Juliana der Nederlanden

Prinses Juliana in 1981

Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina, of kortweg Juliana, (geboren te Den Haag op 30 april 1909 - gestorven te Baarn op 20 maart 2004) was de vijfde koning(in) der Nederlanden (van Nederland). Ze was dit van 4 september 1948 tot en met 30 april 1980. Juliana had naast de titel koning(in) der Nederlanden ook nog andere titels, zoals prinses der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau en ze droeg als laatste de titel hertogin van Mecklenburg. Omdat Juliana getrouwd was met Bernhard van Lippe-Biesterfeld had ze ook nog de titel prinses van Lippe-Biesterfeld. Juliana volgde, haar moeder, koningin Wilhelmina op en werd zelf opgevolgd door haar oudste dochter Beatrix.

Jeugd

De jongere Juliana

Juliana was de enige dochter van koningin Wilhelmina der Nederlanden en Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Het lukte Wilhelmina eerst niet om kinderen te krijgen, dus ze was erg blij met haar dochter. Ook was de Nederlandse monarchie toen gered, aangezien er, op Wilhelmina na, niemand anders van het Huis Oranje-Nassau meer in leven was. Na een aantal miskramen van Wilhelmina vreesde men dat er geen troonopvolger zou zijn. In dat geval zou de Nederlandse troon na het overlijden van Wilhelmina overgaan naar de nakomelingen van de zuster van Wilhelmina's vader Willem III, prinses Sophie. De meest genoemde namen waren Willem Ernst van Saksen-Weimar-Eisenach, een zoon van een neef van Wilhelmina, en Marie van Saksen-Weimar-Eisenach, een nicht van Wilhelmina. Als een van deze Duitsers koning(in) zou worden was er kans op een aansluiting van Nederland bij Duitsland. De geboorte van Juliana was dan ook een grote opluchting voor velen en er werd groot feest gevierd. Op 30 april 1909 werd Juliana geboren op het Haagse Paleis Noordeinde. Juliana kreeg vijf namen, namelijk Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina. Juliana kwam van de moeder van Willem van Oranje, Juliana van Stolberg, de naam Louise kwam van Louise de Coligny, de echtgenote van Willem van Oranje, Emma kwam van Wilhelmina's moeder Emma van Waldeck-Pyrmont, Marie kwam van de oma van Hendrik, Marie van Schwarzburg-Rudolstadt en Wilhelmina kwam van koningin Wilhelmina zelf. Juliana werd haar roepnaam, maar ze werd ook wel Junior of Jula genoemd. Op zaterdag 5 juni 1909 werd Juliana gedoopt. Dit gebeurde in de Willemskerk in Den Haag.

Opleiding

De bruiloft van Juliana en Bernhard

In het begin kreeg Juliana thuisonderwijs in het paleis. Echter was er wel een klein klasjes met uitgekozen kinderen door de Koninklijke familie zelf. Naast gewone lessen kreeg Juliana ook les in viool en zang en les in de cultuur van Nederlands-Indië. Dit bleef zo tot dat ze elf jaar oud was. Ze ging na de basisschool naar een middelbare school in Katwijk. Hoewel Juliana niet het juiste diploma had, mocht ze toch naar de Rijksuniversiteit Leiden. Hier volgde ze een verkorte studie. Juliana mocht niet examen doen, maar wel tentamen (hetzelfde als een examen, maar dan met minder leerstof). Op 31 januari 1930 sloot ze haar studie af en kreeg een eredoctoraat. Op haar 18e wilde Wilhelmina dat ze alvast een goede koningin kon zijn (maar ze hoefde dit niet meteen toen al te worden), dus ze had kennis over mensen en het koningschap nodig. In 1922 wijzigde Wilhelmina de wet, waardoor er geen andere troonopvolgers waren dan alleen Juliana. In de tijd hiervoor stond de moeder van Wilhelmina, Emma, ook nog als tweede op de lijst.

