Fjodor Dostojevski: verschil tussen versies
(→Politieke ideologie: Volgens mij zo) |
|||
| Regel 46: | Regel 46: | ||
===Politieke ideologie=== | ===Politieke ideologie=== | ||
[[File:Fyodor_Mikahailovich_Dostoyevsky%27s_Study_in_St_Petersburg.jpg|left|300px|thumb|Dostojevski's werkkamer in [[Sint-Petersburg]].]] | [[File:Fyodor_Mikahailovich_Dostoyevsky%27s_Study_in_St_Petersburg.jpg|left|300px|thumb|Dostojevski's werkkamer in [[Sint-Petersburg]].]] | ||
| − | Dostojevski was in zijn jongere jaren een [[socialisme|socialist]], maar keerde zich later tegen het socialisme.<ref name="Foreign Policy">{{Citeer bron |url= https://foreignpolicy.com/2022/06/25/russia-ukraine-war-literature-classics-imperialism-ideology-nationalism-putin-pushkin-tolstoy-dostoevsky-caucasus/ |titel= From Pushkin to Putin: Russian Literature’s Imperial Ideology |auteur= Volodymyr Yermolenko |uitgever= Foreign Policy |datum= 25 juni 2022 }}</ref> Hij werd toen [[conservativisme|conservatief]] en zeer religieus. Hij werd toen voorstander van de monarchie en de macht van de tsaar. Ook vond hij dat Rusland geen [[grondwet]] moest aannemen. Toch was hij wel voorstander van sociale veranderingen. In zijn tijd had Rusland nog een [[feodalisme|feodaal stelsel]]. Hij vond dat dat systeem afgeschaft moest worden, zodat de verschillende klassen dichter naar elkaar zouden toegroeien. Zijn ideaal was een christelijk Rusland waarin de tsaar het land zou verenigen. | + | Dostojevski was in zijn jongere jaren een [[socialisme|socialist]], maar keerde zich later tegen het socialisme.<ref name="Foreign Policy">{{Citeer bron |url= https://foreignpolicy.com/2022/06/25/russia-ukraine-war-literature-classics-imperialism-ideology-nationalism-putin-pushkin-tolstoy-dostoevsky-caucasus/ |titel= From Pushkin to Putin: Russian Literature’s Imperial Ideology |auteur= Volodymyr Yermolenko |uitgever= Foreign Policy |datum= 25 juni 2022 }}</ref> Hij werd toen [[conservativisme|conservatief]] en zeer religieus. Hij werd toen voorstander van de monarchie en de macht van de tsaar. Ook vond hij dat Rusland geen [[grondwet]] moest aannemen. Toch was hij wel voorstander van sociale veranderingen. In zijn tijd had Rusland nog een [[feodalisme|feodaal stelsel]]. Hij vond dat dat systeem afgeschaft moest worden, zodat de verschillende klassen dichter naar elkaar zouden toegroeien. Zijn ideaal was een christelijk Rusland waarin de tsaar het land zou verenigen.<ref>{{Citeer bron |url= https://ccsenet.org/journal/index.php/ells/article/view/0/44600 |titel= The Possessed: Dostoevsky’s Conscientious Monarchy |auteur= Yuanlin Liu |uitgever=English Language and Literature Studies |datum= 2021 }}</ref> |
Hij was een Russisch [[nationalisme|nationalist]]. In zijn tijd waren er twee groepen intellectuelen: de pro-westerse intellectuelen en de slavofielen. De pro-westerse intellectuelen vonden dat Rusland een westers land moest worden. Zij waren beïnvloed door voornamelijk de Franse en Engelse cultuur. Zo moest Rusland meer vrijheid krijgen, moest de macht van de tsaar beperkt worden en moest er [[democratie]] ontstaan. De slavofielen vonden juist dat westerse invloeden geweerd moesten worden. Rusland moest geïsoleerd zijn en zich richten op zijn eigen cultuur en geschiedenis. Dostojevski was een tegenstander van het verwestersen van Rusland. Hij zag democratie en politieke partijen als problematisch. Toch was hij wel voorstander van een open Rusland in tegenstelling tot de slavofielen.<ref name="Foreign Policy"/> | Hij was een Russisch [[nationalisme|nationalist]]. In zijn tijd waren er twee groepen intellectuelen: de pro-westerse intellectuelen en de slavofielen. De pro-westerse intellectuelen vonden dat Rusland een westers land moest worden. Zij waren beïnvloed door voornamelijk de Franse en Engelse cultuur. Zo moest Rusland meer vrijheid krijgen, moest de macht van de tsaar beperkt worden en moest er [[democratie]] ontstaan. De slavofielen vonden juist dat westerse invloeden geweerd moesten worden. Rusland moest geïsoleerd zijn en zich richten op zijn eigen cultuur en geschiedenis. Dostojevski was een tegenstander van het verwestersen van Rusland. Hij zag democratie en politieke partijen als problematisch. Toch was hij wel voorstander van een open Rusland in tegenstelling tot de slavofielen.<ref name="Foreign Policy"/> | ||
