Sinterklaas: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(230 tussenliggende versies door 77 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
[[Afbeelding:Sinterklaas.jpg|right|thumb|300px|'''Sinterklaas''' in [[2007]].]]
+
[[Bestand:Sinterklaas Foto Wim Kluvers.jpg|alt=|miniatuur|375x375px|Sinterklaas © Wim Kluvers]]
 +
[[Bestand: Hopsasa-bakerdeuntjesoudedoos-1873.jpg|right|thumb|250px|Schoentje zetten in 1873]]
 +
'''Sinterklaas''', ook wel '''Sint Nicolaas''' of '''Sint''', is de hoofdpersoon van het kinderfeest dat in [[Nederland]], [[België]] gevierd wordt en in sommige andere landen die vroeger kolonies waren van Nederland. Het hoogtepunt van het Sinterklaasfeest is [[5 december|Pakjesavond]], dat in Nederland op 5 december wordt gevierd en in België op 6 december ‘s morgens op pakjesdag.
  
−
'''Sinterklaas''' (ook wel ''Sint-Nicolaas'') is eigenlijk een heilige die vroeger leefde.  
+
== Geschiedenis ==
 +
Sint Nicolaas was een [[bisschop]] die in de vierde eeuw leefde. Hij heette [[Nicolaas van Myra]]. Hij gaf veel geld aan arme mensen, maar het meest beroemd is toch wel dat hij zakjes geld door de raam van het huisje van een arme man gooide, omdat die zijn dochters dreigde te moeten verkopen aan zijn schuldeisers. Hij was zo beroemd dat ze nog steeds zijn botten hebben bewaard. Ze liggen nu in [[Bari]], in [[Italië]]. Hij is de beschermheilige voor o.a. zeelieden, kinderen, handelaren, slagers en advocaten. Ook een aantal havenplaatsen hebben hem als beschermheilige, waaronder [[Amsterdam]].
  
−
Maar nu is hij een legende; een man die cadeautjes geeft in de winter aan kinderen, genaamd ''Sinterklaas''. Hij woont in [[Spanje]] en komt elk jaar in november met de [[stoomboot]] aan vanuit Spanje naar [[Nederland]]. De Sint heeft altijd zijn trouwe knecht bij zich, [[Zwarte Piet]], en rijdt op een [[paard]] genaamd Amerigo.  
+
Sinterklaas heeft sinds de 19e eeuw een knecht bij zich, [[Piet (Sinterklaas)|Piet]]. Tot 2019 was het [[gebruikelijk]] om die Piet zwart te [[schmink]]en. Sindsdien zijn er steeds minder Zwarte Pieten gezien en wordt gekozen voor andere soorten pieten. De meeste pieten hebben tegenwoordig roetvegen. Sinterklaas rijdt op een [[paard]] in Nederland. Dat paard heeft vroeger in Nederland Bianca, Majestueuzo, Sasmona en Amerigo geheten. Tegenwoordig heet het paard in Nederland ''Ozosnel'' en in België ''Slechtweervandaag''.
  
−
Sinterklaas kreeg de naam Sint omdat hij zo'n heilig man was. De naam Sinterklaas is een afkorting van ''Sint heer (Ni)Klaas ''.
+
Er is in Nederland een school genoemd naar Sinterklaas ([[Sint Nicolaas Lyceum]] in Amsterdam) en in België een stad: [[Sint-Niklaas]]. Ook zijn meerdere kerken naar Sint Nicolaas genoemd. De Amerikaanse [[Kerstman]] (Santa Claus) is afgeleid van Sint Nicolaas. Die was erg belangrijk voor het volk. Veel kinderen zijn voorafgaand aan Sinterklaas socialer dan normaal.
  
−
== Wie was Sinterklaas in het echt? ==
+
Hieronder lees je hoe veel oude gebruiken vervlochten zijn met het Sinterklaasfeest. Sommige gebruiken stammen al uit de tijd van de [[Germanen]].
−
In de [[4e eeuw]] leefde [[Nicolaas van Myra]], een heilige [[bisschop]]. Hij kwam uit [[Myra]], dat ten tijde van zijn leven [[Griekenland|Grieks]] was. Zijn verjaardag wordt nu gevierd op 5 december, hoewel dat officieel zijn sterfdatum als bisschop is.
 
  
−
Nicolaas van Myra of dus Sint-Nicolaas is nu de hoofdfiguur van het gelijknamige jaarlijkse kinderfeest dat op 5 december (pakjesavond) in Nederland en op 6 december (de eigenlijke katholieke naamdag van Sint-Nicolaas) wordt gevierd.
+
==Het leven van Sint Nicolaas==
 +
Nicolaas is geboren in 280 na Christus in de Petara. Zijn ouders stierven al jong, waardoor hij werd opgevoed door zijn oom, de [[bisschop]] van Myra. Tijdens zijn leven was Nicolaas al een beroemdheid. Hij werd ook [[bisschop]] van de stad Myra. Dat lag toen in het [[Byzantijnse Rijk]], maar inmiddels is dat in [[Turkije]]. Hij is geboren rond het jaar 280 in [[Patara]] en is waarschijnlijk gestorven op 6 december 343. Hij was zo beroemd dat zijn botten goed werden bewaard en er een speciaal graf voor hem werd gemaakt. Zoals het normaal was voor veel christenen in die tijd, gaf hij veel geld aan arme mensen. Hij deed het wel op een bijzondere manier, namelijk door niets te zeggen en zakjes geld door de raam van de huizen van arme mensen te gooien. Ongeveer 200 jaar na zijn dood werd Nicolaas [[heilig]] verklaard. In [[Constantinopel]] werd de eerste Sint Nicolaas kerk gebouwd. Er komt dan ‘’Sint’’ voor zijn naam te staan. Maar heilig werd je natuurlijk niet zomaar. Je moest tijdens je leven een goed voorbeeld zijn geweest voor alle andere mensen en er moesten minstens twee wonderen gebeurd zijn. Maar wat nou precies een ‘wonder’ was, wist men eigenlijk ook niet echt. Het waren dingen die gebeurden en die je niet kon verklaren. Dan moest het wel werk van God zijn. Over Nicolaas werden veel bijzondere verhalen verteld. Nicolaas was beschermheilige van de kinderen, van de zeelieden en van ongehuwde (ongetrouwde) vrouwen. Omdat Sint Nicolaas beschermheilige is van de zeevaarders, hebben veel havensteden Sint Nicolaas als beschermheilige. Zoals Amsterdam bijvoorbeeld, maar ook Aberdeen, Bari, Sint-Niklaas en Kampen in Overijssel.  
  
−
==Surprise==
+
[[Bestand:Gentile da Fabriano 063.jpg|left|thumb|250px|Nicolaas gooit zakjes geld door het raam bij de arme koopman]]
−
Het is de gewoonte om elkaar met Sinterklaas surprises (cadeautjes) te geven met gedichtjes erbij. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Zwarte Piet zijn.
+
===Het verhaal van de koopman en de ongehuwde dochters===
 +
In de loop der eeuwen kwamen er steeds meer verhalen over Sint Nicolaas. Het meest waarschijnlijke verhaal gaat over de koopman met de 3 ongehuwde dochters. Hierdoor wordt Sint Nicolaas als de beschermheilige van de ongehuwde vrouwen gezien. Er was eens een koopman, die eerst erg rijk geweest was, maar door allerlei tegenslagen nu arm was. Hij had drie dochters die de leeftijd hadden om te trouwen. In die tijd nam een bruid een bruidsschat mee. Dat betekende dat ze geld of bezit gaf aan de bruidegom en zijn familie. Dat geld kreeg de dochter van haar vader. De arme koopman had echter helemaal geen geld meer en kon op deze manier zijn dochters niet uithuwelijken. Het gevolg zou zijn dat de dochters ongehuwd zouden blijven en daarmee door het leven zouden gaan als werkster bij andere families. Dit bericht bereikt Nicolaas. Op een nacht gooit hij 3 zakjes met geld door het raam naar binnen. De zakjes komen terecht op de grond maar ook een zakje in een schoen die onder het raam stond. Door dit verhaal wordt duidelijk waarom Sint iets in je schoen stopt en soms is dit een zakje chocolademunten.
  
−
Ook op de meeste basisscholen maken groep 5 t/m groep 8 surprises voor elkaar. Dat gaat zo: je schrijft op een briefje wat voor cadeautjes je wil en je kan er ook nog je hobby's erbij zetten. Dan doet de meester/juf de briefjes door elkaar zodat je niet weet welk lootje je pakt.
+
===Het verhaal van de 3 kinderen===
−
je pakt een lootje en kijkt of je jezelf hebt getrokken. Als je jezelf hebt getrokken moet je je lootje terugdoen en een nieuwe pakken. Dan kijk je wat diegene (die je hebt getrokken) wil.
+
In de loop van de eeuwen werden er allerlei verhalen verzonnen, [[legende]]s genoemd. Het is mogelijk dat er een kleine kern van waarheid in zit, maar dat het meeste steeds meer opgeklopt werd. Zo'n verzonnen verhaal is die van de 3 kinderen. Drie kinderen waren verdwaald en konden, doordat het inmiddels donker was geworden de weg helemaal niet meer terugvinden. Bij een slager vragen ze onderdak en wat te eten. De slager laat het drietal binnen en vermoordt hen met een scherp mes. Daarna stopt hij de drie kinderen in een pekelton, zodat door het zout het vlees niet bederft. Zeven jaren zijn voorbijgegaan als Nicolaas bij de slager langskomt. “Open je pekelton”, zegt hij tegen de slager. Nicolaas roept God aan en steekt zijn hand in de ton en roept: “Sta op, kinderen”! De kinderen staan op uit de dood. Sinds die tijd staat Nicolaas bekend als kindervriend en beschermer van kinderen. Het lastige van dit verhaal is dat het vele honderden jaren later is opgeschreven ([[legende]]).<br>[[Bestand: 08_St._Nikolaas_bij_een_Snoeper.png| right|thumb|250px|Sinterklaas en Zwarte Piet in het boek van [[Jan Schenkman]] uit 1850]]
−
Vervolgens koop je een klein cadeautje (meestal rond de 5 euro) en maak je een surprise. Dit kan van alles zijn. Zoals natuurlijk een zwarte piet, sinterklaas of een stoomboot, maar het kan ook iets persoonlijks zijn. Houdt degene die je hebt getrokken bijv. van Hello Kitty, dan kun je een Hello Kitty surprise maken. Bij de surprise maak je een gedicht.n Nederland zet men vanaf ten minste de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint-Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.
 
  
 +
==De knecht van Sinterklaas==
 +
Nicolaas als bisschop van Myra had rond het jaar 300 waarschijnlijk geen knechten en al helemaal geen pieten. Het is goed mogelijk dat hij als hooggeplaatst persoon wel helpers of zo je wil personeel had, zoals een priester. In de middeleeuwen was het wel gebruikelijk dat mensen van adel (en bisschoppen hoorden ook vaak tot adellijke families) hun zevenjarige zonen naar een andere adellijke familie te sturen om opgeleid te worden tot [[ridder]]. Als beginneling heette je dan een [[page]]. De kleding van de page van toen doet nog erg denken aan de pietenkleding van nu, maar de kostuums vanuit de [[Renaissance (periode)|Renaissance]] lijken er nog meer op.
  
−
Drie kinderen hebben hun schoen gezet en zingen een sinterklaasliedje, 1873
+
Tegenwoordig wordt het Sinterklaasfeest in verschillende landen in Europa gevierd, zelfs in Amerika kennen ze Saint Nicholas. Daar hebben ze echter [[Santa Claus]] als Kerstman dat ze vieren tijdens het [[Kerstfeest]] met zijn cadeautjes. Die heeft ook helpers in de zin van [[Leprechaun|Leprechauns]] (van oorsprong kabouters uit Ierse vertellingen). Ze vonden in Amerika dat het Sint Nicolaas feest te Katholiek was.
 +
Sinterklaas wordt sinds de 19e eeuw vergezeld door een helper. Door schrijver [[Jan Schenkman]] werd deze rond 1850 Zwarte Piet genoemd. Waarschijnlijk heeft Schenkman deze figuur erbij bedacht omdat er vroeger al tal van verhalen en sagen bestonden die te maken hadden met een soort boeman. De rol van Zwarte Piet is ook lang die van boeman geweest. Kinderen die stout waren werden gedreigd dat ze met de zak mee moesten naar Spanje. Maar tijden veranderen en het Sinterklaasverhaal (en in dit geval Zwarte Piet ) verandert mee. Bij ons heet die helper tegenwoordig '''[[Piet (Sinterklaas)|Piet]]'''. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] zag je steeds vaker Zwarte Pieten meelopen bij de intochten, hoewel er toen ook een soort pages (Spaanse edellieden) meeliepen. Toen was dat heel gewoon. Sinds het begin van de 21e eeuw vinden steeds meer mensen dat de figuur Zwarte Piet moet veranderen in Piet omdat ze het [[racisme|racistisch]] vinden dat hij zo zwart is. En dat dreigen is nou niet bepaald kindvriendelijk. Die mensen vinden dat het nu net lijkt op slavernij uit de 19e eeuw. Daar was een blank iemand de baas en waren die zwarte mensen slaven die al het werk doen. Zij vinden dat het daar te veel op lijkt. Bovendien gebruiken sommige kinderen het woord "Zwarte Piet" als een scheldwoord naar kleurlingen. Je ziet dan ook steeds vaker dat Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft. (Roetveegpiet, Regenboogpiet, enz.) Anderen vinden dat Piet gewoon Zwarte Piet moet blijven.
  
−
Sinterklaas in de 17e eeuw. Het meisje krijgt een pop en snoepgoed, de jongen links heeft minder reden om blij te zijn. Rechts wijst iemand in de schoorsteen, waar de geschenken zouden zijn vandaan gekomen. (Jan Steen, Het Sint-Nicolaasfeest, circa 1663)
+
Maar hoe de figuur van Piet precies ontstaan is, verschilt van land tot land. Sint Nicolaas had zoals gezegd vroeger waarschijnlijke geen knecht. Waar de figuur Piet vandaan komt is niet precies bekend. In 1850 schreef een Amsterdamse onderwijzer ([[Jan Schenkman]]) een boek: ''[[Sint Nicolaas en zijn Knecht]]''. Daar dook Piet voor het eerst op in een verhaal. De naam zou ook kunnen komen van Piter, een Ethiopische wees, die slaaf was en door Sint Nicolaas was vrijgekocht. Na zijn vrijlating bleef hij uit dankbaarheid bij Sint Nicolaas om hem te helpen. Maar in de 17e en 18e eeuw hadden rijke Europese edelen ook vaak Moorse of Afrikaanse slaven in dienst en in Italië en elders in Europa deden kleine jongetjes dienst als [[schoorsteenveger]]. Schoorstenen waren vroeger veel groter en breder. De kleine jongetjes konden daar zelfs in klimmen. Met hun roe (een soort bezempje) veegden ze het roet uit het rookkanaal van de open haard of kolenkachel en deden die vuiligheid in hun zak. Hierdoor werden ze snel zwart.
  