Huwelijk en kinderen

Bernhard, Juliana en de kinderen

Juliana zou de troonopvolger worden, maar na haar was er geen troonopvolger meer. Hierdoor moest Juliana wel kinderen krijgen, maar eerst moest ze hiervoor trouwen. Juliana bezocht een aantal prinsen, zoals de Zweedse prins Karel. Wilhelmina kwam toen met een idee, ze dacht aan een Duitse prins. Haar raadgevers waren er mee eens. Na vele kandidaten te hebben bezocht, koos men voor Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Op 11 februari 1936 bezocht Juliana hem voor het eerst. Juliana en Bernard hadden een klik. Na zeven jaar zoeken, was er op 8 september 1936 een verloving.

Op 7 januari 1937 trouwden Juliana en Bernard. Kinderen van basisscholen en het voortgezet onderwijs kregen een gedicht cadeau ter gelegenheid van de bruiloft. Het gedicht, Een nieuwe lente op Hollands erf, was geschreven door P.C. Boutens met een prent van André van der Vossen. Na de bruiloft gingen ze wonen in Paleis Soestdijk. Bernard zorgde voor een doorbraak in Juliana's leven. Juliana was opgegroeid in Nederland, dat in vergelijking tot de rest van Europa was achtergebleven. Hun huwelijksreis ging dan ook naar Krynica Zdrój en Zakopane in Polen. Hij liet haar kennis maken met de moderne mode. Vanaf toen kleedde Juliana zich dan ook in die mode, zowel voor de camera als voor het volk.

Juliana en Bernard kregen vier dochters:

• Beatrix Wilhelmina Armgard (31 januari 1938)
• Irene Emma Elisabeth (5 augustus 1939)
• Margriet Francisca (19 januari 1943)
• Maria Christina (18 februari 1947), haar roepnaam was eerst Marijke.

Tweede Wereldoorlog

Hare Majesteit Koningin Juliana

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleven Juliana en Bernard met hun gezin in Canada. Haar derde dochter Margriet werd zelfs in Canada geboren. Haar man Bernard hielp Wilhelmina in Londen en kwam af en toe over naar Canada. Minstens acht keer heeft Juliana de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt bezocht. Ook hield ze ongeveer zestig toespraken over de strijd tegen Adolf Hitler. De Amerikaanse president was blij met haar steun, zo hoopte hij meer stemmen te winnen in het Amerikaanse Congres. Van Amerikaanse universiteiten ontving ze drie keer een eredoctoraat. In 1943 bezocht ze Sint Maarten. Daar opende ze het eerste vliegveld, wat naar haar vernoemd werd: het Princess Juliana International Airport. Nadat de Tweede Wereldoorlog afgelopen was, keerde Juliana en haar gezin via Engeland terug naar Nederland. Juliana was meer zelfstandiger geworden, doordat haar moeder en man (vaak) in Londen waren. Juliana stond steviger in haar schoenen en durfde op eigen benen te staan.

Koningin der Nederlanden

De fietsende monarchie

Voordat Juliana koningin werd, is ze al twee keer voor een korte tijd prinses-regent geweest. Tussen 14 oktober en 1 december 1947 en ook tussen 14 mei en 30 augustus 1948 was ze regent-prinses. In die tijd moest ze voor het eerst een kabinet vormen. Op 4 september 1948 werd ze koningin, maar ze werd op 6 september ingehuldigd. Toen Juliana koningin werd bleek dat ze dingen op een andere manier deed dan haar moeder, ook had ze een andere stijl qua regeren.

Op 17 augustus hadden de leiders Soekarno en Hatta de Republiek Indonesia uitgeroepen. Het zou nog vier jaar duren (met veel ongeregeldheden en militair ingrijpen door Nederland) voordat de Soevereiniteit aan Indonesië werd overgedragen. De Zuidmolukse eilanden weigerden er deel van uit te maken. Zij riepen de Republiek der Zuid-Molukken uit (Republik Maluka Selatan). Vele duizenden Zuidmolukse KNIL militairen werden 'tijdelijk' met hun gezinnen naar Nederland gebracht. Uiteindelijk zou een eigen Republiek niet haalbaar zijn en bleven de meesten in Nederland, echter met een zeer bedrogen gevoel en met pijn in het hart. Ook veel Indische Nederlanders kwamen na hun gevangenschap in de Jappenkampen naar Europa.

