Les Misérables (boek)
| Les Misérables | |
| |
| Informatie | |
| Alternatieve titel | De Ellendigen |
| Schrijver | Victor Hugo |
| Taal (origineel) | Frans |
| Land |  Frankrijk
|
| Genre | Sociale roman Historische roman |
| Datum | 31 maart 1862 |
Portaal  Literatuur
| |
Les Misérables (Frans voor De Ellendigen) is een beroemde roman van de Franse schrijver Victor Hugo. Samen met De klokkenluider van de Notre Dame behoort het tot een van zijn bekendste werken. Les Misérables is een van de populairste werken uit de 19e eeuw. Vaak wordt het gezien als het meest ambitieuze werk van Hugo. In het Frans werd het boek gepubliceerd in 1862. Sommige Nederlandse vertalingen gebruiken de titel De Ellendigen. Andere vertalingen gebruiken juist de Franse titel.
Het verhaal speelt zich af tussen 1815 en 1832. Het boek volgt Jean Valjean, een man die veroordeeld werd voor het stelen van brood. Na 19 jaar gevangenschap wordt hij aan het begin van de roman vrijgelaten. Hij moet wel een geel paspoort bij zich dragen. Hierdoor zullen mensen altijd weten dat hij een misdadiger is. Valjean weet uiteindelijk een nieuwe identiteit aan te nemen en op te klimmen tot burgemeester. Toch blijft het verleden hem achterhalen. Javert wil Valjean opnieuw vasthebben, maar Valjean weet te vluchten naar Parijs. Ondertussen besluit hij de dochter (Cosette) van een stervende moeder (Fantine) op te voeden. De roman mond uit in een poging tot een revolutie.
Les Misérables is een historische roman om oneerlijkheid, armoede, rechtvaardigheid en andere sociale onderwerpen. Het boek is talloze keren verfilmd. In 1980 werd er ook een populaire musical van het boek gemaakt, waarvan in 2012 de filmversie uitkwam. Er bestaan ook films en televisieseries die om het originele boek van Hugo gebaseerd zijn.
Verhaal
Deel 1: Fantine
In 1815 wordt de arme misdadiger Jean Valjean vrijgelaten uit de gevangenis van Toulon. Hij heeft 19 jaar vastgezeten voor het stelen van brood. Valjean stal het brood voor zijn zus en haar kinderen. Tijdens zijn gevangenis probeerde hij 14 keer te ontsnappen, waardoor zijn straf werd verlengd. Valjean moet de rest van zijn leven een geel paspoort bij zich dragen. Hierdoor weet iedereen dat hij een misdadiger is. Door het gele paspoort komt hij niet aan een baan en wil niemand hem onderdak geven. Eenmaal aangekomen in Digne besluit de bisschop Myriel hem toch onderdak te bieden. Valjean besluit om het zilverwerk van de bisschop te stelen om een nieuw leven te beginnen. Hij wordt opgepakt door de politie vrij snel na de diefstal. De bisschop Myriel doet echter alsof hij Valjean het zilverwerk gegeven heeft en geeft hem zelfs twee extra zilveren kandelaars. Als de politie weg is, vertelt Myriel aan Valjean dat hij zijn leven moet verbeteren. Valjeans ziel is immers door God gekocht.
Valjean luistert eerst niet naar de bisschop en steelt opnieuw, maar krijgt al snel schuldgevoelens. Zijn tweede diefstal wordt doorgegeven aan de autoriteiten. Valjean riskeert in de gevangenis te komen. Daarom besluit Valjean voortaan door het leven te gaan als Monsieur Madeleine. Hij verhuist naar het plaatsje Montreuil-sur-Mer. Zes jaar later is hij een rijke fabriekseigenaar geworden. Ook wordt hij benoemd tot de burgemeester van de stad. Tijdens een wandeling komt hij een man tegen die door zijn eigen wagen aangereden is. Valjean besluit om de man te redden. Javert (die inmiddels inspecteur is geworden) ziet dat en vindt de burgemeester verdacht. Javert ziet meteen een link tussen Monsieur Madeleine en Valjean, maar heeft geen bewijs dat zij dezelfde persoon zijn.