| − | Ook was een voorstander van de uitbreiding van Rusland. Dostojevski geloofde dat alle Slavische volkeren verenigd moesten worden. De Balkan stond toen nog onder de controle van het [[Ottomaanse Rijk]]. Tijdens de [[Tiende Russisch-Ottomaanse Oorlog]] (1877-1878) geloofde hij dat Rusland de islamitische Ottomanen moest verslaan. Hierdoor zou Rusland de Slavische volkeren (vaak christelijk) bevrijden. Die volkeren moesten weer | + | Ook was een voorstander van de uitbreiding van Rusland. Dostojevski geloofde dat alle Slavische volkeren verenigd moesten worden. De Balkan stond toen nog onder de controle van het [[Ottomaanse Rijk]]. Tijdens de [[Tiende Russisch-Ottomaanse Oorlog]] (1877-1878) geloofde hij dat Rusland de islamitische Ottomanen moest verslaan. Hierdoor zou Rusland de Slavische volkeren (vaak christelijk) bevrijden. Die volkeren moesten dan weer onder de controle van Rusland staan ([[panslavisme]]).<ref>{{Citeer bron |url= https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10611967.2022.2101283 |titel= Dostoevsky’s Philosophical Universe |auteur= Marina F. Bykova |uitgever= Russian Studies in Philosophy |datum= 2022 }}</ref> |
===Religie=== | ===Religie=== | ||
Versie van 11 jan 2025 23:37
|
|
| Fjodoro Dostojevski | |
| |
| Dostojevski in 1872 | |
| Algemene informatie | |
| Geboren | 11 november 1821 |
| Geboorteplaats | Moskou |
| Overleden | 8 februari 1881 |
| Nationaliteit |  Rusland
|
| Beroep | Schrijver, journalist en essayist |
| Werk | |
| Jaren actief | 1844-1880 |
| Genre(s) | Romans, korte verhalen, essays, novelles, journalistische artikelen, literaire kritiek |
| Stroming | Realisme Naturalisme |
| Bekende werken | Aantekeningen uit het ondergrondse Misdaad en straf Boze geesten De idioot De gebroeders Karamazov |
| Handtekening | 
|
Portaal  Literatuur
| |
Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (geboren te Moskou op 11 november 1821 - gestorven te Sint-Petersburg op 9 februari 1881) was een van de bekendste schrijvers uit de Russische literatuur. Dostojevski had een unieke schrijfstijl. Hij schreef vaak haastig en maakte veel gebruik van nadruk en herhalingen. Overigens schreef hij niet de vrolijkste boeken; zijn personages lijden veel en worden vernederd. Toch zit er een boodschap van hoop en liefde in zijn boeken. Volgens hem had de wereld zowel een hoop verdriet als schoonheid. Dostojevski zelf leed aan epilepsie en volgens hem had dit invloed op zijn werk.
Hij schreef 15 romans, 17 kortere boeken en 3 werken die waargebeurd zijn. Zijn bekendste boeken zijn Aantekeningen uit het ondergrondse (1864), Misdaad en straf (1866), De idioot (1869), Boze geesten (1871) en De gebroeders Karamazov (1881).
Biografie
Jeugd
Vroege carrière
Gevangenschap
Huwelijken
Terugkeer naar Rusland
Latere jaren
Schrijverschap
Dostojevski wordt gerekend tot het realisme en het naturalisme. Het realisme wilde de samenleving op zo'n precies mogelijke manier beschrijven. Dostojevski's romans spelen zich af in de tijd waarin hij leefde. Hij probeerde in zijn romans (delen van) de Russische samenleving van die tijd zo goed mogelijk weer te geven. Het naturalisme was een beweging die na het realisme kwam. Die stroming had grotendeels dezelfde kenmerken als het realisme. Toch hield het naturalisme zich meer bezig met psychologische diepgang, uitsluiting uit de samenleving en het noodlot.
