Joop den Uyl
| Joop den Uyl | |
|---|---|
| |
| Den Uyl in 1975 | |
| Naam voluit | Johannes Marten den Uijl |
| Geboren | 9 augustus 1919 |
| Geboren te | Hilversum |
| Overleden | 24 december 1987 |
| Overleden te | Amsterdam |
| Partij | Partij van de Arbeid (PvdA) |
| Functie | Minister-president van Nederland |
| Aantreden | 11 mei 1973 |
| Aftreden | 19 december 1977 |
| Voorganger | Barend Biesheuvel |
| Opvolger | Dries van Agt |
Portaal  Politiek
| |
Johannes Marten (Joop) den Uyl (1919 –1987, officieel den Uijl) was een Nederlands politicus (PvdA) en minister-president (1973-77) .
Jeugdjaren en Tweede Wereldoorlog
Joop den Uyl kwam uit een christelijk milieu. Twee keer naar de kerk op zondag was daar heel normaal. Pas op de middelbare school, in de Jaren 30 van de vorige eeuw, ging Joop twijfelen aan het nut daarvan. Maar hij bleef voorlopig nog wel lid van de jongerenafdeling van de gereformeerde ARP. Dat was een van de voorlopers van het CDA. Eigenlijk was hij in politiek opzicht nog 'zoekende'. Ja, hij liet zich in die tijd zelfs bewonderend uit over wat Hitler in Duitsland allemaal tot stand bracht. Dat is pas vele jaren na de dood van Den Uyl gebleken uit schoolopstellen, die van hem zijn teruggevonden. Natuurlijk was dat wel een vlek(je) op het tot dan toe ongeschonden blazoen van de legendarische PvdA-politicus.
Tijdens de Duitse bezetting 'bekeerde' Den Uyl, die in 1942 was afgestudeerd als econoom, zich vol overtuiging tot het socialisme. Hij deed ook illegaal werk door verzetskrantjes rond te brengen. Dat was heel gevaarlijk, want als de Duitsers je grepen, kon je het wel schudden. Dan mocht je blij zijn als je er levend afkwam.
In de politiek
Na de Tweede Wereldoorlog werd Den Uyl direct lid van de sociaaldemocratische PvdA, de opvolger van de SDAP. Eigenlijk was het dezelfde partij, maar omdat de lettercombinatie SDAP te veel leek op de NSDAP van Hitler, werd voor een andere naam gekozen. Zijn brood verdiende Den Uyl als journalist bij de voormalige verzetskranten Het Parool en Vrij Nederland.
In 1953 werd Den Uyl voor de PvdA gekozen in de gemeenteraad van Amsterdam. Dat was zijn opstap naar de landelijke politiek, want in 1956 werd hij lid van de Tweede Kamer voor diezelfde partij. Vervolgens was hij twee jaar (1963-65) wethouder Economische Zaken in Amsterdam en in 1965 ten slotte werd hij minister van Economische Zaken in het kabinet-Cals. Zijn voornaamste wapenfeit daar was de sluiting van de steenkolenmijnen in Limburg. Het kabinet 'sneuvelde' in 1966 tijdens de beruchte 'Nacht van Schmelzer'. Die was genoemd naar de fractieleider van de KVP (voorloper van het CDA) die tegen de eigen regering een motie van wantrouwen indiende. Zo duurde het ministerschap van Den Uyl maar goed anderhalf jaar.
Na de verkiezingen, die hierdoor nodig waren, belandde de PvdA in de oppositie en werd Den Uyl fractieleider tot 1973.
Het kabinet-Den Uyl
In 1972 behaalde de PvdA bij de Kamerverkiezingen een grote overwinning: 43 zetels terwijl de naaste concurrent, de katholieke KVP, op 27 bleef steken. Het in linkse kring zo vurig gehoopte progressieve kabinet-Den Uyl leek eraan te komen. Evengoed verliep de formatie, de samenstelling van het kabinet dus, uiterst moeizaam. Maar ten slotte lukte het toch een regering van PvdA, KVP, ARP, D66 en PPR (een linkse afsplitsing van de KVP) tot stand te brengen. Het kabinet zat bijna de volle vier jaar uit, maar struikelde uiteindelijk in 1977 over een tamelijk onbenullige bijzaak; de zogeheten grondpolitiek.
Het kabinet had het niet altijd gemakkelijk. Het moest in 1973 de oliecrisis bezweren, die tot de autoloze zondag leidde. Ook de onafhankelijkheid van Suriname (in 1975), die een volksverhuizing veroorzaakte, viel in die periode. En er was voortdurende kritiek vanuit de oppositie. Vooral van de VVD, die bij monde van fractieleider Hans Wiegel Den Uyl potverteren verweet. Dat wil zeggen dat deze in plaats van zuinig aan te doen belastinggeld verkwistte.
Latere politieke carrière
Toen het kabinet in 1977 was gevallen, verwachtte de PvdA niet anders dan dat er een tweede kabinet-Den Uyl zou komen. En inderdaad: bij de Kamerverkiezingen van 1977 behaalde de PvdA liefst 53 zetels, 4 meer dan de nieuwgevormde combinatie van KVP, ARP en CHU, het CDA (Christen-Democratisch Appèl). Maar de PvdA stelde bij de slepende onderhandelingen zulke onmogelijke eisen aan een regeringsdeelname van het CDA, dat die partij daardoor ten slotte afhaakte en in een ommezien een akkoord met de VVD bereikte. De PvdA had de verkiezingen gewonnen, maar de formatie verloren! In plaats van Den Uyl-2 kwam er een kabinet-Van Agt-Wiegel. Van Agt was minister van Justitie in het kabinet-Den Uyl geweest en had een grote hekel aan Den Uyl, die hij quasi-liefkozend "Ome Joop" noemde.
Toch gaf Den Uyl de gedachte aan een nieuw kabinet onder zijn leiding niet op. "Dat tweede kabinet-Den Uyl, dat komt er wel!", zo was een van zijn gevleugelde uitspraken. Maar het kwam er nooit. De verkiezingen van 1981 werden gewonnen door het CDA (de PvdA verloor 9 zetels). En er kwam een kabinet-Van Agt-2 (Van Agt-1 zat de rit helemaal uit). Den Uyl nam daarin slechts de post van minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in
Dit kabinet viel al binnen een jaar, mede door de gespannen relatie tussen Den Uyl en Van Agt. Er kwam daarna nog even een minderheidskabinet-Van Agt-3 (zonder de PvdA) en daarna het eerste kabinet-Lubbers van CDA en VVD (1982-86). De PvdA was veroordeeld tot de oppositie. Den Uyl was tot 1986 fractieleider. In dat jaar werd hij opgevolgd door Wim Kok. Al een jaar later overleed Den Uyl.
|
Ministers en staatssecretarissen in het kabinet-Van Agt II (CDA, PvdA en D'66) |
| |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
|
|
Minister-presidenten van Nederland |
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||