Tweede Franse Keizerrijk
| Tweede Franse Keizerrijk Second Empire français
.svg) | |
|---|---|
| Hoofdstad | Parijs |
| Talen | Frans |
| Adellijk huis | Huis Bonaparte |
| Bestuursvorm | Absolute monarchie (1852-1869) Constitutionele monarchie (1869-1870) |
Portaal  Frankrijk en Geschiedenis
| |
.svg)
.svg)
Het Tweede Franse Keizerrijk (Frans: Second Empire of Empire Français) was een periode in de geschiedenis van Frankrijk tussen 1852 en 1870. In deze periode was Frankrijk een keizerrijk onder keizer Napoleon III. Het keizer ontstond toen Napoleon III zich als president van de Tweede Franse Republiek tot keizer kroonde na een staatsgreep. Eerder bestond al het Eerste Franse Keizerrijk (1804-1815).
Het keizerrijk kan in twee periodes verdeeld worden. In het begin had Napoleon III erg veel macht en bestuurde het land als absolute monarchie. Vanaf 1858 begon het keizerrijk langzaam democratischer en liberaler te worden. In 1869 werd het zelfs omgevormd tot een constitutionele monarchie, waarin de macht van de keizer beperkt werd. Het Tweede Franse Keizerrijk wordt gezien als een tijd waarin Frankrijk een moderner land wordt. Aan de andere kant wordt het ook gelinkt aan de opkomst van het fascisme. Tijdens het Tweede Franse Keizerrijk breidde Frankrijk ook zijn koloniën en spoorwegen grondig uit. Ook staat deze periode bekend zijn verbouwing van Parijs door baron Haussmann.
Uiteindelijk kwam het Tweede Franse Keizerrijk ten val in 1870. Tijdens de Frans-Duitse Oorlog werd keizer Napoleon III gevangengenomen door Pruisen. Verschillende opstanden braken uit en de republikeinen grepen vervolgens de macht in Frankrijk. Zij schaften de monarchie af, waardoor de Derde Franse Republiek ontstond. Het Tweede Franse Keizerrijk zou de laatste keer zijn dat Frankrijk een monarchie was.
Achtergrondinformatie
Om het Tweede Franse Keizerrijk te snappen, moet je een aantal dingen weten over de voorgeschiedenis. Tussen 1804 en 1815 bestond het Eerste Franse Keizerrijk onder keizer Napoleon Bonaparte (Napoleon I). Dit keizerrijk ontstond aan het einde van de Franse Revolutie. Napoleon werd uiteindelijk definitief verslagen in 1815 en gevangengezet op het eiland Sint-Helena. Frankrijk keerde terug naar de situatie vóór de revolutie. Het werd opnieuw een monarchie onder het huis Bourbon. Het huis Bourbon werd steeds onpopulairder en uiteindelijk werd de monarchie afgeschaft in 1848. Hierdoor ontstond de Tweede Franse Republiek.
Hoewel Napoleon in 1821 overleden, had hij nog veel aanhangers. Zij werden "bonapartisten" genoemd en wilden iemand uit het huis Bonaparte als hun heerser. Napoleons enige wettige zoon, Napoleon II, was in 1832 al overleden. De Europese grootmachten hielden hem in de gaten in Wenen, aangezien hij werd gezien als de mogelijke opvolger van Napoleon. Niemand dacht aan het neefje van Napoleon, Lodewijk Napoleon Bonaparte, die steeds meer steun kreeg onder de bonapartisten en het volk. Toen de Tweede Franse Republiek werd uitgeroepen werd Lodewijk Napoleon Bonaparte tot president van Frankrijk gekozen.
Verloop
Ontstaan
Tijdens de Tweede Franse Republiek trok president Lodewijk Napoleon Bonaparte steeds meer macht naar zich toe. Ook speelde hij zijn tegenstanders op een handige manier uit elkaar. Eerst wilde hij de macht op een democratische manier pakken, maar uiteindelijk bleek dit niet te kunnen. In de nacht van 2 op 3 december 1851 pleegde hij een staatsgreep. Deze datum was ook erg symbolisch, aangezien Napoleon I zich in 1804 op dezelfde dag tot keizer van Frankrijk kroonde. Tijdens de staatsgreep ontbond hij het parlement en liet alle partijleiders oppakken. Ook werd de persvrijheid beperkter en liet hij zijn presidentschap met 10 jaar verlengen.
Lodewijk Napoleon Bonaparte werd gesteund door het volk. Hij gebruikte referenda voor zijn beslissingen die steeds een meerderheid van rond de 90% haalden. Hierdoor kwam er een nieuwe grondwet en kreeg de president nog meer macht. Op 2 december 1852 werd Lodewijk Napoleon Bonaparte uiteindelijk gekroond tot keizer Napoleon III. De positie van president werd vervangen door die van keizer. Ook werd de titel erfelijk.
Wat veranderde er?
