Ulysses (boek): verschil tussen versies
| Regel 61: | Regel 61: | ||
In ''Ulysses'' verwijst Joyce vaak naar het gedicht van Homerus. Ieder hoofdstuk verwijst bijvoorbeeld naar een hoofdstuk van de ''Odyssee''. Waar het gedicht van Homerus monsters, goden, stormen en schipbreuken bevat, speelt Joyces verhaal zich af tijdens een normale dag in Dublin. Waar Odysseus de held van de ''Odyssee'' is, is Leopold Bloom de held van ''Ulysses''. In plaats van een heroïsch persoon is Bloom juist een doodnormale man. | In ''Ulysses'' verwijst Joyce vaak naar het gedicht van Homerus. Ieder hoofdstuk verwijst bijvoorbeeld naar een hoofdstuk van de ''Odyssee''. Waar het gedicht van Homerus monsters, goden, stormen en schipbreuken bevat, speelt Joyces verhaal zich af tijdens een normale dag in Dublin. Waar Odysseus de held van de ''Odyssee'' is, is Leopold Bloom de held van ''Ulysses''. In plaats van een heroïsch persoon is Bloom juist een doodnormale man. | ||
| − | ===Structuur=== | + | ===Structuur en stijl=== |
| − | ''Ulysses'' bestaat uit | + | ''Ulysses'' bestaat uit 18 hoofdstukken verdeeld over drie delen. De hoofdstukken hebben in Joyces tekst geen naam. Literatuurwetenschappers hebben echter ieder hoofdstuk vernoemd naar een episode uit de ''Odyssee''. Die namen worden ook vaak gebruikt om duidelijk te maken over welk hoofdstuk het gaat. Niet ieder hoofdstuk van de ''Odyssee'' komt ook voor in ''Ulysses''. De ''Odyssee'' heeft immers 24 hoofdstukken. Daarnaast komen zij niet in dezelfde volgorde als de ''Odyssee'' voor. |
| − | + | Een van de bekendste technieken uit het boek is de ''[[stream of consciousness]]''. Joyce schrijft in de derde persoon, maar de lezer maakt het verhaal mee door de ogen van Stephen, Leopold en (in het laatste hoofdstuk) Molly. De lezer gebruikt ook de gedachten van de personages te horen. Hij laat de gedachtestroom van de personages zien zoals die in hun hoofd voorkomen. De gedachten van Leopold zijn bijvoorbeeld erg chaotisch. Zo denkt hij aan één ding en denkt vervolgens aan iets anders dan er indirect mee te maken heeft, waardoor hij van het onderwerp wegdrijft. Stephens gedachten zijn juist erg complex. Hieronder is een voorbeeld van de ''stream of consciousness'' in het hoofdstuk Hades: | |
| + | {{Citaat|He smiled, glancing askance at her mocking eye. The same young eyes. The first night after the charades. Dolphin’s Barn. He turned over the smudged pages. Ruby: The Pride of the Ring. Illustration. Fierce Italian with carriagewhip. Must be Ruby pride of the on the floor naked. Sheet kindly lent. The monster Maffei desisted and flung his victim from him with an oath. Cruelty behind it all. Doped animals. Trapeze at Hengler’s. Had to look the other way. Mob gaping. Break your neck and we’ll break our sides. Families of them. Bone them young so they metempsychosis. That we live after death. Our souls. That’s a man’s soul after he dies. Dignam’s soul...|Fragment uit ''Hades'', zesde hoofdstuk van ''Ulysses''.}} | ||
| + | In bovenstaand fragment zie je dat Leopold naar zijn vrouw kijkt die een boek aan het lezen is (''Ruby: The Pride of the Ring''). Hij analyseert de voorkant van het boek. Op de cover staat namelijk een tekening. In korte zinnen en woordgroepen beschrijft hij die tekening. Aan het einde van het fragment zie je dat Leopold ineens denkt aan wat er met je ziel gebeurd na de dood. | ||
| + | |||