−
Er bestaan twee versies van Jan Steens Sinterklaasavond. De bekendste, nu in het Amsterdamse Rijksmuseum, is gemaakt voor een katholiek. Het meisje in het midden heeft een pop gekregen in de vorm van een heilige. In de hier getoonde versie, die kennelijk voor protestanten is gemaakt, krijgt het meisje een eenvoudige ronde koek. 1660, Jan Havicksz. Steen, Museum Catharijneconvent
+
==Sint Nicolaas in andere landen==
−
Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat naast speelgoed verschillende soorten snoepgoed zoals speculaas, kruidnoten, pepernoten, borstplaat, chocoladeletters, taaipoppen en marsepein. Dit zijn eeuwenoude lekkernijen die in traditionele vormen werden gemaakt. Als drank werd chocolademelk en warme bisschopswijn geschonken. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden.
+
In andere landen waar het Sinterklaasfeest gevierd wordt heet Sint Nicolaas en zijn helper vaak anders. Soms ziet de helper er zelfs heel anders uit, soms zelfs griezelig!
 +
* [[Oostenrijk]] kent men het feest van Nicolo. De helper heet Krampus en ziet er uit als een monster met lange zwarte haren en hoorns. Hij straft stoute kinderen.
 +
* In [[Zwitserland]] heet Sinterklaas Samichlaus en zijn helper heet Schmutzli. Samichlaus rijdt op een ezel en komt uit het bos en niet (zoals bij ons) uit Spanje. Hij ziet er wel een beetje uit als de Kerstman.
 +
* In veel streken in [[Duitsland]] heet Piet ‘Knecht Ruprecht’.
 +
* [[Frankrijk]] kent Père Fouettard als hulp van Sinterklaas. Een woeste man met een rode baard, die stoute kinderen met een zweepje straft. Père Fouettard is hier de man die 3 kinderen had vermoord, die Sint Nicolaas weer tot levend had gebracht. Omdat hij spijt had werd Père Fouettard de hulp van Sint Nicolaas.
 +
* In [[Tsjechië]] heet Sinterklaas ''Svatý Mikuláš''. Hij komt aan een gouden koord vanuit de hemel naar beneden met een duivel en een engel. Sint geeft cadeautjes en snoepgoed aan de kinderen, maar de duivel straft de stoute kinderen. Die krijgen alleen een aardappel en een zwart kooltje als cadeau. De engel beschermt de kinderen.
 +
In Nederland was er eerst maar één Piet als helper van Sint Nicolaas. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Sint Nicolaas een heleboel pieten, vaak ieder met een eigen taak.
 +
[[Bestand: Sintenpiet.jpg |right|thumb|250px|Sinterklaas en Piet in hun traditionele kleding]]
  
−
Tegenwoordig is het sinterklaasfeest een familiefeest en zetten kinderen hun schoen klaar vanaf het moment dat de Sint in het land is aangekomen. Traditioneel wordt de schoen bij de haard gezet, want Zwarte Piet komt vanaf het dak door de schoorsteen naar binnen. In woningen zonder schoorsteen wordt de schoen veelal gezet voor de verwarming, bij de voordeur, bij de achterdeur of bij een raam dat open kan. De volgende dag vinden de kinderen dan wat lekkers of een klein cadeautje in hun schoen. Het wordt op prijs gesteld als de kinderen iets terugdoen, en dus leggen ze vaak een tekening voor Sinterklaas en de Pieten in de schoen, of een wortel, hooi of suikerklontjes voor de schimmel van Sinterklaas. Ook zingen zij diverse sinterklaasliedjes bij de schoen om Sinterklaas te verwelkomen.
+
==De kleding van Sint Nicolaas==
 +
De kleren van Sint Nicolaas zijn (bijna) hetzelfde als die van een [[bisschop]], maar er zijn wat verschillen. Vaak is de kleding van Sint Nicolaas wat simpeler uitgevoerd en heeft wat andere kleuren.
 +
* '''mijter''' De mijter van Sint Nicolaas is rood met een gouden kruis erop. In de katholieke kerk worden geen rode mijters gedragen. Meestal zijn ze wit of crème-kleurig. Ook droegen bisschoppen pas vanaf de 12e eeuw mijters en Sint Nicolaas was ver voor die tijd!
  
−
Pakjesavond
+
* '''tabberd''' Het liedje zegt: “Sinterklaas Goedheiligman, trek je beste tabberd an… ” De tabberd (tabbaard) is het lange, paarse onderkleed van een bisschop. Het komt bijna tot op de schoenen van Sint Nicolaas. De eigenlijke naam van de tabberd is ‘soutane’ of ‘toga’ (toog). De soutane van een bisschop heeft meestal 33 knopen (zo oud werd Jezus), maar die van Sint Nicolaas heeft vaak minder knopen. De tabberd van Sint Nicolaas is altijd paars.
−
Een pakjesavond was vóór de Tweede Wereldoorlog geen algemeen verschijnsel. De crisisjaren speelden daarin een grote rol. De toenemende welvaart na de oorlog bood echter meer ruimte voor een geefcultuur, een geschenkenfeest in het kader van het oer-Hollandse sinterklaasfeest. Het schoentje zetten op pakjesavond was in veel gezinnen vlak na de Tweede Wereldoorlog gebruikelijk. Dit ceremonieel was omgeven door een sfeer van geheimzinnigheid.
 
  
−
Sinterklaas transformeerde echter gaandeweg van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn Zwarte Pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezocht.
+
* '''albe''' Over de tabberd draagt Sint Nicolaas een albe. Dat is een wit ‘hemd’, aan de onderkant met kant afgezet. Het komt tot een stukje onder de knieën. De albe wordt op zijn plaats gehouden door een cingel (klingel), een wit koord met kwastjes aan het uiteinde.
  
−
Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie zelfgemaakte cadeaus en later gekochte cadeautjes. Ook grote bedrijven en volksbonden zorgden ervoor dat de kinderen van hun werknemers of leden met Sinterklaas iets kregen.
+
* '''stola''' De stola is een smalle strook die om de hals wordt gedragen. Meestal is deze van dezelfde stof en kleur als de kazuifel.
  
−
Pakjesavond is er allang niet meer alleen voor kinderen. Volwassenen geven elkaar, meestal anoniem, geschenken, al dan niet voorzien van een sinterklaasgedicht of verpakt als 'surprise'. Vaak wordt door middel van lootjes trekken anoniem bepaald voor wie men een cadeautje moet kopen. Nog een andere variant is het sinterklaasdobbelen.
+
* '''kazuifel''' Het rode bovenkleed van Sint Nicolaas is een simpelere vorm van het kazuifel van een priester.
  
−
Pakjesavond is vooral een Nederlands fenomeen. In België kent men zoiets niet. Daar wordt gebruikelijk de ochtend van de zesde december uitgekozen als pakjesochtend. Liedjes worden hier gezongen op de avond dat kinderen hun schoentje zetten.
+
* '''mantel''' Over alles heen draagt Sint Nicolaas een grote rode mantel, die bijna tot op de grond komt.
  
 +
* '''staf''' De staf zoals Sinterklaas die gebruikt, lijkt wel wat op de staf van een herder. Hij is goudkleurig. Een echte bisschopsstaf is van verguld koper. De staf laat de herderlijke zorg van de bisschop zien voor zijn gelovigen, net zoals de zorg van een herder voor zijn schapen.
  
−
Het Sint-Nicolaasfeest, Richard Brakenburg, 1685
+
* '''handschoenen''' Sint Nicolaas draagt meestal witte (of soms paarse) handschoenen.
−
 
  
−
Richard Brakenburg, 1700
+
* '''ring''' Aan zijn linkerhand draagt Sint Nicolaas een [[bisschopsring]] met een rode robijn erin. Hij hoort eigenlijk aan zijn rechterhand, maar dat is niet handig voor de vele handen die Sint Nicolaas moet geven. Bij een echte bisschop wordt de ring bij begroeting gekust. Bij de bisschop staat de ring symbool voor een verbintenis met [[God]], zoals in een huwelijk met 2 partners.
−
 
  
−
Een moeder toont haar huilende zoon zijn schoen met de roe (Cornelis Troost)
+
* '''schoenen''' Sinterklaas  draagt zwarte schoenen.
−
Sinterklaasliedjes
 
−
1rightarrow blue.svg Zie Sinterklaaslied voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
  
−
Illustratie uit: Jan Schenkman, St. Nikolaas en zijn knecht (Amsterdam, 1905, ij het versje 'Aankomst van St. Nikolaas' (blz. 2)
+
==Het Sinterklaasfeest==
−
Sinterklaasliedjes worden gedurende de hele sinterklaastijd gezongen, met name tijdens de aankomst en de intocht van Sinterklaas, bij het zetten van de schoen, tijdens een bezoek van Sint en Piet, en aan het begin van pakjesavond. Het zingen voor Sinterklaas is een van de belangrijkste gewoonten die met dit folkloristische feest verbonden zijn.
+
[[Bestand:Sint-intocht-boot.jpg|thumb|Sint komt met de Pieten met de stoomboot]]
  
−
De liedjes worden in de eerste plaats mondeling doorgegeven (van ouder op kind) en behoren tot de weinige Nederlandse liedcultuur die nog altijd in de traditie van de actieve zangbeoefening staat.
+
===Intocht===
 +
De [[Sinterklaasintocht|intocht van Sinterklaas]] vindt ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas is in Nederland steeds op andere plaatsen. In België is de intocht altijd in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Sinterklaas komt in Nederland aan met "De Stoomboot". Bij de landelijke intocht op de televisie was dat meestal [[pakjesboot 12]]. In 2024 heet die gewoon 'Stoomboot'. Net zoals bij de Pieten is de [[stoomboot]] erbij bedacht in de 19e eeuw. Toen gingen veel mensen met een stoomboot over de zee.
 +
Volgens de liedjes komt Sinterklaas uit [[Spanje]]. Maar zoals je gelezen hebt is hij geboren in het [[Byzantijnse Rijk]], in het huidige Turkije. Waarom zingen we dan dat hij uit Spanje komt? Waarschijnlijk is het vanwege de plaats waar zijn botten liggen.
 +
Toen Sint Nicolaas gestorven was, werd hij begraven in [[Myra]]. Dat werd een populaire bedevaartplaats en ligt in het huidige [[Turkije]]. Maar toen de moslims er de baas werden, was het niet zo veilig meer voor christelijke bedevaartgangers en haalden Italiaanse zeelui in 1087 de beenderen van Sint Nicolaas daar weg en brachten die naar het Italiaanse [[Bari]]. Daar is hij opnieuw begraven in de Sint Nicolaasbasiliek. Italië was op dat moment onderdeel van Spanje. Dat is dus de link met Spanje. Waarschijnlijk liggen enkele botjes in Bari. Sinterklaas was ook de patroonheilige van de scheepslieden. Daar zit ook een link met de stoomboot. Voor een overzicht waar Sinterklaas in Nederland is binnen gehaald en op de televisie te volgen was: [[Landelijke intocht van Sinterklaas]]
  
−
De oudste heiligenliederen over Sint-Nicolaas stammen uit de zestiende en zeventiende eeuw. In de zeventiende en achttiende eeuw waren liedjes over de Sint als huwelijksmaker wijd verbreid. In de negentiende eeuw werden er een aantal bestaande volksliedjes over Sinterklaas opgetekend, zoals 'Sinterklaas goed heiligman', 'Sinterklaas kapoentje' en 'Sinterklaasje bonne bonne bonne'.
+
===De stoomboot en het paard===
 +
Sinterklaas komt altijd met een [[stoomboot]], een traditie die stamt uit het midden van de 19e eeuw. Hij reed in Nederland op een [[paard]] genaamd Amerigo. In 2019 nam Sinterklaas het paard Ozosnel mee uit Spanje. In België rijdt Sinterklaas op het paard Slecht-Weer-Vandaag.
  
−
De huidige traditionele sinterklaasliedjes stammen vrijwel geheel uit de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw. Het gaat om liedjes van tekstdichters als J.P. Heije ('Zie, de maan schijnt door de bomen'), Jan Schenkman ('Zie, ginds komt de stoomboot / Uit Spanje weer aan') en Katharina Leopold ('O, kom er eens kijken / Wat ik in mijn schoentje vind').
+
Ook het paard verwijst terug naar de tijd van de [[Germanen]]. De god [[Wodan]] of [[Odin]] zou langs de wolken (door de lucht) rijden op zijn paard [[Sleipnir]]. Dit is een achtbenige hengst uit de [[Noordse mythologie]]. Hiermee is ook de link te leggen dat het paard van Sinterklaas op de daken zou kunnen lopen.
  
−
Paard
+
===Strooien van pepernoten===
−
Bestand:Intocht van Sinterklaas (Amsterdam 1959).ogv
+
Een aparte traditie is het gooien van pepernoten als de kinderen zitten te zingen. Het strooien herinnert aan de oorspronkelijke Nicolaas die zijn zakjes met geld in het huis van de arme mensen gooide.  
−
Sinterklaas rijdt op Bianca over het Damrak, 1959
 
−
Sedert begin jaren negentig van de 20e eeuw heeft het paard van Sinterklaas in Nederland een naam: Amerigo. In de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw zijn er ook al verschillende namen voor het paard gebruikt, onder meer "Majestueuzo" en "Bianca". In Vlaanderen heet het paard Slecht Weer Vandaag.
 
  
 +
Ook kan het verwijzen naar het heidense ''Oelfeest''. In de tijd van de Germanen had je naast de god [[Wodan]], zijn helpers ''Eckhard en [[Ull]] (Oel)'' plus twee zwarte [[Raaf|raven]]. Het mythische verhaal gaat dat ''Ull'' bij het begin van de winter granen naar binnen zou strooien door het zogeheten oelengat. Vroeger hadden de huizen namelijk geen schoorstenen, maar een opening in de muur, vlak bij de nok van het dak. Later werd dit ook wel het ''uilengat'' genoemd. ''Oel'' lijkt dus ook te verwijzen naar Piet. Op sommige oude afbeeldingen staat Wodan afgebeeld met die zwarte raven.[[Bestand: Jan_Steen_%E2%80%93_Het_Sint-Nicolaasfeest.jpg|right|thumb|250px|Sint Nicolaasfeest, geschilderd door Jan Steen in ± 1663]]
 +
===Schoentje zetten===
 +
Bij het Sinterklaasfeest horen veel tradities die teruggaan op het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas. Net zoals bij Nicolaas, wist je niet zeker of hij wel langskwam. Zo worden vanaf het moment dat Sint in het land is door (kleine) kinderen hun schoen gezet in de hoop dat er door de pieten ’s nachts wat in wordt gedaan. Wat lekkers of een klein (schoen)cadeautje. Dat schoen zetten stamt al uit de 15e eeuw. Arme mensen in Utrecht zetten hun schoen in de Sint Nicolaaskerk en de rijke Utrechtenaren deden er iets in. Het was toen dus liefdadigheid. Het Sint Nicolaasfeest was een van de winterfeesten, net zoals Sint Maarten, Kerstmis, Nieuwjaar en Driekoningen. Omdat de winter een moeilijke tijd was voor arme mensen, mochten ze met die feesten officieel bedelen. Ook op oude schilderijen zie je hoe het Sinterklaasfeest werd gevierd. Uit die tijd stamt ook het gebruik van de [[speculaas]]- of taai-taaipop, die ook wel een vrijer wordt genoemd.
 +
===Pakjesavond===
 +
Voor de [[Tweede Wereldoorlog]] was er nog geen [[pakjesavond]]. Rond 1930 was er een grote crisis in Nederland en was er niet veel geld. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er meer [[welvaart]] (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten en pakjesavond zelf werd toen heel gewoon. Eerst kregen kinderen zelfgemaakte [[cadeau]]tjes, maar later gewone cadeautjes uit de [[winkel]]. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen elkaar ook cadeautjes in de vorm van een [[surprise]] (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk), vaak met een leuk rijm erbij. Pakjesavond is voor de kinderen nog altijd een spannend feest, waar de volwassenen lekker in meespelen.
 +
In België wordt geen Pakjesavond gevierd, dat is typisch voor Nederland. In België worden op de ochtend van 6 december cadeautjes geopend door de kinderen. 6 december, de sterfdag van Sint Nicolaas, is ook de eigenlijke feestdag. Bij heiligen wordt namelijk de naamdag gevierd en dat is de sterfdag, niet de dag dat ze geboren zijn.
  
−
Afbeelding uit 1850
+
===Surprises===
−
+
Als er geen kleine kinderen meer thuis zijn die in Sinterklaas geloven, wordt er vaak een [[surprise]]avond gehouden. Er worden lootjes met namen getrokken en men maakt een leuk ingepakt cadeau (surprise) met een gedicht. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Piet zijn. Ook op veel basisscholen worden in de hoogste groepen vaak surprises gemaakt. Omdat het uitpakken van surprises vaak wel erg lang duurt, kiezen scholen er ook wel voor om alleen een pakje te (laten) kopen en wel een leuk rijm erbij te laten maken. In de middag houden veel scholen een leuke Sinterklaas-spelletjesmiddag.
  
−
Afbeelding uit 1905
+
=== Sinterklaasliedjes ===
−
+
[[Bestand: Meisje_zingt_sinterklaasliedje_met_klomp_voor_de_kachel_-_Dutch_girl_singing_song_for_Saint_Nicholas_(6437678111).jpg|right|thumb|250px|Meisje zet een klomp bij de kachel en zingt een liedje 1959]]Rond het Sinterklaasfeest hangen allerlei [[Mythe|mythische]] verhalen. Deze zijn door de jaren heen verwerkt in de liedjes. Vandaar dat sommige liedteksten een beetje vreemd in de oren klinken. Ook de leeftijd van de liedjes zijn heel verschillend en sommige teksten zijn in de loop van de jaren aangepast.
 +
Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas mag je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: ''Zie Ginds Komt de Stoomboot'', ''Zie de Maan Schijnt Door de Bomen'' en ''Sinterklaas Kapoentje''. Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe en dat willen de kinderen natuurlijk niet. De meeste Sinterklaasliedjes worden gezongen als de kinderen hun schoen zetten, op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt als hij op bezoek is geweest.
  
