Conferentie van München

De onderhandelaren bij de conferentie van München. Van links naar rechts Chamberlain (VK), Daladier (Frankrijk), Hitler (Duitsland) en Mussolini (Italië). De man helemaal rechts is graaf Galeazzo Ciano, een vertrouweling van Mussolini.

De conferentie van München was een belangrijke conferentie van voor de Tweede Wereldoorlog, die een belangrijke rol speelde in het begin van deze oorlog. De conferentie vond plaats op 30 september 1938 en ging over de toekomst van Tsjecho-Slowakije, een voormalige land in Oost-Europa. De conferentie was tussen enerzijds Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en anderzijds Duitsland en Italië. Tsjecho-Slowakije was er dus zelf niet bij!

De conferentie vond plaats nadat Duitsland Oostenrijk annexeerde eerder dat jaar (Anschluss) en aasde op het Sudetenland, een streek aan de Duitse grens. Door middel van de conferentie wilde men een wereldoorlog voorkomen en tevens voorkomen dat Adolf Hitler heel Europa op deze manier bij Duitsland voegde. Hoewel er een akkoord werd bereikt, waarbij het Sudetenland naar Duitsland ging en Hitler beloofde geen land meer op te eisen, bleek het niet te werken. Nog geen jaar later viel Duitsland Polen binnen in 1939, wat he begin van de Tweede Wereldoorlog betekende.

Wat speelde zich af voor de conferentie?

De Italianen en Duitsers onderhandelen met de Britten. De Fransen zijn tijdens deze ronde niet aanwezig.

Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam in Duitsland ging het een stuk beter met de Duitse economie en de bevolking werd meer tevreden. Een van Hitlers plannen was om de gebieden die na de Eerste Wereldoorlog verloren ging terug te winnen. Nadat Duitsland die oorlog verloor moest het volgens het Verdrag van Versailles veel gebied inleveren. Niet alleen was dit slecht voor de landbouw en industrie, maar ook woonden in veel van deze gebieden veel Duitsers. Volgens Hitler moesten alle Duitsers in een Duitse staat samenleven. Ook de Oostenrijkers vielen daaronder, aangezien Oostenrijk lange tijd onderdeel was geweest van de voorgangers van Duitsland en bovendien grotendeels dezelfde cultuur heeft. Dit leidde in 1938 tot de Anschluss. Dit was een annexatie, wat betekend dat er door middel van een akkoord is besloten om de twee landen samen te voegen. Oostenrijk is dus niet binnengevallen! Er werd nauwelijks geweld gebruikt.

In het Sudetenland woonden 2,8 miljoen Duitsers, maar na de Eerste Wereldoorlog ging het gebied naar Tsjecho-Slowakije. Dit land ontstond nadat Oostenrijk-Hongarije uiteenviel. Het Sudetenland was ook economisch een belangrijk gebied vanwege de vele natuurlijke hulpbronnen. Daarnaast was het een belangrijk deel van de verdedigingslinie van Tsjecho-Slowakije. Toen Hitler vroeg om het Sudetenland te geven moet je je dan ook inbeelden waarom Tsjecho-Slowakije dit niet deed. Tsjecho-Slowakije was bang om opgeslokt te worden door het Duitse Rijk, aangezien het Duitse leger zo makkelijk kon binnenvallen. Hitler zag het land ook als Duits, aangezien het vroeger onderdeel was het Eerste Rijk, het Heilige Roomse Rijk.

Op 20 mei 1938 liepen de spanningen zo hoog op dat Tsjecho-Slowakije zijn leger klaarzette uit voorzorg. Tien dagen later reageerde Duitsland door een militair plan in werking te stellen: Fall Grün. Hierbij zou het gehele land bezet worden. Op 23 september mobiliseerde Tsjecho-Slowakije het leger, nadat de politieke oplossing mislukte. In Europa leidde deze mogelijke dreiging tot oorlog tot een diplomatieke rel. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hadden toentertijd de leiding in Europa en wilde herhaling van de Eerste Wereldoorlog voorkomen. Ze dwongen Hitler om te onderhandelen, maar zou hij wel luisteren?