Tussen 1950 en 1956 was Juliana het hoofd van de Nederlands-Indonesische Unie. Dit was een soort van samenwerkingsverband tussen Nederland (met overzeese gebieden) en Indonesië. Ook werd tijdens Juliana's koningschap Suriname op 25 november 1975 onafhankelijk.

Door het volk kreeg Juliana vaak de bijnaam De fietsende monarchie. Hiermee wordt bedoeld dat Juliana zorgde dat het koningshuis dichterbij het volk kwam te staan. Zo mocht op Koninginnedag (tegenwoordig Koningsdag) het volk bij haar "op bezoek" in de tuin van Paleis Soestdijk. In een lange stoet trokken de mensen en verenigingen uit heel het land langs het bordes waarop de Koninklijke Familie stond. Op de bordestrap werden bloemen gelegd en er werden cadeau' s aangeboden. Onder andere hierdoor werd Juliana erg populair. Toen in februari 1953 de watersnoodramp uitbrak in Zeeland en Zuid-Holland, was Juliana als één van de eerste ter plaatse. Ze sprak de bevolking moed in en troostte verschillende mensen. Dit werd er gewaardeerd door de bevolking. In de tijd dat Juliana regeerde waren er 10 verschillende premiers. Toen Pieter de Jong premier was, sprak zij met hem iedere week.

Juliana in 1953 op haar 50ste verjaardag

Juliana maakte ook verschillende keren een wat minder vrolijk moment mee. Zo was er in 1956 de Greet Hofmans affaire. Greet Hofmans was een gebedsgenezeres die benaderd was om te helpen bij de oogafwijking van Prinses Marijke. Hofmans raakte bevriend met Juliana en had een bedenkelijke (slechte) invloed op haar. Dit vond Bernhard alles behalve fijn en hij stuurde haar weg. Juliana was voor het pacifisme (een stroming voor wereldvrede). Haar bondgenoten van de NAVO vonden dit raar, zij waren immers in "oorlog" met de landen van de Warschaupact (de Koude Oorlog). Juliana legde het zelfs uit in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Ook was er een probleem met één van haar dochters, prinses Irene, zij trouwde met de Spaanse prins Carel Hugo van Bourbon-Parma. Irene wilde zich bekeren tot de rooms-katholieke geloof, omdat Carel kans maakte om koning van Spanje te worden, maar het Nederlandse parlement wilde dit niet. Irene verloor hierdoor haar kans op de Nederlandse troon. In 1975 kwam naar buiten dat een groep Zuid-Molukkers van plan waren om Juliana te gijzelen (Gijzelingspoging Juliana), maar het plan werd ontdekt.

Troonafstand en laatste levensjaren

De begrafenis van Juliana

Op 31 januari 1980 maakte Juliana bekend dat ze zou aftreden op 30 april 1980. Ze werd opgevolgd door haar dochter Beatrix. Juliana bleef wel in het openbaar verschijnen. Ze wilde niet meer koningin worden genoemd, maar prinses Juliana. Na 1995 nam Juliana's gezondheid af. Ze kreeg last van geheugenverlies en verscheen steeds minder in het openbaar. In 1998 was ze nog wel op het huwelijk van prins Maurits en Mariléne. De Rijksvoorlichtingsdienst maakte bekend dat Juliana soms last kon hebben van plotselinge verwardheid. In 1999 maakte Juliana, in een brief, bekend dat ze niet meer zou vaak zou verschijnen in het openbaar, vanwege haar hoge leeftijd. In 2001 zei prins Bernard in een interview dat haar geheugen erg achteruit was gegaan. Soms verliet Juliana Paleis Soestdijk en maakte in een busje een rondrit door de omgeving van het paleis. Een fotograaf van het tijdschrift Weekend maakte hier een foto van, wat de laatste foto van Juliana in het openbaar zou worden.