−
Sinterklaas komt aan in Amsterdam, 2007
+
{{Navigatie Sinterklaaslied}}
−
 
  
−
Sinterklaas komt aan in Schiedam, 2009
+
===Lekkernijen===
−
Kleding
+
Bij het Sinterklaasfeest horen veel verschillende heerlijke lekkernijen. Het bekendste zijn natuurlijk de [[Pepernoot|pepernoten]], [[Kruidnoot|kruidnoten]], [[strooigoed]], [[taai-taai]], [[speculaas]], [[marsepein]], boterletters en [[chocolade]]letters. Ook het chocoladegeld herinnert aan het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas.
  
−
Sint en Piet in traditionele kledij
+
<gallery perrow="4">
−
De kleding van Sinterklaas is afgeleid van die van een bisschop, inclusief de pontificalia, maar bevat enkele opvallende afwijkingen daarvan, en Sinterklaas is daardoor duidelijk te onderscheiden van een echte bisschop. Opgemerkt dient te worden dat de kleding van Sinterklaas vaak om praktische redenen eenvoudiger is uitgevoerd dan hier beschreven.
+
Bestand:Taaitaai at GLAMcamp Amsterdam.JPG|[[taai-taai]]
 +
Bestand:Pepernoten001.jpg|[[pepernoot|pepernoten]]
 +
Bestand:Strooigoed.jpg|[[strooigoed]]
 +
Bestand:Marzipan in a shop window in the Netherlands, December 2007.jpg|[[marsepein]]
 +
Bestand:Spekulatius four pieces of.jpg|[[speculaas]]jes
 +
Bestand:Boterletter.jpg|[[boterletter]]
 +
Bestand:Chocoladeletter A.jpg|[[chocoladeletter]]
 +
Bestand:Chocolate Coins (7431435826).jpg|Chocolade munten
 +
</gallery>
  
−
Wat bij Sinterklaas doorgaans een tabberd of tabbaard wordt genoemd, is in de katholieke liturgie de soutane of toog/toga: een lang priesterkleed dat bij bisschoppen paars is. De eigenlijke soutane heeft 33 knoopjes,("33" verwijst naar het aantal levensjaren van Christus) maar bij Sinterklaas is deze vaak eenvoudiger uitgevoerd. Wanneer de Sint gaat paardrijden, draagt hij vaak een tot broekrok vermaakte tabberd. Over de tabberd draagt de Sint een albe. De albe is met kant afgezet en eindigt tussen knieën en enkels. Op de albe draagt de Sint over zijn schouders een rode stola. Om deze op zijn plaats te houden, draagt Sinterklaas vaak een cingel (koord met kwastjes aan het einde) om zijn middel. Een van de grootste en opvallendste paramenten is de rode koormantel. Deze mantel draagt Sinterklaas over alle andere kledingstukken heen. Het is een wijde rode lap die vanaf de schouders tot bijna op de grond hangt en aan de voorkant met een ketting en twee haakjes wordt vastgemaakt. De mantel heeft meestal ook nog een kap met mooie gouden franjes eraan. De mantels van Sinterklaas zijn allemaal met goud en band versierd. De binnenkant is goudgeel of wit.
+
===Op een andere manier===
  
−
Op zijn hoofd draagt Sinterklaas een rode mijter. Deze wijkt zowel qua vorm als kleur enigszins af van de mijters die bisschoppen thans dragen: rode mijters worden in de Katholieke Kerk niet gedragen. Meestal zijn ze wit of een andere basiskleur met een bij de gelegenheid passende versiering. Ook de kromstaf is van oorsprong een waardigheidsteken van een bisschop dat afkomstig was van de Etrusken. De staf van Sinterklaas heeft wel een duidelijk andere vorm dan die van een bisschop: de krul is groter en steekt aan beide zijden van de staf uit. De krul is een symbolische slang, teken van wijsheid en oneindigheid, die uitloopt in een verticale lijn naar beneden, de afdaling van geest of wijsheid naar aardse sferen.
+
[[Bestand: Sint_piter-1486835251.JPG|right|thumb|250px|Sint Piter in Grouw]]
 +
Het Sinterklaasfeest wordt eigenlijk in heel Nederland en België gevierd. Maar er zijn ook wat uitzonderingen. Op de [[Waddeneilanden]] wordt bijvoorbeeld rond 5 december ''Sunneklaas'' gevierd. De mannen verkleden zich als ''Sunneklaas'', (ook wel ''Sunterklaas'' of ''Sunderums'' genoemd) en lopen op straat rond en gaan van café naar café. Ze zijn vaak onherkenbaar en zijn vaak al maanden bezig met het maken van een ''pak''. De vrouwen en kinderen moeten binnen blijven. Als ze toch op straat ‘gesnapt’ worden, krijgen ze slaag. Voor de kinderen is er vaak de dag ervoor een speciaal ''Kinder-Sunneklaas''. Ook zij maken een eigen ''pak''. Op het ene Waddeneiland wordt het feest nét weer iets anders gevierd dan op een ander eiland. Sunneklaas is op de Waddeneilanden veel belangrijker dan het gewone Sinterklaasfeest.
  
−
Verder draagt hij meestal zwarte schoenen, lange witte handschoenen, soms paarse. Om zijn ringvinger draagt hij een gouden bisschopsring met een robijn erin. Deze hoort traditioneel om de rechterringvinger, maar vaak draagt Sinterklaas hem links zodat hij met het handen geven niet zo in de weg zit.
+
In het plaatsje Grouw in de provincie [[Friesland]] viert men op 21 februari ''Sint Piter''. Op de zaterdag vóór 21 februari komen Sint Piter en zijn knecht ''Swarte Pyt'' aan in Grouw. Sint Piter rijdt op een zwart (Fries) paard en draagt een witte mantel. Op school wordt ook niet veel aandacht besteed aan het gewone Sinterklaasfeest, maar wel aan het Sint Piterfeest. Er is zelfs een Sint Piterjournaal, net als het Sinterklaasjournaal.
 +
* [http://sintpiter.nl Sint Piter]
  
−
Lekkernijen
+
In sommige delen van Vlaanderen in België wordt er meer aandacht besteed aan [[Sint-Maarten_(feest)|Sint Maarten]] dan aan Sinterklaas.
  
−
Koekplank voor het maken van een speculaaspop van Sinterklaas, 18e eeuw
+
[[Bestand:Jonathan G Meath portrays Santa Claus.jpg|thumb|De Amerikaanse kerstman]]
−
De Sint was ook een ‘hylicksman’; niet zozeer een goedheiligman als wel een huwelijksmakelaar (jonge mensen gaven hun geliefde met Sint-Nicolaas een speculaaspop, als deze werd aangenomen was de liefde wederzijds)
+
===De Kerstman===
−
Typische lekkernijen die bij het sinterklaasfeest horen zijn:
+
Nederlanders en Belgen die in de 19e eeuw naar Amerika emigreerden, namen het feest daar mee naar toe. Omdat men in Amerika Sint Nicolaas een te katholiek feest vond, hebben ze naar een alternatief gezocht. Een ander 'probleem' was dat hele gebieden in Amerika geen open water hebben. Dus hoe kon de stoomboot daar dan komen? In [[Santa Claus]] hebben ze het alternatief  gevonden, de [[Kerstman]], met zijn arrenslee in plaats van een boot en een wit paard. Hij geeft met de kerstdagen cadeaus aan de kinderen en komt van de Noordpool. De helpers zijn geen pieten, maar een soort kabouters die ze ook in Ierland kennen ([[Leprechaun|Leprechauns]]). En ook veel Ieren zijn in dezelfde tijd naar Amerika geëmigreerd. Het uiterlijk van de kerstman is vooral te danken aan het reclame-team van Coca-Cola. Maar als je goed kijkt zie je best wel wat overeenkomsten met Sinterklaas.
  
−
Speculaaspoppen
+
==Het Sinterklaasjournaal==
−
Chocola, zoals chocolademunten, chocoladesigaretten, chocolademuizen en chocoladekikkers
+
[[Bestand:Sinterklaasjournaal Dieuwertje Blok.jpg|miniatuur|Dieuwertje Blok presenteert al jaren het Sinterklaasjournaal]]
−
Chocoladeletters
+
In de periode van het Sinterklaasfeest is er vanaf 2001 ook een journaal speciaal voor kinderen: het [[Sinterklaasjournaal]]. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur. 
−
Banketletters (ook: amandelletter of boterletter, zie ook banket)
+
[[Bestand:Dordrecht 035.JPG|miniatuur|Intocht in Dordrecht 2011]]
−
Borstplaat
+
Het programma is jarenlang gepresenteerd door [[Dieuwertje Blok]]. In 2024 zal [[Merel Westrik]] haar vervangen. Verder heb je de verslaggevers [[Rachel Rosier]] en [[Jeroen Kramer]]. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet.
−
Marsepein
+
[[Bestand:Sinterklaas 2007.jpg|miniatuur|Sinterklaas in 2007]]
−
Strooigoed
+
Verschillende acteurs hebben de Sint en zijn pieten gespeeld.
−
Taaitaai
 
−
Pepernoten
 
−
Kruidnoten
 
−
Schuimpjes
 
−
Suikergoed
 
−
Karolientjes
 
−
Bisschopswijn
 
−
Buikman
 
−
Krol of anijskrol
 
−
Borsthoning
 
−
In het Tecklenburger Land is het Klaushähnchen een lekkernij tijdens Sinterklaas
 
−
 
 
−
Taaitaai
 
−
 
−
 
 
−
Pepernoten
 
−
 
  
−
Kruidnoten en suikergoed
+
{| class="wikitable"
−
   
+
|+ Acteurs door de jaren heen
 +
|-
 +
! Figuur !! Acteur !! Van - tot
 +
|-
 +
| Sinterklaas || [[Bram van der Vlugt]]<br>[[Stefan de Walle]] || 2001-2010<br>2011-heden
 +
|-
 +
| Hoofdpiet || [[Erik van Muiswinkel]]<br>[[Niels van der Laan]] || 2001-2015<br>2018-heden
 +
|}
  
−
Borstplaat
+
Tijdens de Corona-crisis besloot de [[NTR]] om de Sint niet in een plaats binnen te laten komen met veel publiek erbij zoals dat de jaren ervoor wel het geval was. Daarom koos men er in 2020 en 2021 voor om een defilé (optocht) langs het grote Pietenhuis in [[Soestdijk]] te houden. Vanaf het bordes nam Sinterklaas geschenken in ontvangst van de burgemeesters en kinderen uit verschillende plaatsen.
−
   
 
  
−
Marsepein
+
==Videoclips==
−
+
* [https://schooltv.nl/video/wie-was-sint-nicolaas-het-leven-van-onze-sinterklaas/#autoplay Wie was Sint-Nicolaas? (NTR/Vroeger&Zo)]
−
 
+
* [https://www.youtube.com/watch?v=dZsR9s7Y2lk&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=1/ videoclip over het ontstaan van Sinterklaas en de Kerstman]
−
Speculaaskoekjes
+
* [https://schooltv.nl/video/hoe-worden-pepernoten-gemaakt-kruidnoten-uit-de-fabriek/#autoplay Hoe worden pepernoten gemaakt?]
−
+
==Externe links en bronnen==
−
 
 
−
Mykolajchyky; koekjes voor het sinterklaasfeest in Oekraïne
 
−
 
−
 
 
−
Twee Klaushähnchen
 
−
 
−
 
 
−
Boterletter
 
−
Intocht
 
−
1rightarrow blue.svg Zie Intocht van Sinterklaas voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
−
 
 
−
De intocht van Sinterklaas op een (stoom)boot in 2005
 
−
 
 
−
Sinterklaas onderweg van de boot naar het gemeentehuis, waar hij wordt ontvangen door de burgemeester (2015).
 
−
De intocht van Sinterklaas met zijn gevolg is het officiële sein voor kinderen dat ze vanaf dat moment hun schoen mogen klaarzetten - en als ze zoet zijn geweest er ook de volgende ochtend iets in mogen verwachten.
 
−
 
 
−
Landelijk
 
−
De landelijke intocht heeft plaats half november op de eerste zaterdag na Sint-Maarten (11 november). Deze intocht wordt rechtstreeks uitgezonden op televisie. Sinds 1985 maakt Sinterklaas voor zijn landelijke intocht meestal gebruik van de 'Pakjesboot 12', in het dagelijks leven het stoomschip Hydrograaf.
 
−
 
 
−
In België komt Sinterklaas omstreeks dezelfde dag aan. Ook hier altijd na de andere kindervriend Sint-Maarten. Sinterklaas en zijn hele gevolg komen elk jaar aan in Antwerpen, wat rechtstreeks wordt uitgezonden op één of Ketnet onder de naam Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint. In 2003 had de intocht per uitzondering plaats in Oostende.
 
−
 
 
−
 
 
−
Intocht in Ravenstein
 
−
 
−
 
 
−
Pakjesboot 12 in Kampen
 
−
 
−
 
 
−
Sint komt aan land in Gennep
 
−
 
−
 
 
−
Een kindertekening over de intocht van 1996
 
−
Plaatselijk
 
−
Bestand:Sinterklaas in Volendam (1930).ogv
 
−
De aankomst van Sinterklaas in Volendam in 1930
 
−
Bestand:St. Nicolaas in ons land-514975.ogv
 
−
De aankomst van Sinterklaas in Eindhoven in 1945
 
−
De plaatselijke intochten zijn meestal dezelfde middag als de landelijke intocht, maar in het zuiden van Nederland en in België vaak ook de zondag daaropvolgend. Vaak komt hij dan te paard, maar ook andere vervoermiddelen zijn niet ongewoon.
 
−
 
 
−
De allereerste intocht van Sinterklaas vond plaats in 1888, weliswaar op 6 december, in Venray[1]. In Amsterdam wordt al sinds 1934 een jaarlijkse intocht van Sinterklaas gehouden.
 
−
 
 
−
Uittocht
 
−
In sommige plaatsen in Nederland wordt sinds begin 21e eeuw ook een uittocht van Sinterklaas gehouden op 6 december. Dit is onder andere het geval in Scheveningen en Hoek van Holland.
 
−
 
 
−
Oorsprong en geschiedenis
 
−
Nicolaas van Myra
 
−
1rightarrow blue.svg Zie Nicolaas van Myra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
−
 
 
−
Sinter Claes en de drie jongens, die hij tot leven zou hebben gebracht. 16e eeuwse afbeelding op de Dam. St.-Nicolaas is de patroon van Amsterdam
 
−
Veel tradities in het huidige sinterklaasfeest gaan terug tot de Nicolaas van Myra, hoewel er ook elementen van feesten en vereringen van voor de tijd van het christendom in herkenbaar zijn. Nicolaas van Myra is geboren in Patara te Lycië dat in Antalya, Turkije ligt, maar in het jaar 280 bij het toenmalige Romeinse Rijk hoorde. Later werd hij bisschop van Myra, de hoofdplaats van Lycië. Hij stierf op 6 december 342. Eeuwen later, na de inval van de moslims in het gebied, werden de stoffelijke resten van de heilige in 1087 gestolen en naar Bari gebracht.[2]
 
−
 
 
−
Als heilige in het oosters christendom werd Nicolaas aanvankelijk alleen in het oosten van Europa geëerd, in het bijzonder in Griekenland en Rusland. Omdat Nicolaas de schutspatroon van de zeevaarders was kreeg hij ook in de West-Europese kustnaties een grote aanhang. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december. Vanaf dat moment verspreidde zich de Nicolaasverering over heel Europa.
 
−
 
 
−
Verschillende legendes staan aan de grondslag van Sint-Nicolaas als beschermheilige van kinderen. Zo is er de legende van de drie scholieren die door een herbergier werden gedood maar door Sint-Nicolaas weer tot leven werden gewekt, de legende van de drie arme dochters die dankzij giften van Sint-Nicolaas konden trouwen, of de legende van het kind dat in het bad door Sint-Nicolaas werd behoed voor verbranding.
 
−
 
 
−
In de middeleeuwen werd op Duitse en noord-Franse kloosterscholen het Sint-Nicolaasfeest gevierd. Tijdens een mirakelspel verscheen de heilige voor de kinderen, en hij beloonde ijverige leerlingen en vermaande luie leerlingen.[3] De Sint-Nicolaasviering liep samen met het kinderbisschopsspel (ca. 1300 - ca. 1600). Op 6 december werd in die tijd een kinderbisschop met aanhang gekozen. Zij werden tot 28 december (Onnozele Kinderen) van voedsel en geschenken voorzien. Andere kinderen kregen geld en een vrije dag om op 6 december feest te kunnen vieren. De waarschijnlijk oudste vermelding daarover komt uit Dordrecht, 1360: "op St. her Nyclaes dach I L. gr. aen die schoelers voer het oerlof".[noten 1] In 1363 gaf de heer van Gouda, Jan van Blois, te Dordrecht "den scoelnaers tot hoere hoechtijt van St. Nyclaes en horen bisscop 5 L. 4 S."[noten 2] In 1403 is er sprake van het uitdelen van "honic, claescoeck en taert aen die kynders, op hunne patroen St. Nyclaes".[noten 3][4][5] Kinderen gingen in die tijd verkleed in een optocht door de straten en kregen bisschopsgeld van voorbijgangers. In de Utrechtse Nicolaaskerk werd vanaf 1427 geld in kinderschoenen gedaan.
 