Wat werd er afgesproken?

Duitsland was bondgenoten met Italië. Ook de Italiaanse leider, Benito Mussolini, wilde een oorlog voorkomen. Mussolini kon tot Hitler doordringen en stelde een conferentie voor in de stad München. Mussolini wist ook de premiers van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk te overtuigen om naar München te komen om te onderhandelen. Bij het verdrag waren:

• Adolf Hitler, de leider van Duitsland, met afgevaardigden.
• Benito Mussolini, de leider van Italië, met afgevaardigden.
• Édouard Daladier, de premier van Frankrijk, met afgevaardigden.
• Neville Chamberlain, de premier van het Verenigd Koninkrijk, met afgevaardigden.

De afgevaardigden bestonden grotendeels uit ministers, hoge militairen, onderhandelaars, ambtenaren en vertalers.

Al vrij snel kwam met tot een besluit. Het Sudetenland ging als eerste naar Duitsland, zoals Hitler graag wilde. In ruil hiervoor beloofde Hitler om de rest van Tsjecho-Slowakije met rust te laten. Ook beloofde Hitler om geen andere gebieden in Europa meer om te eisen. De landen ondertekenden op 29 september het zogeheten verdrag van München om het officieel te maken. Hoe het verder afliep...

Wat waren de reactie van de onderhandelaren?

Duitsland

Duitsland zag de uitkomst van de conferentie zeker als overwinning. Hitler was al populair na de annexatie van Oostenrijk en werd nog populairder na het Sudetenland. Vooral omdat hij binnen een jaar tijd twee grote gebieden met veel Duitsers aan het Duitse Rijk had toegevoegd. Veel Duitsers voelden zich weer het sterke Duitsland van vroeger. In Berlijn juichten alleen al honderdduizenden mensen hem toe.

Hitler zelf was echter ontevreden. Hitler moest zich tijdens de conferentie voordoen als een onderhandelaar; iets wat hij niet was. Samen met zijn vertrouweling Joachim von Ribbentrop smeedde hij een plan. Hij probeerde een oorlog met Tsjecho-Slowakije uit te lokken om zo het gehele land in te nemen.

Ook voelde Hitler afkeer voor Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Vooral de Britse premier Chamberlain verachtte hij; hij was volgens hem een "ouderwetse democraat die niet van deze tijd was".

Italië

Chamberlain wordt met gejuich onthaald bij terugkomst in Londen. Een oorlog is voorkomen, toch?

Voor Italië was de conferentie een klein succes. Het land wist zich te bewijzen op het wereldtoneel door een oorlog te hebben voorkomen. Mussolini was vrij opgelucht en had zich bovendien als succesvolle onderhandelaar laten zien; het was namelijk zijn idee om de "succesvolle" conferentie te houden. De Italianen zelf juichten Mussolini daarom toe.

Het Verenigd Koninkrijk

De Britse premier Chamberlain was erg blij met de uitslag van de conferentie. De Britten waren de Eerste Wereldoorlog nog niet vergeten en wilde zo'n verlies koste wat het kost voorkomen. Chamberlain dacht dan ook dat hij een oorlog had voorkomen. Tijdens de onderhandelingen vormde hij een duo met Frankrijk en had het voortouw genomen. De Britten zelf waren erg opgelucht dat de kans op oorlog over was.

Winston Churchill, de latere premier, was veel realistischer over de situatie. Volgens hem was een oorlog niet te voorkomen. Het Verenigd Koninkrijk had een enorme nederlaag geleden tijdens de onderhandelingen door Tsjecho-Slowakije in de steek te laten. Chamberlain had het probleem niet opgelost, maar uitgesteld. Euuropa stond volgens Churchill aan het begin van een bittere periode. Het Westen zou onder de voet van Duitsland worden gelopen als men niet vocht voor hun vrijheid.

