Geschiedenis van Noord-Brabant

De geschiedenis van Noord-Brabant ontspringt in de tijd van de Romeinen. Het gebied waarin nu de provincie Noord-Brabant ligt, kent een interessante geschiedenis. Zo trokken er ten tijde van de Romeinen veel volkeren door Noord-Brabant, was de provincie een van de strijdtonelen van de Tachtigjarige Oorlog en werd de stad groot door de textielproductie, Philips en DAF. Tegenwoordig heeft de provincie meer dan 2,5 miljoen inwoners en staat ze bekend om de prachtige natuur in de Biesbosch.

Romeinen

Hoewel Noord-Brabant als gebied veel langer bestaat, begint de echte geschiedenis van Noord-Brabant als geheel in de tijd van de Romeinen. In die tijd was het gebied dat tegenwoordig de provincie Noord-Brabant is, onderdeel van de Romeinse provincie Neder-Germanië. Het oosten van Noord-Brabant binnen de provincie werd weer apart bestuurd onder de 'nederzetting der Bataven' (Latijn: civitas Batavorum) dat vanuit Nijmegen (Latijn: Ulpia Noviomagus Batavorum) werd bestuurd. Het zuiden van Noord-Brabant viel onder de 'nederzetting der Tongeraars' (Latijn: civitas Tungrorum) dat vanuit Tongeren (Latijn: Aduatuca Tungrorum) werd geregeerd.

Net zoals veel gebieden hadden de Romeinen dus ook Noord-Brabant bezet. Door heel het gebied zijn sporen gevonden van deze bezetting, zoals een gouden helm uit Peel (uit 320 na Christus) en ook munten en mantels en stukken leer. De bekendste ontdekking is de tempel van Empel (een dorp in de buurt van ´s Hertogenbosch). Deze tempel uit het begin van de eerste eeuw na Christus was aan de Romeinse god Hercules gewijd.

Voor de Romeinen was het Noord-Brabantse gebied lastig te besturen, omdat er veel volkeren in Brabant rondtrokken en relden. In het jaar 69 liep het uit de hand: de Romeinen hadden de belasting verhoogd en dat pikten de Bataven niet. Onder leiding van de Bataaf Jppulius Civilus]] werd een deel van Noord-Brabant onafhankelijk. Het andere deel kreeg zijn vrijheid toen de Romeinen moesten terug trekken door vele invallen van stammen, waaronder de Hunnen. Rond 500 hoorde heel Noord-Brabant bij het Frankische Rijk.

Franken

Rond 650 worden de inwoners van het gebied gekerstend: dat wil zeggen bekeerd tot het christendom. Dit gebeurde onder de Merovingers, een dynastie van Frankische koningen. De missionarissen bekeerden niet rechtstreeks het volk, aangezien dat niet zo snel ging. In plaats daarvan kozen ze een politieke weg: ze kozen ervoor om de koningen en andere machthebbers van het gebied te bekeren. Destijds volgden volkeren namelijk de godsdienst van hun machthebber. De zendelingen kwamen op audiëntie bij de machthebbers in Noord-Brabant.

Toxandrië

Onder leiding van keizer Karel de Grote (in 800 gekroond tot keizer) ging het goed met het gebied. Onder zijn zonen viel het Frankische Rijk uiteen, omdat de gebieden onder hen verdeeld werden. Het gebied, dat sindsdien bestuurd werd onder de gouw Toxandrië, werd onderdeel van het Midden-Frankische Rijk. In 977 werd het rijk ingelijfd en verdeeld door het Oost-Frankische Rijk en het West-Frankische Rijk. De gouw Toxandrië verloor toen haar zelfstandige bestuur en werd ingelijfd door het kort bestaande Lotharingen. In 977 werd het gebied dat nu Noord-Brabant is onderdeel van het hertogdom Neder-Lotharingen, een stamhertogdom van het Heilige Roomse Rijk.