−
 
 
−
In de late middeleeuwen ontstonden de Sint-Nicolaasmarkten. Na het kerkbezoek kocht men op de markt de geschenken voor het Sint-Nicolaasfeest. De speculaasvrijer was een karakteristiek geschenk. Het was een speculaaspop die een jongen schonk aan een meisje. Als zij de klaaskoek aannam was dat een goed teken voor een relatie. De gewoonte gaat mogelijk terug op de functie van Sint-Nicolaas als "hijlickmaker" (hijlick: huwelijk), in de legende waarin hij drie meisjes hun bruidsschat geeft. Het sinterklaasfeest werd in grotere steden een woelig volksfeest dat soms tot opstootjes en openbare dronkenschap leidde.
 
−
 
 
−
Van de religieuze verering en van zijn rol als patroonheilige voor verschillende beroepsgroepen is nu weinig of niets meer over; alleen het kinderfeest wordt tegenwoordig nog gevierd.
 
−
 
 
−
Protestantse bezwaren
 
−
 
 
−
Uit Struwwelpeter:
 
−
Daar kwam de groote Nik'laas aan,
 
−
Die had een' inkt pot voor zich staan,
 
−
Zoo groot, ja, grooter dan de maan.
 
−
Hij sprak: 'Komt kind'ren, hoort mij aan,
 
−
En laat dien moor met vrede gaan!
 
−
Het is zijn schuld toch waarlijk niet.'
 
−
Dat hij zoo zwart als steenkool ziet'
 
−
— Vertaling: W.P. Razoux
 
−
Het sinterklaasfeest heeft het in Nederland na de Reformatie moeten opnemen tegen protestantse bezwaren tegen de katholieke heiligenverering. Protestantse predikanten probeerden het feest af te schaffen, omdat zij het als een katholiek bijgeloof veroordeelden. Rond 1600 werd het bijvoorbeeld in Delft verboden om deze feestdag te vieren[6] en vaardigden sommige steden een verbod af op schoenzetten, of openbare verkoop van sinterklaaslekkernijen. Ook de kerkhervormer Maarten Luther verzette zich tegen het feest. Hij vond dat het geven van geschenken meer paste bij het kerstfeest.[7] Het feest was echter zo populair dat dit streven weinig succes heeft gehad, zelfs niet bij het strengst protestantse volksdeel. Het feest verdween weliswaar voor een deel uit de straat, maar in huiselijke kring bleef het bestaan. Nog in 1895 sprak de burgemeester van Sluis zich uit tegen de viering op openbare scholen, maar in de 20e eeuw kreeg het feest steeds meer de wind in de zeilen.
 
−
 
 
−
Sinterklaas of Sint-Nicolaas
 
−
Wanneer de samenvoeging van het woord Sinterklaas uit Sint-Nicolaas is ontstaan is niet bekend, maar de mogelijk vroegste vermelding in schrift stamt uit 1283: senter cloes bunre (sinterklaasbunder) is de naam voor een bunder land te Rijkhoven. Vermoedelijk was de opbrengst van het land bestemd voor een Sint-Nicolaasaltaar.[8]
 
−
 
 
−
De volgende verklaringen voor de vorming van Sinterklaas uit Sint-Nicolaas zijn ooit voorgesteld:
 
−
 
 
−
de ontwikkeling van een wisselvorm voor heiligennamen beginnend met een R, zoals Sinte Remeis naar Sinter Meis, waarna analoog daaraan die vorm werd gekopieerd voor Sint Nicolaas
 
−
een versteende taalvorm van het datief vrouwelijk enkelvoud, ontstaan uit bijvoorbeeld sinter claes messe
 
−
de zwakke betoning van de eerste lettergreep van Niclaes, waardoor de vervorming sinter de kans kreeg de zwakke N te verdringen; dus sinteneklaas naar sintereklaas
 
−
De theorie dat Sinterklaas een samentrekking van Sint heer Nicolaas zou zijn, wordt niet meer aangehangen.[9]
 
−
 
 
−
Modern kinderfeest
 
−
 
 
−
Sinterklaas als boeman, waartegen weerstand ontstond. (Uit De Beminnelijke Gerrit (1830) van Roelf Gerrit Rijkens. Het leesboekje veroordeelt het angstbeeld)
 
−
In de loop der jaren transformeerde Sinterklaas tot een boeman of kinderschrik, die gebruikt werd om kinderen schrik aan te jagen. In de late 18e eeuw keerde men zich tegen het straatfeest van Sinterklaas en de leegloperij en ook tegen dit beeld van de boeman. Het feest moest gebruikt worden om kinderen gehoorzaamheid en ijver bij te brengen. Sinterklaas werd een onderdeel van de opvoeding en het feest kreeg een plaats in het onderwijs en het gezin. De boeman was afgedaan, de traditionele bisschop werd teruggehaald. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw begon Sinterklaas in persoon zijn opwachting te maken in de maatschappij. Tot dan toe was hij slechts een mythisch persoon geweest, wiens sporen weliswaar in de schoentjes op 6 december van zijn aanwezigheid getuigden, maar die verder niet zichtbaar was.
 
−
 
 
−
De geografische herkomst van de folkloristische Sinterklaas is volgens de huidige Nederlandse traditie niet meer Klein-Azië of Italië, maar Spanje. Waarom dat zo is, is onduidelijk. Soms wordt er op gewezen dat Zuid-Italië met Bari een deel van de Kroon van Aragón is geweest
 
−
 
 
−
 
 
−
Sancte Claus, goed heylig man!
 
−
Trek uwe beste Tabaert aen,
 
−
Reiz daer mee na Amsterdam,
 
−
Van Amsterdam na Spanje,
 
−
Daer Appelen van Oranje,
 
−
Daer Appelen van granaten,
 
−
Die rollen door de Straaten.
 
−
Sancte Claus, myn goede Vriend!
 
−
Ik heb U allen tyd gedient,
 
−
Wille U my nu wat geven,
 
−
Ik zal U dienen alle myn Leven
 
−
— John Pintard, 1810
 
−
Van oudsher wordt in sinterklaasliedjes niet gezegd dat Sinterklaas uit Spanje komt, maar dat hij naar Spanje reist om lekkernijen te halen. Het oudst bekende voorbeeld waarin Sinterklaas en Spanje samen genoemd worden is het naaststaand pamflet. Sinterklaas reist daarin naar Amsterdam en gaat vervolgens in Spanje sinaasappelen en granaatappelen halen.[10][11] John Pintard, oprichter van New-York Historical Society, liet het pamflet in 1810 drukken, maar het vers was waarschijnlijk al ouder.[noten 4] Het is in ieder geval gebaseerd op een veel ouder 4-regelig rijmpje "Sinter Klaas, o Heil'ge Man. Trek je beste Tabbaart an; En wilje me dan wat geven, Zo dien ik je al men leven." (1655) maar daar wordt Spanje nog niet in genoemd.[12][noten 5]
 
−
 
 
−
Algemeen wordt aangenomen dat de onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) waarschijnlijk de eerste was die Sinterklaas uit Spanje liet komen. Volgens hem was Sinterklaas de "Bisschop van Spanje".[13] Schenkman introduceerde ook de knecht die later Zwarte Piet zou gaan heten, en de stoomboot waarmee hij naar ons land kwam. Hij gebruikte in zijn prentenboekje "Sint Nicolaas en zijn knecht" uit circa 1850 de inmiddels fameuze beginregels "Zie, ginds komt de stoomboot/ Uit Spanje weer aan!".[14][noten 6] Schenkmans boekje was gewild, en de afbeeldingen zorgden er ook voor dat het uiterlijk van Sinterklaas - een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel - in de navolgende decennia als het enige echte werd aangenomen.
 
−
 
 
−
Aan het begin van de 20e eeuw bestonden nog veel verschillen tussen de stedelijke viering en de viering op het platteland. Het nu nog incidenteel voorkomende klaasjagen, sunteklaaslopen of andere lokale varianten waren op het platteland nog gebruikelijk maar in steden was het feest al georganiseerd rond pakjesavond en het bezoek van Sinterklaas. Onder invloed van het onderwijs en later de commercialisering en de massamedia ontstond een standaardisatie van het sinterklaasfeest, naar het feest zoals we dat nu kennen.[3]
 
−
 
 
−
Sinterklaas is in de loop der eeuwen getransformeerd van een beschermheilige van de kinderen, via een boeman en hardhandige pedagoog, naar een folkloristische kindervriend. Ondeugendheden staan in de moderne vorm van het feest genoteerd in het Boek van Sinterklaas en het kind moet de goedheiligman beloven niet meer in herhaling te vallen. De zak van Sinterklaas is er niet meer voor om kinderen mee te nemen naar Spanje maar om de geschenken in te vervoeren.
 
−
 
 
−
De surpriseavond, de uitwisseling van geschenken in vermakelijke verpakkingen begeleid door belerende of gekscherende gedichten, is een relatief nieuw fenomeen. Nu is dat vrij gebruikelijk, maar volgens een enquête in 1943 van het Meertens Instituut werd dat toen maar sporadisch gedaan.[15]
 
−
 
 
−
Zwarte Piet
 
−
 
 
−
Sint-Nicolaas en zijn knecht, hier nog gekleed als een page. (Jan Schenkman, 1850)
 
−
1rightarrow blue.svg Zie Zwarte Piet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
 
−
Sinterklaas had aanvankelijk geen helper[bron?], maar in 1850 introduceerde Schenkman in zijn leesboekje Sint Nicolaas en zijn Knecht drie nieuwe zaken, die allemaal een vaste plaats hebben gekregen in de sinterklaasfolklore: een knecht voor Sinterklaas, de intocht en de stoomboot.[bron?] Die knecht had in zijn boekje nog geen naam, hij was een gekleurde jongeman, gekleed als een page. In de loop der tijd heeft hij verschillende namen gehad; zo heette hij bijvoorbeeld Jan de knecht, Trappadoeli, Nicodemus, Assiepan, Sabbas, Hans Moef, Pikkie, Robbert, Krik-krak, Micheltje, Hansje van Vese (of Hansje van Kese), Jacques Jour (of Sjaak Sjoor).[15] In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter wordt genoemd,[noten 7][noten 8] en in 1895 was Zwarte Piet al in zwang geraakt.[noten 9] Het bleef niet bij één Zwarte Piet; in 1880 traden al twee knechten op.[noten 10] Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten.[16] Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met voor ieder een eigen taak, onder leiding van een Hoofd-Piet. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.
 
−
 
 
−
Gaandeweg rezen er echter, met name vanuit andere landen en uit naam van de VN, ook steeds meer bezwaren tegen het uiterlijk van Zwarte Piet, ingegeven door het associëren hiervan aan de slavernij. In 2013 laaide de discussie hierover zover op dat er een werkgroep in het leven werd geroepen die moest onderzoeken of de sinterklaastraditie racistische elementen bevatte.[17] Het sinterklaasfeest ging dat jaar echter gewoon door in zijn traditionele vorm. In datzelfde jaar werd het Nederlandse sinterklaasfeest ingediend bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Dit centrum moest het feest goedkeuren, zodat het geplaatst kon worden op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het sinterklaasfeest is al eerder op de Belgische nationale inventaris geplaatst.[18] In augustus 2014 kwam het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed met een eerste alternatief waarin enkele zaken waren aangepast. Zo zag Zwarte Piet er niet meer uit als een Moor, maar had hij zwarte vegen in zijn gezicht als van roet.[19] In 2015 begon men ook in Vlaanderen het uiterlijk van Zwarte Piet aan te passen.
 
−
 
 
−
Varianten op Sinterklaas
 
−
Nederlandse en Belgische varianten
 
−
Het sinterklaasfeest wordt in vrijwel geheel België en Nederland gevierd.
 
−
 
 
−
In de Nedersaksische dialecten van Noordoost-Nederland wordt Sinterklaas Sunterklaos, Sunderklaos of Sunneklaos genoemd, zoals in het aangrenzende Noord-Duitsland. In het Limburgs heet hij Sinterklaos.
 
−
 
 
−
Op de Waddeneilanden wordt het sinterklaasfeest vanouds op een andere manier gevierd. Hier kent men rond 5 december Sunterklaas of Sunneklaas. In de straten lopen de mannen gemaskerd en verkleed als 'Sunneklazen', 'Klaasomes', 'Sunderums' of 'Sunterklazen' rond. Vrouwen en kinderen moeten binnenshuis blijven. Wie buiten komt krijgt 'slaag'. De uitdaging is, om toch buiten te lopen en de mannen te ontwijken. Op Ameland zijn de baanvegers, Oude Sinterklazen en omes bekend. Op Terschelling vegen de streetfegers de straten leeg voordat de Sunderums (Sintheer-omes) de huizen bezoeken. Op Schiermonnikoog wordt Klozum (Klaasoom) gevierd, hier doen ook vrouwen mee aan de maskerade. Op Texel wordt, precies een week na het sinterklaasfeest, het feest Ouwe Sunderklaas gehouden. Verkleed en gemaskerd voeren de dorpsbewoners op straat toneelstukjes op, waarin gebeurtenissen van het achterliggende jaar op de hak worden genomen. Volgens achterhaalde theorieën uit de 19e en 20e eeuw ging het om een heidens feest, bedoeld om de boze geesten te verjagen. Het gebruik stamt waarschijnlijk eerder uit de 17e en 18e eeuw, toen een groot deel van de mannelijke bevolking van het vroege voorjaar tot laat in de herfst werkzaam was op de Hollandse vloot of als walvisvaarders. Het sinterklaasfeest markeert hun thuiskomst.[bron?]
 
−
 
 
−
In Grouw (Grou) in Friesland viert men op 21 februari Sint Piter.
 
−
 
 
−
In Deventer was het tot en met 2010 traditie dat de intocht van Sinterklaas op 5 december plaats vond.
 
−
 
 
−
Ook in Vlaanderen heeft het sinterklaasfeest concurrentie: in sommige streken, in de regio van Aalst en in de Westhoek (Ieper, Veurne en Poperinge) en in de regio van het Waasland Beveren wordt op 11 november Sint-Maarten vereerd. De bijbehorende legende is die van Martinus van Tours. Zie ook Sint-Maarten; overlapping met sinterklaasfeest.
 
−
 
 
−
In Wallonië is het gebruikelijk om Sinterklaas af te beelden op een ezel.[20]
 
−
 
 
−
Sinterklaas in andere landen
 
−
 
 
−
Dr. Nigelaüs / Samichlaus (met staf) en Knecht Ruprecht (met roe)
 
−
 
 
−
St.-Nicolaas met korf en roe, 1873
 
−
 
 
−
Nikola deelt cadeaus uit in Kroatië, 2011
 
−
Het sinterklaasfeest wordt in verschillende vormen in heel Europa gevierd van Frankrijk tot Bulgarije en van Italië tot Oekraïne. Maarten Luther schafte het sinterklaasfeest af in 1535; het Kerstkind wordt de brenger van geschenken. Toch bleef het gebruik bestaan. Ook werden de gebruiken rondom Sinterklaas meegenomen naar de Verenigde Staten, waar de naam in sommige gevallen verbasterde in Santa Claus (de kerstman).
 
−
 
 
−
In het Noord-Franse Lotharingen wordt het sinterklaasfeest gevierd op 6 december. Sint-Nicolaas is de beschermheilige van deze streek. De hulp van Sinterklaas heet Père Fouettard (de zweepvader) en is een roodharige man met een woeste rode baard en een grote mantel met hoofdkap. Père Fouettard heeft drie kinderen afgeslacht[bron?] en Sinterklaas heeft deze kinderen weer tot leven gebracht, waarna Père Fouettard de hulp van Sinterklaas werd. Père Fouettard strafte stoute kinderen met de zweep (tegenwoordig geeft hij in dat geval een zweepje aan het kind).
 
−
 
 
−
In het Duitstalige deel van Zwitserland heet Sinterklaas St. Nikolaus of Samichlaus of Santiglaus en zit hij op een ezel. De hulp heet Schmutzli. Er worden rijmpjes opgezegd in plaats van liedjes gezongen en hij komt niet uit Spanje, maar uit het bos. In Oostenrijk viert men het feest van Nicolo, z'n helpers heten krampussen en zien eruit als duivels.
 