Politieke ideologie
Dostojevski was in zijn jongere jaren een socialist, maar keerde zich later tegen het socialisme.[1] Hij werd toen conservatief en zeer religieus. Hij werd toen voorstander van de monarchie en de macht van de tsaar. Ook vond hij dat Rusland geen grondwet moest aannemen. Toch was hij wel voorstander van sociale veranderingen. In zijn tijd had Rusland nog een feodaal stelsel. Hij vond dat dat systeem afgeschaft moest worden, zodat de verschillende klassen dichter naar elkaar zouden toegroeien. Zijn ideaal was een christelijk Rusland waarin de tsaar het land zou verenigen.[2]
Hij was een Russisch nationalist. In zijn tijd waren er twee groepen intellectuelen: de pro-westerse intellectuelen en de slavofielen. De pro-westerse intellectuelen vonden dat Rusland een westers land moest worden. Zij waren beïnvloed door voornamelijk de Franse en Engelse cultuur. Zo moest Rusland meer vrijheid krijgen, moest de macht van de tsaar beperkt worden en moest er democratie ontstaan. De slavofielen vonden juist dat westerse invloeden geweerd moesten worden. Rusland moest geïsoleerd zijn en zich richten op zijn eigen cultuur en geschiedenis. Dostojevski was een tegenstander van het verwestersen van Rusland. Hij zag democratie en politieke partijen als problematisch. Toch was hij wel voorstander van een open Rusland in tegenstelling tot de slavofielen.[1]
Ook was een voorstander van de uitbreiding van Rusland. Dostojevski geloofde dat alle Slavische volkeren verenigd moesten worden. De Balkan stond toen nog onder de controle van het Ottomaanse Rijk. Tijdens de Tiende Russisch-Ottomaanse Oorlog (1877-1878) geloofde hij dat Rusland de islamitische Ottomanen moest verslaan. Hierdoor zou Rusland de Slavische volkeren (vaak christelijk) bevrijden. Die volkeren moesten dan weer onder de controle van Rusland staan (panslavisme).[3]
Religie
Dostojevski was aanhanger van de Russisch-Orthodoxe Kerk en las veel christelijke filosofie. De religieuze invloeden zijn te merken in zijn teksten. Dostojevski verzette zich tegen het atheïsme. Voor hem was atheïst niet iemand die niet in God geloofde, maar iemand die zich tegen God verzette. Dostojevski vond het atheïsme duivels en onmenselijk. Een boek waarin dat thema terugkomt is Boze geesten (1871). Een groep atheïstische revolutionairen proberen een menselijke maatschappij op te richten zonder de hulp van God. Die maatschappij slaat echter om naar een onmenselijke maatschappij. Hij bedoelt hiermee dat degenen die wegrennen van God te maken zullen krijgen met vernietiging (van de moraal of de maatschappij).[4]
Ook in De gebroeders Karamazov (1880) speelt religie een belangrijke rol. Het personage Dimitri vraagt in het boek "Maar wat zal er met de mensheid gebeuren?, vroeg ik hem, "zonder God en onsterfelijkheid? Alle dingen zijn dan toegestaan. Kunnen mensen dan doen wat zij willen?" Dat citaat is van Dostojevski's bekendste citaten. Dostojevski bedoelde hiermee dat religie nodig was om een moreel en goed leven te leiden. Religie en moraal zijn erg met elkaar verbonden dat er zonder religie geen moraal bestaat.[5] Daarom verzette Dostojevski zich tegen ideologieën die God afkeurden, zoals het socialisme en het nihilisme.
Voor Dostojevski was het Orthodox christendom de ware vorm van het christendom. Hij geloofde dat de Rooms-Katholieke Kerk de tradities van het Romeinse Rijk had doorgezet. Hierdoor was de kerk volgens hem antichristelijk. Ook vond hij dat de kerk te veel met politiek bezig was en te weinig met het christendom.[6][7] Het protestantisme was volgens Dostojevski tegenstrijdig met zichzelf. Hij geloofde dat die christelijke stroming zijn geloof zou verliezen over verloop van tijd.[8]
Thema's
Naast religie spelen ook andere thema's in Dostojevski's werken een rol. Een typisch boek van Dostojevski gaat over lijden en pijn. Het volgt een of meerdere personages die een eenzaam en geïsoleerd bestaan van de samenleving leiden. Zo heeft de verteller in Aantekeningen uit het ondergrondse zijn vertrouwen in de maatschappij verloren. Hij voelt zich eenzaam en haalt zijn geluk juist uit lijden (als rebellie tegen de samenleving). Ook zijn zijn personages vaak onbegrepen door de samenleving. Ljev Mýsjkin uit De idioot staat bekend om zijn goede hart en naïef, waardoor iedereen hem als dom ziet. Toch is Mýsjkin juist enorm slim. Dostojevski beschreef dan ook vooral personages uit groepen die onzichtbaar in de Russische samenleving, zoals de armen, mensen met geestelijke problemen en vrouwen die mishandeld worden.
