Neolithicum
Het neolithicum of de nieuwe steentijd is een prehistorische periode die omstreeks 11.000 v.Chr. begon. Deze periode wordt gekenmerkt door technische en sociale veranderingen. Deze kwamen voort uit de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentarisme) en aan landbouw en veeteelt deden. Zij legden voorraden aan voor slechte tijden.
Men spreekt ook wel van de neolithische revolutie. Deze schijnt in meerdere plaatsen op de wereld onafhankelijk van elkaar in ongeveer dezelfde tijd begonnen te zijn en zich vervolgens van daaruit over heel de wereld verspreid te hebben. De aanvang van de neolithische revolutie en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelde, verschilt van regio tot regio en wordt dan ook per regio behandeld.
De voornaamste vernieuwingen waren: het gebruik van werktuigen van gepolijste steen, gebakken potten, de ontdekking van de metaalbewerking (koper), het wiel en het schrift.
Overzicht van culturen
Omdat de ontwikkelingen op de verschillende plekken niet allemaal tegelijk plaatsvonden, volgt hier een overzicht van de culturen die er in Nederland waren:
| Geografisch gebied | Naam Periode | Cultuur | Jaar geleden (JG) | Interessante vondsten en vindplaatsen |
|---|---|---|---|---|
| Van Schelde naar Elbe | Laatmesolithicum | Swifterbandcultuur | 7.000 - 3.400 | verwant aan de Ertebøllecultuur |
| Zuid-Limburg | Prekeramisch neolithicum | Bandkeramische cultuur | 6.500 - 5.800 | Limburgaardewerk |
| ZW-Duitsland, Z-Nederland, O-België | Keramisch neolithicum | Michelsbergcultuur | 6.250 - 5.500 | Tulpvormige aardenwerk beker |
| Bij Rotterdam | Keramisch neolithicum | Vlaardingencultuur | 5.500 - 4.500 | |