Ondertussen in Parijs wordt de jonge Fantine verliefd op Félix Tholomyès. Félix en zijn vrienden hebben relaties met vrouwen voor hun vermaak. Fantine wordt kort daarna in de steek gelaten, maar is zwanger van de dochter van Félix. Negen maanden later bevalt zij van Cosette. Doordat er een taboe is op kinderen die buiten het huwelijk geboren zijn, besluit Fantine haar dochter onder te brengen in de herberg van de familie Thénardier in Montfermeil. Zij betaalt het echtpaar periodiek een geldbedrag om voor Cosette te zorgen. Fantine weet echter niet dat Cosette een slecht bestaan leidt en als onbetaalde werkkracht wordt gebruikt.
Uiteindelijk komt het geheim van Fantine uit, waardoor ze ontslagen wordt uit de fabriek van Valjean. Valjean heeft hier zelf geen weten van, maar Fantine ziet hem als de schuldige. Om de Thénardiers te betalen, moet Fantine de prostitutie in. Zij wordt lastiggevallen, waarna ze de dader slaat. Hij besluit haar aan te klagen en Javert geeft Fantine een gevangenisstraf van 6 maanden. Fantine heeft echter een seksueel overdraagbare aandoening, waardoor zij ziek wordt en langzaam sterft. Valjean besluit Fantine naar het ziekenhuis te brengen, waar zij sterft. Fantine vraagt kort voor haar dood of Valjean voor haar dochter wil zorgen. Valjean die zich schuldig voelt, gaat akkoord. Javert confronteert Valjean echter en dreigt hem op te sluiten. Hoewel Valjean vraagt of hij Cosette naar Fantine kan brengen, gaat Javert niet akoord. Uiteindelijk besluit Valjean om zich over te geven.
Deel 2: Cosette
Kort na zijn arrestatie weet Valjean te ontsnappen, maar wordt opgepakt en krijgt een levenslange gevangenisstraf. Hij komt terug in Toulon, waar hij besluit om zijn dood in scène te zetten. Hij doet alsof hij verdronken is, maar in werkelijkheid ontsnapt hij via de zee. De autoriteiten verklaren hem dood, maar Javert vermoed dat hij nog leeft.
Valjean trekt naar Montfermeil waar hij Cosette vindt. Hij verblijft in de herberg van de Thénardiers. Madame Thénardier is gemeen en Monsieur Thénardier corrupt. Het echtpaar probeert hun gasten op te lichten op allerlei manieren. Ze zorgen slecht voor Cosette, terwijl ze hun eigen twee dochters (Éponine en Azelma) voortrekken. Cosette mag geen kind zijn en moet hard werken in de herberg. Valjean besluit om Cosette een dure pop te geven. Madame Thénardier is ondertussen woedend op Valjean. Hij betaalt namelijk alleen voor het broodnodige. De volgende dag kondigt Valjean aan om Cosette mee te nemen. De Thénardiers zijn blij om haar mee te geven, maar eisen alsnog een geldbedrag van Valjean. Valjean geeft ze daarom een bedrag van 1.500 frank. Monsieur Thénardier wil meer geld aftroggelen door een brief van Fantine te eisen, die Valjean bij zich heeft. Valjean geeft het geld echter niet en neemt Cosette mee.
Valjean en Cosette besluiten naar Parijs te gaan, waar ze in een klein huis wonen. Na enkele maanden wordt Valjean echter door Javert ontdekt. Hierdoor moeten ze vluchten naar een ander deel van Parijs. Uiteindelijk vinden de twee onderdak in het klooster van Fauchelevent. Hij was de man wiens leven Valjean redde na een wagenongeluk. Fauchelevent geeft Valjean en Cosette als dank een huis en biedt Valjean een baan aan als tuinman. Ook krijgt Cosette onderwijs in de school van het klooster.
Deel 3: Marius
Acht jaar later komen in het ABC-café een groep revolutionaire studenten bijeen. Zij worden geleid door Enjolras en heten Les Amis de l'ABC. De groep wil opkomen voor de slachtoffers van de sociale ongelijkheid in Frankrijk. Ook zijn zij tegen de monarchie die zij als oorzaak van de sociale ongelijkheid zien. Daarom zijn zij ook voorstander van de republiek. De groep werd opgericht na de dood van Jean Maximilien Lamarque, een generaal die zich zorgen maakte over de levensomstandigheden van armen. Hij stierf tijdens een cholera-uitbraak, waarbij veel slachtoffers in de arme delen van de stad vielen. Onder de studenten valt ook de straatjongen Gavroche, de zoon van de Thénardiers (die inmiddels naar Parijs verhuist zijn).
