Friesland: verschil tussen versies
k |
(Vanaf 1815 was het een provincie in het Koninkrijk der Nederlanden.) |
||
| Regel 28: | Regel 28: | ||
===Nieuwe Tijd=== |
===Nieuwe Tijd=== |
||
| − | In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]]. Dat was van 1515 tot 1524. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken in de [[Republiek der 7 verenigde Nederlanden|Republiek der 7 Verenigde Nederlanden]]. In 1795 werd Friesland een provincie van de [[Bataafse Republiek]]. |
+ | In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]]. Dat was van 1515 tot 1524. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken in de [[Republiek der 7 verenigde Nederlanden|Republiek der 7 Verenigde Nederlanden]]. In 1795 werd Friesland een provincie van de [[Bataafse Republiek]]. Vanaf 1815 was het een provincie in het Koninkrijk der Nederlanden. |
==Naam== |
==Naam== |
||
Versie van 18 nov 2023 10:17
| Friesland | |
 
| |
|---|---|
|
| |
| Hoofdstad | Leeuwarden |
| Eigenschappen | |
| Oppervlakte | 5.748,77 km² |
| Hoeveelheid inwoners | 649.957 (in 2020) |
| Bevolkingsdichtheid | 195 inw./km² |
| Commissaris van de Koning | Arno Brok (VVD) |
| Gemeenten | 18 |
| Volkslied | De âlde Friezen |
| Website | www.fryslan.frl |
Portaal  Nederland
| |
Friesland (Officieel Fryslân) is een provincie in het noorden van Nederland. Friesland telt 647.239 inwoners en de hoofdstad is Leeuwarden. In Friesland worden Fries en Nederlands gesproken als bestuurstaal.
Geschiedenis
Prehistorie en Oudheid
In 200 tot 400 v.Chr. werd begonnen met het aanleggen aan terpen tussen de Vlie en Eems. De bewoners van Friesland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Veel Romeinen gaan vaak naar Friesland.
Middeleeuwen
In de Middeleeuwen strekte Friesland zich uit vanaf de Belgische zeearm Het Zwin tot en met de Duitse rivier de Wezer. In de 7de eeuw werd Friesland onafhankelijk. De 8ste eeuw was vooral bekend om de Friese koning Radboud en de missionaris Bonifatius. Volgens de Friese wet (Lex Frisionum) bestond Friesland uit 3 delen:
- Het gebied tussen het Zwin en de Vlie
- Het gebied tussen de Vlie en het Lauwers
- Het gebied tussen het Lauwers en de Wezer
Er kwam een strijd waarin Floris V van Holland het gebied wat nu West-Friesland heet bij zijn rijk voegde. Datzelfde jaar 1287 vond de Sint-Luciavloed plaats. Hierdoor werd de Zuiderzee groter en het contact tussen West-Friesland en Overig Friesland bemoeilijkt.
Nieuwe Tijd
In het begin van de Nieuwe tijd werd begonnen met het uitvechten van de laatste Fries-Hollandse oorlog. Dat was van 1515 tot 1524. In 1581 werd Friesland weer zelfstandig en ging samenwerken in de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden. In 1795 werd Friesland een provincie van de Bataafse Republiek. Vanaf 1815 was het een provincie in het Koninkrijk der Nederlanden.
Naam
Sinds 1 januari 1997 is alleen het Friestalige Fryslân in Nederland de officiële naam van de provincie. In november 2004 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken besloten erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt. In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland en in het Nederlands taalgebruik wordt echter vrijwel altijd de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.
Geografie
Ligging
Ten zuiden van Friesland liggen de provincies Drenthe, Overijssel en Flevoland. Ten oosten ervan ligt de provincie Groningen. Via de Afsluitdijk is Friesland ook nog verbonden met Noord-Holland. Ook horen 4 waddeneilanden bij Friesland:
De Waddeneilanden zijn alleen bereikbaar via veerdiensten. Vlieland en Terschelling via Harlingen, Ameland via Holwerd en Schiermonnikoog via Lauwersoog. In Friesland zijn er 4 nationale parken:
- Nationaal park Schiermonnikoog
- Nationaal Park De Alde Feanen
- Nationaal Park Lauwersmeer
- Nationaal Park Drents-Friese Wold
De natuurgebieden worden beheerd door de vereniging It Fryske Gea (het Friese landschap).
