Pleistoceen
Het pleistoceen is een tijdperk uit de geologie. In het Engels wordt het ook wel Ice-age (ijstijd) genoemd. Inderdaad net als in de tekenfilm waarin Manny, de mammoet, Diego, de sabeltandtijger (Smilodon) en Sid de luiaard, een hoofdrol spelen.
In de archeologie wordt deze periode de vroege steentijd of het paleolithicum genoemd.
Het duurde van ongeveer 2.580.000 tot 11.700 jaar geleden, verspreid over de meest recente periode van herhaalde ijstijden op aarde. Het einde van het Pleistoceen komt overeen met het einde van de laatste ijstijd en ook met het einde van het paleolithicum.
150.000 jaar geleden komt de ijskap tot aan het midden van wat nu Nederland is. Dit wordt de voorlaatste ijstijd of Saalien genoemd. Het ijs schoof de grond als een bulldozer tot een stuwwal en schoof deze voor zich uit en vormde zo de heuvels van het Gooi, Utrechtse Heuvelrug en de Postbank bij Arnhem. Een groot deel van Europa leek op een toendra.
Tijdens het vroege pleistoceen (2,58-0,8 miljoen jaar geleden) kwamen de archaïsche mensen, ook wel de Homo sapiens of Homo erectus (rechtop lopende mens) genoemd, uit Afrika en verspreidden ze zich over Afro-Eurazië (Afrika, Europa en Azië). Het einde van het vroege pleistoceen wordt gemarkeerd door de overgang van het midden van het pleistoceen, waarbij de duur van ijstijd periodes verandert van 41.000 jaar per periode tot 100.000 jaar per periode. Het laatpleistoceen was getuige van de verspreiding van de moderne mens buiten Afrika en het uitsterven van alle andere menselijke soorten zoals de Homo Denisova en de bekendere Homo neanderthalensis (neanderthaler). Mensen verspreidden zich ook voor het eerst naar het Australische continent en Amerika, dat samen viel met het uitsterven van de meeste grote dieren in deze regio's zoals de mammoet.
Het klimaat was sterk veranderlijk, afhankelijk van de wisseling van ijsperioden, waarbij de zeespiegel tot wel 120 meter lager was tijdens een ijstijd, waardoor de verbinding van Azië en Noord-Amerika via Beringia (Beringstraat) en de bedekking van het grootste deel van Noord-Noord-Amerika door het ijs mogelijk was.
Overzicht van perioden in het Pleistoceen
| Indeling van het Pleistoceen | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Internationaal | Noordwest-Europa | ||||
| Serie | Subserie | Etage | Super-etage | Etage | Tijd (Ma) |
| Holoceen | Vroeg | Greenlandien | Holoceen | jonger | |
| Pleistoceen | Laat | (onbenoemd) | (onbenoemd) | Weichselien | 0,116 - 0,0117 |
| Eemien | 0,126 - 0,116 | ||||
| Midden | Chibanien | Saalien | 0,238 - 0,126 | ||
| Oostermeer | 0,243 - 0,238 | ||||
| (onbenoemd) | 0,324 - 0,243 | ||||
| Belvédère | 0,338 - 0,324 | ||||
| (onbenoemd) | 0,386 - 0,338 | ||||
| Holsteinien | 0,418 - 0,386 | ||||
| Elsterien | 0,465 - 0,418 | ||||
| Cromerien | diverse etages | 0,850 - 0,465 | |||
| Vroeg | Calabrien | ||||
| Bavelien | diverse etages | 1,07 - 0,85 | |||
| Menapien | diverse etages | 1,20 - 1,07 | |||
| Waalien | diverse etages | 1,45 - 1,20 | |||
| Eburoniaan | diverse etages | 1,80 - 1,45 | |||
| Gelasien | Tiglien | diverse etages | 2,40 - 1,80 | ||
| Pretiglien | diverse etages | 2,58 - 2,40 | |||
| Plioceen | Piacenzien | Reuverien | ouder | ||
| Tabel 1 - Indeling van het Pleistoceen Blauwe vakken: Glaciaal of Stadiaal - Roze vakken: Interglaciaal of Interstadiaal | |||||
De perioden worden in Miljoenen jaren geleden (Ma) aangegeven. Dus de laatste ijstijd, het Weichselien, begon 0,116 miljoen jaar (ofwel 116.000 jaar) geleden en eindigde 0,0117 jaar (ofwel 11.700 jaar) geleden en ging over in het Holoceen.