Een ander lid is Marius Pontmercy. Marius komt uit een rijke familie die juist een groot voorstander van de monarchie is. Hij raakt vervreemd van zijn familie, omdat Marius juist een bonapartist is. Zijn vader werd gered door een man genaamd Thénardier tijdens de slag bij Waterloo. Thénardier was daar echter om een waardevolle spullen van de lijken te stelen. Hij ontdekte per toeval dat Marius vader nog leefde en noemde hemzelf een sergeant onder Napoleon om niet gepakt te worden.
In de Jardin du Luxembourg ziet komt hij Cosette tegen en wordt direct verliefd op haar. Marius woont in Parijs vlak naar de familie Thénardier en krijgt een vriendschap met de oudste dochter, Éponine. Éponine is echter verliefd op Marius. Marius besluit de familie Thénardier geld te geven, die inmiddels hun herberg heeft verloren en in armoede vervallen is. De Thénardiers doen zich echter nog armer voor, zodat Marius hen nog meer geld geeft. Zo breken ze een stoel en raam en maken het vuur in de openhaard uit. Marius vraagt aan Éponine om uit te zoeken wat het adres van Cosette is. Ondertussen herkennen de Thénardiers ook Valjean en Cosette. Zij besluiten om een criminele bende in te schakelen om meer geld van Valjean te krijgen. Marius hoort dat plan en besluit Javert in te schakelen. Javert geeft Marius twee pistolen met de instructie om één in de lucht te schieten als er iets gevaarlijks gebeurt.
Uiteindelijk proberen Thénardier en de criminele bende om Valjean te ontmaskeren. Marius is getuige en erkent op dat moment Thénardier als de man die zijn vader redde. Hierdoor raakt hij in een dilemma. Hij besluit om een manier te verzinnen om Valjean te redden, maar Thénardier niet te verraden. Valjean weet ondertussen de Thénardiers af te leiden en te ontsnappen. Éponine besluit om Marius te helpen. Uiteindelijk worden de Thénardiers en de criminele bende opgepakt. Éponine rent weg met een van de criminelen (Claquesous), maar eindigt in de gevangenis.
Deel 4
Éponine wordt uiteindelijk uit de gevangenis vrijgelaten. Zij ontdekt waar Cosette woont en besluit Marius naar het huis te leiden. Hij observeert het huis voor enkele dagen. Uiteindelijk hebben ze een ontmoeting. Marius en Cosette verklaren hun liefde voor elkaar. Ondertussen helpt Gavroche om zijn vader en de criminelen uit de gevangenis te laten ontsnappen. Op een avond willen zes mannen het huis van Valjean en Cosette overvallen. Éponine houdt hen echter tegen en dreigt de buren wakker te maken door te schreeuwen. De zes mannen gaan weg. Ondertussen besluit Valjean om met Cosette naar Engeland te vertrekken. Cosette vertelt dat aan Marius, waardoor zijn hart breekt. Marius probeert om toestemming van zijn grootvader te krijgen om Cosette te trouwen. Die weigert om toestemming te geven, waarna Marius boos vertrekt.
De volgende dag besluiten de studenten om barricades op te werpen. Gavroche ontdekt dat Javert een spion is en informeert Enjolras. Javert wordt door de studenten aan een paal vastgebonden. Die avond ontdekt dat het huis van Valjean en Cosette leegstaat. Ondertussen hoort hij de stemmen van de studenten in de achtergrond. Hij begrijpt dat Cosette vertrokken is, waarna hij besluit zijn leven voor de revolutie te geven. Als Marius bij de barricade aankomt, is de revolutie al begonnen. Er wordt op hem geschoten, maar een andere man springt voor hem. Hierdoor raakt de andere man gewond. Marius pakt vervolgens een fakkel en dreigt de barricade in de brand te steken. De soldaten trekken zich terug voor de avond.
