Rellen in het Verenigd Koninkrijk in 2024

In Southport werd een politieauto in brand gestoken door extreemrechtse relschoppers

Tussen 30 juli en 5 augustus 2024 waren er rellen gaande in het Verenigd Koninkrijk. De rellen werden georganiseerd (bedacht en op touw gezet) door rechts-extremisten, waaronder neonazi's en fascisten. Het ging dan om de Britse Nationaalsocialistische Beweging, de Engelse Verdedigingsliga en het Patriottisch Alternatief.

De relschoppers voerden racistische aanvallen uit op Britse personen met een migratieachtergrond, immigranten en moslims. Dit werd gedaan door middel van plunderingen, brandstichting, belaging en mishandeling. Ook werden politieagenten aangevallen die de rellen proberen te stoppen.

Tussen 3 en 10 augustus werden er demonstraties gehouden tegen rechts-extremistisch geweld. Een aantal keer raakten de relschoppers en demonstranten slaags. Vanaf 6 augustus 2024 waren de demonstranten in de meerderheid en op 7 augustus 2024 werden er tegelijkertijd grote antiracistische demonstraties georganiseerd. De demonstranten waren onder andere lid van antiracismebewegingen zoals Stand up to Racism (Nederlands: 'Sta op tegen racisme'), onder andere antifascisten en ook onder andere moslims. Ook sloot een Noord-Ierse vakbond voor medewerkers in de publieke sector (diensten die door of via de overheid worden geregeld) zich aan bij de demonstranten.

Achtergrond

Tommy Robinson, leider van de extreemrechtse Engelse Verdedigingsliga

De rellen werden grotendeels door nepnieuws en rechts-extremistische propaganda veroorzaakt. Ook speelden vreemdelingenhaat en racisme een grote rol.

Op 29 juni 2024 vond er een grote steekpartij plaats waarbij 11 kinderen en 2 volwassenen werden aangevallen door de 17-jarige Axel Rudakubana, een Britse tiener met ouders uit Rwanda. Op sociale media verspreidden neonazi's en andere rechts-extremisten nepnieuws: zij beweerden dat de verdachte een islamitische achtergrond zou hebben en riep op tot rellen.

De rellen werden verder aangewakkerd door Nigel Farage, de leider van het rechts-populistische Reform UK. Volgens Farage zou de politie informatie achterhouden. Neil Basu, een oud-terrorisme-expert van de politie, bekritiseerde Farage vanwege het verspreiden van complottheorieën. Steve Rotheram (lid van regeringspartij Labour), de burgemeester van Liverpool, beschuldigde Farage ervan dat hij de rellen probeerde goed te praten. Farage vergeleek de rechts-extremisten namelijk met de Black Lives Matter-beweging en vond dat de politie (naar verhouding) te hard optrad tegen de relschoppers. Ook Priti Patel, lid van de Conservative Party (de grootste oppositiepartij), had kritiek op Farage.

Daarnaast speelde Elon Musk, de eigenaar van X, een rol bij het aanwakkeren van de protesten. Via X verspreidde hij de boodschap dat er een burgeroorlog in het Verenigd Koninkrijk aan zat te komen. Eerder had Musk Tommy Robinson, de leider van de extreemrechtse Engelse Verdedigingsliga, weer toegang tot X gegeven.

Verloop

De moskee in Southport

De rellen begonnen op 30 juli 2024. Een menigte van rechts-extremisten verzamelde zich voor een moskee in Southport.

Vanwege nepnieuws en rechts-extremistische propaganda geloofden sommigen van hen dat de verdachte van de steekpartij een moslim was. De relschoppers bekogelden de moskee en vielen de politie aan, waarbij ook politieauto's in brand werden gestoken. Hierbij raakten vijftig politieagenten ernstig gewond.

In de dagen daarna vielen rechts-extremisten de politie, mensen met een migratieachtergrond en/of een niet-Westers uiterlijk en winkels van immigranten aan. De rellen hebben zich uitgebreid naar Londen, Manchester, Hartlepool, Aldershot, Sunderland, Liverpool, Leeds, Nottingham, Stoke-on-Trent, Leicester, Blackpool, Blackburn, Preston, Bristol, Hull, Belfast, Manvers, Bolton, Middlesbrough, Tamworth, Solihull, Weymouth, Lancaster, Sheffield, Birmingham, Plymouth en Darlington.