Juliana werd een korte tijd ziek en overleed uiteindelijk op 20 maart 2004. Ze overleed aan de gevolgen van een longontsteking in haar slaap. Ze overleed precies 70 jaar na de dood van koningin-regentes Emma. Hierna werd ze opgebaard in haar werkkamer aan de achterkant van Paleis Soestdijk. Juliana is uiteindelijk 94 jaar oud geworden en is hiermee de langstlevende Oranje ooit. Tijdens de verkiezing voor De grootste Nederlander eindigde ze op plek 14.

Overlijden

Op 30 maart 2004 werd Juliana begraven in de grafkelder van Oranje-Nassau in Delft. De begrafenis was voor een groot gedeelte in het wit, zoals Juliana had gewenst. Bij de begrafenis was onder meer de koninklijke familie aanwezig en de burgemeester van Delft. Nadat de kist de grafkelder in getild werd, sloot het gordijn en kon de koninklijke familie afscheid nemen. Hierna vertrok de familie naar het Paleis Noordeinde voor een lunch en werd de familie gecondoleerd.

Vanaf toen werd Juliana weer koningin Juliana genoemd.

Andere gebeurtenissen tijdens de regeerperiode van Koningin Juliana

Hiervoor zijn al een aantal belangrijke gebeurtenissen tijdens haar regeerperiode beschreven. Hieronder een overzicht waar Juliana als Koningin ook (zijdelings) mee te maken had ... het zijn roerige tijden:

• 1948 De Benelux krijgt echt vorm. De afspraken over de douane gaan in werking - Nederland krijgt voor de wederopbouw hulp van Amerika; het Marshallplan - Het optreden van de Nederlanders in Indonesië brengt zelfs het Marshallplan in gevaar - In de kunstwereld wordt de Cobra-groep opgericht (Copenhagen – Brussel – Amsterdam)
• 1949 Nederland is medeoprichter van de NAVO en de Raad van Europa - Begin van de koude oorlog tussen Rusland en Amerika (met de rest van de westerse wereld)
• 1950 16.000 Nederlandse vrijwilligers strijden mee in de Koreaanse oorlog
• 1951 De eerste Nederlandse (zwart-wit)televisie-uitzending komt vanuit de NTS-studio (de voorloper van de NOS). Studio Irene was toen gevestigd in Bussum in een voormalig kerkgebouwtje. De toren werd gebruikt voor de straalzenders. Op het moment van de eerste uitzending in 1951 stonden er ongeveer 500 tv-toestellen in het land - Nederland is medeoprichter van de EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal). De voorloper van de huidige Europese Unie.
• 1952 Nederland krijgt zijn eerste (zelfgebouwde) computer; de ARRA I - Door de koude oorlog ontstaat er een stroom van emigranten vanuit onder andere Nederland naar Amerika, Canada en Australie
• 1953 Na de watersnoodramp wordt de deltacommissie opgericht, die moet nagaan hoe Nederland beter tegen het water beschermd kan worden
• 1954 De Katholieken met de KVP (Katholieke Volkspartij) verliezen vors bij de verkiezingen van 1952. De bisschoppen verbieden de katholieken om lid te worden of te blijven van de socialistische of liberale partijen (zie ook verzuiling) - Nederland gaat drastisch op de schop door het intreden van de ruilverkavelingswet. Dit is het einde van de akkertjes met kronkelsloten die vervangen worden door grote akkers met kaarsrechte sloten. Tegenwoordig worden deze maatregelen teruggedraaid, in verband met watertekorten in de landbouw en de natuur (vooral in het oosten van het land)
• 1955 Jongeren laten steeds meer van zich horen. Op straat verschijnen de nozems op hun brommers
• 1956 Vrouwen worden zoals dat heet behandelingsbekwaam. Wanneer een vrouw tot die tijd ging trouwen, verloor ze haar baan. Vanaf nu mochten getrouwde vrouwen voortaan werken, een bankrekening openen en zonder toestemming van manlief op reis.
• 1957 De Deltawet wordt in de kamer goedgekeurd. Hierdoor kunnen de deltawerken (later) van start gaan. Met de stormvloedkering in de Hollandse IJssel was in 1954 al begonnen - Nederlandse bedrijven in Indonesië worden genationaliseerd; dat wil zeggen dat ze in handen komen van Indonesië
• 1959 In Slochteren wordt door de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) een grote gasbel ontdekt. Toen een hele belangrijke vondst, nu de veroorzaker van aardbevingen in Groningen - De eerste Nederlandse personenauto met automatiesche versnellingsbak, de DAF 600, rolt in Eindhoven van de band. Nu een museumstuk, te zien in het DAF Museum.
• 1962 De eerste grote geldinzamelingsaktie op de Nederlandse televisie. Deze uitzending van de AVRO duurt 24 uur lang en wordt gepresenteerd door Mies Bouwman. De opbrengst (zo'n 21 miljoen gulden) gaat naar de woongemeenschapwijk en zorginstelling voor gehandicapten 'het Dorp' bij Arnhem
• 1963 De boerenpartij (niet te verwarren met de boer-burger-beweging) wint veel stemmen als protest tegen de opkomst van (mega) grote boeren bedrijven ten koste van de kleine bedrijven - de anticonceptiepil (of kortweg 'de pil') komt op de markt en moet helpen bij de geboortebeperking - Nederlands Nieuw Guinea wordt overgedragen aan Indonesië
• 1964 Het ontstaan van de voorloper van de TROS, met de televisie piratenzender REM vanaf een boorplatvorm in de Noordzee - De rockmuziek wordt enorm populair in Nederland. De Beatles en de Rolling Stones treden voor het eerst op in ons land. Dit levert toestanden op die ongekend zijn voor Nederland: Beatles op Schiphol en in Blokker, Rolling Stones in het Kurhaus Scheveningen
• 1965 Minister Joop den Uyl kondigd de sluiting van de Limburgse kolenmijnen aan. 75 Duizend arbeidsplaatsen zullen verloren gaan - De protestbeweging van jongeren; Provo komt op - Juliana kondigd de verloving van Beatrix aan met de Duitser Claus van Amsberg. Dit leidt tot protesten van voormalige Nederlandse verzetsstrijders
• 1966 Huwelijk van Beatrix en Claus wordt verstoord door rookbom tijdens de rondrit met de Gouden Koets door Amsterdam. Er zijn veel rellen met als leus: "Geen woning, geen kroning" - De politieke partij D66 wordt opgericht
• 1968 De wielrenner Jan Jansen wint als eerste Nederlander de Tour de France - Het voortgezet onderwijs verandert drastisch door de Mamoetwet. Het ontstaan van de mavo, havo en vwo. Ook ontstaat op dat moment het LBO, de voorloper van het huidige VMBO.
• 1969 Het zijn roerige tijden. Studenten protesteren en willen meer inspraak. Ze bezetten in Amsterdam het Maagdenhuis - Ook de vrouwen willen meer zeggenschap; het feminisme en het oprichten van Dolle Mina
• 1970 Eerste protesten van de Zuid-Molukkers in Denhaag
• 1971 Dienstplichtige Rinus Wehrmann krijgt twee jaar celstraf vanwege het weigeren om zijn haar kort te (laten) knippen. Veel jongens hebben in die tijd lange haren
• 1972 Vanaf de jaren zestig begint drugsgebruik een steeds groter maatschappelijk probleem te worden. Men maakt in 1972 voor het eerst onderscheid tussen soft- en harddrugs - Het milieu krijgt voor het eerst echt aandacht in Nederland. De milieuvervuiling als gevolg van fosfaten (verontreinigende stof) in wasmiddelen is er één van vele vormen van vervuiling. De regelgeving hiervoor komt langzaam op gang.
• 1973 Als gevolg van wapenleveringen van Nederland aan Israel staken de Arabische landen de toevoer van olie naar ons land: de oliecrisis met de autoloze zondag volgt.
• 1974 Nederland verliest in de WK finale van (West) Duitsland met 2-1 - De laatste kolenmijn in Heerlen wordt gesloten - De eerste grote gijzeling in de Nederlandse geschiedenis. Vier gewapende leden van het Japanse Rode Leger gijzelen de Franse ambassade. De Nederlandse piloot en gezagvoerder Pim Sierks vliegt de gijzelnemers uiteindelijk naar Damascus.
• 1975 Suriname wordt onafhankelijk - Zuid-Molukse jongeren kapen een trein vlak bij het Drentse dorp Wijster.
• 1976 Prins Bernhard komt in de problemen door de Lockheed-affaire. Hij zou 1,1 miljoen dollar aan steekpenningen (smeergeld) hebben ontvangen van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed. Bewezen is dat hij zich onterecht heeft bemoeid met de eventuele aankoop van vliegtuigen voor Nederland. Dit zorgt bijna voor het aftreden van Juliana. Bernhard moet zijn functie van inspecteur-generaal der Krijgsmacht neerleggen en hem wordt verboden ooit nog in het openbaar in uniform te verschijnen - De zaak Menten (een oorlogsmisdadiger, dan wonend in een grote villa in Blaricum) zorgt voor veel ophef in Nederland. Minister van justitie Dries van Agt komt door de Zaak-Menten in ernstige problemen, maar de Tweede Kamer dwingt hem uiteindelijk niet tot aftreden. Menten krijgt in 1980 uiteindelijk 10 jaar gevangenisstraf. Zijn villa met daarin de vele kunstschatten gaat verloren door een heftige brand (door zelfgemaakte brandbom). Pijnlijk was dat Menten en Prins Bernhard al sinds de jaren '30 kennissen van elkaar waren. Het verhaal gaat dat Menten direct na de oorlog – toen hij in Nederland  was gearresteerd op verdenking van hulp aan de vijand – op speciale vrijspraak van prins Bernhard is vrijgekomen.
• 1977 Opnieuw een treinkaping door Zuid-Molukkers, nu bij de Punt. Nu wordt er ook een basisschool in het Drentse Bovensmilde gegijzeld. De bevrijding van de gijzelaars bij De Punt door mariniers kost twee gegijzelden en zes kapers het leven.
• 1978 Opnieuw staat Nederland in de finale van het WK voetbal. Nu tegen Argentinië. Nederland verliest met 3-1
• 1979 Stevige winter in Nederland. Hoge sneeuwduinen sluiten mensen in in hun woningen of boerderijen. Het leger moet er aan te pas komen om deze mensen te redden.
• 1980 In Lekkerkerk ontstaat er een enorm gif-schandaal. Een woonwijk is gebouwd op een voormalige vuilstortplaats waar ook chemisch afval terecht is gekomen.