De gewonde man blijkt Éponine in vermomming te zijn. Éponine bekent dat zij Marius had gevraagd om naar de barricade te komen. Zij hoopte dat zij daar samen zouden sterven. Toch besloot zij zijn leven te redden, omdat hij dat ook voor haar had gedaan. De lezer ontdekt ook dat Éponine eerder een brief aan Valjean op de Champ de Mars had toegegooid met het woord "Vertrek". Vervolgens vraagt ze een kus van Marius op haar voorhoofd, waarna ze haar gevoelens voor hem opbiecht en sterft. Kort voor haar dood geeft zij een brief van Cosette aan Marius. Marius leest dat en leert dat Cosette elders in Parijs is. Hij stuurt Gavroche om haar een brief te sturen, maar die geeft de brief aan Valjean. Valjean leert dat Cosette verliefd op Marius en dat Marius aan het vechten is. Hij besluit daarom om Marius te redden.
Deel 5: Jean Valjean
Valjean arriveert bij de barricade. Hij twijfelt of hij Marius gaat vermoorden of redden. De revolutie gaat slecht. Enjolras verteld dat zij bijna geen munitie meer hebben. Gavroche besluit om kogels te gaan halen, maar wordt direct doodgeschoten. Valjean doet alsof hij bij de studenten hoort. Hij vraagt Enjolras toestemming om Javert te vermoorden. Valjean besluit echter om Javert vrij te laten en een kogel de lucht in te schieten. Kort hierna valt de barricade. De studenten sterven en Marius raakt zwaargewond. Valjean besluit om het bewusteloze lichaam van Marius door het riool heen te dragen. Hij weet de politie te ontwijken en komt bij de uitgang aan. De uitgang is echter geblokkeerd en Thénardier komt te voorschijn. Hij herkent Valjean niet en wil de uitgang in ruil voor geld. Thénardier scheurt een deel van de kleding van Marius af.
Eenmaal buiten komt hij Javert tegen. Javert helpt hem om het lichaam van Marius naar het huis van zijn grootvader te brengen. Ook brengt hij Valjean thuis om afscheid te nemen van Cosette. Valjean vermoedt dat Javert hem zal arresteren om naar de gevangenis te brengen. Als hij echter weer buitenkomt, is Javert verdwenen. Javert zit namelijk vast tussen een dilemma. Hij kan Valjean niet overgeven aan de autoriteiten, maar kan ook niet zijn plicht opgeven. Uiteindelijk besluit hij zelfmoord te plegen door in de Seine te springen.
Marius geneest van zijn verwonding en mag met Cosette trouwen. Terwijl de twee voorbereidingen treffen, besluit Valjean om zijn fortuin na te laten aan Cosette en Marius. Op de bruiloft spot hij Thénardier. Valjean vertelt aan Marius dat hij een voormalig misdadiger is. Marius is gechoqueerd door de bekentenis. Hij vindt dat Valjean geen tijd meer met Cosette mag doorbrengen. Valjean wordt vervolgens ziek en verliest de wil om te leven. Thénardier probeert om Marius te chanteren, maar Marius herkent hem. Hij ziet door de leugen van Thénardier heen en ontdekt dat Valjean toch een goede man is. Marius geeft geld aan Thénardier, zodat hij naar de Verenigde Staten kan vertrekken.
Op weg naar het huis van Valjean vertelt Marius aan Cosette dat Valjean zijn leven redde. Ze arriveren kort voor de dood van Valjean en de twee maken het goed. Valjean vertelt aan Cosette wie haar moeder was, hoe zij heette en hoe zij zijn dochter werd. Hierna sterft hij en wordt begraven in een graf zonder grafsteen op de Cimetière du Père-Lachaise.
Personages
In het boek Les Misérables komen een groot aantal personages voor. De roman heeft ook een groot aantal hoofdpersonages en daarnaast een hele rij bijpersonages.
Hoofdpersonen
- Jean Valjean: de belangrijkste hoofdpersoon in het boek. Hij is een voormalig misdadiger die 19 jaar in Toulon moet dienen. Na zijn vrijlating besluit hij zijn leven te verbeteren. Toch moet hij vanwege zijn gele paspoort een andere identiteit aannemen. In het boek neemt hij de identiteit aan van Monsieur Madeleine, Ultime Fauchelevent, Monsieur Leblanc en Urbain Fabre.
