Pleistoceen

Drieperiodensysteem

Holo- ceen	Historische Tijd
	La Tène-periode			Proto- historie
	Hallstattperiode
	IJzertijd
	Laat
	Midden
	Vroeg
	Bronstijd
	Neolithicum	Kopertijd
		Laat		Pre- historie
		Keramisch
		Prekeramisch
	Mesoli- thicum of Epipaleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
Pleisto- ceen	Paleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
	Steentijd

Het pleistoceen is een tijdperk uit de geologie. In het Engels wordt het ook wel Ice-age (ijstijd) genoemd. Inderdaad net als in de tekenfilm waarin Manny, de mammoet, Diego, de sabeltandtijger (Smilodon) en Sid de luiaard, een hoofdrol spelen.

In de archeologie wordt deze periode de vroege steentijd of het paleolithicum genoemd.

Mammoeten en dergelijke

Het duurde van ongeveer 2.580.000 tot 11.700 jaar geleden, verspreid over de meest recente periode van herhaalde ijstijden op aarde. Het einde van het Pleistoceen komt overeen met het einde van de laatste ijstijd en ook met het einde van het paleolithicum.

150.000 jaar geleden komt de ijskap tot aan het midden van wat nu Nederland is. Dit wordt de voorlaatste ijstijd of Saalien genoemd. Het ijs schoof de grond als een bulldozer tot een stuwwal en schoof deze voor zich uit en vormde zo de heuvels van het Gooi, Utrechtse Heuvelrug en de Postbank bij Arnhem. Een groot deel van Europa leek op een toendra.

Tijdens het vroege pleistoceen (2,58-0,8 miljoen jaar geleden) kwamen de archaïsche mensen, ook wel de Homo sapiens of Homo erectus (rechtop lopende mens) genoemd, uit Afrika en verspreidden ze zich over Afro-Eurazië (Afrika, Europa en Azië). Het einde van het vroege pleistoceen wordt gemarkeerd door de overgang van het midden van het pleistoceen, waarbij de duur van ijstijd periodes verandert van 41.000 jaar per periode tot 100.000 jaar per periode. Het laatpleistoceen was getuige van de verspreiding van de moderne mens buiten Afrika en het uitsterven van alle andere menselijke soorten zoals de Homo Denisova en de bekendere Homo neanderthalensis (neanderthaler). Mensen verspreidden zich ook voor het eerst naar het Australische continent en Amerika, dat samen viel met het uitsterven van de meeste grote dieren in deze regio's zoals de mammoet.

Het klimaat was sterk veranderlijk, afhankelijk van de wisseling van ijsperioden, waarbij de zeespiegel tot wel 120 meter lager was tijdens een ijstijd, waardoor de verbinding van Azië en Noord-Amerika via Beringia (Beringstraat) en de bedekking van het grootste deel van Noord-Noord-Amerika door het ijs mogelijk was.

Overzicht van perioden in het Pleistoceen

Indeling van het Pleistoceen
Internationaal			Noordwest-Europa
Serie	Subserie	Etage	Super-etage	Etage	Tijd (Ma)
Holoceen	Vroeg	Greenlandien	Holoceen		jonger
Pleistoceen	Laat	(onbenoemd)	(onbenoemd)	Weichselien	0,116 - 0,0117
				Eemien	0,126 - 0,116
	Midden	Chibanien		Saalien	0,238 - 0,126
				Oostermeer	0,243 - 0,238
				(onbenoemd)	0,324 - 0,243
				Belvédère	0,338 - 0,324
				(onbenoemd)	0,386 - 0,338
				Holsteinien	0,418 - 0,386
				Elsterien	0,465 - 0,418
			Cromerien	diverse etages	0,850 - 0,465
	Vroeg	Calabrien
			Bavelien	diverse etages	1,07 - 0,85
			Menapien	diverse etages	1,20 - 1,07
			Waalien	diverse etages	1,45 - 1,20
			Eburoniaan	diverse etages	1,80 - 1,45
		Gelasien	Tiglien	diverse etages	2,40 - 1,80
			Pretiglien	diverse etages	2,58 - 2,40
Plioceen		Piacenzien	Reuverien		ouder
Tabel 1 - Indeling van het Pleistoceen Blauwe vakken: Glaciaal of Stadiaal - Roze vakken: Interglaciaal of Interstadiaal

De perioden worden in Miljoenen jaren geleden (Ma) aangegeven. Dus de laatste ijstijd, het Weichselien, begon 0,116 miljoen jaar (ofwel 116.000 jaar) geleden en eindigde 0,0117 jaar (ofwel 11.700 jaar) geleden en ging over in het Holoceen.