Tussen 30 juli 2024 en 6 augustus 2024 werden meer dan vierhonderd relschoppers gearresteerd. Op 2 augustus 2024 werd in Sunderland een politiebureau in brand gestoken en werden politieagenten aangevallen. Op 3 augustus 2024 raakten in Liverpool raakten extreemrechtse relschoppers en demonstranten slaags, waarbij rechts-extremisten een bibliotheek in brand staken.

Een dag later, op 4 augustus 2024, bestormden de relschoppers hotels waarin asielzoekers verbleven. Ze gooiden de ramen van de hotels in en stichtten er brand.

Op 5 augustus 2024 verspreidden rechts-extremistische organisaties de woonadressen van advocaten, immigratieorganisaties en hulpverleners (doxing). Nick Emmerson, de voorzitter van de Britse orde van advocaten, uitte hierover zijn zorgen bij de regering.

Reacties en gevolgen

Keir Starmer, premier van het Verenigd Koninkrijk

Premier Keir Starmer veroordeelde de rellen en zette veel politieagenten en oproerpolitie (vergelijkbaar met de Nederlandse Mobiele Eenheid of de Belgische Directie Openbare Veiligheid) in. Daarnaast werden de relschoppers betrekkelijk snel vervolgd en stonden ze betrekkelijk snel voor de rechter. Verder veroordeelde Starmer de woorden van Musk en kondigde hij aan dat de aanklagers (vergelijkbaar met de Officier van justitie in Nederland of de Procureur des Konings in België) zware straffen zullen eisen.

Yvette Cooper, de minister van Binnenlandse Zaken, veroordeelde het geweld ook.

Van de 1.024 gearresteerde relschoppers waren per 13 augustus 2024 minstens 575 voorgekomen bij de rechter. Dit gebeurde in sommige gevallen zelfs 's nachts. Dit is vergelijkbaar met het Nederlandse '(super)snelrecht', waarbij mensen zo snel mogelijk voor de rechter worden gedaagd. In België bestaat dat niet, omdat het Grondwettelijk Hof dat in 2002 verbood.

Niet alleen relschoppers, maar ook mensen die op sociale media de rellen aanwakkerde werd daarvoor veroordeeld. Dit gebeurde op basis van de Openbareordewet (Engels: Public Order Act 2023) uit 2023. Deze wet krijgt kritiek van het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de Mensenrechten, een belangrijke VN-organisatie op het gebied van het beschermen van mensenrechten. Ook bekritiseren mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International de wet. Door de wet mag de politie demonstranten makkelijker staande mag houden. Ook kunnen mensen hun recht op vrijheid van vereniging, vergadering en betoging, dus dat mensen samen mogen komen om te demonstreren én zelf mogen bepalen wat de boodschap van die demonstratie is, kwijtraken als ze de wet overtreden.

De regering-Sunak, tussen 2022 en 2024, heeft de Openbareordewet geschreven. Destijds bekritiseerde de mensenrechtencommissie van het Britse Lagerhuis de wet ook. De regering-Sunak schreef de wet vooral om demonstranten van Extinction Rebellion aan te pakken. Bij deze rellen is de wet ook gebruikt om rechts-extremistische relschoppers aan te pakken. De aanklagers hebben er vooral voor gekozen om relschoppers te vervolgen voor een verstoring van de openbare orde en niet voor relschoppen of het organiseren van een opstand: veel relschoppers hebben twee jaar celstraf gekregen. De maximale straf is volgens de wet vijf jaar. Voor relschoppen of het organiseren van een opstand zouden straffen van tien jaar kunnen worden opgelegd, maar dat is dus niet gebeurd.

Cooper en vicepremier Angela Raymer onderzochten of de Engelse Verdedigingsliga kon worden aangemerkt als een terroristische organisatie, zodat de politie sneller kon ingrijpen. Uiteindelijk is dit niet gebeurd. Neil Basu, oud-terrorisme-expert van de politie, gaf wel aan de rellen een goed voorbeeld van binnenlands terrorisme te vinden.

Ten slotte hield de politie rechts-extremistische organisaties in de gaten en werd technologie ingezet om de gezichten van verdachten te herkennen en hen zo te kunnen arresteren.

Wereldwijd

Ministeries in Australië, De Filipijnen, Hongkong, India, Indonesië, Maleisië, Nigeria, Singapore, Tanzania, de Verenigde Arabische Emiraten en de Verenigde Staten riepen mensen uit hun landen op om voorzichtig te zijn in het Verenigd Koninkrijk, steden met rellen te vermijden, en om niet naar het Verenigd Koninkrijk te gaan als dat niet hoefde.