−
 
 
−
In Luxemburg komt Kleeschen of Zinniklos uit de hemel en bezoekt met zijn duistere gezel (Houseker of Hǒséker) het land. De persoon die de Houseker speelt wordt uitgedost als een paard en meegevoerd aan een ketting. In andere gevallen rijdt hij op een paard of probeert als schimmelrijder te verschijnen. In weer een andere vorm is hij bekleed met stro en draagt de ketting zelf.
 
−
 
 
−
In de Duitse stad Bremen vieren de kinderen op 6 december het feest van Sünnerklaas. Een Zwarte Piet is er niet bij. De kinderen lopen van winkel tot winkel, waarbij ze liedjes zingen en rijmpjes opzeggen. Daarvoor krijgen ze cadeautjes. Vroeger waren deze liedjes in het Nederduits, maar sinds de jaren zestig van de 20e eeuw verdween deze traditie en zongen ze voortaan in het Duits. Ook in het door Nederlandse emigranten gestichte stadje Friedrichstadt in Sleeswijk-Holstein werd tot in de 19e eeuw het sinterklaasfeest gevierd.
 
−
 
 
−
Op de Duitse Waddeneilanden kende men tot in de 19e eeuw gemaskerde gestalten zoals op de Nederlandse Wadden, bijvoorbeeld het Hulken op het eiland Amrum en het Rummelpottlaufen op Sylt en Föhr, maar dan in de tijd rond kerst en Nieuwjaar. Op Wangerooge was Sunnerklaus een verklede en gemaskerde persoon, die kleine kinderen op kerstavond schrik aanjoeg; in het nabijgelegen Jeverland werd hij Knecht Ruprecht genoemd, elders ook wel Bullerklas.[bron?]
 
−
 
 
−
In Tsjechië verkleden kinderen zich in trio's als Sinterklaas, de duivel en een engel, en gaan ze op de avond van 5 december van deur tot deur om liedjes te zingen voor de bewoners. Hun beloning is snoepgoed.
 
−
 
 
−
De manier waarop Sinterklaas aankomt, verschilt in de verschillende landen. Maar het is bijna altijd in een of andere vorm van een processie van een heilige, zoals die bekend is uit het katholieke geloof. De oudste intocht per boot is die van Bari, die sinds 1087 jaarlijks plaatsvindt. In de Duitse gemeente Blomberg is Sinterklaas sinds 1965 al een begrip. Deze zogenaamde Blombergse Sinterklaas is overgewaaid uit Nederland. In de grensgebieden wordt op sommige plekken ook het sinterklaasfeest gevierd.
 
−
 
 
−
Hoewel in de loop der eeuwen Nederlanders naar Zuid-Afrika zijn geëmigreerd, is het sinterklaasfeest er niet in de geschiedenis ingebed. Incidenteel wordt het wel gevierd, maar voor een duiding van het feest wordt naar de Nederlandse traditie gewezen.
 
−
 
 
−
In Rusland werden alle vormen van religie tijdens het communistisch tijdperk onderdrukt. Zo verdween in de 20e eeuw ook Sinterklaas en werd vervangen door Ded Moroz (Grootvader Vorst). Ded Moroz komt niet langs op 5 of 6 december of met kerst, maar op oudjaarsdag.
 
−
 
 
−
 
 
−
Sinterklaas met de duivel en engelen tijdens een viering van Slowaakse immigranten in Canada
 
−
 
−
 
 
−
Uitbeelding van Nicolo in Salzburg (met krampussen en engel)
 
−
 
−
 
 
−
Nikolaus (met staf) en krampus (met zak en roe), 1896
 
−
 
−
 
 
−
Traditionele rondrit door de stad op ezel, 6 december, Fribourg
 
−
 
−
 
 
−
Père Fouettard (met zak en ketting), 1953
 
−
 
−
 
 
−
Sinterklaas en Zwarte Pieten op Montessorischool in Malang, Tropenmuseum, 1935
 
−
 
−
 
 
−
Nikolaus, Krampus en Knecht Ruprecht, 1986
 
−
 
−
 
 
−
Mikulas, 5 december 2010, Servië
 
−
 
−
 
 
−
St.-Niklaas in Oost-Friesland, Das festliche Jahr in Sitten, Gebräuchen und Festen der germanischen Völker, 1863
 
−
 
−
 
 
−
Afbeelding uit 1912
 
−
Germaanse en Noordse parallellen
 
−
1rightarrow blue.svg Zie ook Germaanse mythologie en Noordse mythologie
 
−
 
 
−
Grýla en de Jólasveinar, stoute kinderen worden meegenomen in de zak
 
−
Het rijden over de daken wijst mogelijk naar de Noordse oppergod Odin, die deze kunst ook beheerste (zie ook Wilde Jacht en Schimmelrijder). Nicolaas' uiterlijk zou ook overeenkomen met het uiterlijk van Odin.[21] Odin reed op een schimmel, de achtbenige Sleipnir, waarmee hij door de lucht vloog.
 
−
 
 
−
De cadeautjes voor het paard van Sinterklaas, die voor de kachel worden gezet zodat ze door de schoorsteen meegenomen kunnen worden, verwijzen naar de offers die aan de god werden geschonken.[bron?] (Vreugde)vuren werden vervangen door een vuur, open haard.
 
−
 
 
−
Er bestaan geen historische documenten die een oorsprong uit de Germaanse mythologie aantonen, maar Germaanse elementen kunnen toch niet klakkeloos worden genegeerd.[22]
 
−
 
 
−
De overlevering van de verklaring van het sinterklaasfeest uit Germaanse gebruiken wordt ook beïnvloed door de Nazitijd. Hoewel het sinterklaasfeest in Duitsland een kleine rol speelde, werd het net als andere traditionele feesten een onderdeel van de Groot-Germaanse propaganda. Ook in de niet nationaalsocialistische pers verschenen voor die tijd al artikelen die wezen naar een eventuele Germaanse oorsprong, maar voor de Nederlandse nationaalsocialistische volkskundigen stond die duiding van het sinterklaasfeest wel vast. De argumenten die daarvoor werden aangevoerd waren van hetzelfde kaliber als die van de pseudowetenschappelijke en propagandistische instituten Ahnenerbe en Amt Rosenberg.[23]
 
−
 
 
−
Televisie
 
−
1rightarrow blue.svg Zie ook Lijst van sinterklaasprogramma's en -films
 
−
Bestand:Eindhoven- intocht van St. Nicolaas-526232.ogv
 
−
Polygoonjournaal over de intocht van Sinterklaas in Eindhoven, uitgezonden op 1 november 1941.
 
−
Sinterklaas behoort inmiddels tot de standaardpersonages op de televisie. Er zijn over de jaren talloze sinterklaasprogramma's gemaakt en ook in de bioscoop is de goedheiligman niet ongezien.
 
−
 
 
−
Nederland
 
−
Lange tijd was er op de Nederlandse televisie een standaardgroepje dat verscheen in (bijna) alle sinterklaasprogramma's: Sint Bram van der Vlugt, Hoofdpiet en Wegwijspiet. Eind jaren negentig begonnen steeds meer zenders sinterklaasprogramma's die, naast de standaardcast, ook andere karakters prominent in het verhaal betrokken. Gevolg is dat het standaardgroepje steeds minder te zien was, en er anno 2008 een grote variëteit aan Pieten is. Hieronder een lijst van de bekendste karakters en acteurs.
 
−
 
 
−
Bij de publieke omroep is nog steeds één televisiesint. Vanaf 2011 nam Stefan de Walle deze rol over van Bram van der Vlugt.[noten 11] Bij het tv-programma PAU!L van Paul de Leeuw verscheen toch nog Van der Vlugt.
 
−
 
 
−
De bekendste Nederlandse sinterklaasprogramma's zijn het Sinterklaasjournaal en De Club van Sinterklaas. Het Sinterklaasjournaal is een journaal waarin alle gebeurtenissen omtrent Sinterklaas zouden worden uitgezonden, plus kort nieuws en een weervoorspelling. Het wordt uitgezonden op NPO 1 (2001 - heden) en bij NPO Zapp op NPO 3.
 
−
 
 
−
De Club van Sinterklaas is sinds 1999 een dagelijkse soapserie rondom Sinterklaas en de Zwarte Pieten. De voormalige jaarlijkse theatershow Het Feest van Sinterklaas sloot aan op deze serie, die datzelfde jaar (1999) bij RTL 4 begon. De Club en Het Feest werden sinds 2000 pas samen uitgezonden op Fox Kids, vanaf 2005 Jetix en in 2009 zond RTL 4 de televisieserie uit. Het Feest van Sinterklaas ging datzelfde jaar (2009) naar SBS 6 en werd tevens voor het laatst georganiseerd. Weer datzelfde jaar kwam RTL 4 met een concurrerend theatraal popconcert rondom de sinterklaassoap, genaamd Het Club van Sinterklaas Feest, maar viel voor de jeugdserie zelf het doek. In 2012 kwam er een vervolgende doorstart in de bioscoop, en Het Club van Sinterklaas Feest is sinds 2009 een jaarlijkse traditie.
 
−
 
 
−
Acteurs
 
−
Jan Gajentaan was vanaf 1950 de Amsterdamse sinterklaas en tevens de eerste "nationale" televisiesinterklaas. In 1960 werd zijn rol overgenomen door Dick van Bommel (de landelijke intocht op televisie was dat jaar die van Rotterdam), maar de twee opvolgende jaren zou Gajentaan weer Sinterklaas zijn. In 1963 werd zijn rol (in Amsterdam) overgenomen door Gerard de Klerk. Vanaf 1964 was de landelijke intocht op tv elk jaar in een andere plaats, en werd Adrie van Oorschot de landelijke sinterklaas.
 
−
 
 
−
Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere
 
−
Sinterklaas Jan Gajentaan 1952-1959 en 1961-1963 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam
 
−
Dick van Bommel 1960 Landelijke Intocht, Intocht in Rotterdam
 
−
Gerard de Klerk 1964 Landelijke Intocht, Intocht in Amsterdam
 
−
Adrie van Oorschot 1965-1985 Landelijke Intocht / 1968 Het zoekgeraakte boek / 1970 De witte Piet / 1971 Een huis in een schoen / 1972 Het jaar van Zwarte Piet / 1973 De droom van Sinterklaas / 1977 Sinterklaas is jarig / 1978 Mikke makke marsepein / 1979 Het boek van Jaap
 
−
Bram van der Vlugt 1986-heden Landelijke Intocht (1986-2010) / Diverse films, series en gastoptredens (1986-heden) / De Club van Sinterklaas (1999, 2001-2007, 2009) / Het Feest van Sinterklaas (1999-2007) / Sinterklaasjournaal (2001-2010) / Bennie Stout / Pak van Mijn Hart / Reclame Bol.com (2014)
 
−
Stefan de Walle[24] 2011-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Fred Butter 2000, 2008 Het Grote Sinterklaasverhaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas
 
−
Fred van der Hilst 2006, 2009-heden Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Slot Marsepeinstein / Welkom Sinterklaas
 
−
Robert-Jan Wik 2004-2008 Sinterklaas en het Geheim van de Robijn / Sinterklaas en het Uur van de Waarheid / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek
 
−
Wim Rijken 2009-heden Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sinterklaas en de Pepernoten Chaos
 
−
Robert ten Brink 2010-2012 Het Club van Sinterklaas Feest
 
−
Peter Faber 2012 Sint & Diego: De Magische Bron van Myra
 
−
Wilbert Gieske 2012-heden De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter / De Club van Sinterklaas & de Pietenschool
 
−
Hans Kesting 2012-heden in show van Paul de Leeuw
 
−
Hoofdpiet Piet Römer 1968-1983 Landelijke Intocht
 
−
Frits Lambrechts 1984-1993 Landelijke Intocht
 
−
Erik de Vogel 1994-1997 Landelijke Intocht / Telekids
 
−
Erik van Muiswinkel 1998-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas
 
−
Wegwijspiet Michiel Kerbosch 1981-2005, 2006 Landelijke Intocht / Diverse films, series en gastoptredens (1981-2006) / Sinterklaasjournaal / De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13
 
−
Coole Piet Diego Harold Verwoert 2001-heden De Club van Sinterklaas / Het Feest van Sinterklaas / Het Club van Sinterklaas Feest / Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek / Sinterklaas en de Verdwenen Pakjesboot / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / Sinterklaas en het Raadsel van 5 December / Sint & Diego: De Magische Bron van Myra / Sinterklaas & Diego: Het Geheim van de Ring
 
−
Verslaggeving Mies Bouwman 1952-1963, 1965-1972 Landelijke Intocht
 
−
Wim Quint 1964 Landelijke Intocht
 
−
Hannie Lips 1964 Landelijke Intocht
 
−
Herman Broekhuizen 1964 Landelijke Intocht
 
−
Sonja Barend 1976 Landelijke Intocht
 
−
Wieteke van Dort 1977, 1979 Landelijke Intocht
 
−
Koos Postema 1979 Landelijke Intocht
 
−
Edwin Rutten 1973, 1984 Landelijke Intocht
 
−
Voice-over en verslaggeving Aart Staartjes 1982-1983, 1985-2001 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Nieuwslezer Diewertje Blok 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Verslaggeving Rik Hoogendoorn 2002-2006 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Jeroen Kramer 2007-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Dolores Leeuwin 2004, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Chefpiet Don van Dijke 1997-heden De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Telekids / Sinterklaas & Pakjesboot 13 / Hallo met Sinterklaas
 
−
Huispiet Maarten Wansink 2001-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / Zapp Sinterklaasfeest
 
−
Rijmpiet Hugo Haenen 1997-2002 Landelijke Intocht / Het Feest van Sinterklaas
 
−
Jeroen van Koningsbrugge 2005 Sinterklaasjournaal
 
−
Rare Piet Rob Kamphues 2003-2010, 2012 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Sorrypiet Marc-Marie Huijbregts 2003-2010 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Paardenpiet Anne Rats 2001-2005, 2007, 2009 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Pietje Paniek Jochem Myjer 2009-2010, 2012-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal
 
−
Testpiet Beryl van Praag 2001-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter
 
−
Muziekpiet Wim Schluter 1999-heden De Club van Sinterklaas / Sinterklaas en het Pakjes Mysterie / De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter
 
−
Opa Piet Peter Faber 2014 Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Zapp Sinterklaasfeest
 
−
Paard Amerigo 1952-heden Landelijke Intocht / Sinterklaasjournaal / Het Feest van Sinterklaas / De Club van Sinterklaas / Slot Marsepeinstein / Het Club van Sinterklaas Feest
 
−
(1) voor de commerciële omroepen
 
−
 
 
−
Vlaanderen
 
−
Sinds 1993-1994 wordt in Vlaanderen het programma Dag Sinterklaas uitgezonden. Deze reeks eindigt op 5 december met de laatste aflevering waarin de Sint vertrekt om het snoep en speelgoed langs huizen te brengen en daarna terug reist naar Spanje. De acteur Jan Decleir speelt hierin de hoofdrol, Vlaamse kinderen groeien dan ook op met dit beeld van de Goedheiligman. Naar Nederlands voorbeeld speelt hij ook mee in de Nederlandse film Het paard van Sinterklaas en het vervolg Waar is het paard van Sinterklaas?.
 
−
 
 
−
Acteurs
 
−
Rol Acteur Periode (jaren) Bekend van onder andere
 
−
Sinterklaas Jan Decleir 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas
 
−
Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Zwarte Piet Frans Van der Aa 1993, 2003-heden Dag Sinterklaas
 
−
Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Ramon Iglesias Pieter Embrechts 2003-2005, 2007-2008, 2010-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Conchita Garcia Els Dottermans 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Kapitein Paelinckx Adriaan Van den Hoof 2003, 2005-2007, 2009-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Kapitein Verscheepen Tom Van Dyck 2004-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Professor Van den Uytleg Lucas Van den Eynde 2006-heden Hij komt, hij komt ... De intrede van de Sint
 
−
Sinteressante dingen
 
−
Trivia
 
−
Bij wijze van grap heeft het Nederlands Normalisatie-instituut een norm gemaakt waarin op humoristische wijze is vastgelegd hoe Sinterklaas gevierd dient te worden, NEN 0512 genaamd.
 
−
Het Belgische postbedrijf bpost heeft een aparte postcode ingesteld om kinderpost aan Sinterklaas beter te kunnen verwerken. Het gebruik ervan voorkomt dat de post eerst automatisch wordt doorgestuurd naar Spanje. Er hoeft geen postzegel op als de postcode '0612 Hemel' wordt gebruikt. Bpost bezorgt vervolgens een kleine attentie.
 