| + | Daarnaast bevat het boek veel verwijzingen naar (klassieke) boeken, filosofen, kunstwerken, historische gebeurtenissen, etc. Sommige van die verwijzingen zijn erg expliciet. Zo wordt in het boek verschillende naar het toneelstuk ''[[Hamlet]]'' van [[William Shakespeare]] verwezen. Mulligan komt in het boek met de volgende theorie: "It is quite simple. He proves by algebra that Hamlet’s grandson is Shakespeare’s grandfather and that he himself is the ghost of his own father." (Het is vrij eenvoudig. Hij bewijst met [[algebra]] dat Hamlets kleinzoon Shakespeares grootvader is en dat hijzelf de geest van zijn eigen vader is). Stephen vertelt dat veel personages in Shakespeares toneelstukken gebaseerd zijn op mensen die hij echt kende. Hamlet was echter op Shakespeare zelf gebaseerd, maar ook de geest van Hamlets vader was op Shakespeare gebaseerd. Hiermee zegt Joyce is eigenlijk dat zijn twee belangrijkste hoofdpersonages (Stephen en Leopold) beide op hem gebaseerd zijn. Stephen is gebaseerd op zijn jongere zelf, terwijl Leopold juist op zijn oudere zelf is gebaseerd. Andere verwijzingen in het boek zijn een stuk minder expliciet. Het zijn [[allusie]]s die de lezer alleen begrijpt of herkent als hij het werk heeft gelezen waar ze naar verwijzen. | ||
| + | |||
| + | Ook maakt Joyce vaak gebruik van [[parodie]]. Sommige scènes kunnen als [[absurd]] of zelfs [[grappig]] beschouwd worden. In het hoofdstuk ''Nausicaa'' parodieert Joyce de stijl van typische [[liefdesroman]]s. Hij doet alsof de situatie overdreven romantisch is door Gerty overdreven romantisch te laten klinken. Gerty's gedachten worden naast Blooms gedachten gezet. Bloom denkt daarentegen alleen aan zijn eigen genot. | ||
===Schema van Gilbert=== | ===Schema van Gilbert=== | ||
Versie van 15 sep 2025 11:00
|
|
| Ulysses | |
| |
| Informatie | |
| Schrijver | James Joyce |
| Taal (origineel) | Engels |
| Land |  Ierland
|
| Genre | Modernisme |
| Datum | 1922 |
Portaal  Literatuur
| |
Ulysses is een roman van de Iers-Britse schrijver James Joyce. Het boek behoort tot een van de meest bestudeerde werken in de wereldliteratuur. Joyce publiceerde het boek in 1922. In hetzelfde jaar publiceerde T.S. Eliot zijn gedicht The Waste Land. 1922 wordt daarom als het hoogtepunt van de modernistische literatuur gezien. Ulysses wordt soms een samenvatting van de gehele beweging genoemd.
Het boek vertelt het verhaal van Leopold Bloom, die een tocht maakt door Dublin. Bloom wil niet naar huis gaan naar zijn vrouw, Molly, en loopt daarom door de straten van Dublin. Zijn vrouw staat op het punt om een affaire aan te gaan met een andere man. Naast Leopold Bloom gaat het verhaal ook over de kunstenaar Stephen Dedalus (een personage uit Een portret van de kunstenaar als jongeman) en ook komt Leopolds vrouw in het laatste hoofdstuk aan het woord. Het gehele boek vindt plaats in één dag en volgt de structuur van de Odyssee van Homerus. Daarnaast bevat het boek veel verwijzingen naar de literatuur en mythologie en spelen de Ierse geschiedenis, religie en seksualiteit een belangrijk rol in het boek.
Het boek is erg experimenteel. Zo gebruikt Joyce veel symbolen, verschillende literaire technieken, allusies, parodie en woordspelingen. Zo probeert Joyce in het hoofdstuk Oxen of the sun de evolutie van Engelse proza te imiteren. Het laatste hoofdstuk Penelope heeft daarentegen haast geen leestekens en laat de gedachtestroom van Blooms vrouw zien, een techniek die stream of consciousness wordt genoemd.
