Émile Zola

Émile Zola
Citaat
Algemene informatie
Naam voluit
Pseudoniem
Bijnaam
Geboren	2 april 1840
Geboorteplaats	Parijs
Overleden	29 september 1902
Nationaliteit	Frankrijk
Beroep	Journalist, (toneel)schrijver, dichter
Werk
Jaren actief
Genre(s)	Roman, kort verhaal
Stroming	Naturalisme
Invloeden
Bekende werken	Les Rougon-Macquart (serie), Thérèse Raquin
Uitgeverij(en)
dbnl
Handtekening
Website
Portaal Literatuur

Émile Zola (Parijs, 2 april 1840 - aldaar, 29 september 1902) was een Frans schrijver. Zola wordt gezien als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het naturalisme. Hij is vooral bekend vanwege zijn boekenserie Les Rougon-Macquart. In deze 20-delige serie worden twee families (de Rougons en de Macquarts) gevolgd tijdens het Tweede Franse Keizerrijk. Onder andere de boeken Nana (1880) en Germinal (1885) vallen onder deze serie. Een andere beroemde novelle van Zola is Thérèse Raquin.

Zola was aanvankelijk als journalist actief. In zijn boeken probeerde hij alle klassen (en problemen) van de Franse samenleving te beschrijven. Ook zette hij zich voor rechtvaardigheid en democratisering in Frankrijk. Toen de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus van spionage beschuldigd werd, besloot Zola hem te verdedigen. Dreyfus was namelijk onschuldig en een slachtoffer van antisemitisme. Na Zola's dood werd hij in het Panthéon bijgezet.

Levensloop

Jeugd en opleiding

Zola werd geboren in Parijs op 2 april 1840. Zijn vader was de Italiaanse ingenieur François Zola en zijn moeder heette Émilie Aubert. Zola groeide op de Zuid-Franse stad Aix-en-Provence, waar zijn vader een dam had gebouwd. Hij verloor zijn vader op vierjarige leeftijd. Hierna moest de familie van een klein pensioen leven. In 1858 besloot de familie terug te verhuizen naar Parijs. Hier werd Zola vrienden met Paul Cézanne (die later kunstschilder zou worden).

Op jonge leeftijd begon Zola met schrijven. Toch wilde zijn moeder liever dat Zola rechten ging studeren. Dit plan viel in het water toen Zola twee keer voor examens zakte. Hierna ging hij werken voor de uitgeverij Hachette. Hij schreef ook artikelen voor kranten over boeken en kunst.

Tweede Franse Keizerrijk

Zola was een uitgesproken tegenstander van keizer Napoleon III. In 1848 werd de Tweede Franse Republiek gesticht, nadat de koning moest aftreden. Napoleon werd toen tot president van de nieuwe republiek gekozen. Hij trok binnen drie jaar steeds meer macht naar zich toe en pleegde in 1851 een staatsgreep. In 1852 besloot hij zich tot keizer van Frankrijk te kronen, waardoor het Tweede Franse Keizerrijk ontstond.

Hij leefde de eerste jaren van zijn leven tijdens dit keizerrijk. In deze periode begon Zola met het schrijven van verhalen voor tijdschriften. Toentertijd waren feuilletons erg populair. Dit betekende dat literaire tijdschriften iedere week of maand één of paar hoofdstukken van een verhaal uitgaven. Hierdoor konden ook arme mensen lezen, aangezien boeken erg duur waren. In 1867 werd Les Mystères de Marseille op deze manier gepubliceerd. Hij brak echter door met zijn novelle Thérèse Raquin. Dit boek gaat over een ongelukkige vrouw die besluit een affaire te beginnen met de beste vriend van haar man. Het boek is een van de eerste voorbeelden van het naturalisme, waarvan Zola een groot vertegenwoordiger werd.