Politiek
Gemeenten
Zie Lijst van gemeenten in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Voormalige gemeenten
Zie Lijst van voormalige gemeenten in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Karakter
Deze Nederlandse provincie is heeft een agrarisch karakter. Toerisme, met name op de meren in het zuidwesten van de provincie en op de Waddeneilanden, is in de zomer een belangrijke bron van inkomsten. Deze streken kennen in de winter een grote seizoenswerkloosheid. De sterk opkomende dienstensector concentreert zich in Leeuwarden, Drachten en Heerenveen.
Friesland is met een bevolkingsdichtheid van 192 inwoners per km² na Drenthe de dunst bevolkte provincie van Nederland. Wordt Leeuwarden niet meegerekend, dan is het met 169 inwoners per km² zelfs de allerdunst bevolkte provincie.
Cultuur
De Friezen hebben een unieke eigen cultuur, die al erg oud is: en uit de Romeinse tijd stamt.
Ze hebben een eigen taal, het Fries. Die taal is officieel erkend door de EU, omdat het te moeilijk is om alleen maar een dialect te kunnen zijn en het een aparte schrijfwijze heeft. Omdat Fries een aparte taal is, hebben alle plaatsnamen in Friesland (Fryslan) dan ook een Nederlandse naam, en een Friese daaronder. Net zoals in België (Frans en Nederlands).
Voorbeelden van Fries eten zijn de Friese dümkes (duimpjes, Friese koekjes met anijs) en de bekende sûkerbôle (suikerbrood).
Elfstedentocht
Al sinds de 19e eeuw wordt de Elfstedentocht (Fries: "Âlvestêdetocht") geschaatst, een typisch Friese schaatstocht over ijs, gereden langs de elf grootste Friese steden over de bevroren kanalen:
Fries afstand vanaf startpunt (km) Leeuwarden (start) Ljouwert 0 Sneek Snits 22 IJlst Drylts 26 Sloten Sleat 40 Stavoren Starum 66 Hindeloopen Hylpen 77 Workum Warkum 86 Bolsward Boalsert 99 Harlingen Harns 116 Franeker Frjentsjer 129 Dokkum Dokkum 174 Leeuwarden (finish) Ljouwert 199
De Elfstedentocht wordt alleen gereden als het ijs dik genoeg is. Vanwege het steeds warmer wordende weer worden de Friese winters zachter. Daardoor is de "Tocht der Tochten" al sinds 1997 niet meer gereden. Willem Alexander reed eens ook de tocht uit. Na afloop eten de deelnemers en de toeschouwers een kop snert (erwtensoep met rookworst). Vaak was de Elfstedentocht gereden in de bittere koude. Zoals bijvoorbeeld in "de Hel van 63" - vanwege de strenge winter van dat jaar.
Talen
De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Nederlands en het Fries (Frysk). Door de officiële status van het Fries hebben de meeste plaatsen in de provincie zowel een Nederlandse als een Friese benaming. (Sneek is dan Snits in het Fries bijvoorbeeld) De Friese kinderen krijgen op de basisschool en later ook op de middelbare school les in de Friese taal. Bijna allemaal spreken ze vloeiend Nederlands als tweede taal.
Externe links
|
Klik hier voor een bijna complete lijst van Friese steden en dorpen en van enkele buurtschappen. De lijst bevat de Nederlandstalige plaatsnamen met tussenhaakjes de Friese; indien alleen de Friestalige plaatsnaam de officiële naam is, wordt deze vermeld met een .
|
|
Provincies van Nederland |
| |
|---|---|---|---|
| Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland |
|||
| Koninkrijk der Nederlanden |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830/1839) | |||
|---|---|---|---|
| Antwerpen · Drenthe · Friesland · Gelderland · Groningen · Henegouwen · Holland · Limburg · Luik · Namen · Noord-Brabant · Oost-Vlaanderen · Overijssel · Utrecht · West-Vlaanderen · Zeeland · Zuid-Brabant (1831 Brabant) |
| ||
|
|
Gemeenten in de provincie Friesland |
| |
|---|---|---|---|
| Achtkarspelen · Ameland · Dantumadeel · De Friese Meren · Harlingen · Heerenveen · Leeuwarden · Noardeast-Fryslân · Ooststellingwerf · Opsterland · Schiermonnikoog · Smallingerland · Súdwest-Fryslân · Terschelling · Tietjerksteradeel · Vlieland · Waadhoeke · Weststellingwerf Friesland: Steden en dorpen Nederland: Provincies · Gemeenten |
|||