Samenvatting
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Deel 1: Telemachia
Episode 1: Telemachus
Om 8 uur 's ochtend gaat Buck Mulligan samen met Stephen Dedalus naar het dak van de Sandycove Martello-toren. De twee mannen wonen in de toren van het voormalige fort. Mulligan en Stephen krijgen ruzie met elkaar. Stephens moeder is namelijk kort geleden overleden en Mulligan maakte daar een nare opmerking over. Mulligan heeft echter een vriend uitgenodigd, Haines, aan wie Stephen een hekel heeft. De drie mannen eten samen ontbijt en lopen langs de kust. Mulligan wil dat Stephen de sleutel van de toren aan hem geeft. Ook wil hij een lening van Stephen. De drie mannen gaan hun eigen weg, maar besluiten om 12.30 uur af te spreken in een kroeg (The Ship). Als Stephen wegloopt, denkt hij erover na om 's avonds niet terug te keren.
Episode 2: Nestor
Stephen gaat vervolgens naar de school waar hij leraar is. Tijdens de geschiedenisles geeft hij les over de overwinning van generaal Pyrrhus van Epirus. De leerlingen zijn niet geïnteresseerd in de geschiedenis, waarna Stephen een les in poëzie geeft. Hij vertelt hierna een raadsel dat niemand echt lijkt te begrijpen. De leerlingen gaan naar de hockeyles, maar één student (Cyril Sargent) blijft achter om algebra te oefenen. Vervolgens gaat Stephen naar het schoolhoofd, Garrett Deasy, die overtuigd unionist is. Deasy heeft een brief over mond-en-klauwzeer geschreven en Stephen moet die laten drukken door een krant. De twee mannen hebben een discussie over de Ierse geschiedenis, waarbij Deasy enkele antisemitische opmerkingen maakt. Stephen verlaat vervolgens het kantoor van het schoolhoofd.
Episode 3: Proteus
Als Stephen aan Sandymount Strand loopt, volgt de lezer de gedachten van Stephen. Hij denkt tijdens zijn wandeling aan geschiedenis, tijd, religie, filosofie, poëzie, maar ook de dood van zijn moeder. Hij ligt tussen enkele rotsen, ziet een hond plassen en een Franstalig koppel voorbijlopen. De gedachten van Stephen veranderen vaak plotseling en bevatten willekeurige citaten en anderstalige zinnen. De omgeving van Stephen beïnvloed zijn gedachten.
In dit hoofdstuk laat Joyce de stream of consciousness vanuit een mannelijk perspectief zien. Hierdoor heeft Proteus de reputatie als een van de moeilijkste hoofdstukken in Ulysses.
Deel 2: Odyssey
Episode 4: Calypso
Het is opnieuw acht uur 's ochtends als Leopold Bloom aan zijn ontbijt zit. Bloom is een verkoper van Joodse afkomst. Hij besluit om naar de slager te lopen om schapennieren te kopen. Vervolgens besluit hij ontbijt te maken en brengt de post naar zijn vrouw, Molly. Molly ligt nog steeds op bed en neemt de post door. Een van de brieven is van Blazes Boylan, haar concertmanager. Boylan en Molly hebben een affaire. Ook leest hij een brief van zijn dochter, Milly, voor een fotostudio probeert te openen. De episode eindigt als Bloom een verhaal leest om het toilet.
Episode 5: Lotus Eaters
Bloom gaat naar het postkantoor op Westland Row. Hij moet steeds denken aan zijn vrouw die later die dag vreemd zal gaan. Bij het kantoor krijgt hij een brief van Martha Clifford. Die heeft een brief geschreven aan hem onder zijn pseudoniem (Henry Flower). Op straat ontmoet hij een bekende, maar een tram onderbreekt de ontmoeting. Hij leest de brief van Marta Clifford en verscheurt hem in een steegje. In de brief flirt Martha met Bloom, wat duidt op een geheime affaire. Vervolgens bezoekt hij een katholieke kerk, waar net een dienst bezig is. Bij een apotheker koopt hij zeep. Nadat hij een andere bekende tegen het lijf loopt, gaat hij naar het badhuis voor een bad.
