel 114: @@
 </gallery>
 {{Navigatie Deelstaten van Duitsland}}
+{{Navigatie Regierungsbezirke Baden-Württemberg}}
-[[Categorie:Duitse deelstaat]]
+[[Categorie:Baden-Württemberg| ]]