- Javert: een fanatieke politieagent met een grote liefde voor de wet. Zijn doel is om Valjean weer achter de tralies te krijgen, omdat hij de wet heeft overtreden. Voor Javert staat de wet gelijk aan de moraal en het goede, terwijl de Franse wetten helemaal niet moreel of goed zijn. Aan het einde van het boek is zijn kijk op de wereld zo veranderd dat hij het niet kan vatten. Hij pleegt daarom zelfmoord.
- Fantine: de moeder van Cosette. Zij werd verlaten met haar kind door haar geliefde, Félix Tholomyès. Fantine besluit haar dochter onder te brengen bij de Thénardiers, zodat zij een fabriek kan werken en haar kind geheim kan houden. Haar geheim wordt ontdekt, waardoor zij haar baan verliest. Fantine moet daarom de prostitutie ingaan om te kunnen overleven. Uiteindelijk loopt zij hier een ziekte op, waaraan zij sterft.
- Cosette: de buitenechtelijke dochter aan Fantine. Cosette groeit op bij de familie Thénardier waar ze een slecht bestaan leidt. Valjean komt haar redden en voedt haar liefdevol op. De twee hebben een vader-dochterband, maar Cosette weet niets over haar moeder. Pas aan het einde van het boek vertelt Valjean dat aan haar. Zij trouwt uiteindelijk met Marius.
- Marius Pontmercy: een rijke rechtenstudent met revolutionaire trekken. Marius is eerst een bonapartist, omdat zijn overleden vader dat ook was. Hierdoor heeft hij een slechte band met zijn opa die juist een royalist is. Marius verandert later zijn politieke overtuiging, waardoor hij geen bonapartist meer is. Hij wordt verliefd op Cosette met wie hij uiteindelijk trouwt.
- Éponine Thénardier: de oudste dochter van Monsieur en Madame Thénardier. Tijdens haar jeugd wordt zij erg verwend, maar later moet zij leven in armoede. Éponine helpt haar vader bij het uitvoeren van zijn misdaden. Later wordt zij smoorverliefd op Marius, maar ze weet dat hij niet verliefd is op haar. Éponine kiest er uiteindelijk voor om zichzelf op de tweede plaats te zetten. Ze redt Marius zijn leven en sterft in zijn armen.
- Monsieur en Madame Thénardier: een echtpaar van misdadigers. Het echtpaar Thénardier heeft eerst een herberg, waar ze geld aftroggelen van mensen. Later verliezen zij de herberg en verhuizen naar Parijs. Het echtpaar heeft vijf kinderen, waarvan twee kort na de geboorte stierven. Alleen Éponine, Azelma en Gavroche zijn nog in leven. Madame Thénardier sterft in de gevangenis, terwijl Monsieur Thénardier naar de Verenigde Staten vlucht met Azelma.
- Gavroche Thénardier: de zoon van de Thénardiers. Hij brengt veel tijd door op straat en krijgt amper aandacht of liefde van zijn familie. Hij slaapt zelfs in het olifantenstandbeeld op de plaats waar de Bastille stond. Gavroche is bevriend met de studenten en doet mee aan de revolutie. Hij sterft uiteindelijk op de barricades.
- Bisschop Myriel: de bisschop van Digne. Hij is een aardige man die besluit om de ziel van Valjean te redden. Doordat de bisschop hem het zilverwerk geeft, zorgt hij dat Valjean niet gearresteerd wordt. De bisschop Myriel zorgt hierdoor dat Valjean zijn leven verbeterd.
Bijpersonen
- Enjolras: een student en de leider van l'amis de ABC. Enjolras is vastberaden en charismatisch. Toch heeft hij enkel oog voor zijn ideologie en de revolutie. Hierdoor heeft hij geen oog voor de liefde. Enjolras wordt uiteindelijk gearresteerd en ter dood veroordeeld.
- Bahorel: een dandy. Bahoral komt van een arm milieu en hangt veel rond in de studentencafés van Parijs. Hij sluit zich aan bij de studenten.
- Combeferre: een medische student. In het boek wordt hij beschreven als de filosofie van de revolutie. Hij sluit zich aan bij de studenten.
