Hertogdom Brabant

Hertogdom Brabant Een kaart van het hertogdom in 1350
Hoofdstad	Leuven (1183-1267) Brussel (1267-1795)
Talen	Nederlands, Diets, Waals
Religie	Rooms-katholicisme
Adellijk huis	Huis Brabant Huis Valois Huis Habsburg
Bestuursvorm	Hertogdom
Portaal Geschiedenis

Het hertogdom Brabant bestond van 1183 tot 1795. Het kwam ongeveer overeen met de huidige Belgische provincies Antwerpen, Waals-Brabant en Vlaams-Brabant, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Ook behoorden de Landen van Overmaas in Zuid-Limburg en de Duitse stad Herzogenrath tot het hertogdom. In het hertogdom lag de heerlijkheid Mechelen.

Het hertogdom ontstond in 1183 en werd uiteindelijk onderdeel van de Bourgondische Nederlanden, de Habsburgse Nederlanden en uiteindelijk de Spaanse Nederlanden. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog bleef het hertogdom trouw aan Spanje. Het noorden van hertogdom (Staats-Brabant) werd toen onderdeel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en ging daardoor verloren. De rest van het hertogdom werd uiteindelijk onderdeel van de Oostenrijkse Nederlanden. Toen de Oostenrijkse Nederlanden door Frankrijk werden binnengevallen kwam er een einde aan het hertogdom.

De vlag van het hertogdom Brabant vormde de inspiratie voor de vlag van België. Ook is het Belgische volkslied (de Brabançonne) is afgeleid van het hertogdom.

Geschiedenis

Ontstaan

Het hertogdom Brabant ontstond in 1183 door het samenvoegen verschillende staten. Dit waren het landgraafschap Brabant, het graafschap Leuven, het graafschap Brussel, enkele gebieden van de abdij van Nijvel en abdij van Gembloers en het markgraafschap Antwerpen. Door de jaren heen werden deze gebieden veroverd door de leden van het huis Brabant en uiteindelijk samengevoegd tot één hertogdom.

In de 14e en 15e eeuw ontstonden legenden over het ontstaan van het hertogdom. Deze werden toentertijd als de waarheid gezien, maar ze zijn verzonnen. De legenden moesten een verbinding leggen tussen de Brabantse hertogen en de Griekse en Romeinse oudheid. Zo zouden de Brabantse hertogen afstammen van Priamus van Troje of een Romeinse senator. Ook ontstond de mythe dat Brabant vernoemd was naar Silvius Brabo; een mythisch figuur die de reus Antigoon gedood zou hebben. Deze mythes werden bedacht om de macht van de hertogen te rechtvaardigen.

Middeleeuwen

Een kaart van het hertogdom Brabant

Tijdens de 13e eeuw veroverde het hertogdom Brabant delen van Limburg. Hierdoor kregen de Brabanders in 1244 het graafschap Dalhem en in 1288 de stad Maastricht en het land van 's-Hertogenrade in handen. De hertogen wilden namelijk controle krijgen over de weg tussen Brugge en Keulen. Dit zorgde voor een ruzie met de Zwaben. Uiteindelijk werd afgesproken dat Brabant en het prinsbisdom Luik samen de stad Maastricht zouden regeren. Maastricht had hierdoor twee heren; één Brabantse en één Luikse. Luik was hier niet blij mee. In de 13e en 14e eeuw vonden dan ook de Luiks-Brabantse Oorlogen plaats. Toch veranderde niets aan de situatie; tot aan 1795 zou Maastricht door twee heren bestuurd worden.

In de 13e eeuw kenden de hertogen ook veel steden stadsrechten toe. Oorspronkelijk was Leuven de hoofdstad van het hertogdom, maar in 1267 verhuisde deze naar Brussel. Onder hertog Jan I werd Brabant steeds machtiger.