In 1870 kwam door de Frans-Duitse Oorlog een einde aan het Tweede Franse Keizerrijk. Frankrijk werd hierdoor opnieuw een republiek (de Derde Franse Republiek). Zola was als journalist toentertijd in Parijs actief. In het voorjaar van 1871 ontstond de Commune van Parijs. De Parijse bevolking was namelijk ontevreden met belastingverhogingen en wierp het bestuur omver. De Franse regering en het Frans parlement moesten vluchtten naar Versailles. Voor drie maanden lang werd de stad geregeerd door anarchisten, communisten en jakobijnen. Zola was ten tijde van de commune als journalist in Parijs. Hij keurde de commune af. Niet veel later werd de commune neergeslagen door het Franse leger.

Zola's meesterwerk

Eén jaar na de val van het keizerrijk publiceerde Zola het boek La Fortune des Rougon (Het Fortuin van de Rougons). Dit is het begin van een 20-delige serie over het ontstaan, verloop en verval van het keizerrijk. In de serie worden de leden van de families Rougon en Macquart gevolgd. De twee families hebben ruzie met elkaar, aangezien stamvader Pierre Rougon de erfenis van de Macquarts heeft afgepakt (hoewel op een legale manier). De Rougons zijn rijk en vooral bezig met macht, invloed en geld. Hierdoor leiden de familieleden vaak een slecht leven. De Macquarts zijn juist erg arm, waardoor zij ook met problemen te maken hebben (zoals alcoholisme). Naast de Rougons en de Macquarts is er nog een derde familie; de Mourets. Deze komen voort uit een huwelijk tussen een Rougon en een Macquart en stellen de Franse middenklasse voor. Hoewel de Mourets over het algemeen vrij gelukkige levens leiden, hebben zij ook te maken allerlei problemen.

Zola werd geïnspireerd door Honoré de Balzac. Balzac schreef een lange boekenserie over de Franse samenleving tussen 1815 en 1848 (La Comédie humaine). Zola probeerde op deze manier alle aspecten het Tweede Franse Keizerrijk zo goed mogelijk te beschrijven. Voorbeelden zijn politiek (Son Excellence Eugène Rougon), kunst (l'Œvre), prostitutie (Nana) en sociaal onrecht (Germinal).

Dreyfusaffaire

In 1894 werd de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus beschuldigd van spionage. Volgens getuigen zou hij geheime militaire informatie hebben doorgegeven aan Duitsland. Na een geheim proces werd hij veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf op Duivelseiland. Dreyfus was echter onschuldig en het slachtoffer van antisemitisme. De werkelijk spion was Ferdinand Walsin-Esterhazy die ook valse verklaringen tegen Dreyfus had gemaakt. Hoewel dit kort na de veroordeling van Dreyfus bekend werd, wilde het Franse leger het negeren. Hierdoor bleef Dreyfus ook ten onrechte vastzitten.

Zola besloot in januari 1898 een open brief aan de Franse president Félix Faure te schrijven. Hij publiceerde deze brief in het tijdschrift l'Aurore en gaf het de titel J'accuse...! (Ik beschuldig...!). In de brief beschuldigde Zola de legerleiding en verschillende generaals en officieren van antisemitisme. Hierdoor werd het schandaal bekend in heel Frankrijk. Zola besloot Dreyfus te verdedigen voor zalen met journalisten. Het ministerie van Oorlog beschuldigde Zola van laster en hij werd veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf en een boete van 3.000 frank. Zola heeft nooit vastgezeten en heeft de boete niet betaald. Hij besloot naar Engeland te vluchten om zijn straf te ontlopen.

Na één jaar keerde Zola weer terug naar Frankrijk. Inmiddels was Dreyfus vrijgelaten, maar hij werd pas in 1906 echt vrijgesproken.