Frankrijk werd absolute monarchie. Dit betekent dat de keizer vrijwel alle macht in handen had. De keizer regeerde ook via een "keizerlijke dictatuur". Dit betekent dat Napoleon III ook een soort van dictator was en aan vrijwel niemand verantwoording hoefde af te leggen. Napoleon III gebruikte deze macht voor veel goede dingen. Zo liet hij het netwerk van spoorwegen flink uitbreiden. Hij zorgde dat de industrie en landbouw groeiden. Ook gaf hij baron Georges-Eugène Haussmann de opdracht om de hoofdstad Parijs te bouwen. De kaarsrechte boulevards, veel parken en grote gebouwen zijn door Haussmann ontworpen. Parijs moest hierdoor een moderne stad van wereldklasse worden. Napoleon III besteedde dus veel tijd om Frankrijk te moderniseren. Dit zorgde dat hij ook erg populair was in Frankrijk.
Toch was Napoleon III ook een dictator die geen tegenspraak wilde. Er kwam een speciale politie om tegenstanders op te pakken en demonstraties en protesten te onderdrukken. Ook was er censuur op boeken en kranten. De persvrijheid werd dus beperkt. Zo kon je niet iets kritisch schrijven over Napoleon III.
Hoewel de Rooms-katholieke kerk opnieuw de status van staatsreligie kreeg, was er in feite ook godsdienstvrijheid. Protesten en Joden mochten kerken en synagogen bouwen en zonder problemen hun geloof uitoefenen. Wel werden zij als "lager" gezien als de katholieken. Ook was het katholieke geloof meer verbonden met de Franse cultuur en staat.
Autoritaire Keizerrijk
De periode tussen 1852 en 1860 wordt het Autoritaire Keizerrijk genoemd. In deze periode had Napoleon relatief veel macht. Hij had een kabinet met zijn eigen vertrouwelingen en was ook het hoofd dat kabinet. Desondanks geloofde Napoleon III ook dat de regering goed moest doen voor het volk. Hierdoor was voorstander van algemeen kiesrecht voor alle mannen. Er was ook een parlement, hoewel dit vrij weinig macht had. In het parlement was er drie grote groepen:
- Bonapartisten: Zij waren de voorstanders van Napoleon III en hadden aanvankelijk meer dan 90% van het parlement in handen.
- Royalisten: Zij waren een kleine groep die het huis Bourbon terug wilden. Zij waren tegenstander van Napoleon III.
- Republikeinen: Zij waren een kleine groep die de republiek terug wilden. Zij waren ook tegenstander van Napoleon III.
De groepen waren het dus niet met elkaar eens en de stemming verharde. Op 14 januari 1858 vond er een mislukte aanslag plaats op de keizer en keizerin. Deze aanslag werd uitgevoerd door de Italiaan Felice Orsini. Orsini richtte zich tegen de absolute macht van en onderdrukking door de keizer.
De aanslag zorgde voor een grote schok in Frankrijk. Er kwam een wet waardoor tegenstanders van het keizerlijk regime makkelijker konden worden opgepakt. Veel tegenstanders werden gedeporteerd naar Algerije, wat toen een Franse kolonie was. Napoleon III gaf de meeste van hen in 1859 gratie, waardoor ze weer vrijgelaten werden. Bepaalde mensen moesten ook Frankrijk ontvluchtten. Een voorbeeld is de Franse schrijver Victor Hugo die een uitgesproken tegenstander van de keizer was.
Liberale Keizerrijk
De periode tussen 1860 en 1871 wordt het "Liberale Keizerrijk" genoemd. Vanaf 1860 krijgt Napoleon III steeds minder macht. Ook neemt de onderdrukking af en neemt de persvrijheid toe. Napoleon III kreeg hierdoor meer steun onder de liberalen en republikeinen. Toch werd zijn band met de katholieken en rijke inwoners steeds slechter. In 1861 werd ook de grondwet veranderd, waardoor het parlement meer macht kreeg. Frankrijk werd langzaam aan een democratischer land. Dit leidde tot een breuk binnen de bonapartisten. Radicale bonapartisten waren hiertegen, maar meer gematigde bonapartisten waren juist voorstander.
In deze periode ging het minder goed met Frankrijk. Dit had vooral te maken met de Amerikaanse Burgeroorlog. Frankrijk haalde veel katoen uit de Verenigde Staten om textiel van te maken. Katoen werd verbouwd in het zuiden van de Verenigde Staten door middel van slavernij. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog vochten het noorden (waar de slavernij verboden was) met het zuiden (waar de slavernij toegestaan was). Dit zorgde ervoor dat het noorden de zuidelijke havensteden blokkeerden op zee. Hierdoor kon er geen katoen naar Frankrijk worden vervoerd, waardoor een crisis in de industrie ontstond en de werkloosheid toenam. Frankrijk bleef neutraal in de oorlog.
