Opkomstplicht

Sommige landen verplichten hun inwoners om op een bepaalde dag zich te melden bij de overheid. Zij moeten vervolgens hun identiteitsbewijs of paspoort tonen om te laten zien dat zij zijn wie zij zeggen te zijn (identificeren). Dit wordt de opkomstplicht genoemd.

De opkomstplicht wordt in deze landen gebruikt tijdens verkiezingen en/of vanwege de dienstplicht. Als je niet komt op deze dag, kan dit als misdrijf of overtreding gezien worden. Je kunt dan een boete of zelfs een gevangenisstraf krijgen.

Verkiezingen

Tussen 1917 en 1970 bestond er in Nederland een opkomstplicht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dit betekende dat iedereen op die dag zich bij een stembureau moest melden. Je hoefde echter niet te stemmen en kon het stembiljet leeg laten. Toch werd de opkomstplicht niet echt gehandhaafd door de overheid. In 1970 werd deze daarom afgeschaft voor de verkiezingen. Sindsdien zijn mensen vrij om te komen opdagen of niet.

In België bestaat wel nog steeds een opkomstplicht voor de Europese, federale en regionale verkiezingen. De provinciale en gemeentelijke verkiezingen hebben geen opkomstplicht. De opkomstplicht bestaat sinds 1893. Tijdens de verkiezingen moeten alle Belgen met stemrecht zich melden bij een stembureau in hun kieskring om te stemmen. Het niet naleven van de opkomstplicht is strafbaar; je kunt er een boete voor krijgen, maar geen gevangenisstraf. Sinds 2003 wordt het overtreden vrijwel nooit gestraft. In de laatste jaren gaan er zelfs stemmen op om de opkomstplicht af te schaffen.

In totaal is er een opkomstplicht in 21 landen. Toch wordt deze in slechts 10 nageleefd. In de andere landen bestaat de opkomstplicht officieel, maar straft men het overtreden niet. De opkomstplicht bestaat in Argentinië, Australië, België, Bolivia, Brazilië, Chili, Ecuador, Liechtenstein, Luxemburg, Nauru, Noord-Korea, Peru, Samoa, Singapore, Turkije, Griekenland, Costa Rica, Congo-Kinshasa, Uruguay, Egypte, Fiji, Honduras, Mexico, Paraguay en Thailand.

Vaak wordt de opkomstplicht voor verkiezingen verward met de stemplicht. De opkomstplicht betekent echter niet dat je ook moet stemmen. Je moet je alleen maar melden en kan het stembiljet dus leeg inleveren. Door het stemgeheim kan men niet controleren of je echt stemt. De stemplicht bestaat enkel in Noord-Korea, waar er geen stemgeheim is.

Dienstplicht

In Nederland bestaat er ook een opkomstplicht voor de dienstplicht. Mannen moesten zich tot 1997 melden om enkele maanden in het leger te dienen. De dienstplicht werd in 1997 opgeschort, maar niet afgeschaft. Dit betekent dat de dienstplicht nog steeds bestaat, maar inactief is. Hierdoor is er geen opkomstplicht meer.

In België geldt hetzelfde als in Nederland. In 1994 werd daar de dienstplicht opgeschort, oftewel op inactief gezet.