Overlijden

Zola overleed op 29 september 1902 op 62-jarige leeftijd. Hij overleed aan koolstofmonoxidevergiftiging. Koolstofmonoxide ontstaat wanneer er te weinig zuurstof aanwezig bij verbranding. In Zola's geval ontstond deze stof in zijn openhaard die niet goed ventileerde. Deze stof is giftig en mensen kunnen er zelfs aan overlijden. Zola werd vervolgens begraven op 5 oktober op de begraafplaats van Montmartre.

Na zijn dood ontstonden er geruchten dat Zola vermoord was. Tijdens zijn leven kreeg de schrijver te maken met veel bedreigingen en zelfs aanslagen. De reden was Zola's rol in de Dreyfusaffaire, waardoor hij veel vijanden had. Nog altijd zijn er theorieën dat Zola vermoord werd. Zo schreef journalist Jean Bedel in 1953 dat iemand geld zou hebben betaald om Zola's schoorsteen te blokkeren. Hierdoor werd hij vergiftigd. Het is belangrijk te vermelden dat dit slechts theorieën zijn.

Op 4 juni 1908 werd Zola's kist verplaatst naar het Panthéon in Parijs. In deze voormalige kerk liggen allerlei belangrijke Franse personen. Zola ligt in dezelfde crypte als Victor Hugo en Alexandre Dumas père; twee andere belangrijke schrijvers die veel betekent hebben voor Frankrijk.

Persoonlijk

Zola had aanvankelijk de Italiaanse nationaliteit. Pas in 1862 werd hij officieel Fransman. Zola trouwde in 1870 met Éléonore-Alexandrine Mele. De twee zorgden samen voor Zola's moeder en hadden nooit kinderen. Toch had zijn vrouw al een kind van een eerdere relatie, maar zij moest dit afstaan. De twee probeerden te zoeken naar het kind. Uiteindelijk kwamen ze erachter dat het kort na de geboorte overleden was.

Naast Paul Cézanne was Zola ook vrienden met Guy de Maupassant en Paul Alexis. Hij verloor zijn vrienden tegen het einde van zijn leven, maar Alexis bleef tot aan zijn dood met hem bevriend.

Stijl en methode

Zola was een vertegenwoordiger van het naturalisme. Deze literaire stroming werd aan het einde van de 19e eeuw populair in Europa. Het naturalisme was beïnvloed door het realisme. Het realisme wilde de samenleving zo goed en gedetailleerd mogelijk beschreven (een beetje als een foto). Ook was het realisme vaak kritisch op de samenleving. Het naturalisme nam deze dingen over het realisme, maar richtte zich ook meer op wetenschappelijk analyse. Daarnaast beschreef het naturalisme wat er in de personages omgaat, doorbrak het taboes en verdiepte zich in zwakheid, geestelijke ziektes en erfelijkheid.

Veel van deze thema's zijn in Zola's werk zichtbaar. In La Fortune des Rougon wordt bijvoorbeeld duidelijk dat Eugène en Aristide Rougon veel karaktereigenschappen van hun vader (Pierre Rougon) hebben overgenomen, zoals de hebzucht voor geld en macht. De middelste zoon (Pascal) heeft hier vrijwel geen last van. Ondertussen wordt Tante Dide dement. Het thema van sociale kritiek is het meest zichtbaar in Germinal. Dit boek gaat over de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van mijnwerkers die besluiten een staking te organiseren.

Overigens werd Zola ook geïnspireerd door het impressionisme. Dit was een stroming in de schilderkunst die toentertijd populair was.

Nalatenschap

Zola staat nog altijd bekend als een van de grote schrijvers van de Franse literatuur. Hij staat tevens bekend als de vader van het naturalisme. Veel landen kregen een naturalistische stroming, zoals de Tachtigers in Nederland. Hij beïnvloedde verschillende schrijvers na hem, waaronder John Steinbeck, Theodore Dreiser en Jack London.