−
In november 2007 stelde het Nederlands Centrum voor Volkscultuur voor om van 5 december een nationale feestdag te maken, omdat het sinterklaasfeest het meest populaire volksfeest van Nederland is.
 
−
Zie ook
 
−
Hulpsinterklaas
 
−
Sint Nicolaasga (dorp in Nederland, net als Sinterklaas genoemd naar Nicolaas van Myra)
 
−
Sint-Nicolaaskerk (Amsterdam)
 
−
Sint-Niklaas (Vlaamse stad onder het patronaat van de Heilige Nicolaas van Myra)
 
−
Externe links
 
−
Jan Schenkman
 
−
Jan Schenkman en kinderboeken, Koninklijke Bibliotheek
 
−
Tekst en illustraties van Jan Schenkmans Sint Nicolaas en zijn knecht, 1850
 
−
Overig
 
−
Het Meertens Instituut over het sinterklaasfeest
 
−
Ter Gouw, Jan, De volksvermaken, 1871
 
−
Sinterklaas, Amsterdam en de Sint-Nicolaaskerk op amsterdam.nl
 
−
Rituelen en Tradities: Sinterklaas. Jef de Jager
 
−
(en) St. Nicholas center Informatie over het sinterklaasfeest wereldwijd
 
−
Nederlands Normalisatie-instituut (NEN): Sinterklaasnorm. Herziene versie, 2010.
 
−
Beeld en Geluid Wiki: Aankomst Sinterklaas
 
−
Bronnen, noten en/of referenties
 
−
Faber, Paul (red.), Sinterklaas overzee. Avonturen van een reislustige heilige. Amsterdam, KIT Publishers, 2006, ISBN 90 6832 490X.
 
−
Groot, A.D. de, Sint Nicolaas, patroon van liefde. Een psychologische studie over de Nicolaus-figuur en zijn verering in vroeger eeuwen en nu. Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1949.
 
−
Helsloot, John en Eugenie Boer, Het Sinterklaasboek. Zwolle, Waanders, 2009.
 
−
Janssen, Louis, Nicolaas, de duivel en de doden. Opstellen over volkscultuur. Baarn, Ambo, 1993, ISBN 90 263 1275X.
 
−
Schenkman, Jan, Sint Nicolaas en zijn knecht. Amsterdam, G. Theod. Bom, 1850.
 
−
Verwijs, Eelco, De Christelijke Feesten. I. Sinterklaas. Den Haag, Martinus Nijhoff, 1863.
 
−
Infoblad Sint Nicolaas Utrecht, Museum Catharijneconvent, 2009
 
−
Noten
 
−
Omhoog ↑ scholieren kregen 1 pond groten (geld) voor hun vrijaf
 
−
Omhoog ↑ scholieren krijgen voor het feest van St. Nicolaas en hun bisschop (Sinterklaas) 5 pond en 4 schelling
 
−
Omhoog ↑ honing, sinterklaaskoek en taart voor de kinderen, ter ere van hun patroon St. Nicolaas
 
−
Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp.73-74: Eelco Verwijs noemt in zijn boek een aantal lokale varianten op het lied. In Amsterdam (en Deventer) gebruikte men net als in New York de regels "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje / ..." Hij vermeldt er geen datum bij, maar het is waarschijnlijker dat de tekst destijds verhuisd is van Nederland naar New York dan andersom. Aangenomen kan dus worden dat de tekst al voor 1810 moet hebben bestaan. In West-Vlaanderen zong men de volgende tekst: "Sinte Niklaes van Tolentyn / Breng mij mee wat lekkerding / Wy ryden meê naar Spanje / Om appelkens van Oranje / Om appelkens van Condé / Breng myn broerken ook wat meê." Nicolaas van Tolentino was een Italiaanse heilige uit de 13e eeuw.
 
−
Omhoog ↑ Verwijs (1863) pp. 76-78: De zinsnede "...Rijd er mee naar Amsterdam / Van Amsterdam naar Spanje..." komt overigens ook in andere Nederlandstalige volksliedjes voor, en in een Duits volkslied luidt het: "...Von Brabant nach Engelland / Von Engelland nach Spanien / Mit Aepfeln und Kastanien!" Zelfs in een Italiaans zonnelied komt een dergelijk metrum voor: " ...Ca voglio ire n' Franza / Da Franza a Lombardia / Dove sta Madamma Lucia"
 
−
Omhoog ↑ Schenkman was in zijn tijd niet de enige die Sinterklaas met Spanje verbond. P.A. de Génestet schreef in 1849 het gedicht "De Sint-Nikolaasavond" waarin hij in vers 61 het heeft over al die sprookjes (...) die ge u herinren zult nog uit uw kinderdagen zoals u komt zóó uit Spanje?. Omdat er wordt verwezen naar "sprookjes uit uw kinderdagen" was de combinatie Sinterklaas en Spanje al voor 1849 in bredere kring gebruikelijk. Genestet laat echter in het midden of hij verwijst naar het lied zoals Pintard dat publiceerde, of naar Spanje als domicilie van Sinterklaas. Schenkman is voor zover bekend de eerste die vastlegt dat Sinterklaas bisschop van Spanje is.
 
−
Omhoog ↑ Anoniem, (1859) Amsterdam, 3 december. St. Nikolaas De Tijd, 6 december, p. 1: "Menigeen laat hem vergezellen door een ander personaadje, een ... die onder den naam van "Pieter mijn knecht" niet minder populair is dan de Heilige Bisschop zelf, ..."'
 
−
Omhoog ↑ Mogelijk was de figuur Zwarte Piet vóór 1850 al gangbaar. De naam Pieter-mê-knecht werd in 1850, de tijd dat Schenkman zijn boekje publiceerde, namelijk ook al door Joseph Alberdingk Thijm gebruikt in een handgeschreven opdracht in een boekje St. Niklaasgoed, dat hij aan E.J. Potgieter stuurde. Waarschijnlijk was die naam bedoeld voor een knecht van Sinterklaas. En in 1884 beschreef Alberdingk Thijm in De Amsterdammer een sinterklaasfeest uit zijn jeugd (1828) waarin Sinterklaas werd vergezeld door een "kroesharige neger" die hij (in 1884) ook Pieter me knecht noemde. Of dit een geschminkte of een zwarte man was is niet bekend, net zo min of de naam Pieter me knecht, die Alberdingk Thijm op 64-jarige leeftijd gebruikte, in 1828 ook gebruikt was.
 
−
Omhoog ↑ Anoniem, (1895) Stadsnieuws: Vandaag had het al flink gewaaid. Het nieuws van den dag Amsterdam: kleine courant, 6 december, dag, p. 6: "Maar gelukkig, Sinterklaas kan alles, ook met storm over de daken rijden en zijn paard ook en Zwarte Piet ook en we hebben daarom alle hoop ..."
 
−
Omhoog ↑ Arnhemsche Courant 9-12-1880: "Bisschop Nikolaas reed in vol ornaat met zijne twee knechts met een vierspan rond" Het krantenartikel noemt knechten, maar het wordt niet duidelijk of het hier om Zwarte Pieten gaat.
 
−
Omhoog ↑ Deze Sint had geen gelukkige start; bij de intocht droeg hij zijn mijter achterstevoren.
 
−
Referenties
 
−
Omhoog ↑ Eerste intocht Sinterklaas in Venray, nieuwsarchief weekblad Peel en Maas, 8 december 1888
 
−
Omhoog ↑ St. Nicholas Center
 
−
↑ Omhoog naar: a b Sinterklaas Meertens Instituut. Url bezocht op 20 februari 2012
 
−
Omhoog ↑ Dossier Sinterklaas Koninklijke Bibliotheek
 
−
Omhoog ↑ Verwijs, Eelco (1863) De christelijke feesten. Den Haag: Martinus Nijhoff. pp. 26-27
 
−
Omhoog ↑ Zie het Gemeente, Keurboek.jpg Keurboek van Delft
 
−
Omhoog ↑ "Maarten Luther verzette zich tegen Sinterklaasfeest", CIP.nl, 17 november 2010
 
−
Omhoog ↑ Vroegmiddelnederlands woordenboek: senterclaesbunre
 
−
Omhoog ↑ Pijnenburg, W.J.J. (1986) "Sinterklaas van Oudenbiezen", Naamkunde. Jaargang 20. Instituut voor Naamkunde, Leuven / P.J. Meertens-instituut, Amsterdam 1988
 
−
Omhoog ↑ Prent met vers, gepubliceerd door John Pintard, 1810
 
−
Omhoog ↑ Knip, K. An orange for Christmas NRC Handelsblad - Wetenschap, pagina 13, 4 december 2010
 
−
Omhoog ↑ Benthem, H. van (2009) Sint-Nicolaasliederen: oorspronkelijke teksten en melodieën blz 61. Leidschendam: Kemper Conseil Publishing
 
−
Omhoog ↑ St. Nikolaas bij een snoeper uit Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman
 
−
Omhoog ↑ Strouken, Ineke e.a. (...) Sinterklaas. Van heilige tot kindervriend Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed
 
−
↑ Omhoog naar: a b Helsloot, J.I.A. (2001) De opkomst van Sinterklaas als nationaal feest in Nederland. Een schets op grond van twee volkskundevragenlijsten van het Meertens Instituut. In: Faszination Nikolaus. Kult, Brauch, Kommerz, (pp. 104-139).
 
−
Omhoog ↑ Sijs, Nicoline van der (2009) Cookies, Coleslaw, and Stoops Amsterdam: Amsterdam University Press p. 254
 
−
Omhoog ↑ Kamer mengt zich in Zwarte Piet-discussie, nrc.nl, 22-10-2013
 
−
Omhoog ↑ Meertens instituut
 
−
Omhoog ↑ Sint moet groter gevolg en roetpiet krijgen, elsevier.nl, 31-08-2014
 
−
Omhoog ↑ Geschiedenis van Sinterklaas Figurentheater Propop vzw
 
−
Omhoog ↑ M. Otten, Edda, (Amsterdam: ANBO, 2004), Het lied van Regin (aantekeningen) en het lied van Fafnir (aantekeningen)
 
−
Omhoog ↑ Roelofs, D. (2009) Zwarte Piet, wie kent hem niet... Een onderzoek naar de ontwikkeling in de beeldvorming van Zwarte Piet in Nederlandse televisieseries Amsterdam: UvA Scripties Online
 
−
Omhoog ↑ Jansen, L. (1999) Feest in oorlogstijd. Kerstmis en Sinterklaas tijdens de Duitse bezetting.
 
−
Omhoog ↑ Van der Vlugt stopt met Sinterklaas, RTL Nieuws, 21 mei 2011
 
−
Wikimedia Commons Zie de categorie Sinterklaas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
 
−
Sinterklaasfeest
 
−
Pakjesavond: Lootjes trekken · Sinterklaasdobbelen · Surprise
 
−
Zwarte Pieten: Hoofdpiet · Wegwijspiet · Coole Piet Diego
 
−
Snoepgoed: Bisschopswijn · Borstplaat · Boterletter · Chocoladeletter · Chocolademunten · Karolientjes · Kruidnoten · Marsepein · Pepernoten · Schuimpje · Speculaas · Strooigoed · Taaitaai
 
−
Media: De club van Sinterklaas · Het Sinterklaasjournaal · Slot Marsepeinstein · Het grote Sinterklaasverhaal · Dag Sinterklaas · Kleine Klaas
 
−
Liedjes en gedichten: Sinterklaas is jarig · Sinterklaas, wie kent hem niet · De streken van tante Toets · Paniek in de confettifabriek
 
−
Intocht: Vlag van Nederland Intocht van Sinterklaas · Pakjesboot 12 | Vlag van België Hij komt, hij komt... De intrede van de Sint
 
−
Overig: Amerigo · Nicolaas van Myra
 
−
Categorieën: Personage uit folkloreSinterklaasfeest
 
−
Navigatiemenu
 
−
Niet aangemeldOverlegBijdragenRegistrerenAanmeldenArtikelOverlegLezenBrontekst bekijkenGeschiedenis
 
−
 
 
−
Zoeken
 
−
Artikel
 
−
Hoofdpagina
 
−
Vind een artikel
 
−
Vandaag
 
−
Etalage
 
−
Categorieën
 
−
Recente wijzigingen
 
−
Nieuwe artikelen
 
−
Willekeurige pagina
 
−
Informatie
 
−
Gebruikersportaal
 
−
Snelcursus
 
−
Hulp en contact
 
−
Donaties
 
−
Hulpmiddelen
 
−
Links naar deze pagina
 
−
Verwante wijzigingen
 
−
Bestand uploaden
 
−
Speciale pagina's
 
−
Permanente koppeling
 
−
Paginagegevens
 
−
Wikidata-item
 
−
Deze pagina citeren
 
−
Afdrukken/exporteren
 
−
Boek maken
 
−
Downloaden als PDF
 
−
Printervriendelijke versie
 
−
In andere projecten
 
−
Mediabestanden
 
−
In andere talen
 
−
Deutsch
 
−
English
 
−
Español
 
−
Føroyskt
 
−
Frysk
 
−
עברית
 
−
한국어
 
−
Plattdüütsch
 
−
Norsk nynorsk
 
−
Norsk bokmål
 
−
Papiamentu
 
−
Polski
 
−
Русский
 
−
Simple English
 
−
Српски / srpski
 
−
Svenska
 
−
Tagalog
 
−
Koppelingen bewerken
 
−
Deze pagina is het laatst bewerkt op 16 jan 2016 om 21:23.
 
−
De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.
 
−
Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de Wikimedia Foundation, Inc., een organisatie zonder winstoogmerk.
 
−
 
 
−
Op 5 december (of op 1,2,3,4 december) ga je de surprises mee naar school nemen. Je zet je surprise in het klaslokaal neer, en die dag ga je met je klas de hele dag surprises openmaken.
 
−
 
 
−
== Intocht ==
 
−
De intocht van Sinterklaas vind ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas in 2015 zal op 14 november plaatsvinden in Meppel. Het is de eerste keer dat Sinterklaas in Meppel aankomt. Vorig jaar, in 2014, kwam Sinterklaas aan in Gouda.
 
−
 
 
−
==Pakjesavond==
 
−
Voor de [[Tweede Wereldoorlog]] was er nog geen [[pakjesavond]]. Dat komt doordat weinig mensen dat toen konden betalen. Toen er meer [[welvaart]] (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten op pakjesavond was na de Tweede Wereldoorlog heel gewoon. Veel kinderen dachten dat Sinterklaas de pakjes voor de deur zette en aanbelde. Daarom gingen de kinderen altijd boven kijken of hij er al aan kwam.
 
−
Eerst gaven de ouders hun kinderen allemaal zelfgemaakte [[cadeau|cadeautjes]], maar later kochten de ouders gewone cadeautjes uit de [[winkel]]. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen, meestal anoniem, elkaar ook cadeautjes in de vorm van een [[surprise]] (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk). Er wordt door middel van "lootjes trekken" bepaald wie voor wie een surprise moet maken. Meestal stoppen ze er ook een mooi Sinterklaasgedicht bij.
 
−
 
 
−
In [[België]] kennen ze geen pakjesavond, daar viert men meestal [[pakjesochtend]].
 
−
 
 
−
De datum van pakjesavond is eigenlijk heel simpel te verklaren, hier moeten we alleen wel diep voor in de tijd teruggaan. Vroeger begon een nieuwe dag niet om 12 uur 's nachts zoals nu, maar om 6 uur 's avonds. Vroeger na 6 uur in de avond was het dus al direct 6 december, de sterfdag van Sinterklaas welke wij nu kennen als het Sinterklaasfeest. Daarom valt pakjesavond in Nederland niet op 6, maar op 5 december.
 
−
 
 
−
==Sinterklaas zijn kleding==
 
−
De kleding van Sinterklaas lijkt op de kleding van een [[bisschop]], maar er zijn hele duidelijke verschillen. Sinterklaas is namelijk geen bisschop.
 
−
Het eerste wat Sinterklaas meestal aan heeft is een [[rok|rokje]], daaroverheen heeft hij een [[tabberd]], daaroverheen heeft hij een [[albe]] (een albe is die witte jurk die Sinterklaas altijd aan heeft). De [[stola]] (die rode band met dat gouden kruis erop) houdt die albe op zijn plaats. Sinterklaas heeft ook een [[mijter]] op zijn hoofd, die is rood met een gouden kruis, dat is gewoon typisch Sinterklaas.
 