Frankrijk

De Franse premier Daladier was net als Churchill en stuk realistischer dan Chamberlain. Dadalier weigerde in de eerste instantie het verdrag te tekenen, maar hij werd gedwongen door zijn afgevaardigden. Frankrijk was bondgenoten met Tsjecho-Slowakije en vond vrijheid erg belangrijk. Daladier wist dat Hitler niet zou stoppen na het Sudetenland. Al na bij een eerdere bijeenkomst met de Engelse regering zei hij dat het "het doel van Duitsland was om Europa te overheersen en niet om Duitstalige gebieden te annexeren". Hij vergeleek Hitler met een soort van Napoleon. Over het verdrag van München was Daladier helemaal niet enthousiast. Hij zou hebben gezegd dat Roemenië en Polen morgen aan de beurt. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk moesten samenwerken om Tsjecho-Slowakije te verdedigen, want anders zouden ze Europa in een nieuwe oorlog werpen.

De Britten waren onder leiding van Chamberlain wel enthousiast, net als zijn eigen afgevaardigden. Hierdoor tekende hij wel het verdrag, mede omdat Frankrijk niet in haar eentje tegen het Duitse leger op kon. Frankrijk beschikte niet over het geld om oorlog te voeren. Ook waren veel Fransen de Eerste Wereldoorlog nog niet vergeten. Daladier had hierdoor het gevoel Tsjecho-Slowakije te laten vallen. In Parijs verwachtte hij dan ook een woedende menigte, maar werd begroet met gejuich. Ook de Fransen waren blij een oorlog te hebben voorkomen. Dat hiervoor de afspraak tussen Tsjecho-Slowakije en Frankrijk moest wijken was dan maar jammer. Daladier was hierover verbaasd en zei tegen zijn metgezellen: "De idioten. Ze beseffen niet waar ze voor juichen."

Wat waren de reactie van de andere landen?

In het Sudetenland onthaalde men de Duitsers als helden. Het gebied was immers meer Duits dan Tsjechisch of Slowaaks.

De grote verliezer van het verdrag was Tsjecho-Slowakije. Dit land verwachtte dat het Verenigd Koninkrijk en zeker Frankrijk het voor hun opnamen. De Tsjecho-Slowaken waren dan ook niet blij dat ze niet voor de conferentie waren uitgenodigd; het ging over hun land. De president Edvard Beneš was woedend na het horen wat het verdrag inhield. Frankrijk kon Tsjecho-Slowakije niet zonder de Britten beschermen en zei geen hulp te bieden. Het land was door middel van de Kleine Entente bondgenoten met Roemenië en Joegoslavië, ook een voormalig land in Oost-Europa. Echter, dit bondgenootschap was gericht tegen Hongarije. Hierdoor hadden de twee landen geen verplichtingen tegenover Tsjecho-Slowakije als het ging over zaken die met Duitsland te maken hadden. Tsjecho-Slowakije kon zich hierdoor neerleggen of alleen vechten. Het leger van Tsjecho-Slowakije was echter niets tegenover het leger van Duitsland. Op 30 september legde het land zich neer bij het besluit. Op 10 oktober ging het Sudetenland over in Duitse handen. Op dezelfde dag tekenden het Verenigd Koninkrijk en Duitsland een vredesverdrag. Chamberlain wilde dit verdrag; Hitler vond het zinloos, maar tekende om het land als vriend te houden.

Veel andere landen waren opgelucht, vooral landen die Eerste Wereldoorlog hadden meegemaakt (zoals België). Ook Polen was er blij mee, aangezien ook daar veel Duitsers woonden. Maar hoe zat het met de andere Geallieerden? De Verenigde Staten besloten zich na de Eerste Wereldoorlog niet meer met Europa te bemoeien en dat veranderde pas in 1942. De Sovjet-Unie werd overal buitengehouden, aangezien het land communistisch was. De Sovjet-Unie wilde wel hulp sturen naar Tsjecho-Slowakije, maar het Sovjet-leger kon onmogelijk Tsjecho-Slowakije bereiken. Het land grensde niet rechtstreeks aan de Sovjet-Unie en zowel Roemenië als Polen weigerden om het leger eerst door hun land te laten trekken. Overigens is te betwijfelen of Tsjecho-Slowakije de hulp zou hebben geaccepteerd; er bestond de mogelijkheid dat het leger meteen een communistische staat van het land maakte!