Bronvermelding

• Ahmed. J. (2024, 6 augustus). Mapped: Violent protests grip the country with fears of more to come. The Independent. [1] (Engelstalig)
• Bosmans, G. (2024, 6 augustus). Ook gisterenavond weer rellen in het Verenigd Koninkrijk: man in Belfast zwaar toegetakeld bij vermoedelijk haatmisdrijf. VRT NWS. [2]
• Brown, M. (2024, 6 augustus). Over two dozen people appear in court after England and Northern Ireland riots. The Guardian. [3] (Engelstalig)
• Brown, M. & Brooks, L. (2024, 2 augustus). Nigel Farage giving legitimacy to violent protesters, says Liverpool mayor. The Guardian. [4] (Engelstalig)
• Casciani, D. (2024, 2 augustus). Violent Southport protests reveal organising tactics of the far-right. BBC News. [5] (Engelstalig)
• Creamer, E. (2024, 6 augustus). Liverpool library torched by far-right rioters raises repair funds. The Guardian. [6] (Engelstalig)
• Crown Prosecution Service (2024, 6 augustus). Man convicted of intending to stir up racial hatred after posting online. CPS News Centre. [7] (Engelstalig)
• Davis, B. (2024, 6 augustus). Inside Tommy Robinson’s £400-a-night Cyprus getaway during far-right riots across UK. The Independent. [8] (Engelstalig)
• Elgot, J. (2024, 5 augustus). Priti Patel criticises Nigel Farage for comparing far-right riots to BLM protests. The Guardian. [9] (Engelstalig)
• Fouzder, M. (2024, 5 augustus). Society sounds alarm as solicitors named as potential targets for violent protest. The Law Society Gazette. [10] (Engelstalig)
• Kennedy, D. (2024, 2 augustus). Who are the far-right groups organising the Southport stabbing protests? The Times. [11] (gearchiveerd) (Engelstalig)
• Lancefield, N. & Wilson, N. (2024, 9 augustus). Full list of countries issuing travel warnings to UK amid far-right riots The Independent. [12] (Engelstalig)
• Lynch, D. (2024, 6 augustus). ‘Two-tier policing’ worries are a non-issue, Sir Keir Starmer insists. The Independent. [13] (Engelstalig)
• Mackintosh, T. (2024, 5 augustus). Nearly 400 arrested after six days of violence. BBC News. [14] (Engelstalig)
• Mason, R. (2024, 4 augustus). Keir Starmer decisive on mob violence but faces dilemma over Reform. The Guardian. [15] (Engelstalig)
• Mason, R., Dodd, V. & Adu, A. (2024, 6 augustus). Immigration lawyers ‘at risk’ amid far-right threats to target advice centres. The Guardian. [16]
• McKiernan, J. & Farley, H. (2024, 3 augustus). 'We're watching you,' far-right protesters warned. BBC News. [17] (Engelstalig)
• Mistry, P. (2024, 16 augustus). 'Keyboard warrior' jailed for part in UK disorder. BBC News. [18] (Engelstalig)
• Picheta, R. (2024, 6 augustus). Rioters carry out violent, racist attacks across several British cities. What happened, and what comes next? CNN. [19] (Engelstalig)
• Redactie (2024, 6 augustus). Geweld in Verenigd Koninkrijk houdt aan, ook na waarschuwing van premier. NOS. [20]
• Redactie (2024, 5 augustus). Waar komt de uitbarsting van geweld in het Verenigd Koninkrijk vandaan? NOS. [21]
• Redactie (2024, 23 augustus). Who are the rioters and what jail sentences have they received? BBC News. https://www.bbc.com/news/articles/cm23y7l01v8o] (Engelstalig)
• Toth, A. (2024, 6 augustus). What is ‘two-tier policing’? Nigel Farage and Elon Musk’s claims debunked as UK faces more riots. The Independent. [22] (Engelstalig)
• Vock, I. & Culley, J. (2024, 6 augustus). PM says communities 'will be safe' in face of riots. BBC News. [23] (Engelstalig)
• Wallace, S.D. (2024, 21 augustus). Riots, Prison and Proportion: Public Order in 2024. The Constitution Society. [24] (Engelstalig)
• Wallis, W. & Stacey, S. (2024, 2 augustus). Who is behind the UK’s far-right riots? The Financial Times. [25] (gearchiveerd) (Engelstalig)
• White, N. (2024, 4 augustus). How UK’s deep rooted Islamophobia problem stoked far-right riots. The Independent. [26] (Engelstalig)