- Feuilly: een waaiermaker die geobsedeerd is met de Poolse cultuur. Feuilly was een weesjongen en heeft zichzelf leren lezen en schrijven. Hoewel hij lid van de revolutionaire studenten is, is hij geen student.
- Courfeyrac: een rechtenstudent. Hij is een goede vriend van Marius en lid van de revolutionaire studenten.
- Grantaire: een pessimistische dronkaard. Hij sluit zich aan bij de studenten en neemt hun ideologie over.
- Jean Prouvaire: een student. Hij heeft veel kennis van de Romantiek en verschillende talen. Hij sluit zich ook aan bij de studenten.
- Joly: een medische student. Hij heeft vreemde theorieën over de gezondheid. Hij sluit zich ook aan bij de studenten.
- Lesgle: een ongelukkige en oude student. Lesgle introduceert Marius aan de andere studenten. Hij is ook onderdeel van de groep.
- Azelma Thénardier: de jongste dochter van de Thénardiers. Zij is verwend en reist uiteindelijk met haar vader naar de Verenigde Staten.
- Bamatabois: een nietsdoener die Fantine lastigvalt.
- Baptistine Myriel: de zus van bisschop Myriel.
- Blachevelle: een rijke student uit Parijs en een vriend van Félix.
- Madame Bougon: een huishoudster.
- Brevet: een voormalig misdadiger uit Toulon.
- Brujon: een rover en crimineel.
- Champmathieu: een vagebond.
- Chenildieu: een levenslang veroordeelde uit Toulon.
- Cochepaille: een levenslang veroordeelde uit Toulon.
- Georges Pontmercy: de vader van Marius.
- Dahlia: een naaister die werkt in de fabriek waar Fantine werkt.
- Fameuil: een rijke student uit Limoges en een vriend van Félix.
- Fauchelevent: de man die door Valjean onder de paardenwagen vandaan gered wordt.
- Favourite: een naaister die werkt in de fabriek waar Fantine werkt.
- Mademoiselle Gillenormand: de dochter van Monsieur Gillenormand.
- Monsieur Gillenormand: de grootvader van Marius en een royalist.
- Théodule Gillenormand: het neefje van Marius en een officier in het leger.
- Listolier: een rijke student uit Cahors en een vriend van Félix.
- Mabeuf: een vriend van de vader van Marius.
- Madame Magloire: de bediende van de bisschop Myriel.
- Magnon: de voormalige bediende van Monsieur Gillenormand.
- Moeder Innocente: een priores.
- Patron-Minette: een bende van criminelen.
- Petit Gervais: de jongen waarvan Valjean de munten stal.
- Zuster Simplice: de zuster die Fantine verzorgd op haar ziektebed.
- Félix Tholomyès: de geliefde van Fantine en de vader van Cosette.
- Toussaint: de bediende van Valjean en Cosette.
- Zéphine: een naaister die werkt in de fabriek waar Fantine werkt.
Achtergrondinformatie
Titelverklaring
De titel Les Misérables wordt in het Nederlands vaak vertaald als De Ellendigen. Voornamelijk oudere versies van het boek hebben een Nederlandstalige titel. Moderne vertalingen kiezen vaak voor de Franse titel (met eventueel een Nederlandse ondertitel). Dat komt grotendeels door de populariteit van de musical.
De titel verwijst naar de personages in het boek. Zij komen vooral uit de lagere klasse, zijn arm en leiden ellendige levens. De titel benadrukt ook de thema's van het boek zoals armoede, sociale ongelijkheid, onderdrukking, etc. Veel personages in het boek worden verbannen uit de maatschappij. Voorbeelden zijn Jean Valjean (vanwege zijn diefstal) en Fantine (omdat ze de prostitutie inging). Zij worden vergeten door de samenleving. De maatschappij is als het ware blind voor hun ellende.
Historische achtergrond
Een groot misverstand over Les Misérables is dat het over de Franse Revolutie gaat. De Franse Revolutie begon in 1789. Het boek speelt zich echter jaren af na de revolutie; tussen 1815 en 1832. Om de historische setting van de roman te begrijpen, is wat historische kennis nodig.