Landgraafschap en hertogdom

Pas in 1085 wordt Noord-Brabant onderdeel van een gebied dat de naam 'Brabant' droeg. In dat jaar kreeg hertog Hendrik III van Leuven het gebied in leen van keizer Hendrik IV van het Heilige Roomse Rijk. In de jaren daarna werden de graafschappen Leuven, Brussel, de Landen van Overmaas, de abdijen van Gembloers en Nijvel en het markgraafschap Antwerpen onderdeel van het gebied. In 1183 ontstond hierdoor het Hertogdom Brabant met als eerste hertog Hendrik I van Brabant. Onder dit hertogdom viel niet alleen Noord-Brabant, maar dus ook Antwerpen, Leuven en Brussel. De hoofdsteden van dit hertogdom waren Leuven (van 1183 tot 1267) en daarna Brussel (van 1267 tot 1795). In 1184 kreeg 's-Hertogenbosch, tegenwoordig de hoofdstad van Noord-Brabant, stadsrechten.

Limburgse Successieoorlog

In de periode daarna waren er veel oorlogen met de hertogdommen van Vlaanderen, Holland, Gelre en het keurvorstendom Keulen. In de jaren daarna ontstond er een burgeroorlog, die werd gewonnen door hertog Jan I van Brabant. In 1283 kocht hertog Jan I van Brabant de rechten kocht om het hertogdom Limburg te integreren in het hertogdom. Dit was tegen het zere been van hertog Reinoud I van Gelre en aartsbisschop Siegfried van Westerburg van Keulen. Niet veel later verklaarden zij de oorlog aan Brabant: het begin van de Limburgse Successieoorlog. In 1288 won Brabant de oorlog bij de Slag om Woerdingen. In de 500 jaar daarna bleef Limburg onderdeel van het hertogdom Brabant.

Bourgondiërs

Margaretha van Male (geboren in 1350, overleden in 1405) was een dochter van graaf Lodewijk van Male van Vlaanderen, van Brabant en een nicht van hertogin Johanna van Brabant (geboren in 1332, overleden in 1406). Margaretha trouwde met Filips de Stoute, hertog van Bourgondië (geboren in 1342, overleden 1404). Zij was erfgenaam van het hertogdom Brabant en het graafschap Vlaanderen. Na het overlijden van Johanna van Brabant (geboren in 1322, overleden in 1406), de oudste (later kinderloze) dochter van hertog Jan III van Brabant (geboren in 1300, overleden 1355) en tante van Margaretha van Male, kwam Brabant in handen van Margaretha. Na haar overlijden ging de titel over naar haar zoon Anton (geboren in 1384, overleden in 1415). De Brabantse gebieden van Anton gingen bij zijn dood over naar zijn zoon en vervolgens naar zijn kleinzoon graaf Filips van Sint-Pols (geboren in 1404, overleden in 1430), die echter geen kinderen had.

Brabantse Successieoorlog

Na het overlijden van de hertog Jan III in 1357, ontstaat er ruzie over wie nou de heerschappij kreeg over Brabant. De hertog had namelijk alleen dochters gehad, die elk getrouwd waren met een buitenlandse hertog. In 1353 had hij aan Johanna beloofd dat zij het gebied zou erven. Aan Margaretha en Maria had hij ter genoegdoening geld beloofd. Toen Jan III op 5 december 1355 overleed, werd hij dan ook in Brabant en Limburg opgevolgd door zijn oudste dochter Johanna. Jans schoonzoons in Gelre en Vlaanderen waren het hier echter niet mee eens en zagen liever dat Brabant en Limburg verdeeld werden onder Luxemburg, Vlaanderen en Gelre. Dit wilde Johanna niet. In 1356 leek zij ook haar zin gekregen: haar man, hertog Wenceslaus I van Luxemburg, werd hertog-gemaal en zij hertogin. De Vlamingen lieten het echter hier niet bij zitten: in augustus van 1356 vielen zij Brabant binnen. Hiermee was de Brabantse Successieoorlog begonnen. De Brabanders wisten zich echter goed te verdedigen. Na een aantal maanden oorlog sloten de Brabanders en Vlamingen op 13 juni 1957 vrede. Deze vrede heet ook wel de Vrede van Aat. Johanna bleef hertogin van Brabant, maar Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, kreeg wel de heerlijkheden Antwerpen en Mechelen.

