Pieter Cort van der Linden
| Pieter Cort van der Linden | |
|---|---|
| |
| Naam voluit | Pieter Wilhelm Adrianus Cort van der Linden |
| Geboren | 14 mei 1846 |
| Geboren te | Den Haag |
| Overleden | 15 juli 1935 |
| Overleden te | Den Haag |
| Partij | Geen |
| Stroming | liberaal |
| Functie | Voorzitter van de ministerraad |
| Aantreden | 29 augustus 1913 |
| Aftreden | 9 september 1918 |
| Voorganger | Theo Heemskerk |
| Opvolger | Charles Ruijs de Beerenbrouck |
| Functie(s) | |
| Minister van Justitie (1897-1901) Lid Raad van State (1902-1913) Minister van Binnenlandse Zaken (1913-1918) | |
Portaal  Politiek
| |
Pieter Cort van der Linden (Den Haag, 14 mei 1846 - aldaar, 15 juli 1935) was een Nederlands politicus, rechtsgeleerde en advocaat. Cort van der Linden was een liberaal, maar behoorde zelf niet tot een politieke partij. Tussen 1913 en 1918 was Cort van der Linden voorzitter van de ministerraad. Dit was toentertijd de naam voor de minister-president van Nederland. Cort van der Linden is een van de weinige premiers van vóór de Tweede Wereldoorlog die nog steeds erg bekend is.
Tussen 1897 en 1901 was Cort van der Linden minister van Justitie in het kabinet van Nicolaas Pierson. Cort van der Linden werd in 1913 benoemd tot voorzitter van de ministerraad en minister van Binnenlandse Zaken. Doordat hij partijloos was kon Cort van der Linden goed onderhandelen met de socialisten, de katholieken en de protestanten. Hij wist een einde te maken aan de jarenlange schoolstrijd in 1917, waardoor openbaar en bijzonder onderwijs aan elkaar werden gelijkgesteld. Datzelfde jaar werd het algemeen kiesrecht voor mannen boven de 25 ingevoerd; het vrouwenkiesrecht volgde twee jaar later. Ook veranderde de manier waarop de Tweede Kamer gekozen werd. Cort van der Linden wordt hierdoor als een van de meest kundige premiers van de 20e eeuw gezien.
Cort van der Linden was de laatste partijloze premier van Nederland. Ook was hij de laatste liberale premier tot dat Mark Rutte in 2010 minister-president werd.
Levensloop
Jeugd en opleiding
Cort van der Linden werd geboren op 14 mei 1846 in Den Haag. Hij was de zoon van politicus Gijsbertus Martinus van der Linden en zijn vrouw Jacoba Henrietta Wttewaal. Zijn vader was ook lid geweest van de Tweede Kamer namens de Liberale Unie. Cort van der Linden ging naar het Gymnasium Haganum. Later studeerde hij rechten aan de Universiteit Leiden, waar hij in 1869 promoveerde.
Cort van der Linden werd vervolgens advocaat en verdedigde crimineel Hendrik Jut. Later werkte hij ook voor de Tweede Kamer en gemeente Amsterdam en Groningen.
In de politiek
Tussen 1897 en 1901 was Cort van der Linden minister van Justitie in de regering van Nicolaas Pierson. Hij was ook betrokken bij het maken van sociale wetten, zoals de Kinderwetten van 1901. Deze wetten zorgden ervoor dat vaders verplicht waren om goed te zorgen voor hun kinderen. Als ze dit niet deden kon de overheid ze uit de ouderlijke macht zetten. Daarnaast zorgde Cort van der Linden nog voor een wet rondom de leerplicht en woningen. Op 7 augustus 1901 voltrok hij ook het huwelijk tussen koningin Wilhelmina en Hendrik van Mecklenburg-Schwerin.
Na de verkiezingen van 1901 werd Cort van der Linden lid van de Raad van State. De liberale politicus Hendrik Goeman Borgesius vroeg hem in 1905 om de voorzitter van een nieuw kabinet te worden. Cort van der Linden weigerde dit. Desondanks was hij betrokken bij het vormen van een nieuw kabinet in 1907.