De 14e eeuw startte erg gunstig voor het hertogdom, maar dit veranderde in 1355. Toen hertog Jan III stierf, was er geen troonopvolger. Hierdoor brak de Brabantse Successieoorlog uit over wie nu hertog zou worden. Uiteindelijk werd besloten om zijn dochter, Johanna van Brabant, tot hertogin te maken. Zij wist tussen 1365 en 1378 het land van Valkenburg bij het hertogdom te voegen. Ook zij stierf kinderloos, waardoor de troon werd overgedragen aan Lodewijk van Male (de man van haar zus). Uiteindelijk werd de de troon overgedragen aan de man van zijn dochter, Filips de Stoute. Hierdoor kwam er een einde aan het huis Brabant en kwam Brabant in Bourgondische handen.

De staten van Brabant (soort van parlement) waren hier niet blij mee, waardoor Brabant pas in 1430 echt Bourgondisch werd. Bourgondië regeerde ook over andere Nederlandse gewesten. Vanaf 1543 regeerde Bourgondië over de volledige Nederlanden. In Brussel werd toen het Paleis op de Koudenberg gebouwd. Hoewel de Nederlanden dezelfde vorst hadden, waren alle gewesten nog steeds gescheiden van elkaar. Toch werd Brussel het politieke centrum van de Nederlanden.

Tachtigjarige Oorlog

De Spaanse Furie

Brabant bleef grotendeels katholiek tijdens de Reformatie. Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog hield Brabant zich ook afzijdig. Het wilde zich niet bemoeien met het conflict tussen de Nederlanden en Spanje. Dit veranderde in 1576 tijdens de Spaanse Furie. De Spanjaarden hadden hun huursoldaten niet betaald, waardoor deze in opstand kwamen. De Spaanse huursoldaten plunderden toen de stad Antwerpen en ook andere delen van o.a. Brabant. Brabant koos toen de kant van de opstandelingen tijdens de pacificatie van Gent. De Spaanse landvoogd moest toen ook Brabant verlaten.

Toch was dit van korte duur. In 1577 begon het Spaanse leger opmars te maken en veroverde een jaar later de stad Leuven. Brabant raakte hierdoor verdeeld. Sommige steden bleven trouw aan de opstandelingen, terwijl andere steden dit niet deden. In 1759 viel 's-Hertogenbosch in handen van de katholieken. De andere Brabantse steden sloten zich echter aan bij de Unie van Utrecht, maar de Spanjaarden veroverden vervolgens Breda, Lier en Steenbergen. In 1585 werden ook Brussel en Mechelen veroverd en later nog Grave en Geertruidenberg. De genadeklap was echter de val van Antwerpen in 1584. Brabant kwam onder Spaans bestuur en werd nu trouw aan de Spaanse troon.

In 1588 kwam er een einde aan de opmars. De Nederlandse opstandelingen begonnen de Spanjaarden uit Brabant te verdrijven, maar dit lukte enkel in het noorden. Het veroverde stuk werd Staats-Brabant genoemd en was een Generaliteitsland. Dit betekent dat Staats-Brabant rechtstreeks door de Staten-Generaal bestuurd werd. De rest van het hertogdom bleef onderdeel van de Spaanse Nederlanden en later de Oostenrijkse Nederlanden.

Oostenrijkse periode

De Brabantse Omwenteling

In 1715 kwamen de Zuidelijke Nederlanden onder Oostenrijks bestuur. Het hertogdom werd hierdoor vaak Keizers-Brabant genoemd. De Oostenrijkers voerden veel hervormingen door, maar aan het einde van de 18e eeuw ging dit wel erg snel. Vooral in Brabant was er steeds meer verzet. Men wilde de Zuidelijke Nederlanden verenigen als één land en af van het Oostenrijkse bestuur. In 1787 vond de Brabantse Omwenteling plaats, waardoor de Verenigde Nederlandse Staten werden gesticht. Dit was van korte duur en enkele jaar kwam Brabant weer onder Oostenrijks bestuur.

In 1795 kwam er definitief een einde aan de Oostenrijkse Nederlanden. Tijdens de Eerste Coalitieoorlog viel Frankrijk de Zuidelijke Nederlanden en voegde deze bij hun land. Het hertogdom werd vervolgens opgesplitst in departementen. Pas in 1815 werd Brabant een soort en met hersteld als drie provincies (Noord-Brabant, Antwerpen en Zuid-Brabant). De provincie Zuid-Brabant werd in 1830 hernoemd naar "Brabant" en in 1995 opgesplitst in Waals-Brabant, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.