Invloed en nalatenschap
Dostojevski een van de twee bekendste Russische schrijvers uit de 19e eeuw. De andere belangrijke persoon is Lev Tolstoj, die bekend staat om zijn boeken Oorlog en vrede en Anna Karenina. Dostojevski's werken hadden een grote invloed op schrijvers uit zijn tijd. Ook had hij een invloed op de psychologie en de filosofie. Dostojevski schreef personages met veel psychologische diepgang, waardoor de lezer precies weet hij zij zich voelen en wat zij denken. Bijvoorbeeld: In Misdaad en straf beschrijft hij de schuldgevoelens en angst van Raskolnikov na het plegen van een dubbele moord. Raskolnikov moet steeds om zijn hoeden zijn om niet gepakt te worden. Hierdoor wordt hij zelfs ziek en leeft een eenzaam bestaan. Dostojevski had een grote invloed op verschillende schrijvers, zoals Franz Kafka, Knut Hamsun, James Joyce, Aleksandr Solzjenitsyn en Anton Tsjechov.
Daarnaast staat Dostojevski bekend om zijn filosofische ideeën. Zijn boeken worden vaak gerekend tot het existentialisme en worden soms vergeleken met de ideeën van Friedrich Nietzsche. Nietzsche las tijdens zijn leven enkele korte werken van Dostojevski. Veel thema's komen overeen met zijn werken. Ook andere existentialistische filosofen, zoals Jean-Paul Sartre en Albert Camus, haalden invloed uit Dostojevski's verhalen. Bijvoorbeeld: In Aantekeningen uit het ondergrondse verwerpt de Ondergrondse Man het idee van een utopische samenleving. Hij gelooft dat mensen vroeger of later tegen hun eigen belang zullen handelen. Mensen snakken namelijk naar vrijheid en identiteit, zelfs als dat voor meer lijden zorgt.
Overzicht van literaire werken
Onderstaande tabel toont een overzicht van Dostojevski's romans en novelles. Die boeken zijn allemaal naar het Nederlands vertaald met uitzondering van Khozayka (1847). Daarnaast schreef Dostojevski een serie van korte verhalen (zoals Witte nachten uit 1848), artikelen en essays en gedichten. Een groot deel hiervan is niet vertaald naar het Nederlands en daarom niet opgenomen in onderstaand overzicht.
| Nederlandse naam | Russische naam | Jaar |
|---|---|---|
| Arme mensen | Бедные люди | 1846 |
| De dubbelganger | Двойник | 1846 |
| Netotsjka Nezvanova | Неточка Незванова | 1849 |
| Ooms droom | Дядюшкин сон | 1859 |
| Het dorp Stepantsjikovo en zijn bewoners | Село Степанчиково и его обитатели | 1859 |
| De vernederden en gekrenkten | Униженные и оскорблённые | 1861 |
| Aantekeningen uit het dodenhuis | Записки из Мёртвого дома | 1862 |
| Aantekeningen uit het ondergrondse | Записки из подполья | 1864 |
| Misdaad en straf | Преступление и наказание | 1866 |
| De speler | Игрок | 1867 |
| De idioot | Идиот | 1869 |
| De eeuwige echtgenoot | Вечный муж | 1870 |
| Boze geesten | Бесы | 1871 |
| De jongeling | Подросток | 1875 |
| De gebroeders Karamazov | Братья Карамазовы | 1880 |
Bronnen
- ↑ 1,0 1,1 From Pushkin to Putin: Russian Literature’s Imperial Ideology Volodymyr Yermolenko. Foreign Policy (25 juni 2022).
- ↑ The Possessed: Dostoevsky’s Conscientious Monarchy Yuanlin Liu. English Language and Literature Studies (2021).
- ↑ Dostoevsky’s Philosophical Universe Marina F. Bykova. Russian Studies in Philosophy (2022).
- ↑ Dostoevsky and the religious experience. An analysis of The Possessed Sara Gacía Sanz. Church Communication and Culture (2017).
- ↑ “If there is a God, then anything is permitted”: On Dostoevsky, freedom, and religious violence Slavoj Žižek. ABC News Australia (22 januari 2024).
- ↑ The Holy See and Fyodor Dostoevsky: Mutual Attraction and Repulsion Elena Besschetnova. MDPI (2023).
- ↑ Dostoevsky’s Sharp Criticisms of Catholicism Examined in Orthodox Christian Studies Lecture Joanna Mercuri. Fordham Magazine (12 november 2015).
- ↑ Dostoevsky and the Fiery Word Richard John Neuhaus. First Things (maart 2003).