Na het mislukken van de Franse Revolutie komt Napoleon Bonaparte aan de macht. Napoleon is eerst consul tijdens de republiek, maar kroont zich in 1804 tot keizer. Hierdoor ontstaat het Eerste Franse Keizerrijk. Napoleon probeert het grondgebied van Frankrijk uit te breiden. Hij voert daardoor oorlogen met verschillende Europese grootmachten. In het begin is hij erg succesvol, maar uiteindelijk wordt hij definitief verslagen tijdens de Slag bij Waterloo in 1815. In 1815 komt ook het Congres van Wenen samen. Het is ook het jaar waarin het verhaal van Les Misérables begint. Het congres bepaalt dat alles weer wordt teruggedraaid als vóór de Franse Revolutie. Frankrijk wordt daardoor opnieuw een koninkrijk met een koning uit het huis Bourbon.
De periode van 1814 tot 1830 staat in Frankrijk bekend als de Bourbonrestauratie. Het huis Bourbon is opnieuw aan de macht. In die periode wilde hem af van de onrust en instabiliteit van de Franse Revolutie en het Napoleontische tijdperk. Men wilde terugkeren naar het ancien régime, maar stond ook deels open voor vooruitgang. Zo kreeg Frankrijk een grondwet en werd de macht van de koning iets beperkter. Frankrijk viel in 1827 echter in een zware recessie. Koning Karel X kreeg ruzie met het parlement, waarna de burgerij haar stemrecht verloor. Dat leidde tot de Julirevolutie van 1830, waarin koning Karel X werd afgezet. Hij werd vervangen door de liberale koning Lodewijk Filips I. Hij regeerde van 1830 tot 1848. Die periode staat bekend als de Julimonarchie. Hoewel Lodewijk Filips I eerst liberaler was, werd hij steeds conservatiever en begon ook macht naar zich toe te trekken. In Parijs en andere steden vonden opstanden plaats die vaak werden neergeslagen.
De mislukte revolutie in Les Misérables is de Junirebellie van 1832. Parijse revolutionairen kwamen toen opstand tegen de Franse koning tussen 5 en 6 juni. Aanleiding waren de slechte levensomstandigheden en de armoede, maar de directe aanleiding was een cholera-uitbraak waardoor Jean Maximilien Lamarque stierf. Net als in het boek werd de Junirebellie hard neergeslagen. Pas tijdens de Februarirevolutie van 1848 werd Frankrijk weer een republiek.
Uitweidingen
Het boek staat ook bekend om de uitweidingen van Victor Hugo. In sommige hoofdstukken onderbreekt Hugo het verhaal om alinea's (en soms een hoofdstuk) lang te praten over geschiedenis, filosofie of moraal. Maar liefst een kwart van het boek bestaat uit deze uitweidingen. In de uitweidingen praat Hugo over hoe de riolen van Parijs gemaakt werden, hoe de slag bij Waterloo verliep of over religieuze ordes.
In één hoofdstuk geeft Hugo zijn niet al te positieve analyse over Napoleon Bonaparte. Volgens hem zou Napoleon tot zijn val zijn gekomen, omdat de 19e eeuw nu eenmaal niet bedoeld was voor Napoleon. Wat bedoelde hij hiermee? Het is eigenlijk commentaar op de gebeurtenissen toen het boek uitkwam. In 1848 ontstond de Tweede Franse Republiek die geleid werd door een gekozen president. De Fransen kozen Lodewijk Napoleon Bonaparte (het neefje van Napoleon) als hun eerste president. Na vier jaar pleegde Lodewijk Napoleon Bonaparte een staatsgreep. Hij liet zich kronen tot keizer, waardoor het Tweede Franse Keizerrijk ontstond. Dat keizerrijk zou tot 1870 bestaan, waarna Frankrijk opnieuw een republiek werd (en dat zou blijven).
Toen Victor Hugo in 1862 Les Misérables publiceerde, verbleef Victor Hugo in het Verenigd Koninkrijk. Hugo was namelijk een fel criticus van Napoleon III. Hij wilde zelfs een volksopstand opzetten toen hij de macht greep. Hierdoor moest hij vluchtten naar België en later het Britse eiland Jersey. Hugo werkte al sinds 1842 aan het boek, toen Frankrijk nog een koninkrijk was. Hij werkte dus 20 jaar aan de roman. Uiteindelijk zou Hugo na de val van Napoleon III in 1870 terugkeren naar Frankrijk.