−
 
 
−
==Zwarte Piet==
 
−
Sinterklaas kreeg rond het midden van de 19e eeuw ook een knecht, dit was Zwarte Piet. Eerst zag Zwarte Piet er nog wat anders uit en gedroeg hij zich ook anders. Eerst was er nog maar één Zwarte Piet, na de Tweede Wereldoorlog zijn het er een heleboel geworden. Vervolgens is Zwarte Piet heel lang hetzelfde gebleven. Sinds het begin van deze eeuw vinden steeds meer mensen dat Zwarte Piet moet veranderen omdat ze het [[racisme|racistisch]] vinden dat hij zo zwart is. Je ziet dan ook steeds vaker dat Zwarte Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft.
 
−
 
 
−
==Sinterklaasliedjes==
 
−
Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas, kan je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: Zie Ginds Komt de Stoomboot, Zie de Maan Schijnt Door de Bomen en Sinterklaasje Bonne Bonne Bonne.
 
−
Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe of een zakje zout, en dat willen de kinderen natuurlijk niet.
 
−
Ook op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt zingen de meeste kinderen Sinterklaasliedjes.
 
−
 
 
−
==Het Sinterklaasjournaal==
 
−
In de periode van het Sinterklaasfeest is er tegenwoordig ook een journaal speciaal voor kinderen: het Sinterklaasjournaal. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur. Het programma wordt gepresenteerd door Dieuwertje Blok. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet. Dit is na de aflevering op tv, omdat ze te weinig tijd hebben op de tv. Het programma is te zien op Z@ppelin (NPO 1 en NPO 3) om 18.00.
 
  
−
==Externe links==
+
* Boek "Van Nicolaas van Myra tot Sinterklaas", Rita Ghesquiere, uitgeverij Davidsfonds, EAN / <nowiki>ISBN 9789061525561</nowiki>
−
* [http://sinterklaasjournaal.ntr.nl/ Website Sinterklaasjournaal]<br>
 
−
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_sintnicolaas02_high.wmv Sintnicolaasviering]<br>
 
−
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20030623_sintnicolaas01_high.wmv Wie was Sint Nicolaas?]
 
  
−
==Opdracht==
+
* [https://sinterklaasjournaal.ntr.nl/ Website Sinterklaasjournaal]
−
* [http://doe-pad-sinterklaas.yurls.net/ Doe-pad Sinterklaas]
+
*[http://doe-pad-sinterklaas.yurls.net/ Doe-pad Sinterklaas]
−
* [http://kies-pad-sinterklaas.yurls.net/ Kies-pad Sinterklaas]
+
*[http://kies-pad-sinterklaas.yurls.net/ Kies-pad Sinterklaas]
−
* [http://webpad-sinterklaas.yurls.net/ Webpad Sinterklaas]
+
*[http://webpad-sinterklaas.yurls.net/ Webpad Sinterklaas]
−
* [http://webpuzzel-sinterklaas.yurls.net/ Webpuzzel Sinterklaas]
+
*[http://webpuzzel-sinterklaas.yurls.net/ Webpuzzel Sinterklaas]
−
* [http://webje-sinterklaas.yurls.net/ Webje Sinterklaas]
+
*[https://www.webkwestie.nl/nicolaas/ Webkwestie Sinterklaas (1)]
 +
*[https://www.webkwestie.nl/sinterklaas_02/ Webkwestie Sinterklaas (2)]
 +
*[https://sint-nicolaas.webkwestie.nl/ Webkwestie Sinterklaas (3)]
 +
*[https://www.webkwestie.nl/dit_is_sinterklaas/ Achtergrondinformatie over Sinterklaas]
 +
*[http://quizzen.yurls.net/nl/page/1039819 Doe de quiz over Sint Nicolaas]
 +
*[https://maken.wikiwijs.nl/133456/Sint_Nicolaas__tegenwoordig_Sinterklaas_genoemd/ Les over de achtergrond van Sinterklaas]
  
−
==Spelletjes==
+
{{Sjabloon:Navigatie feestdagen}}
−
* [http://www.minipret.nl/Sinterklaas-spelletjes.html Sinterklaas] Spelletjes
 
−
* [http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/2199244/spelletjes/item/2206680/sinterklaas/ Sinterklaas Ganzenbord]
 
  
 
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
 
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
Regel 601: Regel 168:
 
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
 
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
 
[[Categorie:Personages]]
 
[[Categorie:Personages]]
 +
[[Categorie:Feest]]
 +
[[Categorie:Sinterklaas]]

Huidige versie van 30 jul 2025 om 20:28

Sinterklaas © Wim Kluvers
Schoentje zetten in 1873

Sinterklaas, ook wel Sint Nicolaas of Sint, is de hoofdpersoon van het kinderfeest dat in Nederland, België gevierd wordt en in sommige andere landen die vroeger kolonies waren van Nederland. Het hoogtepunt van het Sinterklaasfeest is Pakjesavond, dat in Nederland op 5 december wordt gevierd en in België op 6 december ‘s morgens op pakjesdag.

Geschiedenis

Sint Nicolaas was een bisschop die in de vierde eeuw leefde. Hij heette Nicolaas van Myra. Hij gaf veel geld aan arme mensen, maar het meest beroemd is toch wel dat hij zakjes geld door de raam van het huisje van een arme man gooide, omdat die zijn dochters dreigde te moeten verkopen aan zijn schuldeisers. Hij was zo beroemd dat ze nog steeds zijn botten hebben bewaard. Ze liggen nu in Bari, in Italië. Hij is de beschermheilige voor o.a. zeelieden, kinderen, handelaren, slagers en advocaten. Ook een aantal havenplaatsen hebben hem als beschermheilige, waaronder Amsterdam.

Sinterklaas heeft sinds de 19e eeuw een knecht bij zich, Piet. Tot 2019 was het gebruikelijk om die Piet zwart te schminken. Sindsdien zijn er steeds minder Zwarte Pieten gezien en wordt gekozen voor andere soorten pieten. De meeste pieten hebben tegenwoordig roetvegen. Sinterklaas rijdt op een paard in Nederland. Dat paard heeft vroeger in Nederland Bianca, Majestueuzo, Sasmona en Amerigo geheten. Tegenwoordig heet het paard in Nederland Ozosnel en in België Slechtweervandaag.

Er is in Nederland een school genoemd naar Sinterklaas (Sint Nicolaas Lyceum in Amsterdam) en in België een stad: Sint-Niklaas. Ook zijn meerdere kerken naar Sint Nicolaas genoemd. De Amerikaanse Kerstman (Santa Claus) is afgeleid van Sint Nicolaas. Die was erg belangrijk voor het volk. Veel kinderen zijn voorafgaand aan Sinterklaas socialer dan normaal.

Hieronder lees je hoe veel oude gebruiken vervlochten zijn met het Sinterklaasfeest. Sommige gebruiken stammen al uit de tijd van de Germanen.

Het leven van Sint Nicolaas

Nicolaas is geboren in 280 na Christus in de Petara. Zijn ouders stierven al jong, waardoor hij werd opgevoed door zijn oom, de bisschop van Myra. Tijdens zijn leven was Nicolaas al een beroemdheid. Hij werd ook bisschop van de stad Myra. Dat lag toen in het Byzantijnse Rijk, maar inmiddels is dat in Turkije. Hij is geboren rond het jaar 280 in Patara en is waarschijnlijk gestorven op 6 december 343. Hij was zo beroemd dat zijn botten goed werden bewaard en er een speciaal graf voor hem werd gemaakt. Zoals het normaal was voor veel christenen in die tijd, gaf hij veel geld aan arme mensen. Hij deed het wel op een bijzondere manier, namelijk door niets te zeggen en zakjes geld door de raam van de huizen van arme mensen te gooien. Ongeveer 200 jaar na zijn dood werd Nicolaas heilig verklaard. In Constantinopel werd de eerste Sint Nicolaas kerk gebouwd. Er komt dan ‘’Sint’’ voor zijn naam te staan. Maar heilig werd je natuurlijk niet zomaar. Je moest tijdens je leven een goed voorbeeld zijn geweest voor alle andere mensen en er moesten minstens twee wonderen gebeurd zijn. Maar wat nou precies een ‘wonder’ was, wist men eigenlijk ook niet echt. Het waren dingen die gebeurden en die je niet kon verklaren. Dan moest het wel werk van God zijn. Over Nicolaas werden veel bijzondere verhalen verteld. Nicolaas was beschermheilige van de kinderen, van de zeelieden en van ongehuwde (ongetrouwde) vrouwen. Omdat Sint Nicolaas beschermheilige is van de zeevaarders, hebben veel havensteden Sint Nicolaas als beschermheilige. Zoals Amsterdam bijvoorbeeld, maar ook Aberdeen, Bari, Sint-Niklaas en Kampen in Overijssel.

Nicolaas gooit zakjes geld door het raam bij de arme koopman

Het verhaal van de koopman en de ongehuwde dochters

In de loop der eeuwen kwamen er steeds meer verhalen over Sint Nicolaas. Het meest waarschijnlijke verhaal gaat over de koopman met de 3 ongehuwde dochters. Hierdoor wordt Sint Nicolaas als de beschermheilige van de ongehuwde vrouwen gezien. Er was eens een koopman, die eerst erg rijk geweest was, maar door allerlei tegenslagen nu arm was. Hij had drie dochters die de leeftijd hadden om te trouwen. In die tijd nam een bruid een bruidsschat mee. Dat betekende dat ze geld of bezit gaf aan de bruidegom en zijn familie. Dat geld kreeg de dochter van haar vader. De arme koopman had echter helemaal geen geld meer en kon op deze manier zijn dochters niet uithuwelijken. Het gevolg zou zijn dat de dochters ongehuwd zouden blijven en daarmee door het leven zouden gaan als werkster bij andere families. Dit bericht bereikt Nicolaas. Op een nacht gooit hij 3 zakjes met geld door het raam naar binnen. De zakjes komen terecht op de grond maar ook een zakje in een schoen die onder het raam stond. Door dit verhaal wordt duidelijk waarom Sint iets in je schoen stopt en soms is dit een zakje chocolademunten.

Het verhaal van de 3 kinderen

In de loop van de eeuwen werden er allerlei verhalen verzonnen, legendes genoemd. Het is mogelijk dat er een kleine kern van waarheid in zit, maar dat het meeste steeds meer opgeklopt werd. Zo'n verzonnen verhaal is die van de 3 kinderen. Drie kinderen waren verdwaald en konden, doordat het inmiddels donker was geworden de weg helemaal niet meer terugvinden. Bij een slager vragen ze onderdak en wat te eten. De slager laat het drietal binnen en vermoordt hen met een scherp mes. Daarna stopt hij de drie kinderen in een pekelton, zodat door het zout het vlees niet bederft. Zeven jaren zijn voorbijgegaan als Nicolaas bij de slager langskomt. “Open je pekelton”, zegt hij tegen de slager. Nicolaas roept God aan en steekt zijn hand in de ton en roept: “Sta op, kinderen”! De kinderen staan op uit de dood. Sinds die tijd staat Nicolaas bekend als kindervriend en beschermer van kinderen. Het lastige van dit verhaal is dat het vele honderden jaren later is opgeschreven (legende).

Sinterklaas en Zwarte Piet in het boek van Jan Schenkman uit 1850

De knecht van Sinterklaas

Nicolaas als bisschop van Myra had rond het jaar 300 waarschijnlijk geen knechten en al helemaal geen pieten. Het is goed mogelijk dat hij als hooggeplaatst persoon wel helpers of zo je wil personeel had, zoals een priester. In de middeleeuwen was het wel gebruikelijk dat mensen van adel (en bisschoppen hoorden ook vaak tot adellijke families) hun zevenjarige zonen naar een andere adellijke familie te sturen om opgeleid te worden tot ridder. Als beginneling heette je dan een page. De kleding van de page van toen doet nog erg denken aan de pietenkleding van nu, maar de kostuums vanuit de Renaissance lijken er nog meer op.

Tegenwoordig wordt het Sinterklaasfeest in verschillende landen in Europa gevierd, zelfs in Amerika kennen ze Saint Nicholas. Daar hebben ze echter Santa Claus als Kerstman dat ze vieren tijdens het Kerstfeest met zijn cadeautjes. Die heeft ook helpers in de zin van Leprechauns (van oorsprong kabouters uit Ierse vertellingen). Ze vonden in Amerika dat het Sint Nicolaas feest te Katholiek was. Sinterklaas wordt sinds de 19e eeuw vergezeld door een helper. Door schrijver Jan Schenkman werd deze rond 1850 Zwarte Piet genoemd. Waarschijnlijk heeft Schenkman deze figuur erbij bedacht omdat er vroeger al tal van verhalen en sagen bestonden die te maken hadden met een soort boeman. De rol van Zwarte Piet is ook lang die van boeman geweest. Kinderen die stout waren werden gedreigd dat ze met de zak mee moesten naar Spanje. Maar tijden veranderen en het Sinterklaasverhaal (en in dit geval Zwarte Piet ) verandert mee. Bij ons heet die helper tegenwoordig Piet. Na de Tweede Wereldoorlog zag je steeds vaker Zwarte Pieten meelopen bij de intochten, hoewel er toen ook een soort pages (Spaanse edellieden) meeliepen. Toen was dat heel gewoon. Sinds het begin van de 21e eeuw vinden steeds meer mensen dat de figuur Zwarte Piet moet veranderen in Piet omdat ze het racistisch vinden dat hij zo zwart is. En dat dreigen is nou niet bepaald kindvriendelijk. Die mensen vinden dat het nu net lijkt op slavernij uit de 19e eeuw. Daar was een blank iemand de baas en waren die zwarte mensen slaven die al het werk doen. Zij vinden dat het daar te veel op lijkt. Bovendien gebruiken sommige kinderen het woord "Zwarte Piet" als een scheldwoord naar kleurlingen. Je ziet dan ook steeds vaker dat Piet niet echt zwart meer is, maar meerdere kleuren heeft. (Roetveegpiet, Regenboogpiet, enz.) Anderen vinden dat Piet gewoon Zwarte Piet moet blijven.

Maar hoe de figuur van Piet precies ontstaan is, verschilt van land tot land. Sint Nicolaas had zoals gezegd vroeger waarschijnlijke geen knecht. Waar de figuur Piet vandaan komt is niet precies bekend. In 1850 schreef een Amsterdamse onderwijzer (Jan Schenkman) een boek: Sint Nicolaas en zijn Knecht. Daar dook Piet voor het eerst op in een verhaal. De naam zou ook kunnen komen van Piter, een Ethiopische wees, die slaaf was en door Sint Nicolaas was vrijgekocht. Na zijn vrijlating bleef hij uit dankbaarheid bij Sint Nicolaas om hem te helpen. Maar in de 17e en 18e eeuw hadden rijke Europese edelen ook vaak Moorse of Afrikaanse slaven in dienst en in Italië en elders in Europa deden kleine jongetjes dienst als schoorsteenveger. Schoorstenen waren vroeger veel groter en breder. De kleine jongetjes konden daar zelfs in klimmen. Met hun roe (een soort bezempje) veegden ze het roet uit het rookkanaal van de open haard of kolenkachel en deden die vuiligheid in hun zak. Hierdoor werden ze snel zwart.

Sint Nicolaas in andere landen

In andere landen waar het Sinterklaasfeest gevierd wordt heet Sint Nicolaas en zijn helper vaak anders. Soms ziet de helper er zelfs heel anders uit, soms zelfs griezelig!

  • Oostenrijk kent men het feest van Nicolo. De helper heet Krampus en ziet er uit als een monster met lange zwarte haren en hoorns. Hij straft stoute kinderen.
  • In Zwitserland heet Sinterklaas Samichlaus en zijn helper heet Schmutzli. Samichlaus rijdt op een ezel en komt uit het bos en niet (zoals bij ons) uit Spanje. Hij ziet er wel een beetje uit als de Kerstman.
  • In veel streken in Duitsland heet Piet ‘Knecht Ruprecht’.
  • Frankrijk kent Père Fouettard als hulp van Sinterklaas. Een woeste man met een rode baard, die stoute kinderen met een zweepje straft. Père Fouettard is hier de man die 3 kinderen had vermoord, die Sint Nicolaas weer tot levend had gebracht. Omdat hij spijt had werd Père Fouettard de hulp van Sint Nicolaas.
  • In Tsjechië heet Sinterklaas Svatý Mikuláš. Hij komt aan een gouden koord vanuit de hemel naar beneden met een duivel en een engel. Sint geeft cadeautjes en snoepgoed aan de kinderen, maar de duivel straft de stoute kinderen. Die krijgen alleen een aardappel en een zwart kooltje als cadeau. De engel beschermt de kinderen.

In Nederland was er eerst maar één Piet als helper van Sint Nicolaas. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg Sint Nicolaas een heleboel pieten, vaak ieder met een eigen taak.