Deel 3
Personages
Ontstaan
Invloeden
Schrijven
Publicatie
Analyse
Titelverklaring
Ulysses is de Latijnse naam voor de Odyssee van de Oudgriekse dichter Homerus. In het Engels wordt dat werk ook soms onder de Latijnse naam uitgegeven. De Odyssee is een lang episch gedicht over de reis van de Griekse Odysseus na de Trojaanse Oorlog. Het gedicht is een vervolg op de Ilias, waarin die oorlog beschreven wordt. Odysseus keert in de Odyssee terug naar zijn thuiseiland Ithaka, maar krijgt onderweg te maken met verschillende obstakels. Hierdoor doet hij er tien jaar over om zijn vrouw (Penelope) terug te zien.
In Ulysses verwijst Joyce vaak naar het gedicht van Homerus. Ieder hoofdstuk verwijst bijvoorbeeld naar een hoofdstuk van de Odyssee. Waar het gedicht van Homerus monsters, goden, stormen en schipbreuken bevat, speelt Joyces verhaal zich af tijdens een normale dag in Dublin. Waar Odysseus de held van de Odyssee is, is Leopold Bloom de held van Ulysses. In plaats van een heroïsch persoon is Bloom juist een doodnormale man.
Structuur en stijl
Ulysses bestaat uit 18 hoofdstukken verdeeld over drie delen. De hoofdstukken hebben in Joyces tekst geen naam. Literatuurwetenschappers hebben echter ieder hoofdstuk vernoemd naar een episode uit de Odyssee. Die namen worden ook vaak gebruikt om duidelijk te maken over welk hoofdstuk het gaat. Niet ieder hoofdstuk van de Odyssee komt ook voor in Ulysses. De Odyssee heeft immers 24 hoofdstukken. Daarnaast komen zij niet in dezelfde volgorde als de Odyssee voor.
Een van de bekendste technieken uit het boek is de stream of consciousness. Joyce schrijft in de derde persoon, maar de lezer maakt het verhaal mee door de ogen van Stephen, Leopold en (in het laatste hoofdstuk) Molly. De lezer gebruikt ook de gedachten van de personages te horen. Hij laat de gedachtestroom van de personages zien zoals die in hun hoofd voorkomen. De gedachten van Leopold zijn bijvoorbeeld erg chaotisch. Zo denkt hij aan één ding en denkt vervolgens aan iets anders dan er indirect mee te maken heeft, waardoor hij van het onderwerp wegdrijft. Stephens gedachten zijn juist erg complex. Hieronder is een voorbeeld van de stream of consciousness in het hoofdstuk Hades:
|
He smiled, glancing askance at her mocking eye. The same young eyes. The first night after the charades. Dolphin’s Barn. He turned over the smudged pages. Ruby: The Pride of the Ring. Illustration. Fierce Italian with carriagewhip. Must be Ruby pride of the on the floor naked. Sheet kindly lent. The monster Maffei desisted and flung his victim from him with an oath. Cruelty behind it all. Doped animals. Trapeze at Hengler’s. Had to look the other way. Mob gaping. Break your neck and we’ll break our sides. Families of them. Bone them young so they metempsychosis. That we live after death. Our souls. That’s a man’s soul after he dies. Dignam’s soul... — Fragment uit Hades, zesde hoofdstuk van Ulysses.
|
|
In bovenstaand fragment zie je dat Leopold naar zijn vrouw kijkt die een boek aan het lezen is (Ruby: The Pride of the Ring). Hij analyseert de voorkant van het boek. Op de cover staat namelijk een tekening. In korte zinnen en woordgroepen beschrijft hij die tekening. Aan het einde van het fragment zie je dat Leopold ineens denkt aan wat er met je ziel gebeurd na de dood.