Toch kregen de tegenstanders van Napoleon III meer aanhang door de problemen. Napoleon III wilde van Frankrijk een wereldrijk maken. Dit betekende dat Frankrijk meer koloniën kreeg, zoals in West-Afrika en Nieuw-Caledonië. Napoleon III vond koloniën vrij waardeloos, maar binnen 18 jaar maakte hij het Franse koloniale rijk drie keer zo groot. Daarnaast mengde hij Frankrijk in verschillende oorlogen, zoals de risorgimento (Italiaanse eenwoording) en de Tweede Opiumoorlog in China. Samen met de Spanjaarden ondernam hij ook een expeditie door China. De grootste mislukking was echter de Franse interventie in Mexico tussen 1861 en 1867. Mexico was toentertijd een keizerrijk (Tweede Mexicaanse Keizerrijk). Frankrijk steunde de aanhangers van de keizer tegen de republikeinen en besloot Mexico binnen te vallen. Deze interventie was een grote mislukking, aangezien Frankrijk de interventie verloor en Mexico werd een republiek.
Val van het keizerrijk
Tegen het einde van het Tweede Franse Keizerrijk kregen Napoleons tegenstanders steeds meer macht. Zij bestonden tegen die tijd voornamelijk uit republikeinen. Dit maakte het keizerrijk al vrij instabiel. Toch kwam het gevaar van buitenaf. Napoleon III wilde in 1866 Luxemburg kopen, wat toentertijd door de Nederlandse koning Willem III werd bestuurd. Buurland Pruisen was hier niet blij mee, aangezien het vreesde dat Frankrijk te machtig zou worden. Pruisen zag Frankrijk nog steeds als aartsvijand. De Luxemburgse Kwestie zou uiteindelijk zorgen voor nieuwe spanningen tussen de landen.
In 1870 besloot Pruisen om Frankrijk de oorlog te verklaren. Dit was een plan van de Pruisische Otto van Bismarck. In die tijd was Duitsland nog niet echt één land. Het bestond uit verschillende kleinere landjes, waarvan Pruisen de grootste en machtigste was. Von Bismarck wilde door oorlogsvoering de Duitstalige landjes verenigen als één land. De beste manier om dit te doen was om aartsvijand Frankrijk de oorlog te verklaren. Von Bismarck wist Napoleon III uit te dagen en dit leidde tot de Frans-Duitse Oorlog.
Het Franse leger was veel zwakker dan het Duitse. Tijdens de Slag bij Sedan gaf keizer Napoleon III zich over aan het Pruisische leger. Napoleon III werd gevangengezet en er was geen opvolger. Dit zorgde voor een enorm instabiele situatie in Frankrijk. De regering en het parlement verloren steeds meer macht en er ontstond steeds meer paniek. De bevolking bestormde het parlementsgebouw, waardoor het parlement niet kon vergaderen. Ook vluchtte de keizerlijke familie naar Engeland. In het midden deze chaos riep Léon Gambetta van uit het Stadhuis van Parijs de republiek uit. De monarchie werd afgeschaft, wat het einde van het Tweede Franse Keizerrijk betekende. Hierdoor ontstond de Derde Franse Republiek.
Wat gebeurde erna?
.jpg)
Toen de Derde Franse Republiek werd uitgeroepen, was de Frans-Duitse Oorlog nog bezig. Deze zou tot 1871 duren. Het Duitse leger trok naar Parijs en nam uiteindelijk het kasteel van Versailles in. Op 18 januari 1871 werd de koning van Pruisen, Wilhelm I, tot keizer van Duitsland gekroond in de Spiegelzaal van het paleis. Dit was erg symbolisch, aangezien Versailles als een machtssymbool werd gezien. Hierdoor was de kroning een vernedering voor Frankrijk. Ook verloor Frankrijk de regio Elzas-Lotharingen aan Duitsland. Duitsland was na de oorlog het machtigste land op het Europese vasteland.
Frankrijk gaf zich over aan Duitsland, wat tot een volkopstand in Parijs leidde. Er was een grote economische crisis in het land gaande en de nieuwe Franse regering wilde meteen belastingen eisen. De opstand was zo heftig dat de Parijzenaren de macht over de stad grepen. De regering en het parlement moesten uitwijken naar Versailles. Tussen maart en april 1871 bestond de Commune van Parijs. Dit was een revolutionaire regering die bestond uit communisten, socialisten, anarchisten en republikeinen. Na ongeveer een maand wist de Franse regering Parijs weer terug te nemen. Na dit chaotische begin wist de Derde Franse Republiek wel erg stabiel en succesvol te worden.
Bronnen
- Schrever, Rudi. Napoleon III (1808-1873) - Van president tot keizer uit www.historiek.net.
- (en) Het artikel op de Engelstalige Wikipedia
- (en) Timeline: The 2nd French Republic and the 2nd Empire uit www.napoleon.org.
- (fr) Het artikel op de Franstalige Vikidia