In 1384 wordt Brabant een gewest van de Bourgondische Nederlanden. Op 4 oktober 1430, wordt de Bourgondische Filips de Goede, de neef van Filips van Sint-Polsf, hertog van Brabant. Filips’ zoon Karel de Stoute (geboren in 1433, overleden in 1477) neemt het van hem over. Hij heeft alleen een dochter; Maria van Bourgondië (geboren in 1457, overleden in 1482). Die trouwt met Maximiliaan van Oostenrijk (geboren in 1459, overleden in 1519), zodat Brabant deel wordt van de Habsburgse Nederlanden. Hun zoon Filips de Schone is van 27 maart 1482 tot en met 25 september 1506 hertog van Brabant als Filips III. Hij wordt opgevolgd door Karel V, heer der Nederlanden en koning van Spanje.

Tachtigjarige Oorlog

In 1568 breekt de Tachtigjarige Oorlog uit, met als gevolgd dat uit dat het gehele hertogdom Brabant verdeeld geraakt; sommige steden kozen de kant van de Spaanse koning Filips II van Spanje en sommige van Willem van Oranje. Dit klinkt misschien vreemd, maar dit kwam omdat een deel van de Brabanders katholiek was meer had met de katholieke regering van de Spaanse koning, terwijl veel protestanten de kant kozen van Van Oranje. Willem van Oranje hoopte juist dat de Brabanders de oorlog zagen als een strijd voor de vrijheid van de Nederlanden en niet als een religieuze oorlog. Uiteindelijk koos Brabant, net zoals alle gewesten behalve Luxemburg in de Unie van Brussel, de zijde van Willem van Oranje. Later vaardigde de Unie de Pacificatie van Gent uit, waarin ze eiste dat de Spaanse troepen weggingen. Dit lijkt misschien vreemd aangezien Brabant tegenwoordig bekend staat als katholiek, maar in de zestiende eeuw werden steeds meer Brabanders juist protestants.

De Republiek en de patriottentijd

Aan het einde van de zeventiende eeuw en in de achttiende eeuw raken steeds meer Nederlandse burgers ontevreden met het systeem van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tijdens de Eerste Coalitieoorlog zagen zij hun kans schoon om het bestuur te veranderen: ze hielpen de Franse revolutionairen om Nederland, dat onder absoluut gezag stond van de Habsburgse monarchie. Tijdens de Bataafse Revolutie namen de patriotten met behulp van de Fransen Nederland over. Dit leidde tot de stichting van de Bataafse Republiek. Noord-Brabant kwam toen voor het eerst los te staan van het andere gedeelte in de oude Zuidelijke Nederlanden. Het gewest besloeg ongeveer hetzelfde gebied als de nu bestaande provincie. In 1799 komt Napoleon Bonaparte aan de macht in Frankrijk, waardoor het ook gedaan is met de revolutionairen. Als een verlicht despoot regeerde hij over zijn rijk en hij wilde ook dat Nederland daar onderdeel van werd. In 1806 lijft hij Nederland in en maakt hij zijn broer Lodewijk Napoleon koning van het Koninkrijk Holland. Brabant wordt een aparte provincie onder de naam 'Departement Brabant'. In 1810 lijft Napoleon Brabant en de rest van het Koninkrijk in bij het Eerste Franse Keizerrijk. Het 'Departement Brabant' wordt opgedeeld in vijf delen en deels met andere delen van de Zuidelijke Nederlanden samengevoegd: het uiterste westen van Noord-Brabant wordt met Zeeland samengevoegd tot het departement Monden der Schelde (Frans: Bouches-de-l'Escaut), het centralere westen van Noord-Brabant wordt met Antwerpen samengevoegd tot Beide Neten (Frans: Deux-Nèthes), het noorden van Noord-Brabant wordt met een deel van het Gelderse Rieverenland samengevoegd tot de Monden des Rijns (Frans: Bouches-du-Rhin), het zuiden van Noord-Brabant wordt met delen van Belgisch Limburg en Nederlands Limburg samengevoegd tot het departement Nedermaas (Frans: Meuse-Inférieure) en het oosten van Brabant wordt met een deel van Nederlands Limburg en Kleef samengevoegd tot het Roerdepartement (Frans: Departement de la Roër).

In 1813 is alles voorbij omdat Napoleon wordt verslagen. Noord-Brabant wordt een provincie van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Voor het eerst maken Noord-Brabant en 'Zuid-Brabant' (Antwerpen en Brussel) weer deel uit van een verenigd Nederland. Dit is echter van korte duur, want na de Belgische Revolutie in 1830 wordt het zuidelijk deel een onderdeel van het nieuwe België.