Daarnaast bevat het boek veel verwijzingen naar (klassieke) boeken, filosofen, kunstwerken, historische gebeurtenissen, etc. Sommige van die verwijzingen zijn erg expliciet. Zo wordt in het boek verschillende naar het toneelstuk Hamlet van William Shakespeare verwezen. Mulligan komt in het boek met de volgende theorie: "It is quite simple. He proves by algebra that Hamlet’s grandson is Shakespeare’s grandfather and that he himself is the ghost of his own father." (Het is vrij eenvoudig. Hij bewijst met algebra dat Hamlets kleinzoon Shakespeares grootvader is en dat hijzelf de geest van zijn eigen vader is). Stephen vertelt dat veel personages in Shakespeares toneelstukken gebaseerd zijn op mensen die hij echt kende. Hamlet was echter op Shakespeare zelf gebaseerd, maar ook de geest van Hamlets vader was op Shakespeare gebaseerd. Hiermee zegt Joyce is eigenlijk dat zijn twee belangrijkste hoofdpersonages (Stephen en Leopold) beide op hem gebaseerd zijn. Stephen is gebaseerd op zijn jongere zelf, terwijl Leopold juist op zijn oudere zelf is gebaseerd. Andere verwijzingen in het boek zijn een stuk minder expliciet. Het zijn allusies die de lezer alleen begrijpt of herkent als hij het werk heeft gelezen waar ze naar verwijzen.
Ook maakt Joyce vaak gebruik van parodie. Sommige scènes kunnen als absurd of zelfs grappig beschouwd worden. In het hoofdstuk Nausicaa parodieert Joyce de stijl van typische liefdesromans. Hij doet alsof de situatie overdreven romantisch is door Gerty overdreven romantisch te laten klinken. Gerty's gedachten worden naast Blooms gedachten gezet. Bloom denkt daarentegen alleen aan zijn eigen genot.
Schema van Gilbert
In 1921 maakte Joyce een schema voor zijn vriend, Valery Larbaud, zodat hij een hoorcollege over Ulysses kon voorbereiden. Het schema werd uiteindelijk gepubliceerd door Stuart Gilbert in 1930 en staat bekend als het Gilbert schema. Hieronder vindt je een vertaling van dat schema.
| Titel | Scène | Uur | Orgaan | Kleur | Symbool | Kunst | Techniek |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Telemachus 
|
De toren | 8.00 | - | Wit / goud | Erfgenaam | Theologie | Vertelling (jong) |
| Nestor
|
De school | 10.00 | - | Bruin | Paard | Geschiedenis | Catechismus (persoonlijk)
|
| Proteus
|
Het strand | 11.00 | - | Groen | Tij | Filologie | Monoloog (mannelijk) |
| Calypso
|
Het huis | 8.00 | Nier | Oranje | Nimf | Economie | Vertelling (volwassen) |
| Lotus Eaters
|
Het bad | 10.00 | Genitaliën | - | Eucharistie | Botanie / scheikunde | Narcisme |
| Hades | De begraafplaats | 11.00 | Hart | Wit / zwart | Bewaarder | Religie | Incubisme |
| Aeolus | De krant | 12.00 | Longen | Rood | Redacteur | Retoriek | Enthymeem |
| Laistrygonen | De lunch | 13.00 | Slokdarm | - | Agent | Architectuur | Peristaltisch |
| Scylla en Charybdis | De bibliotheek | 14.00 | Hersenen | - | Stratford / Londen | Literatuur | Dialectiek |
| Wandelende stenen | De straten | 15.00 | Bloed | - | Burgers | Mechaniek | Labyrint |
| Sirenen | De concertzaal | 16.00 | Oor | - | Barvrouwen | Muziek | Fuga per canonem |
| Cyclopen | De taverne | 17.00 | Spier | - | Fenian | Politiek | Gigantisme |
| Nausicaa | De rotsen | 20.00 | Oog, neus | Grijs / blauw | Maagd | Schilderkunst | Opzwelling / inkrimping |
| Oxen of the Sun | Het ziekenhuis | 22.00 | Baarmoeder | Wit | Moeders | Medicijnen | Ontwikkeling van een embryo |
| Circe | Het bordeel | 24.00 | Locomotor apparatus | - | Prostituee | Magie | Hallucinatie |
| Eumaeus | De schuilplaats | 1.00 | Zenuwen | - | Matrozen | Navigatie | Vertelling (oud) |
| Ithaca | Het huis | 2.00 | Skelet | - | Kometen | Wetenschap | Catechismus (onpersoonlijk) |
| Penelope | Het bed | - | Vlees | - | Aarde | - | Monoloog (vrouwelijk) |