Ontvangst en waardering
Toen Hugo in 1862 Les Misérables publiceerde, was hij al een bekende schrijver. Victor Hugo was (en is) een van de grote namen in de Franse literatuur. Toen het boek gepubliceerd werd, werd het meteen populair onder de Franse bevolking. Hoewel het boek een historische roman is, reflecteert het ook over de tijd waarin het gepubliceerd werd. In de 19e eeuw waren er verschillende ideologieën die opkwamen voor de armen en achtergestelden in de Franse samenleving. Sociale hervormingen waren noodzakelijk. De roman heeft aan deze discussie bijgedragen. Internationaal was de roman ook een succes. In de jaren na de publicatie werd Les Misérables vertaald naar onder andere het Italiaans, Grieks, Engels en Portugees.
Toch waren er ook critici. Zij stelden dat Hugo te veel bezig was met de moraal en sociale kritiek. Zij vonden het boek daarom niet literair genoeg. De Franse schrijver Gustave Flaubert (bekend van Madame Bovary) vond dat het boek niets met de waarheid te maken had. Zo klaagde hij dat de personages meer stereotypes waren en daarom niet realistisch overkwamen. Ook de broers Edmond en Jules de Goncourt vonden het boek niet realistisch. Les Misérables werd gepubliceerd in de tijd van de overgang van de romantiek naar het realisme. Hugo stond voorheen bekend om zijn romantische werken. Dichter Charles Baudelaire vond juist dat Les Misérables wel realistisch was. Hij vond het goed dat Hugo zich focuste op de sociale problemen. Toch zag hij het boek eerder als propaganda in plaats van kunst.
Vandaag de dag is Les Misérables een van de meest invloedrijke werken in de Franse literatuur en in de 19e eeuwse literatuur. Hoewel het boek misschien niet Hugo's meest kwalitatieve werk is, wordt het vaak als zijn meest ambitieuze werk gezien.
Adaptaties
Over Les Misérables zijn talloze films gemaakt. De oudste filmversie is een korte film uit 1897 van de gebroeders Lumière. In 1934 werd er een lange versie gemaakt die maar liefst viereneenhalf uur duurt! Later werden er ook versies gemaakt in 1935, 1937, 1938, 1943, 1944, 1948, 1949, 1950, 1952, 1955, 1956, 1957, 1958, 1961, 1967, 1972, 1978, 1982, 1989, 1995, 1998, 2007, 2010 en 2011. Ook zijn er voor 2025 twee filmversies aangekondigd: Les Misérables door Fred Cavayé en Jean Valjean door Éric Besnard. De film Les Misérables is een verfilming van de musical met in de hoofdrollen Hugh Jackman (als Jean Valjean), Russell Crowe (als Javert), Anne Hathaway (als Fantine), Samantha Barks (als Éponine), Amanda Seyfried (als Cosette), Sacha Baron Cohen (als Monsieur Thénardier), Helena Bonham Carter (als Madame Thénardier) en Eddie Redmayne (als Marius).
De bekendste adaptatie van het boek is de musical Les Misérables. In 1980 kwam de Franstalige versie uit en in 1985 de Engelstalige versie. De musical is geschreven door Alain Boublil en de muziek is gecomponeerd door Claude-Michel Schönberg. De musical heeft sindsdien internationaal een groot succes gehad. In Nederland was Les Misérables te zien tussen 1991 en 1992, in 2008 en in 2023. In Vlaanderen werd de musical opgevoerd tussen 1998 en 1999 en opnieuw tussen 2023 en 2024.
Daarnaast zijn er verschillende toneelstukken gemaakt van het boek. De eerste versie kwam uit in 1863 en werd door de zoon van Victor Hugo geschreven voor een theater in Brussel. Ook zijn er verschillende bewerkingen voor op de televisie gemaakt. In 2018 maakte de BBC een zesdelige miniserie die aardig dicht bij het boek zit. Les Misérables vormde daarnaast de inspiratie voor verschillende stripboeken, manga, hoorspelen en games.