Na zijn dood werden Zola's boeken verfilmd en verwerkt tot televisieseries. Ook zijn er films over zijn leven gemaakt, waaronder The Life of Emile Zola (1937). Deze film won zelfs een Oscar voor beste film. Hoewel het een biografische film is, is de film niet helemaal correct. De film werd gemaakt toen Adolf Hitler aan de macht was in Duitsland. Aangezien Duitsland een belangrijke afzetmarkt was, hadden filmschrijvers in Hollywood problemen met het kritiek uiten op Hitler. De Dreyfusaffaire wordt hierdoor anders weergeven in de film dan in het echt. Dreyfus was namelijk Joods en de Nazi's antisemitisch.

Boeken

Les Rougon-Macquart

De serie Les Rougon-Macquart werd tussen 1871 en 1893 gepubliceerd. Hoewel je de boeken in principe los van elkaar kunt lezen, is zijn ze met elkaar verbonden. Zo komen in veel boeken dezelfde personages en plaatsen voor. Zola publiceerde de verhalen niet in volgorde. In het voorwoord van het laatste deel (Le Docteur Pascal) raadde hij de volgende volgorde aan:

Franse naam	Nederlandse naam	Jaar
La Fortune des Rougons	Het Fortuin der Rougons	1871
Son Excellence Eugène Rougon	Zijne Excellentie Eugène Rougon	1876
La Curée	De Buit	1871/1872
L'Argent	Het Geld	1891
Le Rêve	De Droom	1888
La Conquête de Plassans	De Verovering van Plassans	1874
Pot-Bouille	Rusteloos Huis	1882
Au Bonheur des Dames	Het paradijs van de dames	1883
La Faute de l'Abbé Mouret	De misstap van priester Mouret	1875
Une page d'amour	Een pagina liefde	1878
Le Ventre de Paris	De Buik van Parijs	1873
La joie de vivre	Levensvreugde	1884
L'Assommoir	De Nekslag/De Dronkaard	1877
L'Œuvre	Het Kunstwerk	1886
La Bête humaine	Het Beest in de Mens	1890
Germinal	Germinal/De Mijn	1885
Nana	Nana	1880
La Terre	De Aarde	1887
La Débâcle	De Ondergang	1892
Le Docteur Pascal	Dokter Pascal	1893

Les Trois Villes en Les Quatres Evangiles

Tussen 1894 en 1898 was Zola bezig met de serie Les Trois Villes (De drie steden). In deze serie staat priester Pierre Fremont centraal. Naast sociale ongelijkheid gaat de serie ook over religie in de moderne samenleving. De serie bestaat uit drie boeken:

Franse naam	Nederlandse naam	Jaar
Lourdes		1894
Rome		1896
Paris		1898

Hierna ging hier verder met de serie Les Quatres Evangiles (De vier evangeliën). Een evangelie is een religieus werk (in de Bijbel zijn er bijvoorbeeld vier evangeliën). De serie is verbonden met Les Trois Villes, aangezien men de vier zonen van Pierre Fremont volgt. In ieder boek staat een van de vier zonen centraal:

Franse naam	Nederlandse naam	Jaar
Fécondité	Vruchtbaarheid	1899
Travail	Arbeid	1901
Vérité	Waarheid	1903
Justice	Rechtvaardigheid	Onvoltooid

Overige romans en novelles

Franse naam	Nederlandse naam	Jaar
La Confession de Claude		1865
Les Mystères de Marseille		1867
Thérèse Raquin		1867
Madeleine Férat		1868
Nouveaux Contes à Ninon		1874
L'Attaque du moulin		1877
Le Roman Experimental		1880
Jacques Damour et autres nouvelles		1880
L'Inondation		1880

Bronnen

• Over het leven van Émile Zola via www.emilezola.nl
• Emile Zola (1840-1902) – Franse schrijver (23 november 2020) via www.historiek.net
• (en) Het artikel op de Engelstalige Wikipedia
• (en) Documentaire over Émile Zola
• (fr) Het artikel op de Franstalige Vikidia