Voorzitter van de ministerraad
Cort van der Linden was geen lid van een politieke partij en vrij gematigd. Hierdoor was hij erg geschikt om voorzitter van de ministerraad te worden. In 1913 mocht hij een nieuw kabinet vormen. Dit kabinet bestond uit de Liberale Unie (LU), de progressieve Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB), de Christelijk-Historische Unie (CHU) en veel onafhankelijke ministers. Cort van der Linden had geen minderheid in de Tweede of Eerste Kamer. Hierdoor moest hij samenwerken met de christelijke en socialistische partijen. Cort van der Linden bleek hier erg kundig in. Hij wist zelfs twee langlopende discussies in Nederland in één klap op te lossen.
Oorspronkelijk konden alleen openbare scholen (zonder religieuze grondslag) van de overheid geld krijgen. Het bijzonder onderwijs (met religieuze grondslag) kreeg hierdoor geen geld. De christelijke partijen wilden dat het openbaar en bijzonder onderwijs gelijk werd geschakeld. Al sinds de 19e eeuw streden zij hiervoor tijdens de zogeheten schoolstrijd. Ondertussen konden alleen mannen boven de 25 jaar die konden lezen en schrijven en niet van armenzorg afhankelijk waren stemmen. Vrouwen en arme mannen konden niet stemmen, maar steeds meer mensen protesteerden voor algemeen kiesrecht voor iedereen boven de 25. Cort van der Linden loste dit op tijdens de pacificatie van 1917. Door een wijziging in de grondwet werden bijzonder en openbaar onderwijs gelijkgesteld. Ook kwam er algemeen kiesrecht voor alle mannen en passief kiesrecht voor vrouwen. Vrouwen konden zich hierdoor verkiesbaar stellen; ze konden pas in 1922 ook zelf stemmen. Daarnaast werd de opkomstplicht voor verkiezingen ingevoerd en kwam er een einde aan het districtenstelsel.
Ook werd Cort van der Linden met de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd in 1914. Nederland wist zich buiten de oorlog te houden, maar België werd binnengevallen. Ongeveer 1 miljoen Belgen vluchtten hierdoor naar Nederland, Nederlandse schepen werden aangevallen en er waren tekorten aan voedsel. Cort van der Linden was overigens zelf pro-Duits (en werd zelfs Unter den Linden genoemd). Desondanks bleef hij strikt neutraal tijdens de oorlog. Daarnaast werd het mogelijk voor inheemse inwoners van Nederlands-Indië om voor hun bestuur te stemmen. Na een grote overstroming aan de Zuiderzee begon minister Cornelis Lely met de zogeheten Zuiderzeewerken.
Latere leven
Hoewel Cort van der Linden erg kundig was, werden de liberalen verslagen tijdens de verkiezingen van 1918. Dit kwam door de invoering van het algemeen kiesrecht. Hierdoor konden veel mensen uit de lagere klassen voor het eerst stemmen. Zij stemden vaak op de socialisten en de christelijke partijen. De liberalen waren vooral in de hogere klassen vertegenwoordigd, waardoor zij verpletterd werden. Cort van der Linden werd vervolgens opgevolgd door Charles Ruijs de Beerenbrouck.
Cort van der Linden werd vervolgens opnieuw lid van de Raad van State en bleef dit tot 1934. Hij overleed op 89-jarige leeftijd in 1935.
Nalatenschap
Cort van der Linden wordt nog altijd als een van de meest kundige premiers van Nederland gezien. Hij wist de verschillende politieke zuilen te verenigen om de schoolstrijd op te lossen en het kiessysteem te veranderen. Het systeem onder Cort van der Linden wordt nog steeds min of meer voor de Tweede Kamerverkiezingen gebruikt. Voorheen vertegenwoordigde elk Tweede Kamerlid een kiesdistrict, waar alleen de inwoners van dat district een zetel konden kiezen. Door de grondwetswijziging van 1917 verdween dit stelsel, waardoor overal in Nederland dezelfde kandidaten verkiesbaar waren. Ook wist hij Nederland neutraal te houden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij wist dus twee belangrijke politieke problemen op te lossen in crisistijd.
Nog altijd is Cort van der Linden een bekend politicus. Voornamelijk liberale politici bewonderen hem. Zo had premier Mark Rutte een portret van Cort van der Linden in het Torentje hangen en bewonderde hem ook.
Link
- De Jonge, Pieter (3 april 2023). Pieter Cort van der Linden – Nederlandse premier via www.historiek.net (bezocht op 25 juli 2023)