Wapen

• 

  Wapen van Juliana der Nederlanden

• 

  Vlag van prinses Juliana 1909 - 1948 en na haar aftreden 1980 - 2004

Titels

Juliana voerde tijdens haar regeerperiode de volgende aan het koningschap verbonden titels:

• Hertogin van Mecklenburg
• Markiezin van Veere
• Markiezin van Vlissingen
• Gravin van Katzenelnbogen, Vianden, Dietz, Spiegelberg, Buren, Leerdam en Culemborg
• Burggravin van Antwerpen
• Barones van Breda, Diest, Beilstein, de stad Grave, het land van Cuijck, IJsselstein, Cranendonck, Eindhoven, Liesveld, Herstal, Warneton, Arlay en Nozeroy
• Vrijvrouwe van Ameland
• Vrouwe van Borculo, Bredevoort, Lichtenvoorde, Loo, Geertruidenberg, Klundert, Zevenbergen, Hooge en Lage Zwaluwe, Naaldwijk, Polanen, Sint-Maartensdijk, Soest, Baarn, Ter Eem, Willemstad, Steenbergen, Montfort, Sankt Vith, Bütgenbach, Dasburg, Turnhout en Besançon.

Juliana heeft bij restaurantreserveringen Van Buren als schuilnaam gebruikt.

Bronnen

• Wikipedia

Koningen van Koninkrijk Holland en het (Verenigd) Koninkrijk der Nederlanden (inclusief regentessen)
Koninkrijk Holland: Lodewijk I · Lodewijk II · Hortense (regentes) (Verenigd) Koninkrijk der Nederlanden: Willem I · Willem II · Willem III · Emma (regentes) · Wilhelmina · Juliana · Beatrix · Willem-Alexander