Wat gebeurde er na het verdrag?

De val van Tsjecho-Slowakije als gevolg van het verdrag. De Duitsers (1), Polen (2) en Hongaren (3) namen land in, terwijl de Roethenen (4) en Slowaken (6) zich afscheiden. Uiteindelijk bleef alleen het Tsjechische gebied (5) over. Na de Tweede Wereldoorlog werd Tsjecho-Slowakije hersteld, maar in 1993 gingen de twee gebieden als aparte landen verder na een vreedzaam verdrag.

Nadat het Sudetenland naar Tsjecho-Slowakije ging bedachten meer buurlanden om grond van het land in te pikken, aangezien veel hun landgenoten er woonden. De conferentie van München had bewezen dat de grote landen toch niets zouden doen en Tsjecho-Slowakije zelf machteloos stond tegenover het leger. Tegelijk trad de Tsjecho-Slowaakse president af. Doordat het Sudetenland naar Duitsland ging, vond hij dat hij niet meer geloofwaardig overkwam en wilde het overgebleven land niet meer regeren. Emil Hácha werd de nieuwe president, maar hij was een slechte, zwakke leider. Dit stimuleerde de landen ook om land van Tsjecho-Slowakije te annexeren.

Het gebied Teschen werd door Polen veroverd. Polen besefte dat het eventueel de volgende kon zijn en wilde laten zien dat het een sterk land was. Het veroveren van een stuk land zou dit moeten laten blijken. Hongarije bezette gebieden aan de grens en het gebied Subkarpatisch Roethenië. Tsjecho-Slowakije begon uit elkaar vallen. Dit werd versterkt doordat de Duitsers en Hongaren hielpen om Tsjecho-Slowakije politiek te hervormen. In deze staat kregen de Tsjechen en Slowaken meer bevoegdheden, waardoor er minder nationale eenheid was. Hierdoor werd Tsjecho-Slowakije ook zwakker. De Roethenen in het oosten scheidde zich zelfs af; Karpato-Oekraïne. In 1939 scheidde uitelkaar de Slowaken zich af; de Eerste Slowaakse Republiek. Tsjechië was nog het enige wat over was gebleven.

Erg lang duurde de situatie niet. De Roethenen en Slowaken werden beide satalietstaten van Duitsland. Dit houdt in dat Duitsland ze in feite in grote lijnen bestuurden. Tsjechië werd op 15 maart 1939 veroverd door het Duitse leger en kreeg de naam Protectoraat Bohemen en Moravië. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk deden hier aanvankelijk niets aan. Frankrijk durfde niet alleen in te grijpen en de Britten waren nog steeds van mening dat het verdrag van München standhield. Pas toen Duitsland Polen aanviel verklaarden beide landen Duitsland de oorlog. Chamberlain vertrok pas toen de Benelux en Frankrijk in 1940 werd aangevallen. Zijn opvolger was Churchill, die een van de leidende figuren van de oorlog werd.

Achteraf gezien is het verdrag van München een van de grootste vergissingen geweest uit de geschiedenis. Als je krijgt naar de tijd dan is het logisch dat er niet meteen oorlog werd gevoerd en gezocht werd naar een vreedzame oplossing. Deze vorm van politiek heet appeasement en werd veroorzaakt door de Eerste Wereldoorlog. Deze oorlog was tot dan toe de vreselijkste oorlog die zich in Europa had afgespeeld. Niet alleen duurde het lang en waren er veel doden, ook was het nog vrij recent (20 jaar) geleden en was men het zeker niet vergeten. Een oorlog, en zeker met Duitsland, wilde men voorkomen. Dat Tsjecho-Slowakije hiervoor moest wijken was dan maar het offer hiervoor. Uiteindelijk bleken zowel Churchill als Daladier gelijk te hebben wat Hitler betrof; tot aan zijn dood zou hij blijven doorvechten.