Sinterklaas en Piet in hun traditionele kleding

De kleding van Sint Nicolaas

De kleren van Sint Nicolaas zijn (bijna) hetzelfde als die van een bisschop, maar er zijn wat verschillen. Vaak is de kleding van Sint Nicolaas wat simpeler uitgevoerd en heeft wat andere kleuren.

  • mijter De mijter van Sint Nicolaas is rood met een gouden kruis erop. In de katholieke kerk worden geen rode mijters gedragen. Meestal zijn ze wit of crème-kleurig. Ook droegen bisschoppen pas vanaf de 12e eeuw mijters en Sint Nicolaas was ver voor die tijd!
  • tabberd Het liedje zegt: “Sinterklaas Goedheiligman, trek je beste tabberd an… ” De tabberd (tabbaard) is het lange, paarse onderkleed van een bisschop. Het komt bijna tot op de schoenen van Sint Nicolaas. De eigenlijke naam van de tabberd is ‘soutane’ of ‘toga’ (toog). De soutane van een bisschop heeft meestal 33 knopen (zo oud werd Jezus), maar die van Sint Nicolaas heeft vaak minder knopen. De tabberd van Sint Nicolaas is altijd paars.
  • albe Over de tabberd draagt Sint Nicolaas een albe. Dat is een wit ‘hemd’, aan de onderkant met kant afgezet. Het komt tot een stukje onder de knieën. De albe wordt op zijn plaats gehouden door een cingel (klingel), een wit koord met kwastjes aan het uiteinde.
  • stola De stola is een smalle strook die om de hals wordt gedragen. Meestal is deze van dezelfde stof en kleur als de kazuifel.
  • kazuifel Het rode bovenkleed van Sint Nicolaas is een simpelere vorm van het kazuifel van een priester.
  • mantel Over alles heen draagt Sint Nicolaas een grote rode mantel, die bijna tot op de grond komt.
  • staf De staf zoals Sinterklaas die gebruikt, lijkt wel wat op de staf van een herder. Hij is goudkleurig. Een echte bisschopsstaf is van verguld koper. De staf laat de herderlijke zorg van de bisschop zien voor zijn gelovigen, net zoals de zorg van een herder voor zijn schapen.
  • handschoenen Sint Nicolaas draagt meestal witte (of soms paarse) handschoenen.
  • ring Aan zijn linkerhand draagt Sint Nicolaas een bisschopsring met een rode robijn erin. Hij hoort eigenlijk aan zijn rechterhand, maar dat is niet handig voor de vele handen die Sint Nicolaas moet geven. Bij een echte bisschop wordt de ring bij begroeting gekust. Bij de bisschop staat de ring symbool voor een verbintenis met God, zoals in een huwelijk met 2 partners.
  • schoenen Sinterklaas draagt zwarte schoenen.

Het Sinterklaasfeest

Sint komt met de Pieten met de stoomboot

Intocht

De intocht van Sinterklaas vindt ieder jaar plaats in november. De intocht van Sinterklaas is in Nederland steeds op andere plaatsen. In België is de intocht altijd in Antwerpen. Sinterklaas komt in Nederland aan met "De Stoomboot". Bij de landelijke intocht op de televisie was dat meestal pakjesboot 12. In 2024 heet die gewoon 'Stoomboot'. Net zoals bij de Pieten is de stoomboot erbij bedacht in de 19e eeuw. Toen gingen veel mensen met een stoomboot over de zee. Volgens de liedjes komt Sinterklaas uit Spanje. Maar zoals je gelezen hebt is hij geboren in het Byzantijnse Rijk, in het huidige Turkije. Waarom zingen we dan dat hij uit Spanje komt? Waarschijnlijk is het vanwege de plaats waar zijn botten liggen. Toen Sint Nicolaas gestorven was, werd hij begraven in Myra. Dat werd een populaire bedevaartplaats en ligt in het huidige Turkije. Maar toen de moslims er de baas werden, was het niet zo veilig meer voor christelijke bedevaartgangers en haalden Italiaanse zeelui in 1087 de beenderen van Sint Nicolaas daar weg en brachten die naar het Italiaanse Bari. Daar is hij opnieuw begraven in de Sint Nicolaasbasiliek. Italië was op dat moment onderdeel van Spanje. Dat is dus de link met Spanje. Waarschijnlijk liggen enkele botjes in Bari. Sinterklaas was ook de patroonheilige van de scheepslieden. Daar zit ook een link met de stoomboot. Voor een overzicht waar Sinterklaas in Nederland is binnen gehaald en op de televisie te volgen was: Landelijke intocht van Sinterklaas

De stoomboot en het paard

Sinterklaas komt altijd met een stoomboot, een traditie die stamt uit het midden van de 19e eeuw. Hij reed in Nederland op een paard genaamd Amerigo. In 2019 nam Sinterklaas het paard Ozosnel mee uit Spanje. In België rijdt Sinterklaas op het paard Slecht-Weer-Vandaag.

Ook het paard verwijst terug naar de tijd van de Germanen. De god Wodan of Odin zou langs de wolken (door de lucht) rijden op zijn paard Sleipnir. Dit is een achtbenige hengst uit de Noordse mythologie. Hiermee is ook de link te leggen dat het paard van Sinterklaas op de daken zou kunnen lopen.

Strooien van pepernoten

Een aparte traditie is het gooien van pepernoten als de kinderen zitten te zingen. Het strooien herinnert aan de oorspronkelijke Nicolaas die zijn zakjes met geld in het huis van de arme mensen gooide.

Ook kan het verwijzen naar het heidense Oelfeest. In de tijd van de Germanen had je naast de god Wodan, zijn helpers Eckhard en Ull (Oel) plus twee zwarte raven. Het mythische verhaal gaat dat Ull bij het begin van de winter granen naar binnen zou strooien door het zogeheten oelengat. Vroeger hadden de huizen namelijk geen schoorstenen, maar een opening in de muur, vlak bij de nok van het dak. Later werd dit ook wel het uilengat genoemd. Oel lijkt dus ook te verwijzen naar Piet. Op sommige oude afbeeldingen staat Wodan afgebeeld met die zwarte raven.

Sint Nicolaasfeest, geschilderd door Jan Steen in ± 1663

Schoentje zetten

Bij het Sinterklaasfeest horen veel tradities die teruggaan op het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas. Net zoals bij Nicolaas, wist je niet zeker of hij wel langskwam. Zo worden vanaf het moment dat Sint in het land is door (kleine) kinderen hun schoen gezet in de hoop dat er door de pieten ’s nachts wat in wordt gedaan. Wat lekkers of een klein (schoen)cadeautje. Dat schoen zetten stamt al uit de 15e eeuw. Arme mensen in Utrecht zetten hun schoen in de Sint Nicolaaskerk en de rijke Utrechtenaren deden er iets in. Het was toen dus liefdadigheid. Het Sint Nicolaasfeest was een van de winterfeesten, net zoals Sint Maarten, Kerstmis, Nieuwjaar en Driekoningen. Omdat de winter een moeilijke tijd was voor arme mensen, mochten ze met die feesten officieel bedelen. Ook op oude schilderijen zie je hoe het Sinterklaasfeest werd gevierd. Uit die tijd stamt ook het gebruik van de speculaas- of taai-taaipop, die ook wel een vrijer wordt genoemd.

Pakjesavond

Voor de Tweede Wereldoorlog was er nog geen pakjesavond. Rond 1930 was er een grote crisis in Nederland en was er niet veel geld. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er meer welvaart (geld) was, konden er meer cadeautjes worden gekocht voor de kinderen. Schoentje zetten en pakjesavond zelf werd toen heel gewoon. Eerst kregen kinderen zelfgemaakte cadeautjes, maar later gewone cadeautjes uit de winkel. Eerst waren de pakjes alleen voor kinderen bedoeld. Tegenwoordig geven volwassenen elkaar ook cadeautjes in de vorm van een surprise (cadeautjes ingepakt in een mooi knutselwerk), vaak met een leuk rijm erbij. Pakjesavond is voor de kinderen nog altijd een spannend feest, waar de volwassenen lekker in meespelen. In België wordt geen Pakjesavond gevierd, dat is typisch voor Nederland. In België worden op de ochtend van 6 december cadeautjes geopend door de kinderen. 6 december, de sterfdag van Sint Nicolaas, is ook de eigenlijke feestdag. Bij heiligen wordt namelijk de naamdag gevierd en dat is de sterfdag, niet de dag dat ze geboren zijn.

Surprises

Als er geen kleine kinderen meer thuis zijn die in Sinterklaas geloven, wordt er vaak een surpriseavond gehouden. Er worden lootjes met namen getrokken en men maakt een leuk ingepakt cadeau (surprise) met een gedicht. Meestal weet je dan niet van elkaar wie de gever is en wordt er gedaan alsof het Sinterklaas en Piet zijn. Ook op veel basisscholen worden in de hoogste groepen vaak surprises gemaakt. Omdat het uitpakken van surprises vaak wel erg lang duurt, kiezen scholen er ook wel voor om alleen een pakje te (laten) kopen en wel een leuk rijm erbij te laten maken. In de middag houden veel scholen een leuke Sinterklaas-spelletjesmiddag.

Sinterklaasliedjes

Meisje zet een klomp bij de kachel en zingt een liedje 1959

Rond het Sinterklaasfeest hangen allerlei mythische verhalen. Deze zijn door de jaren heen verwerkt in de liedjes. Vandaar dat sommige liedteksten een beetje vreemd in de oren klinken. Ook de leeftijd van de liedjes zijn heel verschillend en sommige teksten zijn in de loop van de jaren aangepast.

Het zingen van Sinterklaasliedjes is wel een van belangrijkste dingen van het hele Sinterklaasfeest. Want ja, als je niet zingt voor Sinterklaas mag je ook geen cadeautjes verwachten. Er zijn heel veel verschillende Sinterklaasliedjes, de meeste daarvan zijn geschreven in de 19e eeuw. Enkele bekende liedjes zijn: Zie Ginds Komt de Stoomboot, Zie de Maan Schijnt Door de Bomen en Sinterklaas Kapoentje. Deze liedjes waarschuwen kinderen dat ze wel lief moeten zijn. Kinderen die niet lief zijn krijgen de roe en dat willen de kinderen natuurlijk niet. De meeste Sinterklaasliedjes worden gezongen als de kinderen hun schoen zetten, op pakjesavond en als Sinterklaas weer vertrekt als hij op bezoek is geweest.


Sinterklaasliedjes
Als je met de sint naar Spanje mag - Arme zwarte piet - Ballade van een nepsint - Bij de grote schoorsteen - Bijna 5 december - Daar wordt aan de deur geklopt - Dag Sinterklaasje - Eerst als 1.000 sterren schijnen - Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint - Hoor de wind waait door de bomen - Hoor wie klopt daar kinderen - Hop Hop Hop - Piet houdt van beat - Jongens heb je 't al vernomen - Mijn zusje kreeg van Sinterklaas - O, kom er eens kijken - Op de hoge hoge daken - Piet ging uit fietsen - Rommel de bommel - Sinterklaas goedheiligman - Sinterklaas is jarig - Sinterklaas is op het dak - Sinterklaas kapoentje -Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht - Wie komt er alle jaren - De zak van Sinterklaas - Zachtjes gaan de paardenvoetjes - Zie de maan schijnt door de bomen - Zie ginds komt de stoomboot

Lekkernijen

Bij het Sinterklaasfeest horen veel verschillende heerlijke lekkernijen. Het bekendste zijn natuurlijk de pepernoten, kruidnoten, strooigoed, taai-taai, speculaas, marsepein, boterletters en chocoladeletters. Ook het chocoladegeld herinnert aan het oorspronkelijke verhaal van Sint Nicolaas.

Op een andere manier

Sint Piter in Grouw

Het Sinterklaasfeest wordt eigenlijk in heel Nederland en België gevierd. Maar er zijn ook wat uitzonderingen. Op de Waddeneilanden wordt bijvoorbeeld rond 5 december Sunneklaas gevierd. De mannen verkleden zich als Sunneklaas, (ook wel Sunterklaas of Sunderums genoemd) en lopen op straat rond en gaan van café naar café. Ze zijn vaak onherkenbaar en zijn vaak al maanden bezig met het maken van een pak. De vrouwen en kinderen moeten binnen blijven. Als ze toch op straat ‘gesnapt’ worden, krijgen ze slaag. Voor de kinderen is er vaak de dag ervoor een speciaal Kinder-Sunneklaas. Ook zij maken een eigen pak. Op het ene Waddeneiland wordt het feest nét weer iets anders gevierd dan op een ander eiland. Sunneklaas is op de Waddeneilanden veel belangrijker dan het gewone Sinterklaasfeest.

In het plaatsje Grouw in de provincie Friesland viert men op 21 februari Sint Piter. Op de zaterdag vóór 21 februari komen Sint Piter en zijn knecht Swarte Pyt aan in Grouw. Sint Piter rijdt op een zwart (Fries) paard en draagt een witte mantel. Op school wordt ook niet veel aandacht besteed aan het gewone Sinterklaasfeest, maar wel aan het Sint Piterfeest. Er is zelfs een Sint Piterjournaal, net als het Sinterklaasjournaal.

In sommige delen van Vlaanderen in België wordt er meer aandacht besteed aan Sint Maarten dan aan Sinterklaas.

De Amerikaanse kerstman

De Kerstman

Nederlanders en Belgen die in de 19e eeuw naar Amerika emigreerden, namen het feest daar mee naar toe. Omdat men in Amerika Sint Nicolaas een te katholiek feest vond, hebben ze naar een alternatief gezocht. Een ander 'probleem' was dat hele gebieden in Amerika geen open water hebben. Dus hoe kon de stoomboot daar dan komen? In Santa Claus hebben ze het alternatief gevonden, de Kerstman, met zijn arrenslee in plaats van een boot en een wit paard. Hij geeft met de kerstdagen cadeaus aan de kinderen en komt van de Noordpool. De helpers zijn geen pieten, maar een soort kabouters die ze ook in Ierland kennen (Leprechauns). En ook veel Ieren zijn in dezelfde tijd naar Amerika geëmigreerd. Het uiterlijk van de kerstman is vooral te danken aan het reclame-team van Coca-Cola. Maar als je goed kijkt zie je best wel wat overeenkomsten met Sinterklaas.

Het Sinterklaasjournaal

Dieuwertje Blok presenteert al jaren het Sinterklaasjournaal

In de periode van het Sinterklaasfeest is er vanaf 2001 ook een journaal speciaal voor kinderen: het Sinterklaasjournaal. Er worden verslagen gedaan over belevenissen van Sinterklaas en elk jaar beleeft hij weer een ander avontuur.

Intocht in Dordrecht 2011

Het programma is jarenlang gepresenteerd door Dieuwertje Blok. In 2024 zal Merel Westrik haar vervangen. Verder heb je de verslaggevers Rachel Rosier en Jeroen Kramer. Sinds 2012 is er ook het Sinterklaasjournaal op internet.

Sinterklaas in 2007

Verschillende acteurs hebben de Sint en zijn pieten gespeeld.

Acteurs door de jaren heen
Figuur Acteur Van - tot
Sinterklaas Bram van der Vlugt
Stefan de Walle		 2001-2010
2011-heden
Hoofdpiet Erik van Muiswinkel
Niels van der Laan		 2001-2015
2018-heden

Tijdens de Corona-crisis besloot de NTR om de Sint niet in een plaats binnen te laten komen met veel publiek erbij zoals dat de jaren ervoor wel het geval was. Daarom koos men er in 2020 en 2021 voor om een defilé (optocht) langs het grote Pietenhuis in Soestdijk te houden. Vanaf het bordes nam Sinterklaas geschenken in ontvangst van de burgemeesters en kinderen uit verschillende plaatsen.

Videoclips

Externe links en bronnen

  • Boek "Van Nicolaas van Myra tot Sinterklaas", Rita Ghesquiere, uitgeverij Davidsfonds, EAN / ISBN 9789061525561


Feestdagen in Nederland
Nieuwjaarsdag · Driekoningen · Valentijnsdag · Carnaval · Witte Donderdag · Goede Vrijdag · Eerste paasdag · Tweede paasdag · Suikerfeest · Dag van de Arbeid · Koningsdag · Bevrijdingsdag · Moederdag · Hemelvaartsdag · Eerste pinksterdag · Tweede pinksterdag · Vaderdag · Offerfeest · Keti Koti · Prinsjesdag · Dierendag · Halloween · Sint-Maarten · Sinterklaas · Eerste kerstdag · Tweede kerstdag · Oudejaarsdag
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Sinterklaas&oldid=958664"